Sommarvind Gratis magasin frü Vestavind – bygdeblad for Sveio
2019
Takk
til Inst agram brukar ane som har delt sin e minn e!
Sommar i Sveio
BAKGRUNN: CREATED BY FREEPIK
Har du tenkt på kva du skal gjera i sommar? Det er mykje å oppdaga i Sveio. Eit levande sentrum som byr på handel og kafeliv, og unike bygder med sine flotte opplevingar. Strender, fjelltoppar, turstiar, landbruk og fiske – ta deg ein tur og ha det fint i sommar. Lag deg gode minne!
SOMMARVIND
Innhald
30 SVEIBUAR MED ULIK BAKGRUNN FORTEL:
«Det er stor skilnad på å bu i ein travel storby i Middelhavet med over 300 soldagar i året og Sveio, der det er roleg, fredeleg og gjerne fire årstider på ein dag» CHRISTAKIS PANAYIOTOU
5 7-11 14-19 23-25 27 28-29 32-35 36
Den blømande øya Det beste med å bu i Sveio 150 år sidan «den galne lørdagen» Den kaldaste favoritten er i boks Sommarprat med ein sveibu På tur med små born Skulen i Sveio på 1800-talet Barnekryssord
OPPLAG: 4 500 IDÉ OG LAYOUT: Vestavind TRYKK: Amedia Trykk AS GRAFIKK: FREEPIK.COM
REDAKTØR: Irene Flatnes Haldin, redaksjonen@vestavind-sveio.no JOURNALIST: Kari Nilsdotter Haukås, kari@vestavind-sveio.no Iris Elin Ullvang, redaksjonen@vestavind-sveio.no ANNONSER: André Mundal Haukås, annonse@vestavind-sveio.no ØKONOMI OG ABONNEMENT: post@vestavind-sveio.no
Framsida: Sommaren i fjor resulterte i ein tidleg førsteslått, her på Flatnes. Foto: Irene Flatnes Haldin
3
bustader
4
SOMMARVIND
FINN ROEN
Bestill service på klimaanlegget D G! I DA
STORT UTVALG AV
FISKEUTSTYR
HOS OSS
Sunt for både bilen og hos oss, Tar du service på bilen passasjeer ett års veihjelp reneinkludert.
REN OG FRISK LUFT I BILEN!
Har du bilen din inne til service hos oss, får du 12 måneders Mobilitetsservice inkludert. Uansett når, hvor og hvorfor bilen stopper, kan du ringe vårt assistanse-
Betal når det passer for deg!
nummer, og du får raskt hjelp.
Bestill service hos oss, så får du med Mobilitetsservice når du henter bilen. Velkommen!
B I LV E R K S T E D
A S
B I LV E R K S T E D
A S
B I LV E R K S T E D
A S
I sommer får du -30% på AC-service!*
Med MECA kortet kan du dele opp betalingen inntil 24 måneder – rentefritt! * inntil 700g gass
B I L V E R K S T E D
MX SPORT SVEIO FIXIA JERNVARE
A S
- ditt lokale bilverksted siden 1963 Tlf 53 74 25 51 e-mail: hb-as@online.no
SJÅ DEN NYE KATALOGEN
B I L V E R K S T E D
NY HE IT!
A S
til Noregs største bustadbyggjar!
HEIMEN SOM 9 lettstelteHØVER leilegheiter FOR DEG B I L V E R K S T E D
A S
med heis, sentrumsnært og landleg i Steinhaugvegen, Sentrum Me prosjekterer 9 lettstelte og moderne leilegheiter Det handlar om di framtid og din ilpål over Her er det kort veg til personlegdom. butikkar, Vår kommuoppgave er å Bkataelos3gentetasjar. skape akkurat den bustaden som du tne.nobank, barnehagar og skule. va al nesenter, .v www
kjenner deg heime i. Du samarbeidar med arkitektane våre under planlegginga, og sjølve byggeprosessen er trygg og oversiktleg.
Prosjektet vert lansert på Sveiomarknaden 1. juni kl. 12. Kom innom standen vår og sjå!
2 flotte solrike tomter og 1 prosjektert einebustad
Me vil inspirere deg til å realisere din eigen husdraum.
BESTILTLIS NY GRAOG KATAkL-hus.no www.blin
Hustype: Tønsberg
Med vår trygge og oversiktlege byggeprosess som «grunnmur», kan
4 Adresse tomter: Gjermundshaugen 12-14 4 Pris: 873.000,- grovplanert 4 Tomteareal: frå 695 m2 sjølveigande
du bruke tida på 4 Landleg 4 Adresse einebustader: alle dei spanande 4 Kort veg til Gjermundshaugen 15-17 detaljane 4 Pris: frå som 3.950.000,-Ringvegen 12, 5412 Stord –barnehage Tlf. 53 40 20 70 1900-2015 Sveiogata 66, 5550 Sveio Tlf. 98 28 99 39 skaparutsikt heimen din! 4 –Ring 982 89 939 4 Flott www.valvatne.no for visning 4 Sentralt, nær Sveio sentrum FAGFOLK I 115 ÅR
Valvatne Bjørn Storebø mob. 98 28 99 39 bs@valvatne.no
Ringvegen 5412 Stord Tlf.4053 Ringvegen 12,12, 5412 Stord – Tlf.–53 2040 7020 70 Sveiogata 66, 5550 Sveio – Tlf. 98 28 99 39 www.valvatne.no
www.valvatne.no 1900-2015 FAGFOLK I 115 ÅR
Vi bygger din personlege heim!
