Λευκαδίτικα μαγειρέματα

Εύη Λ. Βουτσινά

Λευκαδίτικα μαγειρέματα γεύσεις, αφηγήσεις και έθιμα στον κύκλο του χρόνου Επιμέλεια κειμένων: Πόπη Μουπαγιατζή Γραφιστική επιμέλεια: Αφροδίτη Ζούκη

© 2008, Εύη Λ. Βουτσινά & Εκδόσεις Fagotto Κεντρικό: Βαλτετσίου 15 Εξάρχεια, 10680 Αθήνα T: 210 3645147, F: 210 3645149 Υποκατάστημα: Ζακύνθου 7, 31100 Λευκάδα T-F: 26450 21095 email: info@fagottobooks.gr www.fagottobooks.gr

ISBN 978-960-6685-14-9 Οι φωτογραφίες του εξωφύλλου είναι από το αρχείο των εκδόσεων fagottobooks εκτός από μια που ανήκει στην κ. Μελίνα Βλάχου την οποία και ευχαριστούμε. Όλες οι φωτογραφίες του εσωτερικού ανήκουν στο αρχείο του Fritz Berger τον οποίο και ιδιαίτερα ευχαριστούμε, εκτός από τις φωτογραφίες στις σελίδες 4 και 10 που ανήκουν στο αρχείο των εκδόσεων fagottobooks

