Was de VU fout? Toen het in de jaren zestig politiek correct werd om Zuid-Afrika te boycotten, hield de VU de oude banden met de universiteit in Potchefstroom aan. In 1952 had de VU nog eredoctoraten verleend aan twee Zuid-Afrikaanse wetenschappers die bepaald niet antiapartheid waren. Was de VU ‘fout’ in de apartheidsperiode? Geschiedenishoogleraar Gerrit Schutte bestudeerde de relatie van de VU met Zuid-Afrika. Hij wijst erop dat Nederland de apartheid pas lang na 1948 duidelijk afwees, terwijl de VU al bij de invoering in 1948 sceptisch reageerde. “In 1952, het jaar van die eredoctoraten, werd het driehonderdjarig bestaan van Zuid-Afrika gevierd. Ook premier Drees deed daaraan mee en bezocht het land.” Boycotten kwam pas na 1960 in zwang, maar het VU-bestuur wilde de partneruniversiteit in Potchefstroom juist door blijvend contact ‘bekeren’ tot het afwijzen van apartheid. In die tijd kwamen ook de eerste zwarte Zuid-Afrikaanse studenten naar de VU en in 1972 kreeg dominee Beyers Naudé een eredoctoraat vanwege zijn verzet tegen de apartheid. In de universiteitsraad was veel protest tegen de banden van de VU met Potchefstroom. De breuk kwam in 1976, toen de Zuid-Afrikaanse universiteit liet weten zich aan de apartheidswetten te moeten houden. Vervolgens heeft de VU extra geld en energie gestopt in zwarte universiteiten. De Vrije Universiteit en Zuid-Afrika 1880-2005, twee delen, G. Schutte. Meinema, 2005
Nu weer goed Zuid-Afrikaanse wetenschappers en studenten helpen met wetenschappelijke publicaties. Zo begon in 2002 het South Africa VU University Strategic Alliances: Savusa. Inmiddels werkt de VU samen met zeven Zuid-Afrikaanse universiteiten, waarmee studenten en personeel worden uitgewisseld. In 2007 kwam Desmond Tutu zelf de Tutuleerstoel lanceren die de VU in het leven riep, de leerstoel jeugd, sport en verzoening. Sindsdien zijn de voltallige vijf hoogleraren benoemd, waarvan Stephen Ellis er een is. De anderen werken op het gebied van armoedebestrijding, geneeskunde, voetbal en religie. Ze begeleiden Zuid-Afrikaanse promovendi, maar doen ook andere projecten. Geert Savelsbergh, de voetbalhoogleraar, organiseert rond het WK voetbaltoernooien voor kinderen uit de townships. www.savusa.nl V U M A G A Z I N E | 17