SOMMARVIND
5
MED BÅTEN FULL AV RODODENDRON har Kenneth Ravn Ottesen t.v. og Thomas Helgesen sett kurs for Rex Island. Begge kom tidleg med i med Rex Garden-planane, – først inne på fastlandet, og no dei siste par åra ute på Vestre Kalløy, eller Kadløy som folk seier lokalt. Men det spørs om ikkje det klingande namnet Rex Island vil overta meir og meir, for det er nemleg namnet på den flotte parken som er i ferd med å utvikla seg der. Kenneth er motorsagkunstnaren som lagar unike treskulpturar, Thomas har sidan april i år vore dagleg leiar av Rex Garden og Rex Island. Ein tredjedel av øya er beplanta med buskar og tre, og meir skal det bli. I tillegg til vedlikehald av eksisterande anlegg skal det lagast fleire nye stiar, og det skal fyllast på med jord og bark. Klimaet og den sure jorda på øya gjer plassen særleg eigna til desse plantane. Nåler frå furutrea gjer at jorda er laus og luftig. – Den største attraksjonen er sjølve øya, korleis det ser ut no og korleis det kan bli. Det har vist seg at det veks mykje betre der ute enn inne på fastland, seier Helgesen.
ILLUSTRASJON: FREEPIK.COM / RAWPIXEL.COM
REX ISLAND -
ege da og stasel M Den storbla TOLAC TEU IC F P. S N REX S O m R D so , N E en D d O ar Rex G RHOD n til parken, Rex har gitt nam da ein park, en ed m a id tv nær u te er n så no og 000 pla r, et planta 6-7. d y. er lø lt al K ta re To . st Ve Island desse på øya halvparten av
paradis i havgavet For få år sidan, ei øy tettpakka med furutre. No ein blomstrande hage i havgapet – samt skulpturar skore ut med motorsag. Eit paradis tilgjengeleg for alle som har båt – 5 minuttar ut frå Strando i Førde. Tekst: Kari Nilsdotter Haukås • Foto: Kenneth Ravn Ottesen
Utgangspunktet for denne plassen var eit myrhol. No er myrvatnet vatnet leia mot baugen av eit kunstferdig vikingskip, over 50 meter langt og vel 12 meter breitt. Legg merke til den fine mosen i midten, og gangstien laga av kvistar.
Mai og juni er høgsesong for bløminga, då er parken på sitt vakraste. Første veka i mai i år blomstra den aller første «REX-en» på øya. Ein sær type som ikkje tek til takke med kva som helst, og som ikkje kvitterer med blomstring først når den har oppnådd ein alder av minst 10 år.
Motorsagkunst på rot som viser den norrøne guden Odin.
SOMMAREN 2014 blei naturparken Rex Garden opna i Førde. Parken har namnet sitt et ter den storblada Rhododedron rex, som også er favoritten til initia tivtakar og sponsor for parken , Olaf H. Furre.
Kjem du sjøvegen ser du kanskje ikkje straks det er noko spesielt med øya. Du ser mange furutre og ei flytebrygge, folk blir difor overraska når dei kjem opp i den store parken som består rundt 3.000 buskar og tre i alle storleikar. Det er laga rundt 400 meter med stiar omkring på øya, men det er planlagt meir.
SOMMARVIND
MANGFALD Naboane våre er frå heile verda! Me helsar ikkje på postmannen i Brasil, men i Sveio seier me hei. PAULA MARTINEZ RØYKENES
Eg vart tatt imot med opne armar då eg kom hit. MAGDALENA SVENDSBØ
Det er her eg føler meg heime. ODD VIDAR FURUBOTN
Tekst og foto: Irene Flatnes Haldin og Iris Elin Ullvang. NB! Nokre foto er private. Grafikk/flag: Freepik og Wikipedia
7
8
SOMMARVIND
Kva er det beste med å bu i Sveio? • SUDAN •
• THAILAND •
• USA •
Rung Rungjarus
Kamal Hamed
Sarah Kibler Livesay
– Natur og kultur. Sveio er ikkje ein stor kommune, men her har me alt. Folk er hyggelege, og flinke til å halda på gamle tradisjonar. Det elskar eg!
– Sveio er ein liten plass med hyggelege menneske. Eg likar å bu her og trivst godt, sjølv om eg saknar heimlandet mitt og familien min. Men det er vanskeleg å få jobb.
– Det beste med å bu i Sveio er nærleik til naturen. Me trives godt på det vesle tunet vårt, der me er tett på fjell, sjø, og gardsdyr.
• SRI LANKA •
• ROMANIA •
• BRASIL •
Paula M. Røykenes
Upul Kaluarachchige
Giurgiu Loredana
– Her kjenner me alle, og det synes eg er koseleg. Det er veldig forskjellig frå São Paulo. Her kan ein helsa på alle saman. Sveio er litt som ein stor familie. Me helsar ikkje på postmannen i Brasil, men i Sveio seier me hei. Det er kjekt.