BOUTSINA_TELOS_TELOS.indd 2

31/7/2008 10:25:53 ìì

Στη Μαρία, στην Τασία, στην Αλέκα, στην Ιουλία... στη φιλία

BOUTSINA_TELOS_TELOS.indd 3

31/7/2008 10:25:53 ìì

Ìéá å­îïµï­ëü­ãç­óç óáí ðñü­ëï­ãïò Ôþ­ñá, ðïõ Þñ­èå ç þ­ñá íá ãñÜ­øù Ý­íá âé­âëß­ï ãéá ôç µá­ãåé­ñé­êÞ ôçò Ëåõ­êÜ­äáò, áé­óèÜ­íïµáé ðùò èÝ­ëù íá óôáµá­ôÞ­óù µéá óôéãµÞ êáé íá á­íáµå­ôñÞ­óù ü­óá ðÝ­ñá­óáí áõ­ôÜ ôá äþ­äå­êá êáé ðëÝ­ïí ÷ñü­íéá ðïõ, ãõñ­íþ­íôáò ü­ëç ôçí Åë­ëÜ­äá, êá­ôá­ãñÜ­öù µå­èï­äé­êÜ áõ­ôü ðïõ óõµâá­ôé­êÜ ï­íïµÜ­æù ðá­ñá­äï­óéá­êÞ µá­ãåé­ñé­êÞ: ôéò óõ­íôá­ãÝò, ôéò ôå­÷íé­êÝò, ôéò áí­èñþ­ðé­íåò óõí­èÞ­êåò ðïõ äß­íïõí óôá µá­ãåé­ñé­êÜ ðá­ñá­óêåõÜóµá­ôá ôç ÷á­ñá­êôç­ñé­óôé­êÞ ôïõò ãåý­óç. Ôï á­íôé­êåßµå­íï ðïõ å­ñåõ­íþ åß­íáé ç µá­ãåé­ñé­êÞ ôïõ á­ãñï­ôé­êïý ÷þ­ñïõ, å­êåß ü­ðïõ äçµéïõñ­ãÞ­èç­êå êáé äéá­ôç­ñÞ­èç­êå µá­ãåß­ñåµá µå ôï­ðé­êÜ ðñï­ú­ü­íôá, á­íÜ­ëï­ãá µå ôéò å­ðï­÷Ýò. Ç ðá­ñá­äï­óéá­êÞ µá­ãåé­ñé­êÞ åß­íáé ëá­ú­êÞ ôÝ­÷íç – Þ, êá­ëý­ôå­ñá, Ý­íá µåßãµá ëá­ú­ êÞò ôÝ­÷íçò êáé ôå­÷íé­êÞò. Å­ðïµÝ­íùò, µå­ôá­äß­äå­ôáé ðñï­öï­ñé­êÜ á­ðü µÜ­íá óå êü­ñç êáé á­óêåß­ôáé êõ­ñß­ùò á­ðü ôéò ãõ­íáß­êåò. Ðá­ñÜë­ëç­ëá êá­ôá­ãñÜ­öù êáé ôçí á­óôé­êÞ µá­ãåé­ñé­êÞ (Ý­÷ù Þ­äç ðá­ñïõ­óéÜ­óåé Ý­íá µé­êñü êﵵܭôé óôï âé­âëß­ï µïõ ¢­óôå­ùí ãåý­ óåéò – Óõ­íôá­ãÝò á­ðü ôçí á­óôé­êÞ êïõ­æß­íá ôïõ Åë­ëç­íéóµïý (Êá­ëåé­äï­óêü­ðéï, 2004). Ç óý­ãêñé­óç åß­íáé é­äéáß­ôå­ñá á­ðï­êá­ëõ­ðôé­ êÞ, á­öïý µðï­ñåß íá äéá­ðé­óôþ­óåé êá­íåßò ôç äéá­äé­êá­óß­á åí­óùµÜ­ôù­óçò ôùí å­ðåß­óá­êôùí óôïé­÷åß­ùí, ïµïéü­ôç­ôåò êáé äéÜ­öï­ñåò óôéò ôå­÷íé­êÝò, óôç ãåý­óç, óôï Þ­èïò ôùí öá­ãç­ôþí. Îå­êß­íç­óá áõ­ôÞ ôçí åñ­ãá­óß­á á­ðü ôçí å­ðé­èõµß­á íá ãíù­ñß­óù ôéò µá­ãåé­ñé­êÝò µïõ êá­ôá­âï­ëÝò êáé íá ðÜ­øù íá ðá­ñá­ðáß­ù óå áë­ëü­ôñéá ÷ù­ñÜ­öéá. ¼­÷é å­ðåé­äÞ õ­ðï­ôéµþ ôç µá­ãåé­ñé­êÞ (êáé ü­÷é µü­íï) ðá­ñÜ­äï­óç Üë­ëùí ÷ù­ñþí, áë­ëÜ å­ðåé­äÞ ãéá íá õ­ðÜñ­îåé êá­íåßò äçµéïõñ­ãé­êÜ åß­íáé á­ðá­ñáß­ôç­ôï íá ãíù­ñß­æåé ôçí ôáõ­ôü­ôç­ôÜ ôïõ. Ìü­íï Ý­ôóé µðï­ñåß íá á­ðï­öý­ãåé ôçí ðá­ãêïóµéï-ðïë­ ôï­ðïß­ç­óç êáé íá óõµâÜ­ëåé µå ôá äé­êÜ ôïõ ðï­ëé­ôéóµé­êÜ óôïé­÷åß­á óôçí ðï­ëõ­÷ñùµß­á ôïõ ðá­ãêüóµéïõ ÷ù­ñéïý, ðïõ Ý­÷åé ðéá ãß­íåé ï êüóµïò µáò. Äåí èÝ­ëù íá ãõ­ñß­óù ðß­óù. ÎÝ­ñù üµùò ü­ôé êëá­äß ÷ù­ñßò ñß­æá äåí µå­ãá­ëþ­íåé, îå­ñáß­íå­ôáé. Áõ­ôÞ ôç ñß­æá èÝ­ëù íá ãíù­ñß­óù êáé íá óõµâÜ­ëù óôçí êáé­íïýñ­ãéá áí­èï­öï­ñß­á ôçò. Ç ðëåéï­íü­ôç­ôá ôùí áí­èñþ­ðùí ðïõ óõ­íá­íôþ óôç äéÜñ­êåéá ôçò Ý­ñåõ­íáò åß­íáé ãõ­íáß­êåò, êáé µÜ­ëé­óôá ç­ëé­êéùµÝ­íåò. Áõ­ôÝò ïé óõ­íá­íôÞ­óåéò Ý­÷ïõí ãß­íåé ðéá ôï óôçµü­íé ôçò æù­Þò µïõ, êé áõ­ôü ôï âéþ­íù ùò ðñï­íüµéï, ùò äþ­ñï. Äåí åß­íáé µü­íï ç åõ­ðñÝ­ ðåéá, ç öõ­óé­êÞ åõ­ãÝ­íåéá êáé ç á­îéï­ðñÝ­ðåéá ðïõ äé­äÜ­óêïõí µå ôçí ß­äéá ôïõò ôçí ý­ðáñ­îç áõ­ôÝò ïé ãõ­íáß­êåò. Åß­íáé ï­íôü­ôç­ôåò ðëÞ­ñåéò ïõ­óß­áò• èáñ­ñåßò êé Ý­÷ïõí ðå­ôÜ­îåé á­ðü µÝ­óá ôïõò êÜ­èå öêéá­óß­äé ôçò óõµðå­ñé­öï­ñÜò êáé êÜ­èå ðå­ñéô­ôü. º­óùò, ãéá­ôß Þ­ôáí µéá æù­Þ ðï­ëý á­ðá­ó÷ï­ëçµÝ­íåò – á­êüµá êé ï ý­ðíïò ôïõò ëé­ãï­óôüò. º­óùò, ðÜ­ëé, ãéá­ôß ôï êá­èå­ôß ôï êÝñ­äé­óáí µå á­ãþ­íá. º­óùò, á­êüµá, ãéá­ôß êá­èþò ðåñ­íïýí ôá ÷ñü­íéá, öé­ëï­óï­öïýí êáé óõ­íåé­äç­ôï­ðïéïýí ðùò ï ÷ñü­íïò ðïõ µÝ­íåé åß­íáé ðï­ëý­ôéµïò êáé ü­ëá ôá óïõ-îïõ-µïõ ôïí óôå­íåý­ïõí êáé ôïí ëé­ãï­óôåý­ïõí. ¼ë’ áõ­ôÜ, ëïé­ðüí, µá­æß µå ôï ðé­êñü êáé âá­èý ãõ­íáé­êåß­ï ÷éïýµïñ, Ý­÷ïõí ðå­ôÜ­îåé êÜ­èå ðå­ñéô­ôü êáé Ý­÷åé á­ðïµåß­íåé Ý­íá êïõ­êïý­ôóé ãõµíü, µéá ý­ðáñ­îç á­ðëÞ êáé êï­öôå­ñÞ óáí öñÜ­óç ôïõ Ðá­ðá­äéáµÜ­íôç. Áð’ ü­ëá µå­ãá­ëý­ôå­ñç âá­ñý­ôç­ôá ãéá µÝ­íá Ý­÷åé ï ëé­ôüò êáé áõ÷µç­ñüò ôïõò ëü­ãïò. Ç ôá­ðåινοσύνη, ïé óõ­ ãêñá­ôçµÝ­íåò ÷åé­ñï­íïµß­åò ôïõò. Ôï öý­ëï ôïõò åß­íáé âá­ñý öïñ­ôß­ï. Ôï îÝ­ñïõí êáé äåí ôï Ý­÷ïõí ðï­ôÝ á­ðï­äå­÷èåß. Äåí µé­ëïýí ãéá å­ðá­íÜ­óôá­óç, ü­ðùò åµåßò ïé... ðõ­ñß­ðíï­åò öåµé­íß­óôñéåò, áë­ëÜ ç æù­Þ ôïõò åß­íáé ãåµÜ­ôç µé­êñÝò (µå­ãá­ëåéþ­äåéò), óôá­èå­ñÝò, êá­èçµå­ñé­íÝò á­íá­ôñï­ðÝò. ¸­÷ïõí öñï­íéµÜ­äá êáé ôá­ðåινοσύνη, Ý­÷ïõí å­ðß­ãíù­óç ôïõ ÷ñÝ­ïõò. Êé ü­÷é µü­íï ïé á­ãñü­ôéó­óåò. Óôá ðá­ñÜ­ëéá ïé ãõ­íáß­êåò äåí óêÜ­âïõí, äåí óêá­ëß­æïõí, äåí èå­ñß­æïõí. ¼µùò îåµðåñ­äåý­ïõí êáé µðÞ­ãïõí ðá­ñá­ãÜ­äéá, îå­øá­ñß­ æïõí ôá äß­÷ôõá, óõ­÷íÜ á­êï­ëïõ­èïýí ôïõò Ü­íôñåò ôïõò óôç èÜ­ëáó­óá. Åß­íáé óáí ôéò á­ãñü­ôéó­óåò êé áõ­ôÝò. º­äéá ç êá­ôÜ­óôá­óç óå êÜ­èå Ü­êñç áõ­ôïý ôïõ ôü­ðïõ. Êáé ôþ­ñá, óôç Ëåõ­êÜ­äá, ïé ãõ­íáß­êåò äåí Ý­÷ïõí äéá­öï­ñÜ. Êé å­äþ ðñù­ôá­ãù­íé­óôïýí óôç æù­Þ ôï ß­äéï á­èü­ñõ­âåò. ¼µùò å­äþ ôá ðñü­óù­ðá ãéá µÝ­íá Ý­÷ïõí êáé «ðñï­óù­ðé­êÞ» µíÞµç. Åß­íáé óáí ôç ãéá­ãéÜ µïõ, ôç µÜ­íá µïõ, ôéò èåéåò. Ðïë­ëÝò

BOUTSINA_TELOS_TELOS.indd 8

31/7/2008 10:26:00 ìì

ôéò îÝ­ñù á­ðü ôá íéÜ­ôá ôïõò. Ðáé­äÜ­êé á­êüµá, Ý­÷ù ðÜ­ñåé ÷ëù­ñÜ áµý­ãäá­ëá á­ðü ôá ÷Ý­ñéá ôïõò, ôéò Ý­÷ù á­êï­ëïõ­èÞ­óåé ü­ôáí êïõ­âá­ëïý­óáí ôçí ôóÝ­íôæå­ñç Þ ôç âá­ñÝ­ëá µå ôï íå­ñü óôï êå­öÜ­ëé. ¢ë­ëåò µå öß­ëå­øáí µéá ÷ïý­öôá âñáóµÝ­íïõò ðñï­óöï­ñß­ôïõò Þ æå­óôÜ, ñï­äï­êüê­êé­íá, áõ­ãùµÝ­íá êá­âïý­ñéá. Á­íÞ­êù å­äþ, ó’ áõ­ôü ôïí ôü­ðï µå ôï ãëáõ­êü öùò, µå ôçí å­ëéÜ êáé ôï êõ­ðá­ñßó­óé, µå ôç óµá­ñá­ãäÝ­íéá èÜ­ëáó­óá.

