Magazine van de Vrienden van Museon en Omniversum, 2020 #1

VRIENDENMAGAZINE JAN- MRT 2020 # 01

Redactioneel

Inhoudsopgave

Beste lezer,

03

Turtle Adventure

Wij laten een onrustig 2019 achter ons met de nodige dieptepunten waaronder, als wij naar Nederland kijken, de vervuiling van onze leef­ wereld met CO2, stikstof en het nauwelijks afbreekbare PFAS. Onderwerpen die wij alle­ maal inmiddels flink op het netvlies hebben. Er moet, anders dan via trucjes, nog het nodige gebeuren om van Nederland, laat staan de wereld, een betere plek te maken in 2030.

In de programmering van Museon en Omniversum gaat veel aandacht uit naar onze planeet, naar de natuur en het menselijk leven. In de permanente tentoonstelling One Planet toont het Museon sinds eind 2016 op een illustratieve manier de zeventien duurzame ontwikkelingsdoelen die de Verenigde Naties hebben geformuleerd om de wereld leefbaar te houden. Aan actualiteit dus geen gebrek nu veel van die doelen inmiddels hoog op de agenda staan. Omdat het ons allemaal aan­gaat, is het zeer waardevol dat er in onze eigen omgeving organisaties zijn zoals het Museon en Omniversum, die zowel de schoonheid als de problemen op onze planeet tonen ter lering voor ons allen en als bijdrage aan de beïnvloeding van ons gedrag. Omdat deze organisaties onze steun verdienen zijn wij Vriend geworden en zijn we blij met hun aanwezigheid.

05

Groene zeeschildpad-weetjes

Kortom: fijn dat je Vriend bent. Ben je het nog niet, weet ons dan te vinden.

Dick van der Krogt Voorzitter Vrienden

06 Bezoekersrecensie Ötzi the Iceman 08

SDG House

09

Vrienden vertellen

10

Foto van het jaar

11

Korte berichten

14

Oorlog in Nederlands-Indië

16

Oren en ogen tekort

17

Start de ontdekkingstocht!

18 Hoe wordt een film afgespeeld in Omniversum?

19

De wereld in kleur

20

Agenda Museon

22

Filmoverzicht Omniversum

23

Berichten van het Bestuur

Turtle Adventure De geboorte van groene zeeschildpad Bunji

Op 11 februari gaat bij Omniversum Turtle Adventure in première, een prachtige feel­ good grootbeeldfilm voor het hele gezin.

De film vertelt het unieke verhaal van de Australische groene zeeschildpad Bunji.

Van­af het moment dat ze uit haar ei kruipt, staat Bunji voor een belangrijke taak: duizenden kilometers afleggen om uit­ eindelijk terug te keren naar haar geboorte­ strand.

Reis van haar leven De naam Bunji komt uit het Warlpiri, een inheems Australische taal, en betekent ‘vriend’.

In haar eerste jaren drijft Bunji op een vlot van zeewier mee met de zeestromingen. Zodra ze sterk genoeg is, begeeft zij zich op open zee en zwemt verder te midden van een bultrug met haar kalf, migrerende roggen en kleurrijke zeekatten. Ze leert wie haar vriend is, wie een gevaar kan zijn en welke bewoners van de zee alleen passanten zijn. Groene zeeschildpadden navigeren op een eeuwen­oud instinct. Hun

brein detecteert de magne­tische velden van de aarde, en Bunji gebruikt deze ‘kaart’ om de weg naar haar geboorte­plaats terug te vinden.

Onderweg eet ze veel zeegras en algen van een koraalrif: deze schildpadpuber houdt wel van groente!

Bedreigde diersoort Er zijn wereldwijd zeven verschillende soorten zeeschildpadden, waaronder de groene zee­ schildpad, ook wel soepschildpad genoemd.

Schildpadden zijn al jarenlang een bedreigde diersoort en in de afgelopen honderd jaar is het aantal groene zeeschildpadden gehalveerd.

Roofdieren zoals spookkrabben, vogels en grote vissen zijn bedreigingen, net als door de mens achtergelaten rommel zoals plastic zakken. In de maag van de helft van alle schildpadden is plastic te vinden.

Schildpadden verwarren plastic zakken die in de zee drijven namelijk met kwallen, die wél een appetijtelijk maaltje voor hen zijn.

04 05

Bultrug

Making of Dankzij de cinematografie van Jon Shaw krijgen we een fascinerende tour door een onderzeese wereld vol bewoners en uit­ dagingen. De Australische Jon Shaw is van huis uit een marine bioloog en een zeer ervaren duiker. Voor de film Turtle Adventure, dook hij in het diepe om de meest verbazing­ wekkende beelden vast te leggen van het leven onder water. Met camera’s soms op de schildpad zelf bevestigd, zwommen de makers vele kilometers mee om de reis van Bunji vast te leggen. Als kijker krijg je een uniek kijkje in de levenscyclus van deze groene zeeschildpad.

Een jongen of een meisje?