– Det er godt miljø og mange hyggelege folka her. Eg likar godt å vera med på dugnad for til dømes helselaget og skulen der eg bur – då er heile bygda med.
– Det er mange imøtekommande folk, me følte oss velkomne frå første stund i Sveio. Det er ei veldig fin bygd, det skjer alltid noko.
SOMMARVIND
• TSJETSJENIA •
Landbakgrunn til innvandrarar i Sveio 2019 Bakgrunn Personar Polen 76 Tyskland 60 Syria 52 Litauen 45 Latvia 33 Russland 33 Sudan 29 Thailand 22 Danmark 21 Romania 17 Nederland 15 Filippinene 15 Island 12 Sverige 12 Storbritannia 11 Eritrea 11 Somalia 8 Ungarn 7 Myanmar 7 Etiopia 5 USA 5 Brasil 5 Finland 4 Tsjekkia 4 Costa Rica 4 Chile 4 Bulgaria 3 Frankrike 3 Hellas 3 Italia 3 Spania 3 Ukraina 3 Marokko 3 Iran 3 Japan 3 Kasakhstan 3 Kina 3 Kypros 3 Canada 3 Cuba 3 Colombia 3 Australia 3
Malika Magomadova – Det er eit godt og trygt miljø her, som fremjar trivsel. Eg likar meg godt, her har eg også familie. Her i Sveio sentrum kjenner eg «alle», slik er det ikkje i storbyar. Her er skule, barnehage og det ein treng like i nærleiken.
• SYRIA •
• RUSSLAND •
Amal Jmal
Marina Borodovskaya
– Eg likar meg her i Førde, her er det ikkje langt til bra barnehage og skule. Dei to jentene til meg og mannen min har mange venner å leika med her. Eg er også glad i vera med på Språksprell.
– Eg kjem frå ein storby som også har sine fordelar, men her set eg pris på natur, frisk luft og lite forureining, støy og bråk. Eg trivst veldig godt, det er eit fint miljø for sonen min å veksa opp, folk er hyggelege. Plasseringa er fin – mellom Stord og Haugesund, Bergen og Stavanger.
• BURMA / MYANMAR •
• POLEN •
Kjelde: SSB
• FILIPPINENE •
Thay Way Wake Tha
Magdalena Svendsbø
Norma Agum
– I byar er det mykje bråk, det er eg ikkje så glad i. Her bur det ikkje så mange folk, eg har likevel mange venner, men ikkje så mange frå Burma.
– Folk! Eg vart tatt imot med opne armar då eg kom hit. Det er eit lite miljø kor folk bryr seg om kvarandre. Det set eg pris på. Då døtrene mine byrja på skulen i Valestrand snakka dei polsk og engelsk, men dei vart tekne så godt imot at dei snakka flytande norsk etter eit halvt år.
– Her er det stille, og ikkje så varmt. Her har eg jobb, det er koselig å bu her, og alle er veldig snille.
9
10
SOMMARVIND
• LATVIA •
• TYSKLAND •
• VIETNAM •
Agnese Baltina
Frank Bemmann
Odd Vidar Furubotn
– Naturen. Det er stilt og roleg her, eg er ikkje så glad i storbyar. Det er ein kjekk plass for barna å veksa opp.
– Det er ein fin plass, og eg likar folka her. Eg bur i sentrum, og har alle moglegheiter til butikk, lege og bakeri – alt på ein stad.
– Det er stor skilnad frå Sveio til Vietnam der eg ferierer, men eg trivst best her. Det er her eg føler meg heime.
• AUSTRALIA •
• BULGARIA •
• MAURITANIA •
Jason McKiernan
Vesselin Radulov
Salah Alahmad
– Me bur i eit trygt og vennleg område på Rophus, barna har mange venner på feltet. Det er landleg, men har likevel litt bykjensle.
– Det første som slår meg er at det er roleg, fredeleg og vennleg her.
– Det er veldig bra her. Eg likar jobben min på Monterosa godt.
• KYPROS •
Det er eit godt og trygt miljø her, som fremjar trivsel. MALIKA MAGOMADOVA
• LITAUEN •
• FINLAND •
Christakis Panayiotou – Sveio er ein god kommune for ungane å veksa opp i. Familien min og staden me bur på, med dyr og natur rett utfor stovedøra, gjer Sveio til ein flott stad å bu. Eg har budd her i 21 år no. Det er stor skilnad på å bu i ein travel storby i Middelhavet med over 300 soldagar i året og Sveio, der det er roleg, fredeleg og gjerne fire årstider på ein dag :)
Marina Bernotiene
Hanna Råtts
– Sveio er ein vakker stad å bu, med fantastiske turområde.
– Det er ein koseleg og trygg plass, med det meste på kort avstand.
SOMMARVIND
• CHILE •
• ISLAND •
• STORBRITANNIA •
Jorge Antonio Flores Perez
Sverrir Eðvaldsson
Sandra Ann Håvardsholm
– Det er lett å komma i kontakt og bli kjend med folk. Det er alltid nokon som kjenner alle, det gir større nærleik til andre.