Êáé ôþ­ñá, äõï ëü­ãéá ãéá ôç µá­ãåé­ñé­êÞ Ó’ áõ­ôÞ ëïé­ðüí ôçí ðá­ñá­äï­óéá­êÞ µá­ãåé­ñé­êÞ, ôï ôå­ëé­êü á­ðï­ôÝ­ëåóµá Ý­÷åé åí­óùµá­ôþ­óåé ôï µü­÷èï ôçò äéá­äñïµÞò ôùí õ­ëé­ êþí µÝ­÷ñé ôçí êá­ôóá­ñü­ëá. Ç êáë­ëéÝñ­ãåéá, ç ó÷Ý­óç µå ôç öý­óç –ôçí ðç­ãÞ ôçò äéá­ôñï­öÞò–, ôï íå­ñü, ôç äéá­÷åß­ñé­óç ãéá íá å­îá­óöá­ëé­óôåß ç å­ðÜñ­êåéá. ¼­ôáí µéá ãå­ñü­íôéó­óá óïõ ëÝ­åé «Ý­íá öëé­ôæÜ­íé ëÜ­äé» Þ «Ý­íá á­ðëü­÷å­ñï á­ëåý­ñé», óôç ãëþó­óá ôçò êáé óôçí êáñ­äéÜ ôçò åß­íáé µðåñ­äåµÝ­íç ç ðá­ãù­íéÜ óôá äÜ­÷ôõ­ëá ãéá íá µá­æÝ­øåé ôéò øé­ëï­ëéÝò µÝ­óá óôéò ðÝ­ôñåò, ôéò ëé­èéÝò êáé ôá ÷ïñ­ôÜ­ñéá, ç óêõµµÝ­íç µÝ­óç þ­ñåò µÝ­óá óôá ëéï­ðý­ñéá ãéá íá èå­ñß­óåé, íá óõ­ãêïµß­óåé, íá öñï­íôß­óåé ôá æþ­á, íá ðÞ­îåé ôõ­ñß, íá êïõ­âá­ëÞ­óåé ôá îý­ëá, íá æõµþ­óåé, íá øÞ­óåé, í’ á­íá­óôÞ­óåé ðáé­äéÜ, íá öñï­íôß­óåé ôïõò ç­ëé­êéùµÝ­íïõò, íá êܵåé «ôá êá­ëÜ ôçò øõ­÷Þò» å­êåß­íùí ðïõ Ý­öõ­ãáí. Óôçí ðü­ëç –á­êüµá êáé óôç µé­êñÞ ðü­ëç– ïé ãõ­íáß­êåò ðáßñ­íïõí ôï ãÜ­ëá á­ðü ôï ãá­ëá­ôÜ­äé­êï. Ç ãõ­íáß­êá ôïõ ÷ù­ñéïý üµùò ðñÝ­ ðåé íá áñµÝ­îåé ôçí êá­ôóß­êá ç ß­äéá, íá óïõ­ñþ­óåé το γάλα, íá ôï âñÜ­óåé Þ íá ôï êܵåé ôõ­ñß. Ôçí ðá­ôÜ­ôá ðïõ âÜ­æåé óôçí êá­ ôóá­ñü­ëá ôçò ôç öý­ôå­øå µå ôá ÷Ý­ñéá ôçò, µü­÷èç­óå µÝ­÷ñé íá ôç öÝ­ñåé óôï óðß­ôé. Å­ðïµÝ­íùò ç µá­ãåé­ñé­êÞ ôçò åí­óùµá­ôþ­íåé ôï µü­÷èï, ôï ñõèµü ôçò öý­óçò, ôïõò êý­êëïõò ôïõ ÷ñü­íïõ, ôçí áñµï­íß­á ôçò óõ­íý­ðáñ­îçò. Áõ­ôü ï­íïµÜ­æù Þ­èïò ôïõ öá­ãç­ôïý. ÓÞµå­ñá ôá ðñÜãµá­ôá åß­íáé áë­ëéþò – êá­ëý­ôå­ñá âå­âáß­ùò. Ôï íç­óß, ãéá êá­ëÞ ôïõ ôý­÷ç, æåé êá­ëÜ á­ðü ôïí ôïõ­ñéóµü. ¸­÷åé ôü­óåò ïµïñ­öéÝò, ðïõ äåí ôéò ÷ïñ­ôáß­íïõí ïé å­ðé­óêÝ­ðôåò. ¼µùò ç öôþ­÷åéá óôç Ëåõ­êÜ­äá Üñ­÷é­óå íá á­íá­êïõ­öß­æå­ôáé µå ôç µå­ôá­íÜ­óôåõ­óç. Ôü­ôå Ý­öõ­ãáí ôá êá­ëý­ôå­ñá ðáé­äéÜ ôçò, ôá óôé­âá­ñÜ íéÜ­ôá. Óôá ÷ù­ñéÜ åñ­÷ü­ôáí ï ôá­÷õ­äñüµïò, öõ­óïý­óå ôç óÜë­ðéã­ãá – êé Ý­ôñå­÷å, êï­ðÜ­äé á­ëá­öéáóµÝ­íï, ôï ãõ­íáé­êïµÜ­íé. Äå­êÜ­äåò ãñܵµá­ôá µïß­ñá­æå óï­âá­ñüò ï ôá­÷õ­äñüµïò µå ôï ðç­ ëÞ­êéï. Êáé ôá ðéï ðïë­ëÜ, áí êé á­íïñ­èü­ãñá­öá –«Óå­âá­óôÞ µïõ ãï­íÞò êôë. êôë.»– åß­÷áí µá­æß êé Ý­íá ôóåê, ðïõ Þ­ôáí µå­ãÜ­ëç á­íÜ­óá ãéá ôçí ïé­êï­ãÝ­íåéá. ×áß­ñïµáé ðïõ âëÝ­ðù ôü­óïõò îÝ­íïõò íá á­ðï­ëáµâÜ­íïõí ôç äéáµï­íÞ ôïõò óôç Ëåõ­êÜ­äá, áë­ëÜ ëõ­ðܵáé ðïõ äåí îÝ­ñïõí ðþò åß­íáé íá îõ­ðíÜò µå ôïí Þ­÷ï ôçò âñï­÷Þò óôïí ôóß­ãêï, ðïõ äåí îÝ­ñïõí ü­ôé, á­öïý äåéò ôï ç­ëéï­âá­óß­ëåµá óôï Á­èÜ­íé, ðÜ­íù áð’ ôï Ðüñ­ôï Êá­ôóß­êé, ïé êïñ­öÜ­äåò Ý­÷ïõí Üë­ëç íï­óôéµÜ­äá – é­äß­ùò áí Ý­÷åéò êáé óðÜ­ñïõò ôç­ãá­íç­ôïýò á­ðü äß­ðëá. ¢ë­ëï ðñÜãµá åß­íáé ôá µïõ­îé­íÜ­ñéá óôï öïýñ­íï µå ôá óêïñ­äÜ­êéá ôïõò, ü­ôáí ãõ­ñß­æåéò á­ðü µðÜ­íéï óôï ÊÜ­óôñï... Ëá­÷ôá­ñþ íá ðù ó’ ü­ëïõò ôïõò îÝ­íïõò ü­ôé ðñÝ­ðåé ï­ðùó­äÞ­ðï­ôå íá äïõí ôï öèé­íï­ðù­ñé­íü öùò óôï ÄñÜ­ãá­íï, óôï Á­èÜ­íé, óôá ×ïñ­ôÜ­ôá, óôá á­ëù­íÜ­êéá ôçò öá­êÞò óôï ï­ñï­ðÝ­äéï ôçò Å­ãêëïõ­âÞò. Êáé ðü­óï äéá­öï­ñå­ôé­êÜ èá Ý­âëå­ðáí ôç Ëåõ­êÜ­äá, áí ôý­÷áé­íå êáé ãíþ­ñé­æáí ôç èåéá-Ëïý­ëá óôá Ðëá­ôý­óôïµá êáé ôçí êõ­ñß­á Áµá­ëß­á óôç ×þ­ñá, áí Ý­ðáéñ­íáí µéá óïµÜ­äá µå ðç­ãá­äß­óéï íå­ñü óôïõ ÐÜ­ëá µå äõï ðá­îéµá­äÜ­êéá á­ðü ôï öïýñ­íï ôïõ Æùι­ôÜ, áí ôý­÷áé­íå íá âïõ­ôÞ­îïõí êé áõ­ôïß µéá áñµá­èéÜ ðïñ­ôï­êÜ­ëéá óôç èÜ­ëáó­óá ôùí Öþ­ôùí… ÅÕ­Ç ÂÏÕ­ÔÓÉ­ÍÁ Éïý­ëéïò 2008 Õ­óôå­ñü­ãñá­öï: Óôç äéÜñ­êåéá ôçò Ý­ñåõ­íáò óôç Ëåõ­êÜ­äá ôÞ­ñç­óá ôïõò êá­íü­íåò ðïõ ôç­ñþ óå êÜ­èå ôü­ðï. Ìü­íï ðïõ å­äþ äåí Ý­øá­÷íá ôï äñüµï – µïõ Þ­ôáí ãíù­óôüò.

