Vriendenmagazine, 3e kwartaal 2019

VRIENDENMAGAZINE JUL- SEPT 2019 # 03

Redactioneel

Inhoudsopgave

Beste lezers,

03

Kleuren van de wereld

Dit Vriendenmagazine staat weer vol wetens­ waardigheden over het Museon en Omniversum. Van de branding van het merk Museon tot een tentoonstelling over de rol van de oorspronkelijke bevolking van het Caribisch gebied. Van de eerste bevindingen met betrekking tot het ‘wildlife’ op het groene dak van het Museon tot de organisatie van rondleidingen door het museumdepot voor blinden en slechtzienden.

06

Zo heb ik Museon nog nooit gezien!

07

In de zevende hemel

08

Het merk Museon

09

Beestjes op het sedumdak

10

Helden op vier poten

14 Filmweetjes Superpower Dogs Zowel het Museon als Omniversum staan dit jaar voor flinke uitdagingen. Het door de gemeente Den Haag gesubsidieerde Museon moet eind dit jaar een document opleveren over de koers waar zij (en dus ook wij, Vrienden) heen gaan. Op basis hiervan besluit de gemeente medio volgend jaar welk deel uit de culturele geldpot het museum de komende vier jaar ten deel zal vallen. Nu er eindelijk een digitale projector op de markt is die in staat is een koepelscherm te bestrijken, bereidt Omniversum zich voor om medio 2020 de omslag naar digitale projectie te maken.

Een enorme operatie voor het filmtheater omdat niet alleen de projector maar ook het scherm vernieuwd wordt. Zo’n digitale projector biedt echter ongekende mogelijk­ heden om films af te spelen. Ook het film­ theater is voor deze omslag afhankelijk van externe gelden. Wij Vrienden zien dit alles vol vertrouwen tegemoet.

Dick van der Krogt Voorzitter Vrienden

15

Motor van innovatie

16

Op de tast in het museumdepot

18

Meerkoet in de hoofdrol

19

Caribische Connecties

20

Agenda Museon

22

Filmoverzicht Omniversum

23

Berichten van het Bestuur

Kleuren van de wereld Pap voor kinderen in Ethiopië (Foto: Robert Sisson / National Geographic)

Vanaf eind juni is er een nieuwe foto­ tentoonstelling van National Geographic te bewonderen in het Museon. Ditmaal met het thema kleur. Het gaat over de beleving en de betekenis van de kleuren rood, geel, oranje, groen, blauw en paars.

Kleuren kunnen door mensen verschillend beleefd worden. Ook hebben ze in een andere cultuur soms een andere betekenis. Uit onder­ zoek blijkt echter dat de primaire reactie van mensen op een bepaalde kleur over het alge­ meen hetzelfde is. De persoonlijke ervaring of de betekenis van een kleur in een bepaalde cultuur is daaraan vrijwel altijd ondergeschikt.

Dit komt waarschijnlijk doordat kleuren in de loop van de evolutie voor ons als signalen zijn gaan werken. Iedereen kan zich branden aan gloeiend rode kooltjes, vast komen te zitten in een zompig, groen moeras of uitdrogen in de verzengende hitte van de gele zon. We hebben onze ervaring met een bepaalde kleur een betekenis toegekend. Dat helpt ons te over­ leven.

Onderzoek naar kleur Er is door kunstenaars en psychologen op veel manieren onderzoek gedaan naar de werking en de betekenis van kleur. De Zwitserse kunstenaar Johannes Itten (1888-1967), bekend van Bauhaus, ontwikkelde zijn kleuren­ cirkel met zeven kleurcontrasten, die nog steeds door studenten wordt gebruikt.

De Duitse psychologe en schrijfster Eva Heller (1948-2008) vroeg aan bijna tweeduizend mensen welke begrippen en kleuren zij bij elkaar vonden passen. Welke kleur heeft de liefde? Zeventig procent van de onder­ vraagden antwoordde rood, acht procent roze. In de restgroep zaten kleuren als wit, goud en paars. De Britse kunsthistoricus John Gage (1938-2012) onderzocht uitgebreid de betekenis en symboliek van kleuren in de kunst. De Duitse ontwerper Frank Mahnke (1947-2015) beschreef een kleurervarings­ piramide. Onder aan deze piramide wordt de fysieke reactie van ieder mens op kleuren beschreven, bovenin de persoonlijke relatie met een kleur en daartussen de betekenis die

04 05

Sneeuwvlok (Foto: Robert Sisson / National Geographic)

in bepaalde culturen of gebieden aan een kleur wordt toegekend of het effect van mode en trends op de toepassing van kleuren.

Kleuren en hun kenmerken Kleuren laten zich moeilijk eenduidig beschrij­ ven. En zijn zoveel woorden voor situaties, stemmingen en gevoelens die passen bij bijvoorbeeld rood. Hierdoor ont­komt een kleurbeschrijving er niet aan heel breed te zijn.

Toch is er wel sprake van een karakterisering van een kleur en zijn betekenis.

Bij de foto’s in deze tentoonstelling van National Geographic worden kenmerken van de kleuren beschreven die onderzoekers en kunstenaars ontdekten. Sommige kenmerken en betekenissen van kleuren zijn bekend of ervaar je zelf ook zo. Andere herken je niet direct, doordat je persoonlijke ervaring of jouw cultuur je een andere kleur­betekenis meegaf. En, hoe meer je je erin verdiept, des te meer je erover te weten zult komen en kunt herkennen. Net zoals dat voor andere

kennisgebieden geldt: in dat opzicht is er niets nieuws onder de zon.