Door diverse oorzaken neemt de populatie van groene zeeschildpadden af. Niet alleen het plastic in de oceanen speelt een rol, maar ook het opwarmen van de aarde. Het zand op de stranden wordt hierdoor steeds warmer en dit heeft invloed op de eieren van een zee­

schildpad. De temperatuur van het zand bepaalt namelijk wat het geslacht van een zeeschildpad wordt: bij hogere temperaturen komen er veel meer vrouwtjes uit. Het zand is soms te warm om voldoende variëteit aan gender te produceren. Met als gevolg dat er zo weinig mannetjes worden geboren dat het voortbestaan van de soort in gevaar komt.

Tijdens het filmen Regisseur Jon Shaw: ‘We hadden een bijzonder moment tijdens de opnames met een bultrug­ moeder en haar kalf. De baby­bultrug was niet bang en heel speels. Constant bootste ze onze bewegingen na en bewoog ze haar gigantische kop op en neer omdat we niet meespeelden. Het was ook voor het eerst dat we getuigen waren van een bultrug die een scheet liet - daar zal ik mij verder niet over uitlaten.’ Bepaalde scènes zal de crew niet snel vergeten: ‘Met zonsopgang en zonsonder­ gang zagen we de vrouwtjesschildpadden het strand op kruipen om eieren te leggen. We

Baby Bunji onderweg

Wat je nog niet wist over de groene zeeschildpad…

• Groene zeeschildpadden zwemmen gemiddeld 1,5 km per uur. Maar als ze in gevaar verkeren, kunnen ze wel 35 km per uur bereiken.

• De naam groene zeeschildpad komt niet van hun schild maar van de groengekleurde vetlaag onder het schild. De kleur van dat vet is een gevolg van het plantendieet.

• Mannelijke en vrouwelijke groene zeeschildpadden lijken sterk op elkaar. Het enige uiterlijke verschil is dat de mannetjes een iets langere staart hebben en een uitstekende klauw op elke flipper die hen helpt het vrouwtje vast te houden tijdens het paren.

• Groene zeeschildpadden zijn één van de oudste diersoorten op aarde. De soort bestond meer dan 110 miljoen jaar geleden al, toen er nog dinosaurussen op aarde rondliepen.

• Anders dan andere soorten schildpadden kunnen groene zeeschildpadden hun flippers en kop niet in hun schild terugtrekken.

moesten deze shoot zorgvuldig plannen en met inbreng van wetenschappelijke adviseurs ervoor zorgen dat de dieren niet gestoord werden op dit cruciale moment. Een onver­ getelijke ervaring.’

Terugkeer Bunji overbrugt duizenden kilometers voordat ze uiteindelijk met verbazingwekkende precisie terugkeert naar het strand waar ze

geboren is om daar zelf eieren te leggen, de basis voor de volgende generatie. De verteller van Turtle Adventure is Daniel Boissevain, acteur en ambassadeur van het WNF. Vanaf 11 februari kun je meezwemmen op het grote koepelscherm met Bunji in Turtle Adventure in Omniversum. Tot dan!

Tessa Kennepohl

Bezoekersrecensie Ötzi the Iceman

In elke uitgave van dit Magazine laten we bezoekers aan het woord over een film in Omniversum of een tentoonstelling in het Museon. Deze keer is de beurt aan Willemijn Noordoven, een van de auteurs van de website Ranja en Rosé (ranjaenrose.nl), ‘Haagse hotspots voor kids én ouders’.

Wij gingen kijken bij de tentoonstelling Ötzi the Iceman en werden direct gegrepen door zowel het verhaal als door de tentoonstelling zelf. Wat is dit leuk!

Terug naar 1991 In het jaar 1991 loopt een Duits echtpaar door de besneeuwde bergtoppen op de grens van Oostenrijk en Italië. Opeens wordt hun blik getrokken door iets vreemds. Daar onder de sneeuw lijkt wel iets te liggen… Een mens.

De vondst lijk wat luguber; in eerste instantie denken ze te maken te hebben met een recent gestorven alpinist. Het verhaal blijkt vele malen bijzonderder. De persoon onder het ijs is een man uit de ijstijd: een goed geconserveerde

06 07

mummie van meer dan vijfduizend jaar oud!

Onderzoekers noemen de mummie ‘Ötzi’.

Deze vondst vormt de basis voor deze tentoonstelling. Wie was deze man? Hoe zag hij eruit? Wat deed hij daar? En… hoe kwam hij om het leven? Want om alvast een tipje van de sluier op te lichten: Ötzi stierf geen natuurlijke dood…

Crime scene investigation De tentoonstelling Ötzi the Iceman begint op de plaats delict: de vondst van het lichaam.

Als echte rechercheurs mogen de kinderen (en desgewenst de ouders ook) een witte jas aan doen en de plaats des onheils bezoeken: een besneeuwde bergtop alwaar – naast het lijk – tal van voorwerpen zijn gevonden die meer vertellen over het verhaal achter Ötzi.

Mijn kinderen vinden het direct leuk. Met je witte jas aan ga je als rechercheur op onder­ zoek uit. Op basis van allerlei gevonden voor­ werpen en door middel van slimme recon­ structies en proefjes ga je op zoek naar het verhaal achter Ötzi. Je doet sporenonderzoek,

analyseert zijn lichaam van binnen en buiten en onderzoekt de vindplaats en de omgeving.