BOUTSINA_TELOS_TELOS.indd 9

31/7/2008 10:26:00 ìì

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Éóôïñßá ôçò ËåõêÜäáò...................................................... 5 Ìéá åîïµïëüãçóç óáí ðñüëïãïò..................................... 8

Επιχειρήσεις με άψογη... προώθηση Η νερομπάμπαλη Μπαμπανάτσα Μπαζίνα.......................................... 33 Η ροκίσα Τηγανόψωμο............................................... 34 Νιο σιτάρι – νιο ψωμί Ο δραγάτης κι ο παπάς Πλιγούρι Ψωμοσάνιδο και μαλάθα........................... 35 Τα δύσκολα που πέρασαν Τραχανάς.......................... 36 Κριθαρένιο ψωμί και κουλούρα Καλαμποκίσια κουρκούτη...................................................................... 37 Οι μέρες της γριάς Η απόλυτη ανακύκλωση και… όνειρα γλυκά.................................................................. 38 Σιτοχώραφα στον ελαιώνα............................................. 39

ΕΛΙΑ, ΑΜΠΕΛΙ, ΣΙΤΑΡΙ Κολατσιό στις ελιές Τρωγάδες Η ελιά του Αγίου..... 13 Της ελιάς το «διάφορο» Ελιές κεντρωμάδες Η μαγεία του ελαιώνα................................................. 14 Η μπασά Το λιτρουβειό Στο τζάκι της γιορτής........ 15 Σκασολιές Σταχτολιές Ελιές κολυμπάδες................. 16 Φυσική λίπανση Πώληση ελιάς................................... 17 Η οινοποίηση στα Πλατύστομα Γιωματάρι................. 18 Λάγκερο Μυρωδάτο λάγκερο Εξαγωγικό εμπόριο.... 19 Δύναμη και τέχνη Εμπόριο... Τα βαρέλια που… πλέουν................................................................. 20 Μουστόπιτα Λιαστή μουστόπιτα Κόλπο… αεροπλανικό.................................................................. 21 Πεκιμέζι Μουστοκούλουρα......................................... 22 Πεκιμεζοκούλουρα ανεβατά Σταφίδες Διακρίσεις που κρατούν από παλιά Σταφίδα Βασιλικής............... 23 Σύκα ή κυδώνια στο πεκιμέζι Αγουρίδα στο μπουκάλι Χωσάδες...................................................................... 24 Αντί-δωρο στη μάνα-γη Τα αμπέλια........................... 25 Αποτροπαϊκές τελετουργίες Το μοίρασμα Ξεθέρισμα... 26 Πώς αλλάζουν τη γεύση οι καιροί Η Στεριά, η Πούντα, η ξενιτιά Θερισμός, αλώνισμα και το πρώτο ψωμί...... 27 H ευλογία του ψωμιού Π(υ)ρομάδες, το αρχέτυπο της τροφής..................................................................... 28 Δύσκολο ψωμί Προζύμι: ανάπιασμα – ζύμωμα Ανεβατά κουλούρια άγλυκα......................................... 29 Ανεβατά κουλούρια χωριάτικα....................................... 30 Τυροκούλουρα Αγγελοκούλουρα ή λειψοκούλουρα Φλαούνα και άρωμα κυπαρισσιού............................... 31 Ένα δικό μας ψωμί «Η φτώχεια τέχνη αργάζεται»...... 32