Kleur en communicatie Bij onze onderlinge communicatie spelen kleuren ook een rol. Dankzij kleur kunnen we emoties van anderen beter interpreteren, zoals een gezicht wit van angst of rood van woede.

Ontwerpers maken ook gebruik van de betekenis van kleur. Gele treinen en blauwe vliegtuigen hebben niet voor niets die kleur gekregen. Geel wordt geassocieerd met beweging: een goede reden om een trein geel te maken. Of de taxi’s in New York. Blauw straalt betrouwbaarheid uit: een geschikte kleur voor een luchtvaartmaatschappij.

Kleuren beïnvloeden elkaar Zoals al eerder genoemd: het beschrijven van het karakteristieke van een kleur is niet gemak­ kelijk. Kleuren kunnen zich in verschillende situaties heel verschillend aan je voordoen.

Ook dat is er een oorzaak van dat kleur­ kenmerken zo breed en veelzijdig zijn.

Zonsondergang (Foto: Bruce Dale / National Geographic)

Hoe langer je met kleur bezig bent, des te meer je de kleur en zijn kracht en betekenis leert kennen. Johannes Itten besteedde veel tijd aan het doorgronden van de zeggings­ kracht van kleur en de manier waarop kleuren elkaar beïnvloeden. Hij schilderde een oranje­ rood vierkant op verschillende achtergronden, en tegen elke achtergrond lijkt hetzelfde oranjerood net iets anders. Hij schreef hier­ over: ‘Op oranje werkt oranjerood branderig, donker en zonder kracht, alsof het verdord is.

Op groen werkt oranjerood als een brutale, vurige indringer, ordinair en luidruchtig. Op groenblauw werkt oranjerood als een aan­ gewakkerd vuur. En op koud rood valt het terug tot een ingetoomde gloeien en dwingt het rood tot een sterke levendige tegenstand.’

Fotoselectie In het Museon hangen kleurrijke fotoseries over deze onderwerpen. Doordat kleuren elkaar beïnvloeden, beïnvloeden ook de foto’s in de tentoonstelling elkaar. Daarom was het puzzelen om te bepalen welke foto’s het

beste naast elkaar konden worden gehangen, zodat ze elkaar niet verzwakken maar juist versterken. Nieuwsgierig geworden? Je bent van harte welkom om te komen kijken.

Groen brengt kalmte, rust en stabiliteit.

Groen hoort bij gedijen, verzorging en groei.

Groen kan woekeren, onbegaanbaar, zompig worden, of een teken zijn van ziekte en gif.

Maar bovenal kan groen herstel en genees­ kracht genereren, en je het gevoel geven thuis te komen.

Rood hoort bij oerkracht, seks en agressie.

Passie, warmte en liefde zijn rood.

Rood is opvallen, showen, aanwezig zijn.

Rood is rebels, revolutie en strijd.

Overweldigend overstemt rood de ander, ongeremd, ongetemd, de drift domineert.

Maar rood kan zich schenken en brengt dan een offer, als ultieme vorm van zelf­ manifestatie.

Judith Aartsen

Zo heb ik Museon nog nooit gezien!

06 07

Een van de stops tijdens de rondleidingen (foto: Arenda Oomen / Museon)

Dit is het doel van een rondleiding in het Museon: verrassen met verhalen over voorwerpen in de tentoonstelling waaraan bezoekers anders zomaar voorbijgaan.

One Planet, onze vaste tentoonstelling op de eerste etage, heeft zeventien stations met interactiviteit. Maar er is veel meer! Er staan goed gevulde vitrines met kleurrijke kleding, bijzondere wetenschappelijke instrumenten, zeldzame vogels en modellen van bloemen en woningen. Juist langs deze prachtige voorwerpen word je rondgeleid. Onze rond­ leiders vertellen je graag hun bijzondere verhalen. Als extraatje worden ook de vissen en de slijkspringer gevoerd en kun je een smakelijk insect proeven. Ook kun je onder begeleiding een bezoek brengen aan ons ‘groene dak’, waar zonnepanelen en planten elkaar afwisselen.

Als je meer wilt weten over onze collectie, volg dan eens een gratis rondleiding!

Elke woens­dag, zaterdag en zondag om 14.00 uur. Reserveren is niet nodig.

Rondleidingen geven Al vanaf het moment dat het Museon in 1986 zijn deuren opende aan de Stadhouderslaan zijn er rondleiders en gastvrouwen actief. Zij werken bij ons op vrijwillige basis en zijn zeer betrokken bij alles in het Museon. De groep komt vier keer per jaar bij elkaar om op de hoogte te blijven van veranderingen in het museum. De rondleiders geven in toerbeurt een rondleiding bij de collectie. De groepen die zij begeleiden variëren van ongeveer twee tot twaalf personen van alle leeftijden. De dankbaarheid en het plezier dat dit oplevert voor de bezoeker zijn de reden dat sommige rondleiders al vele jaren rondleidingen geven.

We zijn echt heel trots op deze groep en zeer dankbaar voor hun belangrijke bijdrage!