Om je hierbij te helpen heeft het Museon twee leuke inter­actieve speurtochten ontwikkeld. De ene is voor wat jongere kinderen, de andere is voor wat oudere kids.

Leuk zijn ze allebei.

Pluspunten

Kloppen je bevindingen?

Aan het einde van alle proefjes, onderzoeken en analyses komt het moment om te kijken of jouw ‘second opinion’ klopt met die van de échte Ötzi-onderzoekers. Je leert het ware verhaal over zijn overlijden en wat we daar nú allemaal precies al wel van weten en wat nog niet. Zo zie je onder meer een fascinerend filmpje opgenomen tijdens het uithakken van Ötzi. Alle puzzelstukken vallen daarmee op hun plaats.

• Het slotfilmpje over de vondst van Ötzi is in het Duits met Nederlandse ondertitels. Dit was met een Nederlandse voice over nog leuker en begrijpelijker geweest.

• Voor heel kleine kinderen is de replica van mummie Ötzi misschien eng.

• Ötzi The Iceman suggereert een tentoon­ stelling over alleen het leven van een iceman in de bergen, maar gaat voor een groot deel over speurtechnieken en Crime Scene Investigation. Dat neemt niet weg dat de tentoonstelling erg leuk is.

Ötzi the Iceman is een prachtige tentoonstel­ ling. Een topper: leerzaam, leuk en interactief.

• Leuke, leerzame en interactieve tentoon­ stelling.

• Twee goede speurtochten Minpunten

Willemijn Noordoven

SDG House

08 09

De tentoonstelling #2030isNu (Foto: Ebbert Olierook)

In onze hal heeft enkele weken een grote, houten installatie gestaan. Het was de proef­ versie van een reizende tentoonstelling over de zeventien Sustainable Development Goals (SDG’s) van de Verenigde Naties. Opdracht­ gever hiervoor is de Europese Commissie, die zo’n tentoonstelling voor alle lidstaten heeft laten maken. Het Museon had de eer de ten­ toonstelling voor Nederland uit te proberen.

De reacties waren merendeels positief, de installatie wordt nu nog wat aan­gepast en gaat in 2020 reizen langs festivals en evenementen.

De SDG’s zijn de afgelopen jaren door heel veel bedrijven, instellingen, ngo’s en over­heden omarmd als agenda en uitgangspunt voor het handelen. Dat was nog niet het geval toen het Museon in 2016 de tentoonstelling One Planet over de SDG’s opende. Als vertegenwoordiger van het Museon was ik aanwezig op een bijeenkomst in het KIT, het voormalige Tropen­ instituut in Amsterdam. Instellingen die net als het Museon met de SDG’s werken consta­ teerden hier dat deze inderdaad breder bekend worden, maar dat de echte betekenis ervan

beperkt blijft tot een relatief kleine groep. We hebben afgesproken om, onder regie van de landelijke SDG-coördinator, meer samen te werken als SDG Houses en de betekenis ervan nog meer uit te dragen.

Voor ons betekent dit dat we met onze Vrienden en Corporate Ambassadors Club: een club van bedrijven die ons een warm hart toedragen, hierover in gesprek willen gaan.

Samen kunnen we meer inhoud en betekenis aan de SDG’s geven. Met enkele bedrijven willen we in One Planet de nieuwste ontwikkelingen gaan tonen. Ook gaan we enkele opstellingen die minder goed werken ‘spannender’ maken.

Het Museon liep in 2016 voorop met een tentoonstelling over de SDG’s. Op recente (internationale) conferenties worden we als voorbeeld gesteld. De volgende stap is om met ons netwerk dit gedachtegoed echt concreet te maken. De SDG’s zijn tenslotte een call to action!

Peter de Haan, Directeur Museon

Vrienden vertellen

Meestal komen onze Vrienden bij ons over de vloer. Een aantal nummers van dit Vriendenmagazine draaien we het om en gaan wij naar onze Vrienden toe. Voor dit nummer zijn we bij het echtpaar Plasier op bezoek gegaan.

Stroom opwekken Marianne en Nico Plasier zijn al ruim veertig jaar Vriend van het Museon en Omniversum.

Nico is in Den Haag opgegroeid en hij kende het Museum voor het Onderwijs in de Hemsterhuisstraat al vanuit zijn schooltijd.

‘Ik weet nog dat je in het museum op een fiets kon gaan zitten om stroom op te wekken om een strijkijzer te verwarmen,’ vertelt hij.

Cadeau Het echtpaar woonde een tijd in het zuiden van Nederland. Toen ze in het begin van de jaren zeventig in Den Haag terugkwamen, gingen ze geregeld naar de film in het Museum voor het Onderwijs. Daar draaiden toen films die net uit de roulatie waren. Hun wat oudere

buren pasten dan op hun kinderen. Die buren gaven toen als cadeau een Vrienden­ lidmaatschap. Ze zijn veel met hun twee dochters naar het Museon gegaan.