ΤΑ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ α. Φαγάκια από τη γη Σοφές κουβέντες Τα κουκιά Κουκιά στο φούρνο...... 43 Κουκιά «φρικασέ» Αγκιναροκούκια.............................. 44 Αγκινάρες με ρύζι Πατάτες με ρύζι «Μπαρμπαρέλια» μαγειρευτά Κίτρινο κολοκύθι μαγειρευτό.................... 45 Φασολάκια και βελονάκια Φασολάκια σακατίνια γιαχνί Κολοκυθοπατάτες με το σκόρδο....................... 46 Μελιτζάνες με πατάτες Μελιτζάνες φούρνου............. 47 Μελιτζάνες με κυδώνια και γλυκοπατάτες Καλοκαιρινό φαγάκι................................................... 48 Κολοκυθοκορφάδες Λουλουδοφάι............................... 49 Βλίτα ξεροβραστά Ντομάτες γεμιστές........................ 50 Ντομάτες παραγιόμισμα Μαντριγούρες με πατάτες ή ρύζι Μαντριγούρες μαγειρευτές............................... 51 Μαντριγούρες Πατατοκεφτέδες Γλυκοπατάτες τηγανητές Πατάτες… παντός καιρού......................... 52 Πώς συντηρούνταν οι πατάτες Πίτα ξεκ(ου)ρούπωτη Πατακούλες…............................................................ 53 Πίτα με πράσινο κολοκύθι Το φύλλο.......................... 54 Γλυκοκολοκυθόπιτα Καγιανή πίτα.............................. 55

224

BOUTSINA_TELOS_TELOS.indd 224

31/7/2008 10:27:31 ìì

Κολοκυθόπιτα με ανθάκια Μπριάνι καρ(υ)σιάνικο........ 56 Μπριάνι κοφτό Τ(ι)μάτσι............................................ 57 Κρεμμυδομανέστρα Η σωστή διαχείριση παράγει πλούτο........................................................................... 58 Ο δικός μας τραχανάς Γαλατόσουπα Φαγάκια του χιονιού Ταραμοσαλάτα......................................... 59 Οι σημερινές σαλάτες της μόδας, άλλοτε ταπεινά βότανα Αρμυρήθρες.................................................... 60 Μια σαλάτα ιδιαίτερη Οβρυές Οι πολύτιμοι βολβοί Φιληνάδα, λάχανα....................................................... 61 Λαχανόσουπα Κάτω απ’ το αυγουστιάτικο φεγγάρι Λαχανόπιτα................................................................. 62 Τσιγαρίδια..................................................................... 63 Το αλάτι λιώνει τα λάχανα / το κρύο νερό το κρέας Σαλιγκάρια Μπομπόλοι (σαλιγκάρια)...................... 64 Πιπερόνια Τα «μαγερέματα» γενικά Η φακή Εγκλουβής: καλλιέργεια και συγκομιδή.......................... 65 Οι μαγικές λέξεις της τελετουργίας της συγκομιδής Το μαγείρεμα της φακής............................................. 66 Φακή............................................................................. 67 Φασολάδα Γυφτοφάσουλα (κονσόλοι) Το αράκι.........68 Ντομάτα πάστα (πελτές) Φρεσκάδα σε μπουκάλι Στο αλάτι Στο άχυρο Αυγά φουρδάλι.................... 69 Με τα αυγά από τα γλαροπούλια Η κτηνοτροφία στο νησί Το βούτυρο................................................... 70 Βούτυρο Σήμερα αυτή την εταιρεία (συντροφία) θα τη λέγαμε... καρτέλ!....................................................... 71 Αλληλεγγύη Ανταλλαγές της ανάγκης Μια πανάρχαιη συνήθεια............................................ 72 Σεμπριά κτηνοτροφική ορισμένου χρόνου Μυζήθρα στο σκουπούλι................................................................ 73 Ξίνα ή σαλαμούρα: ένα υπόξινο τυρί-κρέμα Τα μαρτίνια και η μαζιλίκα Τυρόψωμο ή πατσούρι......................... 74 Αζώηρας Βοϊδόσκαλα Η βραχονησίδα Τρυπητό...... 75 Λούφες ή φαλαρίδες...................................................... 76

Λούφες μαγειρευτές Άγρια παπάκια με μακαρόνια..........77 Πέρδικες ή ξυλόκοτες πιλάφι Κατεψυγμένη ξυλόκοτα Ρύζι και πιλάφι Λαγός σάλτσα.................................. 78 Λαγός μαγειρευτός......................................................... 79 Λαγός στιφάδο Απαγορευμένα πουλάκια Γιουβέτσι κλασικό....................................................... 80 Σαρδέλες στο μελάνι Γκιβέτσι καλοκαιρινό Στιφάδο (1)................................................................. 81 Στιφάδο (2) Στιφάδο (3) Ψητό κατσαρόλας............ 82 Σοφ(ι)γάδο.................................................................... 83 Κατσικάκι λεμονάτο Αρνάκι αυγολέμονο.................... 84 Αρνί στη λαδόκολα Αρνί καπαμά................................ 85 Καπαμάς Το φρικασέ Μακαρονάδα......................... 86 Κλασική λευκαδίτικη μακαρονάδα................................. 87 Μακαρόνια με σκόρδο Μοσχάρι με κυδώνια............... 88 Μοσχαράκια Τραγόπουλο μακαρονάδα: μια μυρωδάτη παραλλαγή Χοιρινό με μάπα Ξερόβρασμα................. 89 Ντοματόσουπα αυγολέμονο Παστίτσιο με φύλλο..........90 Κεφτέδες αυγοκομμένοι Κεφτέδες σάλτσα.................. 91 Σπλήνα γεμιστή Χορδή στο φούρνο Κοτόπουλα...... 92 Κότα (ή κρέας) σούπα αυγολέμονο Κοτόπουλο μαγειρευτό, μυρωδάτο.................................................... 93 Κλωσούρα: Η τέχνη της οικιακής πτηνοτροφίας Άτακτη κότα! Γαλόκωλοι.......................................... 94 Λουκάνικα Σαλάμι αέρος … μετανάστες μαθητές.... 95 Το σακούλι του μαθητή Το φαγητό της εργατιάς........ 96 Τα φαγητά της λεχώνας Τα φαγάκια των μωρών Γιατρικά από την κουζίνα Η αλιφασκιά.................... 97 Πρακτικοί θεραπευτές Πρόσφυγες............................. 98 Φαγάκια του δρόμου Λιχουδιές του… δρόμου Δύο ξορέξα ξεχασμένα.................................................. 99 Παράξενα φαγώσιμα Αλυκές.......................................... 100 Οι αλυκές.......................................................................... 101