Mayan Smidt

In de zevende hemel De giraffe op weg naar zijn nieuwe locatie (Foto: Rob Schouten)

Vanaf eind 2005 heeft Mark de giraffe in een van de vides van het Museon staan pronken.

Een mooie aandachtstrekker voor de toen­ malige vaste opstelling Jouw Wereld Mijn Wereld op de eerste verdieping.

Rond 2014 werden de plannen voor een vernieuwing van de vaste opstelling steeds duidelijker. Voor Mark de giraffe was daarin helaas geen plaats meer. Een groot probleem doemde op: met een hoogte van 5,20 meter paste de giraffe niet in het 4,80 meter hoge depot van het Museon.

Naturalis Nu doen er zich soms situaties voor die perfect in elkaar overlopen. Naturalis in Leiden was rond 2015 ver gevorderd met zijn nieuwbouw­ plannen en toonde interesse in een bruikleen van onze giraffe. De reeds voor de tentoon­ stelling geselecteerde collectie van Naturalis stond al veilig opgeslagen op een geheime locatie, daar zou Mark gemakkelijk bij passen.

Van daar kon hij dan uiteindelijk naar de nieuwe

vaste opstelling van Naturalis verhuizen.

Verschillende mensen in het Museon waren in de zevende hemel met deze oplossing: Mark de giraffe stond veilig opgeborgen en zou straks weer aan het publiek worden getoond.

Afgelopen april was het zover. Een aantal grotere objecten werd al in Naturalis geplaatst, waaronder Mark de giraffe. Een zes uur durende onderneming. Het was passen en meten, tussen de bouwwerkzaamheden door.

Voorover gekanteld in een speciale constructie getransporteerd, met supersonische op afstand bestuurbare ‘doggies’ met rups­ banden naar binnengereden, op zijn zij gekanteld, met mobiele hijskranen naar de derde verdieping gehesen en vandaar nog hoger het gebouw in. De giraffe heeft nog nooit zo hoog gevlogen.

Het is gelukt! Vanaf september voor de aan­ komende vijftien jaar is Mark de giraffe te zien op de zevende verdieping van Naturalis.

Gisele van Eick

Het merk Museon

08 09

Aan het woord tijdens de jaarvergadering. (Foto: Annemarie Graafland)

Zaterdag 13 april jl. was ik voor het eerst op de jaarvergadering van de Vrienden van Museon en Omniversum. Ik besefte tijdens die bijeen­ komst opnieuw hoe ongelofelijk goed en belangrijk het is dat wij als museum met een mooie gemeenschap van Vrienden zijn verbonden. Ik heb tijdens een vergadering met het bestuur een paar dagen eerder daarom van harte de intentieovereenkomst bevestigd die wij (Vrienden, Omniversum en Museon) eerder sloten om te werken aan een sterkere Vriendenvereniging, onder andere door een betere werving bij de kassa en in de winkel.

Ik heb tijdens de jaarvergadering ook iets kun­ nen vertellen over mijn eerste bevindingen en voornemens en daar wil ik voor deze column een punt uithalen. In mijn vorige bijdrage in dit magazine noemde ik de krachtige kanten van het Museon die ik aantrof, maar we hebben ook een kwetsbaar punt: in de drukke markt van musea en leuke en leerzame dagjes uit doen we het minder goed dan voorheen.

De concurrentie is stevig en het ‘merk Museon’ verliest terrein.

We gaan daarom dit jaar al onze marketing versterken met een ‘mixed media campagne’ die jullie – als het goed is – zullen opmerken.

Maar daarnaast is het nodig om focus en scherpte aan te brengen in ons profiel. Door meer te benadrukken dat wij als enige museum in Nederland mensen stimuleren om beter met de wereld en elkaar om te gaan.

Door te verwonderen, beleving te bieden en te laten ontdekken. We hopen dat ons publiek na een bezoek als boodschap meekrijgt: ‘Wat zijn de wereld en z’n bewoners toch fascinerend!’ Wij zijn een museum over de wereld: verleden, heden… én toekomst. Een actueler thema is er nauwelijks. Wij willen hiermee onze programmering en onze marketing meer richten met als resultaat dat ons bereik en onze bekendheid weer omhoog gaan. Vanzelfsprekend in nauwe samenspraak met onze partners, de gemeente, maar ook met jullie, onze Vrienden!

Peter de Haan Directeur Museon

Beestjes op het sedumdak Langkopsmaragdgroefbij (Foto: Menno Reemer)

Er zijn van die mensen die van het zien van een kevertje érg blij worden. Ik ben ook zo’n vreemde kostganger. Wij vormen het Gilde van de Insectenliefhebbers.

Vorig jaar zijn op het dak van het Museon allerlei biotopen gecreëerd. Grote vlakken zijn beplant met sedum, op andere plekken verschenen mini-duintjes. Zo dragen wij bij aan de vergroening van de stad. Maar ook was het de bedoeling dat het dak op die manier langzamerhand een leefgebied zou gaan vormen voor andere kleine planten en dieren: dat het de biodiversiteit zou bevorderen.

Lukt dat nu? En kun je daar na één jaar eigenlijk al wat over zeggen? Met andere woorden: is er al een reden om het klassieke werk van de Peter Koelewijn, Allemaal beestjes, in herinnering te roepen? Om die vragen te beantwoorden ben ik dit voorjaar meerdere malen het dak op gegaan.