Nu gaan ze nog met hun jongste kleinkinderen van elf en dertien jaar naar het Museon. De kleinkinderen zijn erg enthousiast over alle interactieve mogelijkheden en over het knutselen. Ze kunnen naast het bekijken van mooie foto’s van National Geographic dus ook veel zelf doen. De familie bezoekt graag musea, ook in het buitenland. ‘Door met onze kinderen en kleinkinderen naar het Museon te gaan, hoopten we hun interesse voor musea te wekken en dat is gelukt!’

Nico en Marianne zijn enthousiast over de rondleiding die ze hebben gehad in het depot van het Museon. ‘Al die grote, opgezette dieren, prachtig.’ Als de kleinkinderen in Den Haag zijn gaan ze af en toe naar de films in Omniversum en genieten daarvan.

Marjan Engels

10 11

Foto van het jaar

Emma. Winnende foto van de National Geographic Fotowedstrijd 2019 [Foto: Colette Lukassen]

Korte berichten Foto van het jaar Elk jaar organiseert National Geographic een fotowedstrijd, zo ook in 2019. De prijswinnaars werden afgelopen november in het Museon bekendgemaakt. De beste foto van het jaar, afgedrukt op de pagina hiernaast, was het portret dat Colette Lukassen heeft geschoten van de elfjarige Emma. Juryvoorzitter Arno Kantelberg: ‘Het eerste dat je ziet is een mooi kindje. In een elegante, zelfverzekerde pose.

Maar toch ook onschuldig. Bijna schattig.

Als De Geboorte van Venus van Botticelli.

De subtiliteit waarmee het verhaal van de foto wordt verteld, is knap. Want de geportretteerde Emma is geboren als Gijs en dat zie je.

De fotograaf heeft dat heel liefdevol in beeld gebracht.’ De foto maakt nu onderdeel uit van de National Geographic fototentoonstelling Colors of the World in het Museon.

Orang oetan gelauwerd Iedere twee jaar organiseert de Nederlandse Vereniging van Preparateurs het Nederlands Kampioenschap Prepareren. Daarin draait het om de vraag welk zoogdier het mooist is opgezet, welk vissenskelet het beste geprepareerd en welk model van een vogel het meest sprekend. Dit jaar is een bekende uit de evolutiezaal van het Museon in de prijzen gevallen: de orang-oetan. Preparateur Chris Walen heeft er de eerste prijs in de categorie zoogdieren mee gewonnen.

Nieuwe manier van korting voor Vrienden Vanaf 1 januari kun je als Vriend van het Museon en Omniversum de korting voor Omniversum verrekenen door je unieke lidmaatschap nummer in te voeren op de website van Omniversum onder actiecode.

Zo bestel je gemakkelijk online je e-tickets en ontvang je ze direct in je e-mail.

12 13

Overstekende kameleon – Publiekslieveling in de categorie ‘dier’ van de National Geographic Fotowedstrijd 2019. Nu te zien in de National Geographic Focus Gallery [Foto: Kim Paffen]

Oorlog in Nederlands-Indië

14 15

Andreas de Hoog, Slaapzaal in kamp Bangkong, Semarang

Herdenking van D-Day, de Slag om de Schelde, Market Garden... Het kan je niet zijn ontgaan. Dit jaar én in 2020 herdenkt Nederland het einde van de Tweede Wereld­ oorlog, 75 jaar geleden. Komend jaar zal er daarnaast zeker in Den Haag veel aandacht zijn voor de Verenigde Naties, opgericht in oktober 1945. Het Museon beschikt over een belangrijke collectie over de Tweede Wereldoorlog en ligt zelf in het kloppend hart van de ‘stad van vrede en recht’. In het kader van 75 jaar Vrijheid en 75 jaar VN biedt het Museon in 2020 een programma met tentoonstellingen, lezingen en activiteiten.

Op 28 februari opent de tentoonstelling Getekend onder Japan. De oorlog van Nederland met Japan en de bezetting van Nederlands-Indië zijn in Nederland bij het grote publiek minder bekend. Tegelijkertijd leeft de herinnering aan de gevolgen van de oorlog voort bij Nederlanders met een Indische achtergrond. Om die reden maakt het Museon een tentoonstelling die een kennismaking met het onderwerp biedt, maar tegelijkertijd ook herkenning voor degenen die het meemaakten.

Indrukwekkende tekeningen Centraal in de tentoonstelling staat een selectie van de indrukwekkendste tekeningen, stuk voor stuk gemaakt in gevangenschap.

Onder de naar schatting 142.000 gevangen burgers en militairen bevonden zich tal van

Toegankelijk voor blinden en slecht­zienden De tentoonstelling Getekend onder Japan wordt toe­gankelijk gemaakt voor mensen met een visuele beperking. Naast extra aandacht voor routing en lettertype is er een audio­ guide beschikbaar met achtergrondinformatie

Bekertje van de schipbreukelingen

mensen met een beeldende kunstopleiding, zo­als de kunstenaars Johan Gabriëlse en Frida Holleman of reclametekenaar Jan Kickhefer.

