Instrukcje pracy operacyjnej aparatu bezpieczeństwa (1945–1989)

§ 15. Wyprowadzenie agentury z rozpracowania Wyprowadzenie agentury z rozpracowania stanowi bardzo powa˝ne i odpowiedzialne przedsi´wzi´cie, od którego wyników zale˝y uchronienie cennych i doÊwiadczonych tajnych wspó∏pracowników przed dekonspiracjà i kompromitacjà.

W praktyce przedsi´wzi´cia zwiàzane z wyprowadzeniem agentury realizuje si´ doÊç cz´sto w toku rozpracowania – natomiast przy zakoƒczeniu rozpracowania takie przedsi´wzi´cia stajà si´ z regu∏y obowiàzujàce i konieczne.

Jest rzeczà wiadomà, ˝e ka˝dy agent bioràcy udzia∏ w konkretnym rozpracowaniu agenturalnym, wykonujàc zadania organów, nawiàzuje, a niekiedy przez d∏ugi czas utrzymuje oparte na zaufaniu stosunki z rozpracowywanymi osobami, które wtajemniczajà go w treÊç uprawianej przez siebie przest´pczej dzia∏alnoÊci, przez co faktycznie staje si´ on w pewnej mierze niejako ich,,wspólnikiem”.

W zwiàzku z tym wykonanie zadania zwiàzanego z wyprowadzeniem agenta z rozpracowania powinno zapewniç: po pierwsze, odwrócenie od osoby agenta ewentualnych podejrzeƒ ze strony rozpracowywanych osób w zwiàzku z jego tajnà wspó∏pracà z organami bezpieczeƒstwa; po drugie, stworzenie warunków, w których nie zachodzi∏aby koniecznoÊç stawiania problemu pociàgni´cia agenta do odpowiedzialnoÊci karnej jako „wspólnika” aresztowanych za wrogà dzia∏alnoÊç lub przes∏uchania go w charakterze g∏ównego Êwiadka w realizowanej sprawie.

Jak wynika z treÊci omówionych wymogów, przedsi´wzi´cia zwiàzane z wyprowadzeniem agenta z ka˝dej konkretnej sprawy nale˝y przygotowywaç nie przed zakoƒczeniem rozpracowania, lecz w toku i na przestrzeni ca∏ego czasu jego prowadzenia.

Wprowadzajàc agenta do rozpracowania (jak równie˝ werbujàc go spoÊród wspó∏uczestników lub kontaktów rozpracowywanych osób) i wykorzystujàc go w sprawie, nale˝y zlecaç mu takie zadania i okreÊlaç lini´ jego post´powania w taki sposób, aby – z jednej strony – mia∏ on mo˝noÊç nawiàzywania znajomoÊci z rozpracowywanymi osobami, pozyskiwania ich zaufania oraz ujawniania dzi´ki temu przest´pczych zamierzeƒ i poczynaƒ konkretnych osób, z drugiej zaÊ strony – aby nie dawa∏ im nawet po ich aresztowaniu powodów do podejrzewania go o ∏àcznoÊç z organami oraz demaskowania go w toku Êledztwa jako wspó∏uczestniczàcego w aktywnej, konkretnej wrogiej dzia∏alnoÊci.

Uwzgl´dniajàc powy˝sze zasady, stosuje si´ ró˝ne sposoby wyprowadzenia agenta, wymagajàce realizacji pojedynczych lub kilku okreÊlonych przedsi´wzi´ç. Sposoby te zale˝à od: charakteru i specyfiki konkretnej sprawy, sposobu okreÊlenia agentowi linii post´powania przy wprowadzeniu go do rozpracowania i w toku prowadzenia rozpracowania, charakteru zadaƒ, jakie agent wype∏nia∏, oraz roli, jakà odgrywa∏ wÊród rozpracowywanych osób.

Odwrócenie podejrzeƒ od tajnego wspó∏pracownika jest konieczne w tym celu, aby nie naraziç go na niebezpieczeƒstwo zemsty ze strony aresztowanych i ich kontaktów, wyeliminowaç mo˝liwoÊç celowego oczerniania go przez aresztowanych w toku Êledztwa oraz zapobiec ewentualnym próbom dyskredytacji organu, który prowadzi∏ rozpracowanie.

W celu uchronienia agenta w toku rozpracowania przed podejrzeniami o wspó∏prac´ z organami ze strony osób figurujàcych w sprawie, nale˝y przede wszystkim ÊciÊle przestrzegaç konspiracji w pracy z tajnym wspó∏pracownikiem i dbaç o jego nale˝yte zachowanie si´ wÊród rozpracowywanych osób.

Dla odwrócenia od agenta ewentualnych podejrzeƒ ze strony rozpracowywanych osób zarówno przed, jak i po ich aresztowaniu, stosuje si´ takie przedsi´wzi´cia, które w rezultacie wywo∏ujà u nich podejrzenia i nieufnoÊç nie w stosunku do agenta, lecz do faktycznych wspó∏uczestników lub w∏asnych kontaktów.

Niekiedy dla osiàgni´cia tego celu wystarczy spowodowaç oficjalne wezwanie do urz´du bezpieczeƒstwa tej osoby, na którà warto umyÊlnie skierowaç podejrzenia rozpracowywanych osób.

Identyczny wynik mogà daç spotkania pracownika operacyjnego z takà osobà, przeprowadzane w sposób na wpó∏ konspiracyjny. Nale˝y postaraç si´ o to, aby rozpracowywani dowiedzieli si´ przed aresztowaniem o wezwaniu takiej osoby do urz´du bezpieczeƒstwa lub o jej spotkaniu z pracownikiem operacyjnym.

Jest rzeczà zrozumia∏à, ˝e nie przeprowadza si´ przy tym ˝adnych przes∏uchaƒ lub rozmów na temat istoty sprawy lub osób w niej figurujàcych, lecz wykorzystuje si´ w tym celu jakikolwiek inny pretekst.

Odwrócenie podejrzeƒ od agenta mo˝na niekiedy osiàgnàç równie˝ przez czasowe pozostawienie na wolnoÊci poszczególnych drugorz´dnych uczestników organizacji (grupy) w toku realizacji sprawy i niepoddawanie ich ani rewizji, ani przes∏uchaniu.

57