225

BOUTSINA_TELOS_TELOS.indd 225

31/7/2008 10:27:31 ìì

ΤΑ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ

Μαριδόπιτα σκεπαστή Κι άλλη μαριδόπιτα.............. 126 Με κλωνάρια λυγαριάς Επικίνδυνα ψαρέματα Μπαρμπούνια σαβόρο με μαύρες σταφίδες............... 127 Σαβόρος χωρίς σταφίδα Κι άλλος σαβόρος, πιο εξεζητημένος Η γεύση του μετανάστη................ 128 Πεζοβόλος Ευρηματικός και πρωτοπόρος ψαράς Μπάφα μαγειρευτή................................................... 129 Στ(ε)ράδι βραστό......................................................... 130 Σκλεπού μαγειρευτή Το μπουρδέτο Σάλτσα… μεταξένια Γάστροι ή μουξινάρια στον ταβά............... 131 Πάρε, παιδί μου, πράμα… Ο δρόγγος μπουρδέτο.... 132 Μπουρδέτο από τον Κάλαμο Σκορπίνες μπουργέτο.......133 Σμέρνα μπουργέτο Κακαβιά Τουνόπουλο με αγουρίδα.................................................................. 134 Γουβιοί μαγειρευτοί Ψάρι μαγειρευτό με «μπαρμπαρέλι» Σαλάχι σαλάτα................................. 135 Ψάρια από την αλυκή Γαύρος φούρνου Σαρδέλες σούπα........................................................ 136 Άλλη σούπα με σαρδέλες Ακόμα μια σούπα σαρδέλες Σαρδέλες φούρνου Σαρδέλες μαγειρευτές....................137 Σαρδέλες βραστές Ψάρι βραστό με σκορδαλιά......... 138 Φαΐ περιωπής Τα συνοδευτικά των ψαριών Παλαμίδι μαγειρευτό................................................. 139 Παλαμίδι με χλωρά κουκιά Παλαμίδι με σπαγέτο Παλαμίδι στο φούρνο με πατάτες............................. 140 Παλαμίδια Ψαροτηγανίτες! Τηγανίτες με σαρδέλες Μπακαλιάρος με πατάτες.......................... 141 Μπακαλιάρος με πράσα............................................... 142 Μπακαλιάρος με ρύζι Μπακαλιάρος καλαμισιάνικος Το αλάτι του ψαριού................................................. 143 Μπακαλιάρος στο φούρνο, πλακί Μπακαλιάρος με φρέσκα φασολάκια ...με χόρτα τσιγαριαστά ........ 144 Κοφίσι αυγοκομμένο Η ομοιοπαθητική στην καθημερινότητα................................................... 145 Σφουγγαράδες από την Κάλυμνο................................. 146

β. Φαγάκια από τη θάλασσα Καποσάντοι Χάβαρα ξεζυγιαστά Παρά θίν’ αλός Προσφορίτοι Η φύση φροντίζει για μας.....................105 Βόγες Εκδρομούλες Χαβαρόρυζο Χάβαρα...............106 Παγουρόσουπα (ή πιλάφι) Απασπάλωτα καβούρια γεμιστά Καποσάντοι σουπίτσα.................................. 107 Καποσάντοι τηγανητοί με κουρκούτι Καποσάντοι γιουβετσάκι Πίνες με νιόκο....................................... 108 Γάμπαρη με ζουμάκι Μυδόσουπα.............................. 109 Αστακός στη σάλτσα Καλαμαράκια γκιβέτσι...................110 Καλαμαράκια γεμιστά Ψάρια Ψάρια στα βουνά…....111 Ψάρια – ψάρια Σουπιές μαγειρευτές Θαλασσινές μεταφορές Σουπιές με τσιγαρίδια............................. 112 Καλαμάρια ή σουπιές μαγειρευτές με λάδι Μαύρες σουπιές με το μελάνι.......................................................... 113 Ρεφούδια (αυγοτάραχα) Αυγοτάραχο καπνιστό! Θηρίο στο φούρνο μας!............................................. 114 Χταπόδι ξιδάτο Χταπόδι μακαρονάδα (1) Χταπόδι μακαρονάδα (2).......................................... 115 Χταπόδι με μακαρονάκι Χταπόδι του ψαρά Χταπόδι φούρνου...................................................... 116 Χταπόδι με πατάτες Λιαστό χταπόδι με ρύζι............ 117 Τσιγαρίδια με λιαστό χταπόδι Το μελάνι του χταποδιού Χταποδόπιτα με τραχανά.................. 118 Όλα στα κάρβουνα Κουκούλες μαγειρευτές.............. 119 Χέλι στο φούρνο Χέλι… σουβλάκι Χέλια αλμυρά (παστά) Μαρίδες στη χόβολη.............120 Μαρίδες βραστές Για τις μαριδόπιτες γενικά Μαύρες μαρίδες παστές με κόκκινο πιπέρι............... 121 Μαρίδες φούρνου........................................................ 122 Μαριδόπιτα καλαμισιάνικη Η μαριδόπιτα της θεια-Μάνθως Μαριδόπιτα (1)............................ 123 Μαριδόπιτα (2) Μαριδόπιτα (3)............................... 124 Μαριδόπιτα (4)............................................................ 125

226

BOUTSINA_TELOS_TELOS.indd 226

31/7/2008 10:27:32 ìì

ΓΙΟΡΤΙΑΤΙΚΑ, ΓΛΥΚΙΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΞΕΝΑ

Γαλατόπιτα με ρύζι ή μακαρονάκι................................ 171 Γαλατόπιτα αλμυρόγλυκη Μια λεπτεπίλεπτη γαλατόπιτα-φαγητό..................................................... 172 Ρυζόπιτα γλυκιά Ρυζόπιτα......................................... 173 Μια… τρυφερή ρυζόπιτα Γιαουρτόγλυκο.................. 174 Γαλακτομπούρεκο Το χάσκαρι Πλαστάρι............... 175 Το πλαστάρι της μάνας Λάζαρος Κουλουράκια πασχαλινά.................................................................... 176 Οι τελετουργίες της Λαμπρής...................................... 177 Για τον παπά Λάζαρος Πατσαλικάκια, η σούπα του Μεγάλου Σαββάτου.................................... 178 Πώς φτιάχνεται η χορδή Η ωραιότερη σαλάτα......... 179 Το αρνάκι της Λαμπρής Το παραγιόμοσμα............... 180 Ένα ενδιαφέρον γεμιστό κατσίκι Αρνάκι με παραγιόμισμα (1)...................................... 181 Κάβγιες Αρνάκι με παραγιόμισμα (2)........................ 182 Παραγιόμισμα καλαμιτσιώτικο Τυρόπιτα με χλωροτύρι Παραλλαγή στο ίδιο θέμα................... 183 Τυρόπιττα της Λαμπρής Τζατζίκι ή «σκορδαλιά» για το κατσικάκι της Λαμπρής Κοκορέτσι................. 184 Φρυγαδέλια Σπληνάντερο......................................... 185 Η διάρκεια της νοστιμιάς Κεκ................................... 186 Στου Αϊ-Θωμά το πανηγύρι......................................... 187 Στον Αϊ-Νικόλα στη Νηρά, στον Αϊ-Γιώργη Καρβουνόσκονη για το θυμίαμα Του γάμου............ 188 Σαν σκηνή από την Οδύσσεια… Για το κουλούρι του γάμου Στεφάνωμα.............................................. 189 Κουλούρι του γάμου..................................................... 190 Κανίσκι: μια εκδήλωση αλληλεγγύης Η υποδοχή της νύφης Η ροβανή................................................. 191 Επίστροφα και αντεπίστροφα...................................... 192 Βαπτίσεις Το ξερόβρασμα του Δεκαπενταύγουστου Σούπα με σπαγέτο.................................................... 193 Πανηγυριώτικο φαΐ και ξεφάντωμα Γιορτινό σκηνικό............................................................194