Naast tekeningen uit de kampen toont het Museon een aantal voorwerpen met een persoonlijk verhaal. Daaronder is een bekertje zo groot als een blikje tomatenpuree. Het bevond zich aan boord van een schip waarmee mensen in 1942 probeerde te vluchten voor de Japanse inval. Hun schip werd getorpe­ deerd en de vluchtelingen dobberden dagen­ lang in een reddingssloep rond op zee. Met het bekertje verdeelden de schipbreukelingen het weinige drinkwater dat ze hadden. Als herinnering versierde een van de over­ levenden dit bekertje en bewaarde het zijn leven lang. Een ander bijzonder voor­werp is een eenvoudige ceintuur, gevlochten van plantaardige vezels en versierd met houten kralen. Hij is gemaakt door een moeder om geld te verdienen voor haar gezin. Het is een van de schaarse voorwerpen in de collectie die verbonden zijn aan de ervaringen van naar schatting 220.000 mensen met een gemengde achtergrond die buiten de kampen bleven.

Deze ‘buitenkampers’ kregen tijdens de oorlog te maken met een groeiende vijandigheid van de Indonesische bevolking, onder wie het stre­ven naar onafhankelijkheid werd aange­ wakkerd door Japan.

Een belangrijk kenmerk van de oorlog in Nederlands-Indië is dan ook dat de capitulatie van Japan geen bevrijding bracht. Het einde van de oorlog betekende het begin van een koloniale oorlog die zou duren tot de soeve­ reiniteitsoverdracht aan Indonesië in 1949.

en fragmenten uit dagboeken, brieven en herinneringen. Er zijn uitvergrotingen van details en kaarten en replica’s van tekeningen met een reliëfpatroon.

Dankbetuiging Het is 25 jaar geleden dat het Museon een grote overzichtstentoonstelling maakte van de tekeningen uit de Japanse kampen. Sinds­ dien is de collectie sterk gegroeid en ook qua samenstelling en thematiek verbreed. De huidige tentoonstelling is daarom mede een dankbetuiging aan de vele schenkers van de afgelopen jaren. Dankzij deze schenkingen is het mogelijk om herinneringen aan een be­lang­rijk deel van de Nederlandse geschiedenis door te geven: de gevangenschap in Japanse concentratiekampen, de dwangarbeid aan de Birma-Spoorweg, de terreur, honger, de aan­ wezigheid van Nederlandse krijgsgevangenen bij de atoombom op Nagasaki, de bersiap en de repatriëring.

Gert-Jan van Rijn

Oren en ogen tekort

Op 1 november 2019 is de Code Culturele Diversiteit en Inclusie gelanceerd. Aan deze code moeten alle musea voldoen om in aan­ merking te komen voor subsidie. Een mooie aanleiding voor een gesprek met Elvera van Leeuwen van Stichting Oren en Ogen Tekort.

Zij adviseert het Museon bij de ontwikkeling van de tentoonstelling Getekend onder Japan. Een gesprek over inclusie, hoe je dit doet en haar motivatie.

‘Steeds meer musea willen aan de slag met inclusie. Ik wil mensen helpen en bruis van de ideeën om hieraan een bijdrage te leveren.

Door anderen bewust te maken van de pro­ blematiek waarmee blinden en slechtzienden te maken hebben, draag ik mijn steentje bij aan een inclusievere samenleving. De dank­ baarheid die ik hiervoor terug krijg is me meer waard dan een waardering in geld. Toen ik uit­ leg gaf over wat we met de onlangs opge­ richte Stichting Oren en Ogen Tekort willen bereiken, vertaalde een slechtziende dat als volgt: “Oh, dus eigenlijk worden jullie de VVV voor blinden en slechtzienden.” Buiten dat ik dat een heel mooie beschrijving vond, was het een groot compliment dat ons werk op die waarde werd geschat.’

‘Inclusie is voor mij het deelnemen aan culturele activiteiten zoals iedereen dat kan, op elk moment dat je daar zelf behoefte aan hebt. Dat dit nog lang geen gemeengoed is,

16 17

realiseer ik me dagelijks. Door meer bewust­ wording te creëren, zal de Nederlandse samen­leving het steeds normaler gaan vinden om na te denken over inclusie en hopelijk binnen een aantal jaren is het dan de gewone gang van zaken dat iemand met een geleide­ hond overal naar binnen kan en dat dove mensen worden aangesproken in hun eigen taal, de Nederlandse gebarentaal.’

‘Ik heb eerder dit jaar in het Museon training gegeven aan de vrijwilligers die met de doel­ groep de bezoeken aan het depot zouden gaan lopen. Ik heb hen laten ervaren hoe het is om blind of slechtziend te zijn en hoe je dan je weg in het museum vindt. We hebben samen besproken welke hulpmiddelen je kunt gebruiken om iets wat visueel is te beschrijven zodat iemand zich er een beeld van kan vormen. Daarnaast heb ik ze tips gegeven hoe ze hen kunnen helpen en begeleiden tijdens het bezoek aan het depot.’