En ja: er is al veel te zien! Het gaat inmiddels om tientallen soorten bijtjes, vliegen, muggen,

kevers, spinnen en nog veel meer. Ik vond er bijvoorbeeld een oeverspiegelloopkever, een echte pioniersoort. En tot onze verbazing heeft zich zelfs na één jaar (!) een kleine populatie langkopsmaragdgroefbijtjes gevestigd, die – en dat is toch echt bijzonder – meteen zijn bijbehorende parasitaire lastpak, de dwergbloedbij, langs ziet komen. Die laatste dringt stiekem een broedcel van de groefbij binnen, legt een ei, waarna de uit­ komende larf de stuifmeelbal consumeert die voor de groefbijlarf was bestemd.

Ik ga je niet vermoeien met een langdurige opsomming van allemaal wetenschappelijke namen. Maar ik zeg je wel dit: zelfs als Peter Koelewijn beneden op het trottoir, in eigen persoon, des­noods vergezeld van het Residentie Orkest, zijn andere meesterstuk Kom van dat dak af zou uitvoeren – ik zou aan zijn oproep geen gehoor geven. Zeker niet.

Absolúút niet. Het is veel te mooi, daarboven.

Frank van der Meer

Helden op vier poten

10 11

De bloedhonden Tipper en Tony

Op 2 juli gaat een nieuwe film in première bij Omniversum: Superpower Dogs. Deze prachtige familiefilm gaat over zes dap­pere viervoeters die met hun ongekende talenten mensen helpen en mensenlevens redden.

Tijdens een reis over de wereld ontmoet je deze opmerkelijke honden die echte redders in nood zijn en ervaar je de bijzondere band van de dieren met hun baasjes. Maar hoe komt het eigenlijk dat honden zo goed ingezet kun­ nen worden voor speciale missies? In de film sta je niet alleen versteld van de uitzonderlijke capaciteiten van deze bijzondere honden, maar ontdek je ook de wetenschappelijke geheimen achter hun superkrachten.

Henry, de bordercollie Ontmoet Henry, een bordercollie die samen met zijn baasje Ian Bunbury onderdeel uit­ maakt van het Canadese Avalanche Rescue Dog Association Team. Op een gewone werk­ dag in het winterseizoen helpt Henry Ian met het uitvoeren van reddingsacties in de sneeuw.

Hun sterke instincten en natuurlijke slimheid

maken bordercollies bij uitstek geschikt om in te zetten bij het redden van lawineslachtoffers.

Thuis is Henry een ontspannen huisdier, dat vindt dat er alle tijd is om te spelen.

Tipper en Tony, de bloedhondentweeling In Kenia beschermt de bloedhondentweeling Tipper en Tony de bewoners van het Lewa Wildlife Conservancy, met name de bedreigde neushoorns en olifanten. Door hun extreem gevoelige neus kunnen de honden elke geur kilometers volgen en sporen ze stropers en andere criminelen op. De bloedhonden zijn speur­experts en assiste­ren bij het patrouil­ leren op de savanne en in de steden van Mount Kenya. Zo hebben ze gehol­pen bij de arrestatie van meer dan veertig stropers en vele andere criminelen. Inmiddels zijn de broers acht jaar oud en worden ze als helden vereerd door de lokale gemeenschap.

Reef, de Newfoundlander In Italië is de vierjarige Reef, een Newfound­ lander, dol op de meren en zee rondom haar huis in de buurt van Milaan. Haar baasje is

De golden retriever Ricochet

commandant Ferruccio Pilenga, werkzaam bij de Italiaanse kustwacht. Reef is tevens de kleindochter van Mas, een van de beroemdste Newfoundlanders én de hond die de dochter van Ferruccio redde van de verdrinkingsdood.

Als ‘badmeester’ van de Italiaanse kustwacht werkt Reef tegenwoordig als instructeurs­ hond en helpt ze andere honden bij het ont­ wikkelen van hun natuurlijke reddingsinstinct.

Reef kan ingezet worden vanaf een boot of helikopter, mijlenver zwemmen zonder vermoeid te raken en tot wel veertig keer haar eigen gewicht slepen.

Ricochet, de golden retriever Aan de kust van Californië is de golden retriever Ricochet een van Amerika’s meest geliefde therapiehonden en een heuse surf­ legende. Zo sprong ze in 2009 spontaan op de surfplank van een verlamde jongen.

Sindsdien heeft ze met honderden mensen gesurft en is ze de enige SURFice hond op de planeet die ondersteuning bij het surfen biedt aan mensen met lichamelijke, cognitieve of emotionele beperkingen. Ook helpt Ricochet

veteranen met PTSS en kinderen met speciale behoeften. Niet alleen surfen, maar ook zwemmen, peddelen en spelen behoren tot de therapie. Met haar empathisch vermogen raakt de golden retriever ieders hart!

Halo, de Hollandse herder Verderop in Miami woont Halo, een Hollandse herdershond die onderdeel is van het Florida Task Force 1 Team van de brandweer. In dit prestigieuze zoek- en reddingsteam helpt Halo samen met haar baasje Cat mee bij het redden van mensenlevens tijdens rampen. Als puppy was Halo erg ondeugend, maar naar­mate de training vorderde, groeide ze uit tot een gerichte en zelfverzekerde speurhond die een belangrijke rol vervult binnen het reddingsteam.