Τελετουργικά ψωμιά Ο άρτος.......................................149 Άρτος της αρτοκλασίας................................................ 150 Τελετουργική ευωδιά Άρωμα γιορτής Η τελετουργία της Παραμονής Ο Σταυρός............ 151 Χριστός γεννάται…. Το κουμάντο των γιορτών......... 152 Ένα ακόμα τελετουργικό ψωμί Τελετουργικό πλάσιμο του ψωμιού «Βλαχοπούλες» ή Μπαλούμπες: ανθρωπόμορφα ψωμιά των Χριστουγέννων.....................153 Μια βλαχούλα προκομμένη Ένα δώρο από καρδιάς Χριστόψωμο.............................................................. 155 Η διάκριση των ημερών Χριστόψωμο της Ζωής Σταύρου....................................................................... 156 Καθ-ιερωμένο σύμβολο προστασίας Ο παππούς από την Αμερική Και η γιαγιά με την υπερβολή........ 157 Χριστουγεννιάτικη μακαρονάδα Χοιρινό σούπα Τυρόπιτα των Χριστουγέννων................................... 158 Παραμονή Πρωτοχρονιάς Λαδόπιτα ή Χουσμερή.........159 Μελόπιτα Ζαχαρόπιτα Πεκιμεζόπιτα.................... 160 Χουσμερή Για την καλοχρονιά Τα δικά μου Χριστούγεννα Η Βασιλίτσα....................................... 161 Το αμίλητο νερό Γούρι για το Νέον Έτος H γιορτή των Φώτων................................................ 162 Κουλούρες για ανθρώπους και ζώα Το πάντρεμα της φωτιάς Μνήμες αρχαίων τελετουργιών............... 163 Χοιρινό με ρύζι Κουραμπιέδες.........................................164 Μελομακάρονα Φευγάτε, παγανά… Στους Τσουκαλάδες.................................................. 165 Στο Δράγανο... Περί του οικόσιτου χοίρου Χοιρινό με αυγά Καρπούζι του Αγίου Βλασίου....... 166 Τραχανόπιτα με χοιρινό (1)......................................... 167 Τραχανόπιτα με χοιρινό (2)......................................... 168 Κ(ου)λούρα Γαλατόπιτα αλμυρή, αποκριάτικη.......... 169 Γαλατόπιτα Γαλατόπιτα της κυρίας Νικολέτας............170

227

BOUTSINA_TELOS_TELOS.indd 227

31/7/2008 10:27:32 ìì

Κουλουράκια με κρασί Ο Άγιος Φανούριος.............. 195 Πολυσπόρια ή π(ο)λυκούκια Σιταροκουρκούτη........... 196 Σπερνά Κουρεμάδες.................................................. 197 Καλέσματα Κεράσματα............................................. 198 Τ’ Αϊ-Αντριός οι λουκουμάδες Τεχνίτες της ζαχαροπλαστικής................................................... 199 Ο Καφές...................................................................... 200 Ευαίσθητη προσφορά Ο πολεμιστής που ήταν κουρέας και έγινε γλυκατζής...................................................... 201 Μαντολάτο και παστέλι με αμύγδαλο και μέλι Κρεμάδες Ταχινόπιτα............................................. 203 Κοπεγχάγη Κεκ με πετιμέζι....................................... 204 Γλυκό για τρατάρισμα Μπακλαβάς ρολό με φρούτα..........205 Σαρακοστιανό Νηστίσιμο κέικ.................................. 206 Αμυγδαλωτά Μπομπότα γλυκιά................................ 207 Cake με λάδι και σταφίδες της Νανάς Μαμαλούκα

Καλούδια κλειδωμένα................................................ 208 Σομάδα Σομάδα με παξιμαδάκια κορίανδρου........... 209 Παντεσπάνι Σαντιγί Σύκα και χλωρά αμύγδαλα......... 210 Συκομαγίδες Συκομαγίδες ή συκομαΐδες................... 211 Πουτίγκα αμυγδάλου Κουλουράκια πλαστά και πετυχημένα............................................................ 212 Κυδώνι γλυκό κουταλιού Κυδώνι στυφτό................... 213 Γατσούμπρα (βατόμουρα) γλυκό Γάλα μυρωδάτο και καϊμάκι Τσιτσιμπίρα............................................ 214 Εκλεκτά ροδάκινα Το τριανταφυλλόξιδο: κοντιμέντο περιωπής Των απόντων............................................ 215 «Παρηγοριά» κι αλληλεγγύη Σχώριο Η φέλα......... 216 Μνήμη απόντων.......................................................... 217 Κατάλογος Πληροφορητριών και Πληροφορητών....... 219 Ευρετήριο.................................................................... 221 Περιεχόμενα................................................................ 224

228

BOUTSINA_TELOS_TELOS.indd 228

31/7/2008 10:27:32 ìì

BOUTSINA_TELOS_TELOS.indd 10

31/7/2008 10:26:07 ìì

Ελιά, αμπέλι, σιτάρι

BOUTSINA_TELOS_TELOS.indd 11

31/7/2008 10:26:08 ìì

12

BOUTSINA_TELOS_TELOS.indd 12

31/7/2008 10:26:14 ìì

Ôñù­ãÜ­äåò

… Ù ÷þµá­ôá ôçò ãçò µïõ!

«¼­ôáí ðç­ãáß­íáµå íá µÜ­óïõµå ôéò å­ëéÝò, áí ï êáé­ñüò Þ­ôáí êá­ëüò äåí óôáµá­ôïý­óáµå ïý­ôå ãéá íá öܵå, ãéá íá ðñï­÷ù­ ñÞ­óåé ç äïõ­ëåéÜ. ÊÜ­ðïéåò öï­ñÝò äá­ãêþ­íáµå µéá öÝ­ôá øùµß, ü­ðùò Þµá­óôáí óêõµµÝ­íåò, ôçí ðå­ôïý­óáµå µðñï­óôÜ êáé, þ­óðïõ íá µá­óÞ­óïõµå ôçí µðïõ­êéÜ, öôÜ­íáµå µá­æåý­ï­íôáò óôç öÝ­ôá, îá­íá­äá­ãêþ­íáµå êáé ôçí ðå­ôïý­óáµå µðñï­óôÜ. »¢µá åß­÷å “ôñù­ãÜ­äåò” (ó.ó. äõ­íá­ôü á­Ý­ñá êáé âñï­÷Þ), óôáµá­ ôïý­óáµå êÜ­ðïéá óôéãµÞ íá îá­ðï­óôÜ­óïõµå, á­íÜ­âáµå êáé öù­ ôéÜ íá æå­óôá­èïýµå ëß­ãï êáé óõ­íå­÷ß­æáµå».