‘De tentoonstelling Getekend is een mooi voorbeeld van hoe een museum inclusie kan bewerkstelligen. Ik ben gevraagd om mee te denken over de opzet waarbij ook mensen met een visuele beperking de tentoonstelling zo optimaal mogelijk kunnen beleven. Ik schuif aan bij de overleggen over de wijze van informatievoorziening en routing. Samen met de makers kijken we naar de mogelijkheden om dit zo inclusief mogelijk op te zetten. Als de budgetten en tijd het toelaten geef ik er de voorkeur aan om zeker ook de doelgroep te betrekken. Zij zijn de beste adviseurs. Het feit dat erover nagedacht wordt, is al een grote stap in de goede richting. Het museum zal leren van deze ervaring en het bij volgende tentoonstellingen ook gaan toepassen. Als vanzelf wordt het een vast onderdeel van het opzetten van een tentoonstelling.’

Bart Borsje

Start de ontdekkingstocht!

Vernieuwde foyer (Foto: Ebbert Olierook)

Het Museon heeft een schenking van de BankGiro Loterij ter waarde van 630.000 euro geïnvesteerd in de vernieuwing van de entree, het kassameubel, het restaurant en de garderobe. In oktober zijn deze faciliteiten officieel geopend door prinses Marilène, adviseur partnerships van de BankGiro Loterij.

in Parijs om die sfeer te benadrukken. Bij de logistieke aanpassingen, zoals de installatie van de nieuwe draaideur, was een belangrijk uitgangspunt dat de foyer transparant zou blijven. Bij de plaatsing van het kassameubel is gelet op heldere zicht­lijnen vanuit de hal. Ook de ingang van het World Cafe is duidelijk aan­ gegeven.

Het Museon is een museum voor cultuur en wetenschap, met een bijzondere educatieve collectie en een actuele programmering met een focus op mondiale vraagstukken. Ons museum is een inclusieve plek waar we nieuws­­gierigheid, verbeelding en creativiteit stimuleren. Bij de verbouwing van het entree­ gebied en restaurant hebben we op subtiele wijze de visie en missie van het museum terug te laten komen bij de keuzes voor de interieur­ architectuur.

Ontdekkingsreis Naast de functionele routing hebben we het thema ‘ontdekkingsreis’ ook verbeeld in de cirkelvormige foto’s op de ramen in de foyer en op de kolommen in restaurant en garde­ robe. Via de foto’s kijken we van afstand naar de aarde en komen langzaam dichterbij; we ontdekken steeds meer details van onze fascinerende wereld. De beelden zijn gecom­ bineerd met vragen van bezoekers, vaak jonge kinderen, die verrassen door de onge­ kunstelde spontaniteit en je daardoor aan het denken zetten. Dit past goed bij onze missie: we willen in onze programma’s en tentoon­ stellingen het avontuur van de zoektocht naar oplossingen delen met onze bezoekers.

Vertrekhal De foyer van het Museon is eigenlijk een soort vertrekhal, het is de plek waar de ‘ontdekkings­ reis’ over de wereld begint. We hebben gekozen voor meubilair dat vaak gebruikt wordt op vliegvelden zoals Charles de Gaulle

Maarten Okkersen

Filmweetjes

18 19

Technisch medewerker Bas de Waart legt uit: ‘In Omniversum draaien we elk uur een film. Na elke film verwisselen we met de hand de enorme filmrollen. Het inleggen van de film is een secuur werkje: als ik er maar één millimeter naast zit, komt de film scheef of vertekend op het koepelscherm terecht. Elke filmrol is ongeveer vier kilometer lang en weegt wel honderd kilo. Dat is natuurlijk niet te tillen voor één persoon, dus daarom maken we handig gebruik van een karretje.

Het is echt een bakbeest met grootse capaciteiten. Zodra de film is afgelopen, begint het proces eigenlijk. De projector komt naar beneden en ik kan beginnen met de nieuwe film erop te leggen. De film die zojuist is afgelopen, leg ik op een andere laag en wordt teruggespoeld naar het begin. Zodra de lens gepoetst is en alles gereed is voor de volgende film, laat ik de projector terug naar boven gaan en kan de beleving opnieuw beginnen! Zelf werk ik hier nu een aantal jaren, en het blijft een bijzonder proces van technisch vernuft en authenticiteit.’’

Hoe wordt een film afgespeeld in Omniversum?

Wist je dat de lamp die de filmrollen verlicht zó heet is dat deze gekoeld moet worden met water? Dat is niet eens zo gek, als je bedenkt dat de lamp van 15.000 watt zelfs te zien is vanaf de maan.

De wereld in kleur

Bij de tentoonstelling National Geographic Colors Of The World, die je nog tot 1 maart kunt bezoeken, kunnen volwassenen én kinderen de wereld in kleur ontdekken.

Tijdens een speciale activiteit worden gezin­nen uitgenodigd om knus op een kleed te komen zitten en samen naar verhalen te luisteren, opdrachten te doen en experi­ menten uit te voeren. Vinden de kinderen het leuk, dan kunnen ze zich hierbij verkleden. Dan krijgen ze een tulband om van de Tuareg op of een traditioneel gewaad van de Masai aan.

Functie Kleur in de natuur heeft een functie. Het wordt gebruikt om te overleven of om te verleiden.