– Det beste med å bu i Sveio (Auklandshamn), er den fine naturen, som er lett tilgjengeleg for turgåing og båtliv. I tillegg er folk svært hjelpsame og snille.
– Her har ungane mine, Sebastian og Katelyn, gode venner. Det har eg også. Det er sosialt her, og eg elskar å gå tur rundt golfbana.
• ETIOPIA •
• NEDERLAND •
• EGYPT •
Hiwot Getachew
Marij De Winter
Naser Abou Taleb
– Det er veldig rolig og fint, og eg kjenner mange her i Sveio. Eg har no budd her i fire år med mann og to barn. Eg har gått på Vaksenopplæringa med flinke lærarar i Førde. NAV har også vore hjelpsame. Eg vil også takka familien min, Sveio kommune, sjefen min Marta Hammersland, Bent Rune m/fam. og Ingebjørg m/fam. No må eg dra til jobben min, som er på Rema 1000 Heiane!
– Det er fint å kunne bu landleg med naturen rundt seg, og at det ikkje er langt til skule, jobb og Sveio sentrum. Me har mange moglegheiter til å bruka naturen her, på vinteren pleier me å gå på ski rett bak garden der me bur.
– Det er ein flott, roleg plass der ein veit kven folk er. Det er trygt, også for ungane. Folk er hyggelege og kjekke. Om ein treng hjelp er det lett å få. Det er slik det skal vera, meiner eg, som ein god gamaldags livsstil. Eg er ikkje bymenneske, sjølv om eg er oppvaksen i Kairo.
• ERITREA •
• PALESTINA •
• DANMARK •
Nurhammed T. Nurhammed
Mohamed Elkhaldy
Bente Arnesdtr. Thorkildsen
– Eg likar meg her for det er ein roleg plass, og ein kan vera sikker på at barn er i gode omgivnadar. Eg fekk tilbod om å bu i Oslo, men takka nei, eg likar ikkje storbyar. På dei seks åra eg har budd her, har eg ikkje vore redd eller bekymra for barna mine.
– Alle er veldig hyggelege. Eg likar Språksprell svært godt. Eg vil takka alle, spesielt dei eldre i frivilligsentralen, som hjelper flyktningar med tips, og kommunen (vaksenopplæringa i Førde) som har lært meg språket så fort.
– Utsikta frå ein fjelltopp ein klar haustmorgon! Det er også mange valmoglegheiter i Sveio når det kjem til butikkar og aktivitetar. Eg set pris på tilbod om yoga, Rex Garden, fiske, golfbana – ein treng ikkje alltid køyra så langt.
11
12
SOMMARVIND
Har du behov for service, karosseriarbeid eller ruteskift på bilen din?
Vi reparerer alle bilmerker, ta kontakt med ditt lokale verksted!
Velkommen til Førde Auto A/S
Vi utfører AC Service
Førde Auto er et komplett verksted med dyktige fagfolk!
Det lønner seg å ta en Service
Førde Auto er et komplett verksted med dyktige fagfolk. Bosch Car Service – med mer en 15000 Bosch Car Service
på anlegget pga nedsatt effekt og for å få fjernet muggsopp.
verksteder er vi verdens største verkstedkjede på det frie ettermarkedet ! I Norge finner du over 110 Bosch Car Service verksteder fordelt over hele landet. Vi får kompetanse fra Bosch – verdens største leverandør til bilindustrien – og tilbyr derfor et stort Sortiment av Bosch original deler, og benytter Bosch diagnose- og testutstyr.
Delbetal ditt kjøp
med Bosch Car Service-kortet
Vi utfører frontruteskift
Vi utfører PKK (Eu kontroll)
Leiebil
Åpningstider
rimelig tilbud på leiebil
Mandag – fredag:
Splitt regningen på:
07.30 – 15.30
4 Service 4 De nye dekkene 4 Bilvarme 4 Eller...?
Timebestilling 53 74 73 10
4 Kreditt på inntil kr 40.000,4 Del opp betalingen rentefritt i 4 til 12 mnd.
Førde Auto A/S Hanaleite 4, 5555 Førde Tlf. 53 74 73 10, www.fordeauto.no Alle typer reperasjoner • Alle bilmerker Eu-kontroll • bredt utvalg av dekk
For everything your car needs.
SOMMARVIND
PÅ TIDE MED EN SJEKK? Hos testivest.no får du sjekk for seksuelt overførbare infeksjoner gratis.
VALEVÅG LANDHANDEL
Velkomen til ein hyggeleg handel! Me har Trumf og Tipping! I Postkafeén står kaffien alltid klar – velkommen innom! Åpningstider: Mandag-torsdag 9-18 Fredag 9-19 Lørdag 9-16 Valeveien 90 - Tlf. 94 97 36 21
Drop-in tilbud hver tirsdag kl. 12.00 - 14.00 Karmsundgaten 134. Les mer på:
JG
Ønsker du å få utført maling inne- eller utendørs?