Superpower Dogs is een inspirerende groot­ beeldfilm die je versteld doet staan van de ‘superpowers’ van onze trouwe viervoeters.

Kom deze zomer de heldendaden van deze zes honden beleven in Omniversum!

Tessa Kennepohl

12 13

De bordercollie Henry

Filmweetjes Superpower Dogs

14 15

Het Florida Task Force 1 Team van de brandweer

Wist je dat… … honden hun ongelooflijke reukvermogen gebruiken om te communiceren en de wereld te begrijpen? … superpower dogs worden getraind om allerlei geuren te herkennen zoals van vermiste personen, schadelijke chemicaliën, ziektes en zelfs poep van walvissen die kilometers verderop in het water drijven? … honden één van de weinige soorten zijn die oogcontact met ons maken, onze expressies bestuderen en zelfs kijken waar wij naar kijken? Honden zien kleur niet zo sterk als de mens, maar hun ogen verzamelen meer licht dan de onze, waardoor ze beter in het donker kunnen zien. Ze zijn ook veel beter in het detecteren van iets dat vanuit hun ooghoeken komt. … de bloedhond het enige dier ter wereld is waarvan forensisch bewijs in sommige rechtbanken toelaatbaar is? … het productieteam een speciale ‘doggie-vision’-camera heeft ontworpen en getest zodat het publiek net zoals de meeste honden de wereld met een gezichtsveld van 250 graden kan bekijken?

Tessa Kennepohl

Motor van innovatie Weverij Van Heek & Co. Enschede, 1885. (Bron: Stichting Cultureel Erfgoed Enschede)

In de hal van het Museon staat een kleine opstelling die de geschiedenis van een belangrijke innovatie uit de geschiedenis van de techniek vertelt: de motor.

Weinig uitvindingen hebben zoveel invloed gehad op de wereld als de stoommachine. De eerste stoommachines werkten met zuigers die door stoom werden weggedrukt.

Aanvankelijk werden ze gebruikt om water uit kolenmijnen te pompen. Niet alleen steeg de vraag naar steenkool met de uitvinding van de stoommachine, de machine maakte het ook mogelijk om meer steenkool te delven.

Stoommachines en de mijnbouw maakten zo samen grote veranderingen in de textiel-, ijzer-, transport- en oorlogsindustrie mogelijk. Dit bracht een gigantische verandering teweeg in de samenleving: de Industriële Revolutie.

Vrijwel direct met de opkomst van de stoom­ machine kwam ook de ontwikkeling van de opvolger op gang: de interne verbrandings­ motor. Waar bij de stoommachine de brand­

stof nog buiten de ketel werd verbrand, is het bij de verbrandingsmotor de explosie in de motor die de zuigers laat bewegen. Het was in 1859 de Belg Éttiene Lenoir die als eerste een constant draaiende verbrandingsmotor ont­ wikkelde. Door het compactere formaat werd dit al snel de grote concurrent van de stoom­ machine, met name dankzij de transport­ sector: de weg was vrij voor auto’s, motoren en vliegtuigen. De nieuwe transportmiddelen veranderden het ontwerp van steden, reis­ mogelijkheden en uiteindelijk ons wereldbeeld.

Tegenwoordig zijn we ons bewust van de nadelen van de verbrandingsmotor. Niet alleen is de afhankelijkheid van fossiele brand­stoffen groot, ook de CO2-uitstoot vormt een probleem. Hierdoor staan we aan het begin van een nieuwe golf van innovaties.

Wat de toekomst van de motor wordt, zal in de komende jaren duidelijk worden.

Richard Hoedt

Op de tast in het museumdepot

16 17

Fossiel van een mesosaurus: ‘Bijzonder om dit te mogen aanraken…’

Eind vorig jaar werd het Museon met een voorstel voor rondleidingen door het museumdepot voor mensen met een visuele beperking tweede bij de RAAK Stimulerings­ prijs, die in het leven werd geroepen om de toegankelijkheid van museale collecties te bevorderen. Deze zomer gaan de rond­ leidingen daadwerkelijk van start.

Met tal van vragen zijn we met de voorberei­ dingen voor het project begonnen. Hoe groot kan een groep zijn? Welke delen van het depot zijn geschikt om te bezoeken? Welke voor­ werpen zullen we bij de rondleidingen betrek­ ken? Zijn er speciale voorzieningen die we met het oog op de rondleidingen moeten treffen?

Met een specialist van Koninklijke Visio, een organisatie met veel kennis over blindheid en slechtziendheid, zijn we het depot in gegaan om mogelijke valkuilen vroegtijdig te signaleren. De tussenvloer in het depot bleek zo’n valkuil: ze bestaat uit roosters waarop blinden hun stok niet zomaar even kunnen

neerzetten. Bovendien kan het licht van de TL-bakken aan het plafond door slechtzienden als erg hinderlijk worden ervaren.

Samen met blinden en slechtzienden Samen met blinden en slechtzienden hebben we vervolgens een aantal workshops georganiseerd. Wat verwachten zij van zo’n depotrondleiding? Een echte depotbeleving moet het worden, met lades en kasten die worden opengetrokken. En nee, we moeten niet voor blinden aan de ene en slechtzienden aan de andere kant aparte rondleidingen ontwikkelen. Bij de allereerste workshop, buiten het depot, hebben we uiteenlopende voorwerpen tevoorschijn gehaald, van opge­ zette dieren tot archeologische artefacten, van fossielen tot fotocamera’s. Misschien, zo luidde een van de conclusies, zouden we wat meer lijn moeten brengen in de voorwerpen die we selecteren.