Zo zijn er dieren die een waarschuwingskleur hebben. Denk maar aan de pijlgifkikker, die rustig in het tropisch regenwoud zijn gang kan gaan, omdat zijn knalblauwe kleur ieder­

een op afstand houdt. Hoewel: niet iedereen.

Wetenschappers zijn druk in de weer om te kijken hoe zijn gif ons kan helpen als verdovingsmiddel.

Dicht bij huis Natuurlijk zijn er ook mooie verhalen dichter bij huis, over bijvoorbeeld het lieveheers­ beestje en de bij. Deze bij ons veelvoor­ komende dieren nodigen de kinderen elke keer weer uit hun eigen kennis en ervaringen te delen. Het allerpopulairst zijn de opgezette eenden: de vrouwtjeseend met haar slimme schutkleur en de woerd met zijn mooie verleidingskleur. Voor iedereen is het bijzonder een eend eens zo rustig stil te zien zitten en van alle kanten te bekijken. Doordat er zoveel verschillende verhalen, opdrachten en experi­ menten zijn, is het met elke groep weer anders.

Katrijn Schenk

Agenda Museon

20 21

echte sporenonderzoeker en probeer deze misdaad op te lossen.

Vanaf 6 jaar Extra kosten: € 2,00 Inloop woensdag van 13.30 tot 14.30 uur, zondag van 11.30 tot 15.30 uur. In vakanties dagelijks tussen 11.30 en 15.30 uur

Tentoonstellingen Ötzi the Iceman Maak kennis met de archeologische vondst van Ötzi, de ijsmummie uit de Alpen, en het forensisch onderzoek dat volgde t/m 6 september National Geographic – Colors of the World Maak een adembenemende visuele reis door een regenboog van prachtige foto’s t/m 1 maart Caribbean Ties Wie stonden er op het strand te kijken toen Columbus in 1492 kwam aanvaren? t/m 21 juni Getekend onder Japan Het leven onder Japanse bezetting aan de hand van bijzondere tekeningen, voor­ werpen en verhalen. vanaf 28 februari

Activiteiten voor kinderen Museon Detectivetraining Er is een voorwerp verdwenen en een slacht­ offer gevonden in het Museon! Help jij de dader te vinden? Kruip in de huid van een

Maak je eigen UV-lampje Schrijf je in voor de Make Shop en leer spelen­ ­derwijs hoe een stroomkring werkt. Zet je eigen UV-lampje in elkaar en doe mee met de proefjes. Wat heb jij allemaal met UV-licht ontdekt?

Vanaf 8 jaar Extra kosten: € 5,00 Iedere zondag, tijdens vakanties dagelijks, van 14.00 tot 15.00 uur beperkt aantal deelnemers per sessie Ötzi in Virtual Reality Doe mee aan de archeologische VR Expe­ rience en neem een kijkje in de tijd van Ötzi Alle leeftijden Iedere zondag, tijdens vakanties dagelijks, van 11.30 tot 13.30 uur en van 14.00 uur tot 16.00 uur Maak je eigen skelet Ga creatief aan de slag met papier, kleur­ potlood en krijt en maak je eigen skelet.

Alle leeftijden Dagelijks, doorlopend tot 16.30 uur Escape Room: Geheim agent in de problemen Lukt het jou om binnen 45 minuten de kluis te kraken?

Vanaf 9 jaar Extra kosten €2,In de kerstvakantie 11.00 & 14.00 uur beperkt aantal deelnemers per sessie

Presentaties op dinsdagmiddag 7 januari Speurtocht naar het ware paradijs door schrijver en archeoloog Tom Buijtendorp

3 maart Nordic, wildernis op het dak van Europa door natuurfotograaf Philip Friskorn

14 januari De Atacama door natuur- en reisfotograaf Chris Stenger

10 maart Op reis door Armenië, Georgië en OostTurkije door historicus en reisleider Geert Hovingh en zeekanovaarder en landschapsfotograaf Martin Kroon

21 januari Cyprus, eiland in beweging door archeologe Diana de Wild

17 maart Haagse Sporen door stationsarchitect Paul Corbey

28 januari Een culturele rondreis door Iran door Regien van der Sijp

24 maart Yellowstone, een wereld van contrasten door geoloog en natuurfotograaf Fred de Gier

4 februari Japan voor fijnproevers door architect en tekenaar Maarten Ruijters 11 februari Richard Meier: architect van het Getty Museum in Los Angeles en het Haagse stadhuis door beeldend kunstenaar en oud-docent kunstgeschiedenis en tekenen Jan van Kempen 18 februari Den Haag stad of dorp? door historica, archivaris en oud-educatief medewerkster van het Haagse Gemeentearchief Coos Wentholt 25 februari Turn the tide: Vogels rond de Noordzee door natuurfotograaf Sijmen Hendriks

31 maart De Wet van de Stilte – Reis door Colombia door schrijfster en journaliste Karin Anema

Geologielezingen Georganiseerd door de Haagse Geologische Vereniging 13.30-16.00 uur, gratis met geldig toegangs­ bewijs voor het Museon. Niet-leden: graag vooraf aanmelden via Rose Denters, dentersrose@gmail.com Zaterdag 18 januari Fluorescentie door Wim Bruines Zaterdag 21 maart Jade herkennen door Kees Hoving

Filmoverzicht Omniversum

22 23

Turtle Adventure Volg de reis van groene zeeschildpad Bunji door de onderwaterwereld van het Great Barrier Reef in Australië.