Ring Jarle for et uforpliktende tilbud! Tlf: 913 02 111 e-mail: barabas@online.no
13
...og det er enda mer spennende på innsiden både for små og de litt større
ÅPNINGSTIDER: 01. juni - 31. august hver dag 10.00 - 19.00 Kjeringholmen, Stavanger, telefon 51 93 93 00
norskolje.museum.no
14
SOMMARVIND
Sigurd Tveit sitt intervju med Lars Ulvebne: Sigurd Tveit (1909-1997) snakka i 1937 med Lars Ulvebne på 85-årsdagen hans. Ulvebne voks opp i Vikebygd, men budde mesteparten av livet sitt på Hokla i Sveio. I intervjuet med Tveit fortel han om den galne lørdagen då han og to andre hamna i livsfare i orkanen, og at dei så vidt klarte å koma seg i naudhamn med båten.
ILLUSTRASJON: FREEPIK.COM / AOPSAN
Den galne lørdagen 27. februar 1869 Den 24. april i år fyller Lars Ulvebne, Sveio 85 år. Ulvebne er født og oppvokset på Ulvebne i Vikebygd, men har bodd mesteparten av sitt liv i Sveio, på Hokla. 85 år er et langt liv, og årene har ikke gått ubemerket forbi Lars Ulvebne. Men 85-åringen er likevel forholdsvis sprek. Han går oppe hver dag, hører godt og ser godt, og følger med i alt som er oppe i tiden. En dag besøkte jeg denne gamle hedersmann og bad ham fortelle litt fra sitt lange liv, en opplevelse eller hendelse som hadde satt merker hos ham. Han tenkte en stund. – Jeg har intet å fortelle som har nogen offentlig interesse, sa han. Det eneste kunde være fra «den galne lørdagen» i 69, siden det har vært så mange stormer i år også. – «Den galne lørdagen»? – Ja, i folkesnakket het den det siden det var lørdag 27. februar 1869, så disse tider er det akkurat 63 år siden. Men 63 år er jo ingen vanlig milepel. – Nei, men De selv runder 85 års milepel i år, så De får fortelle litt fra «den galne lørdagen» likevel. Han fortsatte: «Den galne lørdagen», 27. februar 1869 manglet jeg så meget på 17 år som jeg nu mangler på 85. Det er som sagt 68 år siden, men jeg husker så tydeleg det som hendte den dagen, for den gangen var jeg virkelig i livsfare. Og jeg var ikke alene som var i livsfare den gangen. Nå, jeg blev reddet, men det var mange som aldri spurtes siden. Jeg tjente hos lensmann Ulvebne den tiden, Han var lensmann i Sveio, men bodde på Ulvebne, og ikke i Førde som nu. Det var en utifra grei mann å være hos. Ved siden av sin lensmannsbestilling var han smed, og hos ham fikk jeg lære å smi. Men dette vedkommer ikke «den galne lørdagen». Mandag morgen den 22. februar reiste tre mann på en seksæring fra Ulvebne til Øklandsnes for å kjøpe hussild der. Samme kvelden kom vi frem og tirsdagen kjøpte vi 8 mål sild av Erik Jakobsen. 1 mål sild var 150 liter, og vi betalte 2 daler, eller 8 kroner for målet. Så silden var slett ikkje så billig den tid. Seksæringen var tungt lastet da vi drog fra Øklandsnes om tirsdagen, og folk der sa at vi trengte til godt vær. Men det var akkurat godt vær vi ikke fikk. Det gikk vel og bra til vi kom til Valevåg. Men da røk det opp til storm, så vi blev liggende værfast i Valevåg, fra tirsdags kvelden til lørdags morgen, altså til «den galne lørdagen». Lørdag morgen var det fint vær, og vi tok ut fra Valevåg og kom oss nord til Tittelsnes. Men da var det slutt på godværet. Akkurat i det samme vi rundet pynten kom det en snøkave fra nordvest, som sluppet or en sekk. – Stormen var så voldsom, at jeg tror jeg kan si den har ikke vært så fæl selv i denne vinter. Men til gjengjeld var den så me-
get mer kortvarig. Det var på et hengende hår at vi ikke gikk til bunns med vårt lille fartøi, tungt lastet som den var. Så nær døden som da har jeg aldri vært nogen gang. Som ved et under fikk vi til slutt berget oss inn på Eidsvågen, og her inne samlet det sig i alt 8 båter for uværet. Blant folk som hadde samlet seg der var en notbas, Gjert Helvik. Da stormen røk opp var han nesten innunder land på den andre siden av fjorden, men han greide ikke å komme i land der. Så måtte han lense unda vinden. Båten hans tok inn en mengde sjø, men karene visste råd. De slo botnen or nogen kagger, og øste av livsens krefter med dem.