Met die laatste aanbeveling zijn we tijdens de volgende workshop aan de slag gegaan.

Aanraken mag (Foto: Ebbert Olierook)

Toen hebben we gekozen voor de Inuit van Groenland als thema en met name voorwerpen uit het depot gehaald die met de jacht hebben te maken. Dat sloeg aan, maar werkt het ook bij de echte depotrondleidingen als we ons inhoudelijk zo’n beperking opleggen? De eerste keer met vertegenwoordigers van de doelgroep in het depot zelf zijn we kriskras tussen de stellingen door gegaan, van archeo­logie naar geologie, van biologie naar volkenkunde. In het depot bleek dit inderdaad te werken, maar zou het niet leuk zijn om wat meer met geluid en licht te doen? Dat werd een experiment bij de volgende sessie. Het geluid van een typemachine op weg langs de stellages met kantoorapparatuur, trommel­ muziek vanuit een rek in de volkenkundige afdeling van het depot. Dit bleek vooral als hinderlijk te worden ervaren. Geluid kan een rol bij de rondleidingen spelen, tenminste als het direct verband houdt met de voorwerpen die aan bod komen, maar niet als decor. En die lamp? Die verblindde vooral. Nee, de voor­

werpen zijn bijzonder genoeg. Pas geleden nog lag dit fossiel als een topstuk in een museumvitrine en nu mag je het aanraken…

Zo vaak over dit dier gehoord, maar nooit geweten hoe het eruitzag… Wachttijden vormen een valkuil. Hoe voorkom je dat deelnemers te lang op hun beurt moeten wachten? We richten een plek in waar voor meerdere mensen tegelijk iets is te doen.

Vooral ook is het belangrijk om de groepen niet te groot te maken, zes personen is toch wel het maximum.

Inmiddels zijn we bezig met het opleiden van de rondleiders. Hoe begeleid je blinden en slechtzienden naar en in het depot? Hoe beschrijf je voorwerpen zodat blinden er een goed beeld bij hebben en ook precies weten wat ze voelen? In de loop van juni ronden we het voorbereidingstraject af en gaan de rondleidingen daadwerkelijk van start.

Hub Kockelkorn

Meerkoet in de hoofdrol

18 19

Met deze foto van een meerkoet won Luc Hoogensteijn De Groene Camera 2019

Afgelopen mei opende in het Museon de tentoonstelling met de foto’s van de prijs­ winnaars van de Groene Camera 2019, de fotografieprijs waarin de Nederlandse en Belgische natuur centraal staat. Mooie landschappen, dieren in actie, kleurrijke insecten en kunstzinnige beelden: dat onze eigen natuur ook een grote schoonheid en diversiteit kent, laten deze foto’s goed zien.

Natuurfotografie speelt een belangrijke rol in het versterken van het besef dat onze natuur mooi en bijzonder is en daarom iets om zuinig op te zijn. Deze gedachte is de motivatie geweest van de initiatiefnemers Daan Schoonhoven en Jan Vermeer bij het in het leven roepen van de Groene Camera. Door alleen foto’s te accepteren die in Nederland en België zijn gemaakt, is de wedstrijd eerlijker voor de deelnemende fotografen. Je hoeft hierdoor immers geen leeuwen en toekans met roodborstjes en reeën te vergelijken.

Meer dan zesduizend inzendingen werden

beoordeeld door fotograaf Jan Vermeer, fotocoach Diana Bokje, docent aan de kunst­ academie Bart Siebelink, ecoloog Robin Kraaij en museumdirecteur Peter de Haan.

Uiteindelijk bleven er zo’n zestig foto’s over, verdeeld over negen categorieën. Deze zestig foto’s zijn tot en met 4 augustus te bewonderen in het Museon.

De overall winnaar van De Groene Camera 2019 is Luc Hoogensteijn, met zijn foto van een meerkoet. De jury zegt over zijn foto: ‘Een prachtig staaltje kijken van de fotograaf!

De meerkoet, een oer-Hollandse vogel die je overal kunt aantreffen. Juist dit maakt het moeilijk om daar als fotograaf een eigen draai aan te geven. Geniet van de manier waarop de fotograaf gebruik heeft gemaakt van reflectie om een mooie donkere ondergrond te creëren voor die prachtig gedetailleerde pootlobben en de bijzondere manier van kadreren.’

Corine Bliek

Caribische Connecties De tentoonstelling in de Dominicaanse Republiek (Foto: Ada Lora)

In een zaal op de bovenverdieping van het Museon staat de tentoonstelling Caribische Connecties, met elkaar verbonden toen en nu over de oorspronkelijke bewoners van het Caribisch gebied.

In het Caribisch gebied wonen meer dan 40 miljoen mensen. De verschillende eilanden en het naburige vasteland hebben elk hun eigen talen, tradities en landschapsvormen. De eerste Caribische volken trokken tussen acht­ duizend en zesduizend jaar geleden vanaf Zuid- en Midden-Amerika naar de eilanden.