×þµá Ëåõ­êá­äß­ôé­êï, Ðñù­ôü­÷ùµá Ôé­ôÜ­íéá æýµç ôïõ êïñµéïý µïõ Ôïõ ß­äéïõ µïõ ôïõ á­êïßµç­ôïõ µõá­ëïý! … ÂÝ­âáéá óå êÜ­ðïéáí Ü­êñç ôçò Ëåõ­êÜ­äáò ü­ðïõ ôá ÷á­ëß­êéá åß­íáé êá­èÜ­ñéá ôå­ëåéùµÝ­íá á­ðü ôï êýµá óáí áõ­ãÜ ðå­ñé­óôå­ñéïý, óå ðñù­ôï­ãíþ­ñé­óá, å­öç­âü­êïñµç, á­ëá­öñü­ãíùµç Á­èç­íÜ!

Ìáñ­ôõ­ñß­á ïµÜ­äùí ðëç­ñï­öï­ñç­ôñéþí á­ðü äéÜ­öï­ñá ÷ù­ñéÜ

Ç å­ëéÜ ôïõ Á­ãß­ïõ

Άγγελου Σικελιανού, «Τα χώματα», Λυρικός βίος Γ΄, Εκδόσεις Ίκαρος, Αθήνα 1976

«Ìðï­ñïý­óå íá ôÜ­îåé êá­íåßò ó’ Ý­íáí Ü­ãéï Þ óôçí Ðá­íá­ãß­á µß­á å­ëéÜ. ¹­ôáí µÝ­óá óå ëéï­óôÜ­óé, áë­ëÜ Þ­îå­ñáí ü­ëïé ü­ôé áõ­ôÞ ç å­ëéÜ á­íÞ­êåé å­êåß. ÌÜ­æåõáí ôéò å­ëéÝò, êáé ôï ëÜ­äé ðÞ­ ãáé­íå óôçí åê­êëç­óß­á ü­ðïõ á­íÞ­êå ç å­ëéÜ. »Å­ãþ á­ãü­ñá­óá Ý­íá ëéï­óôÜ­óé êÜ­ôù, êï­íôÜ óôç èÜ­ëáó­óá, êáé µïõ åß­ðå ï ðù­ëç­ôÞò ü­ôé áõ­ôÞ ç å­ëéÜ åß­íáé ôïõ Á­ãß­ïõ Ôá­ îéÜñ­÷ç êáé, áí èÝ­ëù íá ôçí ðÜ­ñù êé áõ­ôÞí, Ý­ðñå­ðå íá ôç æç­ôÞ­óù á­ðü ôïí ðá­ðÜ. ÐÞ­ãá ðñáãµá­ôé­êÜ, ðëÞ­ñù­óá óôçí åê­êëç­óß­á ü,ôé µïõ æÞ­ôç­óáí êé Ý­ôóé ðÞ­ñá êé áõ­ôÞí ôçí å­ëéÜ. Áõ­ôüò Þ­ôáí êáé ï óêï­ðüò áõ­ôïý ôïõ äþ­ñïõ ðïõ Ý­êá­íå ï êüóµïò, íá ù­öå­ëç­èåß ç åê­êëç­óß­á. »Äåí Þ­ôáí óðÜ­íéåò ïé ðå­ñé­ðôþ­óåéò ðïõ ãï­íåßò Þ óõã­ãå­íåßò Ý­êá­íáí äþ­ñï µß­á å­ëéÜ óå Ý­íá ðáé­äß ôïõò, ç ï­ðïß­á âñé­óêü­ôáí óå áë­ëïõ­íïý ëéï­óôÜ­óé».

Êï­ëá­ôóéü óôéò å­ëéÝò Ðá­ëéÜ, ôï µÜ­æåµá ôçò å­ëéÜò Þ­ôáí ðï­ëý êïõ­ñá­óôé­êü. ÊÜ­ôù á­ðü ôéò å­ëéÝò ôï Ý­äá­öïò Þ­ôáí á­íþµá­ëï, ï ôü­ðïò ãåµÜ­ôïò ëé­èéÝò, êï­êÜ­ëù­íáí á­ðü ôï êñý­ï ôá äÜ­÷ôõ­ëá ãéá íá µá­æÝ­øïõí ôéò å­ëéÝò. ¼­ëç ôç µÝ­ñá µÝ­÷ñé íá óêï­ ôåé­íéÜ­óåé µÜ­æåõáí. Êáé ðïë­ëÝò öï­ñÝò Ý­öôá­íáí ùò ôï ÐÜ­ó÷á ãéá íá ôå­ëåéþ­óïõí. Óôéò äý­óêï­ëåò å­ðï­÷Ýò Ý­ðáéñ­íáí µá­æß ôïõò ëß­ãï øùµß êé Ý­íá ãõá­ëÜ­êé µå ëÜ­äé. ¼­ôáí ðÝ­ñá­óáí ôá äý­óêï­ëá, Ý­ðáéñ­íáí êÜ­ôé ðá­ñá­ðÜ­íù: óáñ­äÝ­ëåò áñµõ­ñÝò, å­ëß­ôóåò, êá­íÝ­íá áõ­ãü Þ êá­íÝ­íá ôç­ãá­íç­ôü øá­ñÜ­êé, á­êüµá êáé ëß­ãï óá­âü­ñï, ü­ôáí õ­ðÞñ­÷å. Ç äïõ­ëåéÜ Þ­ôáí ðï­ëý êïõ­ñá­óôé­êÞ, åß­÷áí á­íÜ­ãêç ôï öá­ãç­ôü, áë­ëÜ Þ­ôáí ü­ëç ôçí þ­ñá äé­ðëùµÝ­íåò óôá äý­ï, óêõ­öôÝò – äåí µðï­ñïý­óáí íá öÜ­íå ðï­ëý ïý­ôå βέβαια êÜ­ôé âá­ñý.

Ìáñ­ôõ­ñß­á Ñß­íáò Óêëç­ñïý, á­ðü ôï Ìá­ñá­íôï­÷þ­ñé

Óçµåß­ù­óç: Áõ­ôÞ ç óõ­íÞ­èåéá, íá ÷á­ñß­æïõí äç­ëá­äÞ óå êÜ­ðïéïí µß­á µü­íï å­ëéÜ µÝ­óá óå ëéï­óôÜ­óé Üë­ëïõ, õ­ðÜñ­÷åé êáé óôçí ÊñÞ­ôç. º­óùò íá õ­ðÜñ­÷åé êáé óå Üë­ëá µÝ­ñç, ðïõ äåí Ý­÷ù á­êüµá êá­ôá­ãñÜ­øåé.

13

BOUTSINA_TELOS_TELOS.indd 13

31/7/2008 10:26:14 ìì