Hos Gabriel Gramshaug i Eidsvågen hold vi til alle mann mens uværet raste. Lørdagskvelden stilnet det igjen, og så tok vi ut fra Eidsvågviken og kom sent om kvelden til Bårevåg, der fikk vi losjere hos Ola Hopshaugen. Under stormen «den galne lørdagen» misten Hopshaugen ene sønnen sin, men da vi var der visste han ikke noget om at han var kommet bort. Han sa det dog siden til mig at han ante noget. Så kom vi endelig hjem fra «langfarten», søndag 28. til Svendsbøvågen. Folk var i engstelse for oss, som rimelig kan være. Under vanlige forhold skulde vi med glans ha vært hjemme igjen på onsdag, så vi var hele fire dager forsinket på ikke lengre turen. Og ikke fanst det telefon heller den tid, så vi kunde få gi livstegn fra oss til dem som var hjemme. Jeg husker godt lensmann Ulvebne kom ned til sjøen mot oss, bad oss velkommen og sa: – Det skal nå nåke til å treffa det verste været også. – Men det var akkurat det vi traff. – Der kom bort mange mennesker på sjøen den dagen, Ulvebne? – Ja, der kom bort mange. Hele fiskelag kom bort den dagen. En klokker fra Fjellberg som var samme ærend som oss blev aldri spurt mer. St. Hans tider samme året drev det i land et lik på Øklandsneslandet, som blev gjenkjent. Det var også en som kom bort da. I Tjernagel berget en hjulbåt, som det gikk nogen av i den tid, sig inn på havnen, og la sig til ro mens uværet raste, og folk gjorde nok store øine da, når de så dette uhyre kom «krabbene» inn på sundet. Ulvebne kunde nok fortelle oss meget fra farne tider. Episoder fra den tid han ekserte i Etne eller da han var sjøhusformann hos brødrene Knutsen på Vibrandsøy. Men det får være nok med dette, sier han på sin lune måte. Det er sikkert mange av hans kjente i bygd og by som vil huske ham på hans 85 års dag, den 21. april i år. S. T.
Kjelde: Haugesunds Avis 27. februar 1937
SOMMARVIND
Ifølgje kyrkjeboka for Sveio sokneprestembete 1861-1877, omkom seks personar frå Håvardsholmbygda i ein orkan for 150 år sidan.
Orkanen som kravde seks unge menneskeliv Gardbruker Ole Svendsen 32 Aar, Saltviken Gardbruker Svend Svendsen 28 ½ Aar, Espenæs Ungkar Torbjørn Torbjørnsen, 30 Aar, Slettevig Forpakter Jacob Jacobsen, 22 Aar, Slettevig Ungkar Ole Olsen, 26 Aar, Hopehaug Ungkar Haktor Olsen, 16 ½ år, Staupe Omkom i Orkanen den 27. februar paa Bømmelen. Ligene er ikke gjenfundne. Det ene Lig gjenfundet og begravet paa Lerhammers Kirkegaard i Vik.
Tekst: Kari Nilsdotter Haukås
Seks menn i ein fiskebåt blei overraska av dårleg vêr og kom aldri heim til sine. 27. februar 1869 blei seinare kalla den galne lørdagen. Dei omkomne, alle frå nordre del av Håvardsholmbygda, var på garnfiske i Bømlafjorden då det plutseleg blæs opp til eit forrykande vêr, og havet slukte båt og menn. Berre ein av mannskapet blei funnen igjen, men det skulle gå fleire månader før enkja fekk dødsbodskapen og kunne følgja mannen sin til grava. Denne historia er meint å gje eit innblikk i kven dei omkomne var, kor dei kom frå, og korleis livet til familiane deira vart i ettertid.
Den galne lørdagen
Sildefisket var dårleg i 1869, og det vedvarte fram til rundt 1900. Det vart difor rift om silda då det rykta seg at fiskarar i Auklandshamn hadde fått fangst. Folk fylte båtane sine hussild, mange av dei fekk også oppleva den verste orkanen i manns minne. Båtar søkte naudhamn, men det var eitt mannskap som ikkje klarte seg.
Av dei seks som omkom var det berre 28 år gamle SVEND SVENDSEN som blei gjenfunnen. Sju år tidlegare hadde han teke Espenes på odel, på garden fødde han 1 hest, 4 storfe, 20 smale, og sådde 2 1/2 tønner havre og 2 tønner poteter. To månadar før han omkom hadde Sven gifta seg med Kari Johannesdotter Førde, som var fire år yngre. Dei var unge og sterke, og alt såg lovande ut for eit godt liv, men snart vart lukka snudd til ufatteleg sorg. 6. juni 1869 blei Svend gravlagt frå Lerhammer kyrkjegard i Vikebygd.
15
16
SOMMARVIND
Nygård
Då orkanen hadde stilna den galne lørdagen kom ein tungt lasta seksæring med sild til Bårvåg der eit mannskap frå Vikebygd fekk losjera på Nygård. Sonen i huset, 26 år gamle Ole Olsen, var ein av dei seks frå Håvardsholmbygda som også hadde vore i Auklandshamn for å henta sild denne lørdagen, og far og enkjemann, Ola Olson Hopehaug, ana uråd då yngstesonen ikkje kom tilbake til forventa tid. Det vart ei tung tid for mange familiar då alvoret gjekk opp for dei.
Ved folketeljinga 1865 var det i Håvardsholmbygda registrert 101 heimehøyrande personar fordelt på 19 hushaldningar. Plassane som er nemde er Bulvigen (2-7) Haaversholm (2-17) Espelonen (1-6) Kobba (1-7) Brattestøl (3-8) Baarvaag (1-3) Hope-Haugen (1-5) Espenæset (1-4) Træ (2-10) Staupe (inkl. Saltvig) (3-22) Furehaugen (1-5) Slættevig (1-7). Tal i parantes indikerer hushald og personar.
