SINIF TEORİSİ
2 0 0 9 -13- Mayıs görmekteyiz. Ki, bu demokrasi sadece Atina’n›n merkezindeki köleci s›n›f› kapsamaktayd›. Dönem itibari ile Atina’da bu denli bir geliflme olmas›na ra¤men gerek Atina’n›n d›fl›nda gerekse de dünyan›n genelinde esasta bu geliflmenin ve ayd›nlanman›n çok gerisinde bir durum söz konusuydu.
Geçmiflten bu güne bakt›¤›m›zda toplumlar›n adalet anlay›fllar›n›n çeflitli biçimler ald›¤›n› ve bu biçimlerin toplumlar›n iktisadi yap›lar›n›n ihtiyac›na ba¤l› de¤iflimlere u¤rad›¤›n› görmek mümkün. Toplumlar›n mülkiyet biçimleri adaletlerin niteli¤ini belirler, adaletin; toplumsal mülkiyet biçiminin üst kurumu olmas› bu durumu kaç›n›lmaz k›lmaktad›r 88
‹nsanl›k, çözüp tan›mlayamad›¤› olaylar› ve nesneleri tanr› ilan ederek yaratt›¤› tanr›larla etraf›nda geliflmeleri tan›mlamaya çal›flm›fl ve dönemin adaletini de bu tanr›lara emanet ederek varl›¤›n› sürdürmeye çal›flm›flt›r. Sava tanr›s›ndan, deniz tanr›s›ndan, günefl tanr›s›na kadar her noktada belirledikleri tanr›lar üzerinden üretim, da¤›l›m ve tüketim noktas›ndaki çeliflkiler formüle ed i lmeye çal›fl›lm›flt›r. Gerek çok tanr›l› dinler gerekse de tek tanr›l› dinler olsun, bu dinler toplumlar›n verili koflullar›na uygun flekillenmek zorundayd›lar. Sonras›nda üretim iliflkilerinin toplumsal iktisadinin geliflmesinin sonucu olarak, oluflturduklar› büyük güçlü ordular arac›l›¤› ile yay›lmac› ve fetihçi bir tarzda büyük devletlerin ortaya ç›kt›klar›n› görmekteyiz. Bu yay›lmac› tarz beraberinde üretim biçiminin geçmifle nazaran daha da merkezileflmesini sa¤lam›flt›r. Yay›lmac› ve fetihçi güçler gittikleri topraklara hem kendi kültürlerini tafl›m›fllard›r, hem de giderek keflfettikleri toplumlar›n kültürel de¤er yarg›lar›n› tan›ma f›rsat› yakalayarak buradaki kültürel fakl›l›klar› ve zenginlikleri kendi toplumlar›na tafl›m›fllard›r. Dünyadaki bu merkezileflme parçal› biçimde varl›¤›n› sürdürmeye çal›flan çok tanr›l› dinlerin de ad›m ad›m tasfiyesini beraberinde getirmifltir. Toplumlar›n geliflim biçimi her dönem dengesiz olup eflit olmayan koflullarda olagelmifltir. Bu geliflim biçimindeki farkl›l›k bu gün halen varl›¤›n› sürdürmektedir. Örne¤in dünyada kimi ülkeler çok ileri düzeyde bir yaflam standard› içeri-
sindeyken kimi ülkeler ise hala monarfli vb gibi feodal biçime özgü tarzda yönetilmektedirler. Tek tanr›l› dinlerin dünyaya egemen olmas›ndan sonra bu dinlere ba¤l› olarak adalet anlay›fllar› da esasta parçal› olmaktan (kabile düzeyinden) kurtularak sistemli ve merkezi bir biçim alm›fllard›r. Toplumlarda hakim hale gelen semavi dinler kendi kurallar›n› yaz›l› hale getirerek merkezilefltirmifllerdir. Örne¤in H›ristiyan dinini kabul eden bir toplulu¤un bütün kurallar› ‹ncil kitab› arac›l›¤› ile flekillendirilerek, H›ristiyanl›¤›n nüfuz etti¤i tüm toplumlarda ortak bir adalet anlay›fl› uygulanmaktayd›. Daha sonra Müslüman olan topluluklar›n adalet anlay›fllar› ise Ku r-a n’ › n belirledi¤i yasalarla (fleriat kurallar›yla) flekillenmektedir. Dinler arac›l›¤› ile uygulanan adalet anlay›fllar›n›n geçmifle nazaran bu düzeyde merkezileflmifl olmas›n› bulunduklar› tarihsel flartlar aç›s›ndan de¤erlendirdi¤imizde, her bir dinin ortaya ç›k›fl›n› “birer devrim” olarak görmek mümkün. Semavi dinlere bakt›¤›m›zda bu gün bize son derece ilkel gelen kurallar›n ve kanunlar›n asl›nda toplumlar›n kendi verili koflullar›n›n bir ürünü olarak son derece büyük önem tafl›d›klar› görülmektedir. Bu dinler içerisinde en son din olarak ortaya at›lm›fl ve insanlar taraf›ndan kabul görmüfl din olan ‹slam dini ise di¤er dinlerin eksikli¤inden dersler ç›kart›larak elde etti¤i avantaj›n sonucu olarak o dönemin gerçekli¤ine uygun bir din olgusunu oluflturmaktad›r. Kur-an’a bakt›¤›m›zda o dönemin ihtiyaçlar›na ba¤l› olarak, her noktaya iliflkin bir yaklafl›m ve adalet anlay›fl› belirlemifltir. Örne¤in Kur-an’da kad›n erkek iliflkisinden tutal›m da köle sahiplerinin kölelere nas›l davranmalar› gerekti¤ine, h›rs›zl›¤›n cezas›ndan tutal›m yalan söyleyenin cezaland›r›lmas›na, mülkiyetin paylafl›lmas›na kadar ihtiyaç olarak gör-