Nadat Christoffel Columbus in 1492 in de Bahama’s aan land was gegaan, begon een gewelddadig kolonisatietijdperk. De oorspronke­lijke bevolking werd blootgesteld aan oorlog, epidemische ziekten en massale deportatie. Ze werden tot slaaf gemaakt en moesten naar parels duiken, goud delven, het land bewerken en dorpen en forten bouwen voor de Spaanse kolonisten. De samenleving raakte volledig ontwricht.

Nieuwe sociale relaties De kolonisatie van het Caribisch gebied droeg bij aan de ontwikkeling van Europa tot het economische en politieke machtscentrum van de wereld. In het Caribisch gebied ontstonden nieuwe sociale relaties uit de vermenging van de oorspronkelijke bewoners, Europeanen, tot slaaf gemaakte Afrikanen, kleine groepen Joden en later contractarbeiders uit Azië.

Zo ontstond de multiculturele Caribische samenleving van tegenwoordig.

Met archeologie en de studie van de heden­ daagse culturele gebruiken worden de denk­ beelden en wereldbeschouwing van de oorspronkelijke bevolking weer onder de aandacht gebracht. Deze culturele erfenis is levendig aanwezig in het dagelijks leven in van het Caribisch gebied. De tentoonstelling Caribische Connecties nodigt je uit de rol te verkennen van de oorspronkelijke volken van het Caribisch gebied in onze wereld.

Agenda Museon

20 21

Tentoonstellingen

Activiteiten voor kinderen

Reizen in de Ruimte, op weg naar een nieuwe aarde Hoe overleef je op een andere planeet, een nieuwe aarde?

Astronaut in training Droom jij er ook van om astronaut te worden?

Kom dan trainen in het SPACELAB en leer wat je allemaal moet kunnen als astronaut!

Hoe loop je op de maan? Hoe voelt het zonder zwaartekracht? Hoe leef je in een ruimte­ schip? En hoe voer je reparaties uit met dikke handschoenen aan? Alle oefeningen en het trainingsprogramma volbracht? Wie weet cirkel jij later zelf rond de aarde, maak je een ruimtewandeling, breng je een bezoek aan de maan of woon je op Mars. Ready for take off?!

Tot ziens in de ruimte!

Woensdag, zondag en tijdens vakanties.

Extra kosten: € 1,00.

Vanaf 6 jaar.

National Geographic–Colors of the World Maak een adembenemende visuele reis door een regenboog van prachtige foto’s. t/m 27 oktober 2019 Groene Camera – natuurfotografie uit Nederland en België De beste natuurfoto’s van de Lage Landen. t/m 4 augustus Caribbean Ties Wie stonden er op het strand te kijken toen Columbus in 1492 kwam aanvaren? t/m juni 2020

Bouw en lanceer een BRUISRAKET! Wil jij later astronaut worden en een verre planeet bezoeken? Dan heb je natuurlijk wél een goede raket nodig die hoog genoeg komt. Hoe werkt zo’n raket nou precies?

Ontdek het tijdens het bouwen van een bruisraket! Is je zelfgebouwde raket klaar?

Dan snel naar het lanceerplatform: 5, 4, 3, 2, 1, NUL… Komt jouw raket tot het plafond?

Verbeter jij het record?

Tijdens de zomervakantie van 11.30 tot 16.00 uur (inloop tot 15.30 uur).

Extra kosten: € 1,00.

Vanaf 7 jaar.

Makeshop Schrijf je in voor de Makeshop en leer spelenderwijs over mechanica. zondag en tijdens vakanties: 12:00-13:00 & 13:30-14:30 uur.

Extra kosten: € 5,00.

Vanaf 9 jaar.

Maak en speel je eigen SPACE-spel Ga creatief aan de slag met papier, kleurpotlood en krijt en maak je eigen gezelschapsspel op het Spaceplein.

Dagelijks, doorlopend tot 16.30 uur.

Alle leeftijden.

Geologielezingen Georganiseerd door de Haagse Geologische Vereniging 13.30–16.00 uur, gratis met geldig toegangs­ bewijs voor het Museon.

Niet-leden: graag vooraf aanmelden via Rose Denters, dentersrose@gmail.com

Activiteiten voor volwassenen

Zaterdag 21 september Uitzonderlijke trilobieten uit het BelgischFranse Midden-Devoon Door bio-ingenieur en lector ecologie Frederik Lerouge

Presentaties op dinsdagmiddag Gratis voor Vrienden of met geldig toegangs­ bewijs voor het Museon, 13.30-16.00 uur 3 september De bonte fotokracht van bloemen, planten en bomen Audiovisuele presentatie door natuurspecialist en beroepsfotograaf Peter Muller 10 september Vandaag koop ik alle kleuren – een kunstenaar overwint zijn psychoses Audiovisuele presentatie door schrijfster en journalist Karin Anema 17 september Geen dinsdagmiddagpresentatie in verband met Prinsjesdag 24 september Op expeditie naar het laatste restje ongerepte oernatuur: Antarctica Audiovisuele presentatie door natuurfotograaf Wim van Passel

In de maanden juli en augustus worden er geen dinsdagmiddagpresentaties verzorgd.

Kijk op www.museon.nl voor een actueel overzicht van tentoonstellingen en activiteiten.