Ein bror av Svend, Endre S. Espenes, tok seg av enkja, og livet normaliserte seg litt etter litt. Dei giftar seg og alt i august 1870 døyper dei sin førstefødde i Vikebygd-kyrkja. Namnet er Svein etter han som omkom. Det blir denne guten som etter kvart tek over bruket etter foreldra sine på Espenes. Ektemake finn han på Økland ytre, Helene Gurine Larsdatter Økland. Dei får ni born.
OLE SVENDSEN (Staupe) var sjølveigar av garden Saltviken i Staupe, og gift med Anna Jørgensdotter Helgeland Vikedal. Ole og Anna hadde fem born, den eldste Svend, var 11 år i 1869, yngstejenta Inger Olina berre halvanna år. Fire av borna – Svend, Jørgen, Torgils og Goline Helene utvandra alle til Amerika. Inger Olina gifta seg til Tveit indre, men får ikkje noko langt liv; i 1897 føder ho sonen Ola, men døyr sjølv i barselseng. Mannen giftar seg opp att. Enkja etter Ole Svendsen, Anna, giftar seg opp att med Arne (Aadne) Joneson frå Vihovda, dei busette seg i Saltvigen og får tre born. TORBJØRN TORBJØRNSEN (30) og JACOB JACOBSEN (22) var begge busette i Slettavik, som var husmannsplass under Staupe. Jacob var forpaktar. På plassen er det fleire merke etter hustufter, og
det er sannsynleg at dei har vore såkalla strandsittarar (husmenn utan jord). Svend Gregoriusson Staupe (far til Ole Svendsen som kom vekk den galne lørdagen) delte nemleg Staupe i tre i 1864, og tok sjølv Slettavik som sin buplass. Det er ikkje funne festekontrakt for Torbjørn eller Jacob. I dag er det gamle våningshuset i Slettavik restaurert og litt påbygd. OLE OLSEN vart berre 26 år. Han var yngst av fire søsken, foreldra var Anna Johannesdotter Håvardsholm og Ola Olson Hopehaug. Mora gjekk bort alt i 1866. Faren bygsla garden fram til 1867, då overtok den nye sagmeisteren på Bårvågsaga, Bernt Knutson, og familien Olsen måtte flytta til Nygård under Haugen. Då orkanen hadde stilna den galne lørdagen kom ein tungt lasta seksæring med sild til Bårvåg der mannskapet fekk losjera hos Ola Olson Hopehaug. Det var truleg her Lars Ulvebne og dei to andre fekk overnatta før dei dagen etter drog heim til Svendsbøvågen på andre sida av Ålfjorden. Lite visste Ola då at yngste sonen, saman med fem andre menn, hadde forlist, og alle var omkomne. Men han skal ha sagt i ettertid at han ana uråd, og det med god grunn. Dei siste leveåra sine budde Ola i Bårvåg hos dotter si, Brita. Han døydde i 1892.
SOMMARVIND
Den store skogbrannen på Hope, i juni 1992, starta like i nærleiken av det gamle våningshuset på Nygård. Husa som stod til nedfalls gjekk opp i flammar.
Den yngste av mannskapet på Staupebåten som forliste var HAKTOR OLSEN, han ville fylt 17 år i april det året. Haktor vart fødd på Utbjoa, men vaks opp i Saltviken på husmannsplasset Furuhaugen. Plasset låg rett sør frå Husafjellet, rundt 150 meter aust for hovudhuset i Saltviken der båteigar Ole Svendsen var busett. Foreldra, Ole Haktorson og Madela Hansdatter Dalen, bygsla plasset rundt 1853. Far til Haktor døydde alt i 1864, berre 40 år gamal. Søskena til Haktor var Malene, som døydde same året som ho blei fødd, i 1854. Hans f. 1855, g. Nygård under Haugen (gift med søskenbarnet sitt, Herborg Olsdotter Innbjoa), Malene f. 1859, tvillinggutar Mikkel og Ivar f. 1863. Ivar var vanfør og døydde i 1881, og Herborg f. 1865. Mikkel flytta til Nord-Noreg, men nokre av etterkomarane kom tilbake til Haugesund og Tysvær. Madela vart oppattgift med Johannes Hansson (Mortveit Skånevik) Espenes. Han var enkjemann, busett på Træ på Espenes, og hadde fem born, derav to døydde små. Med Madela fekk han fire døtre, alle døydde små. I dag er det ingen restar etter hus på Furuhaugen.
Her er fem av barnebarna til Mikkel Olsen (bror til Haktor) tilbake på Nygård der broren Hans Olsen (HalteHans) budde. Frå venstre Ellen Eikeskog, Magnhild Karlsen, Mildrid Gabrielsen, Pauline Fjellet og Johan Rickard Førre.
17
18
SOMMARVIND
Slettavik
Saltviken
Våningshuset brann ned til grunnen rundt 1954, i dag er det berre husmurane igjen på garden Saltviken, bruk 3 på Staupe, der Ole Svendsen var sjølveigar då han døydde i 1869. Vedhuset (skuten) vaklar i sine konstruksjonar, og også geithuset og løa (ikkje synleg på biletet) har sett sine beste dagar. Foto: Kari Nilsdotter Haukås Like opp frå geithuset ligg Furuhaugen (husmannsplass). På den tidlege husmannsplassen i Saltvika blei det bygd bustadhus, no fritidsbustad. Litt nord for Furuhaugen ligg Husafjellet.
