ناوچـەی رۆژئاوای ئاسیا دەوڵەمەندترین شوێنی جیھانە لەرووی نەوتی دۆزراوەوە، کە بە پێوەری واڵتان لەپێشتردا باکوری ئەو ناوچەیە بریتیی بوو لە یەکێتی سۆڤیەت و باشوورەکەشی بریتیی بوو لە کەنداوی عەرەبی – فارسی .کەچی ئێستا دوای لێکھەڵوەشـانی یەکێتی سـۆڤیەت ھەر لە ساڵی ١٩٩١وە باکوری ئەم ناوچەیە بوو بە روسـیا لەگەڵ ئەوەی کە کێڵگەکانی دەکەونە باکـوری رۆژھەاڵتی ئاسـیا ،ھەروەھا قـەوقاز و واڵتانی دەریـای قەزویـن لە ناوەڕاسـت ،ھەروەھا کەنـداوی عەرەبـی – فارسـی لە باشـوریەوە . ملمالنێی نێو دەوڵەتی لەسەر نەوت و گاز (& International fight on oil :)gas خەڵکێکی زۆر وا پێشبینیان دەکرد کە لە دوای کۆتایی ھاتن بە جەنگی سارد و کۆتایی ھاتن بە ملمالنێی ئایدیۆلۆژی لەسەر سروشتی سیستەمی ئابووری لە جیهاندا ،سەردەمێکی ئابووری تازە دێتەکایەوە بەجۆرێک کە تێیدا ملمالنێیە جیۆستراتیجی و جیۆسیاسیەکان بەشێوەیەکی گشتی بەرەو الوازبون دەچێت ،لەبارەی نەوتیشەوە بەشێوەیەکی تایبەت، ئەویش بەو حیسابەی کە ماددەیەکی بازرگانیە لەنێوان زۆر مادەی تردا کە تایبەتە بە ھێنانەدی ئامانجی خاوەندار و دەرھێنەرەکەی .کە لەگەڵ نەبوونی توانا بۆ کەمکردنەوەی ملمالنێیە ترسناکە بازرگانیەکەی لەسەر قازانجە زۆرەکەی ،لە سااڵنی دواییدا وا دەبینرێ کە نەوت بەو سیفەتەی کە بریتییە لە ماددەیەک کە پەیوەستە بە جوگرافیاوە ھێشتا بریتییە لە سەرچاوەیەک لە سەرچاوەکانی جیۆستراتیجیای نێو دەوڵەتی .ئەوەش بەھۆی گرنگیە لەڕادە بەدەرەکەی لە کۆی کردارەکانی گەشەپێدان کە دونیای سەردەم بەخۆیەوە دەبینێ .نەوت کلیلی گەشـەپێدان و پێشکەوتن و پەرەسەندنی ماددیە ،بە کەمترین تێچـو لە کاتی ئێستادا ،یەکێک لە پێـوەرەکان بۆ پێوانی ئاستی گەشەپێدان لە ھەر واڵتێکدا بریتییە لە بـڕی بەکاربردنی نـەوت لەالیەن ئەو واڵتـەوە .شایانی باسە نزیکەی رێژەی %٧٥لە نـەوت و گازی عەمبارکـراوی جیـھان لەو الکێشـە نەوتیەدایە کە لە سنووری باشووری روسیای فیدرالیەوە بەرەو دەریای فارسی درێژدەبێتەوە. ئەنجامەکانی جەنگی دووەمی جیھانی بووە ھۆی دیاریکردنی داھاتووی نەخشەی ھێز لە جیهاندا ،کە بووە ھۆی پاشەکشەی بەریتانیا و پێشڤەچوونی ویالیەتە یەکگراتووەکانی ئەمریکا وەک ھێزێکی سەرەکی و جێگرەوەی بەریتانیا لە ناوچـەی نـەوتدا .کە بەکاربردنی زۆری نەوتی عەمبارکراوی ئەمریکی لەماوەی نزیکەی سەدەیەکدا وای لە ویالیەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا کرد کە بەدوای دۆزینەوەی سەرچاوەیەکی تازەی وزەی نەوتدا بگەرێت کە لە نیمچە دورگەی عەرەبی – فارسیە .کە لەگەڵ سەرکەوتنی ئەمریکا به‌هاری ٢٠١٦
13 84
Analytical, academic, quarterly Magazine