Filmoverzicht Omniversum Superpower Dogs De inspirerende film Superpower Dogs is het ware verhaal van zes superhelden op vier poten. Tijdens een reis over de wereld ontmoeten we opmerkelijke honden die levens redden en ervaren we de bijzondere band van de dieren met hun baasjes.

Apollo 11 Spectaculaire grootbeeldfilm met niet eerder vertoonde beelden over de eerste bemande maanreis. Je voelt de spanning tijdens de voorbereidingen, bij de lancering, de landing en de terugkeer op aarde.

Pandas, a new story Qian Qian staat voor het grootste avontuur van haar leven.

De pandawelp is geboren in Chengdu Panda Base, een reservaat voor reuzenpanda’s. Nu wordt ze voorbereid op een leven in de wildernis.

D-Day, Normandy 1944 6 juni 1944 betekende een keerpunt in onze moderne geschiedenis. Operatie Overlord maakte een begin aan het einde van de Tweede Wereldoorlog. D-Day, Normandy 1944 gaat in op de details van Operatie Overlord en laat vanuit strategisch en menselijk oogpunt zien hoe de geallieerden uiteindelijk een einde maakten aan het Derde Rijk.

Oceans, our blue planet Ontdek de wonderlijke wereld van de oceanen in de film Oceans, our blue planet van de BBC. De spectaculaire wereld die zich onder de golven bevindt, wordt op grandioze wijze in beeld gebracht.

Deze programmering is onder voorbehoud van wijzigingen.

Kijk voor actuele films en draai­tijden altijd even op de website.

22 23

Berichten van het Bestuur Jaarvergadering 2019 De Jaarvergadering van de Vrienden vond plaats op 13 april. Bij deze vergadering werden het (financiële) jaarverslag over 2018 en de begrotingen voor 2019/2020 goedgekeurd.

Dick van der Krogt, voorzitter van de Vrienden, werd herbenoemd. Inge Strating trad af. Bart Borsje is de nieuwe secretaris. Daarnaast is Iris Moolenaar benoemd als bestuurslid met de portefeuille activiteiten en ledenwerving.

Vervolgens gaven de directeuren van respectievelijk het Museon en Omniversum een toelichting op de actuele ontwikkelingen.

Na de lunch bezochten veertig leden het depot van het Museon, terwijl ruim honderd leden de film Backyard Wilderness in Omniversum bekeken.

Dino Sinds medio april is in de winkel van het Museon de 150 miljoen jaar oude, authentieke Allosaurus te zien. De Dino was enkele jaren uit de opstelling van het Museon en is nu teruggeplaatst in de Museonwinkel. Deze Allosaurus is ongeveer 8,5 meter lang, weegt meer dan 8,5 ton en leefde in Noord-Amerika.

aan. Tot onze spijt konden niet alle verzoeken worden gehonoreerd. De planning is om na de zomervakantie de proef met twee andere lesonderwerpen voort te zetten.

Word Vriend van Museon en Omniversum en geniet van de voordelen Als Vriend steun je het mooie werk van het Museon en Omniversum. Je krijgt voordelen zoals gratis toegang voor twee personen tot het Museon. Daarnaast geeft de ledenpas je recht op 25 procent korting op een film of de Virtuality Ride in Omniversum. Ook de dinsdag­ middagpresentaties in het Museon zijn gratis.

Tevens krijgen Vrienden in de winkels van Museon en Omniversum tien procent korting.

Stuur een e-mail naar vvv@museon.nl of meld je aan in de winkel of aan de kassa van Museon of Omniversum. Storten van de contributie (tot 18 jaar: € 17,50; volwassenen: € 25,00) kan op NL45INGB0000611959 t.n.v.

Vrienden van Museon en Omniversum onder vermelding van nieuw lid en voor jeugdleden ook de geboortedatum.

Verzoek Ben je Vriend van het Museon en Omniversum en heb je ook een Museumjaarkaart? Dan is het financieel gunstig voor het Museon als je bij de ingang je Museumjaarkaart laat zien.

Het Museon ontvangt dan per bezoeker € 6,00.

Schenking aan Omniversum De Vrienden droegen € 1000,00 bij aan het tuinsafariproject Backyard Wilderness en € 500,00 aan het D-Day-project. Het betreft creatieve, aansprekende initiatieven die ieder een belangrijke boodschap aan onze jeugd brengen.

Colofon

Les over de groene woestijn Het Museon verzorgt voor scholieren een uit­ gebreid lesprogramma. In dit lesprogramma zit het onderwerp Groene woestijn. Deze voor scholieren ontwikkelde les werd op ons verzoek, als proef, ook aan onze volwassen Vrienden aangeboden. Voor deze kosteloze les meldden zich meer dan 65 belangstellenden

Redactie: Carin den Dulk, Marjan Engels, Simone de Graaff, Christine Gündisch, Tessa Kennepohl, Hub Kockelkorn en Frits van Rhijn E-mail redactie: cgundisch@museon.nl Ontwerp: Wout de Vringer Druk: Mail Succes ISSN: 2214-1634

Museon Stadhouderslaan 37, 2517 HV Den Haag 070-3381338 www.museon.nl

Omniversum President Kennedylaan 5, 2517 JK Den Haag 0900-6664837 www.omniversum.nl

Colors of the World. Op het HawaĂŻaanse eiland Lanai (Foto: Jim Richardson / National Geographic)