năng lực cung ứng dịch vụ về quản lý đất đai đóng vai trò quan trọng trong bảo đảm sự bền vững của ngành quản lý đất đai vì cho đến nay sự chấp nhận của người sử dụng còn thấp. Số lượng các giao dịch được đăng ký ước tính chiếm tối đa 1/4 tổng số các giao dịch về đất đai. Về vấn đề cấp GCNQSDĐ, mô-đun về quản trị nhà nước
trong Khảo sát Mức sống Hộ gia đình Việt Nam (KSMSHGĐVN) 2008 cho thấy còn nhiều lĩnh vực cần cải thiện (xem Hình 2.3.) Hơn nữa, tuy đã đạt được một số kết quả đáng kể từ năm 2006, việc cấp GCNQSDĐ vẫn được xếp hạng là một trong ba dịch vụ công có nhiều
Hộp 2.4. Sự minh bạch và tham nhũng trong quản lý đất đai Sắp tới sẽ có hai nghiên cứu được công bố về cách thức để các thủ tục cấp GCNQSDĐ và các đặc điểm của hệ thống phân bổ và thu hồi đất có thể tạo ra những điều kiện thuận lợi cho tham nhũng Nghiên cứu đầu tiên xem xét một cách hệ thống hai quy trình, theo "dòng quy trình" bắt đầu từ sự công bố thông tin cho đến các bước lập hồ sơ và cuối cùng là ra quyết định chính thức. Ở mỗi một giai đoạn này, nghiên cứu xem xét hai nhóm câu hỏi: Liệu cơ cấu thể chế có tạo ra những khoản“địa tô”kinh tế hoặc các cơ hội lợi nhuận lớn chỉ dành cho những người nắm thông tin hoặc có đặc quyền tiếp cận không? Và đã có các tổ chức thể chế để ngăn ngừa hoặc ngăn chặn tham nhũng chưa? Nghiên cứu này cho rằng, một số địa tô kinh tế được tạo ra ở một số giai đoạn của “dòng quy trình”, nhất là sự chênh lệch giữa giá đất mà các nhà đầu tư phải trả với giá đền bù chính thức và giá thực tế trên thị trường. Ngoài ra, ở nhiều giai đoạn của "dòng quy trình", các quan chức được phép quyết định theo những cách thức khó có thể đem lại sự trợ giúp nào cho những người bị ảnh hưởng bởi quyết định đó. Khi tính minh bạch bị hạn chế, hệ thống sẽ mở rộng cửa cho các hành vi tham nhũng phát triển mạnh. Với chủ đề tập trung cụ thể vào tính minh bạch, nghiên cứu thứ hai đánh giá mức độ thực hiện các quy định minh bạch đã nêu ra trong pháp luật Việt Nam. Nhiều tài liệu liên quan đến đất đai phải được công bố công khai, hoặc trên trang web hoặc theo một mẫu nào đó không quy định cụ thể. Bằng cách truy cập vào trang Web của tất cả các tỉnh và bộ ngành chủ chốt, nghiên cứu đã có thể xác định cách thức mà các quy định và yêu cầu minh bạch đăng trên trang web được thực hiện trong thực tế. Để hiểu được mức độ công bố các thông tin khác, nhóm nghiên cứu đã đi thực địa tại 12 tỉnh, 24 huyện thị và 117 xã, và yêu cầu được xem các thông tin mà theo quy định, đó là các loại thông tin bắt buộc phải công khai. Nhóm nghiên cứu cũng đề nghị được xem các thông tin mà quy định hiện nay chưa bắt buộc phải công khai, dù đó là những thông tin được coi là quan trọng để đảm bảo tính minh bạch trong quản lý đất đai. Những kiểm tra này không nhằm mục đích đánh giá sự tuân thủ theo quy định pháp luật – mà nhằm mục đích tìm kiếm những cơ quan tích cực và chủ động trong việc thực hiện mục tiêu minh bạch. Kết quả nghiên cứu rất không đồng đều. Mặc dù gần 90% các trang web mà nhóm nghiên cứu đã truy cập có chứa thông tin về "Danh mục các thủ tục và biểu mẫu liên quan đến giấy chứng nhận quyền sử dụng đất", nhưng chỉ có khoảng một phần ba số trang web này có những thông tin cần thiết để người dân có thể viết đơn khiếu nại. Các kết quả kiểm tra tại chỗ thậm chí còn kém đồng nhất hơn. Ở cấp tỉnh, nhóm nghiên cứu chỉ tìm thấy một số thông tin bắt buộc phải công khai, chẳng hạn như quy hoạch sử dụng đất chi tiết chỉ có ở 50% số tỉnh mà nhóm đã đi thực địa, và ở cấp xã, việc tìm kiếm thông tin nói chung còn khó khăn hơn. Tuy nhiên, điểm tích cực là nhóm nghiên cứu đã tìm thấy một số thông tin không bắt buộc phải công khai, ví dụ như tiêu chuẩn để giao đất hoặc quyết định giao đất đã được công bố ở một số cơ quan thuộc cả ba cấp chính quyền. Nguồn: ĐSQ Đan Mạch, NHTG, và ĐSQ Thụy Điển 2010; Nguyễn Ngọc Anh & cộng sự 2010
Q UẢ N LÝ TÀ I N G U YÊ N T H I Ê N N H I Ê N CHƯƠNG 2: QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI
45