Oceans, our blue planet Ontdek de wonderlijke wereld van de oceanen.

Superpower dogs De inspirerende IMAX-film Superpower dogs is het ware verhaal van zes superhelden op vier poten. Tijdens een reis over de wereld ontmoeten we opmerkelijke honden die levens redden en ervaren we de bijzondere band van de dieren met hun baasjes.

Voyage of time Met meeslepende beelden word je als kijker meegenomen naar het hart van fundamentele gebeurtenissen – van de geboorte van de sterren en sterrenstelsels tot de explosie van verschillende levensvormen op de planeet aarde, inclusief de mensheid.

Wild Canada Een adembenemende film over de wonder­ schone natuur, de spirit beer, en andere bijzon­ dere inwoners van het Canadese Great Bear Rainforest.

Van Gogh Van Gogh: een kleurrijk portret, was de eerste film die de meesterwerken van Vincent van Gogh op het grote IMAX scherm tot leven liet komen.

Deze programmering is onder voorbehoud van wijzigingen.

Kijk voor de actuele films + tijden altijd even op de website van Omniversum.

Berichten van het Bestuur Jaarvergadering 2020 Op zaterdag 4 april a.s. vindt in het Museon de Jaarvergadering van de Vrienden van Museon en Omniversum plaats. De Vrienden ontvangen medio maart voor deze jaarlijkse Vriendendag een uitnodiging. Vanaf 10.00 uur is de inloop en om 10.30 uur start de bijeenkomst.

Gebruikelijke onderwerpen daarbij zijn de (financiële) verslagen over 2019 en de begroting over 2020 en 2021.

Vriendenfamiliekaart Voor volwassenen en jongeren hadden wij al Vriendenkaarten, met onder meer als faciliteit dat je één introducé mag meenemen. Daar is nu een Vriendenfamiliekaart bijgekomen. Met deze kaart kunnen vijf personen, waaronder maximaal twee volwassenen, profiteren van de faciliteiten. De familiekaarten kosten € 50,00 en zijn te bestellen op ons secretariaat (vvv@museon.nl) en te koop in de winkel en aan de kassa van het Museon.

Vriendencadeaukaart Daarnaast is er een cadeaukaart. Leuk om weg te geven op verjaardagen of bij andere gebeurtenissen. Aan zo’n kaart zijn geen verdere verplichtingen verbonden. De kaart stopt automatisch aan het eind van het kalenderjaar. De kaart is voor €25,00 te krijgen in de winkel van het Museon of te bestellen bij ons secretariaat.

Word Vriend van Museon en Omniversum en geniet van de voordelen Als Vriend steun je het mooie werk van het Museon en Omniversum. Je krijgt voordelen zoals gratis toegang voor twee personen tot het Museon. Daarnaast geeft de Vriendenkaart je recht op 25 procent korting op een film of de Virtuality Ride in Omniversum. Ook de dinsdagmiddagpresentaties in het Museon zijn gratis. Tevens krijgen Vrienden in de

winkels van Museon en Omniversum tien procent korting. Stuur een e-mail naar vvv@ museon.nl of meld je aan in de winkel of aan de kassa van Museon of Omniversum.

Support Museon and Omniversum and enjoy all extras by becoming a Friend You can become a Friend of Museon and Omniversum, giving you and one guest for instance unlimited free access to this amazing museum of science and culture and a discount for entry to Omniversum and the Virtual Reality Ride. See the websites https://www.museon.nl/nl/vrienden of https://www.omniversum.nl/vrienden.

Become a Friend by sending an email to vvv@museon.nl, stating your name, address including zipcode and emailadress.

Alternatively, you can just sign up at the Shop or Cash Desk of both Museon and Omniversum.

Verzoek Ben je Vriend van het Museon en Omniversum en heb je ook een Museumjaarkaart? Dan is het financieel gunstig voor het Museon als je bij de ingang je Museumjaarkaart laat zien. Het Museon ontvangt dan per bezoeker € 6,00.

Colofon Redactie: Carin den Dulk, Marjan Engels, Simone de Graaff, Christine Gündisch, Jennifer de Haas, Tessa Kennepohl, Hub Kockelkorn en Frits van Rhijn E-mail redactie: cgundisch@museon.nl Ontwerp: Wout de Vringer Druk: Mail Succes ISSN: 2214-1634

Omniversum President Kennedylaan 5, 2517 JK Den Haag 0900-6664837 www.omniversum.nl Museon Stadhouderslaan 37, 2517 HV Den Haag 070-3381338 www.museon.nl

Turtle Adventure: een prachtige feelgood grootbeeldfilm voor het hele gezin. De film vertelt het unieke verhaal van de Australische groene zeeschildpad Bunji. Nu te zien in Omniversum!