Til høgre: Flyfoto over Saltviken, fotografert i slutten av 1950-åra. I bakgrunnen kan ein skimta tunet på Staupe-garden.
SLETTAVIK: Stovehuset til høgre er i dag påbygd, men elles er ikkje fasaden på huset endra sidan 1869. Huseigar på Stord, familien Morten Danmo har sendt oss eit bilete frå 1967, då var den eine sida av huset malt gul, baksida var umalt. Frå tunet og ned til sjøen er det omlag 150 meter. Over: Foto av det opprinnelege naustet, slik det såg ut før restaurering.
SOMMARVIND
19
Mange av etterkomarane utvandra: Fire av borna til Ole Svendsen som omkom i 1869, utvandra til Amerika. To av dei, Svend (f. 1858) og Torgils (Thorger), hadde brevkontakt med barndomsvenen sin på Brattestø, Ole Larsson Brattestø Staupe (1859-1926) etter at dei flytta «over there».
Amerikabrev frå Svend i Minnesota: I brevet sitt datert 1884 let han vel om livet i Amerika som han kallar sitt nye hjem, – han har godt med arbeid og har stifta familie. Samstundes gir han uttrykk for at han saknar venene sine heime i Noreg, og ber Ole overbringa si helsing: «...tilslutt vil jeg bede dig helse mine Bekjente nemlig Kolbein Tindeland, Gudmund G. og Peder K. Aarvig og Røgenæs-guttene». Bror til Sven, Torgils, emigrerte også til USA, der han skriv seg for Thorger. I brevet sitt datert 12. juni 1912, fortel han at han er gift for 2. gong, og er blitt velsigna med fem friske gutar. Brevet gir også opplysningar om at han nettopp har mottatt arv etter besteforeldra sine i Valestrand.
Staupe Ole Larsson Brattestø Staupe tok vare på breva han fekk frå barndomskameratane som utvandra til Amerika. Biletet viser stovehuset på Staupe som han kjøpte i 1895 etter giftarmålet med Gunhild Marie Gregoriusdatter Staupe. Garden grensar til Saltviken.
Kjelde/informantar/ utlån av bilete: • https://media.digitalarkivet.no/ view/8307/210 • https://www.digitalarkivet.no/ census/district/tf01038226002984 • Tor Magne Staupe • Grete Jorunn Førre • Morten Danmo • Alf Staupe
«Chaffey, Wisconsin, 12 . juni 1912 Mr. Ole L. Staupe Jeg har modtaget den skrivelse ifraa min Broder Jørgen, og arvedelen efter vaare Besteforeldre har jeg ogsaa modtaget. Og nu vinde fullmagt for Dig? at tage du arven efter Gulleik Ulvrager Valestrand. Ja, jeg må takke dig for Din godhed at føre besver for vor del og tag betaling ud for Besværet og send rest til mig. …Jeg vandret ut og tog fritt land i skogen langt fra folk. Her inne er det ikke mange som lever for her er stor skog og langt fra Postoffisen. Venskapligest T. O. Staupe»
Velk KA SKA DU FINNA PÅ?
Sveio Libris og Ringo er turistinformasjonen i Sveio, vi hjelper deg gjerne!
Ring og bestill på 53 74 01 11
Tlf. bestilling 52 70 32 20 - nå Tlf.ska butikkme i Sveiokosa 941 96 076oss...
Bestill time på ledigtime.no eller på telefon 53 74 33 98
Ringvegen 5412 Sto Sto Ringvegen 12 12, 5412 Sveiogata 66 5550 Sv www.valvatne.no
DAGLIGVARE • APOTEK • KONDITORI • FRISØR • INTERIØR • BOK & L
l i t n e mm ko ! r e t n e s o i Sve OG EIN HYGGELIG HANDEL PÅ DITT LOKALE KJØPESENTER!
Følg SVEIO SENTER på Facebook for opningstider og arrangement i sommar!
Valvatne
ord – Tlf. Tlf. 53 53 40 40 20 20 70 70 ord veio Tlf. 98 28 99 39
www.valvatne.no 1900-2015 FAGFOLK I 115 ÅR
LEKER • SPORT & JERNVARE • BYGG • GARN • GATEKJØKKEN • POST
22
SOMMARVIND
Vil DU bli med i Sveio skulekorps? Har du lyst å læra og spela eit instrument, og i tillegg ha det gøy på tvers av alderstrinn?
Du er velkommen på ei øving me har på Vigdartun måndagar kl. 18-20!
Kvalitet og tradisjon sidan 1951 VASKBARE SAUESKINN REINSDYRSKINN FOR UTEBRUK HJORT-, ELG- OG RÅDYRSKINN LÆR OG MØBELHUD M.M.
Du får låna instrument av skulekorpset. Ved spørsmål/info ring Ranveig (leiar) 93 22 66 45. VELKOMMEN — me gler oss til å møta deg! Sveio Skulekorps
Sjå våre produkter på TV3 denne hausten - eller kom innom vårt fabrikkutsalg!
5582 ØLENSVÅG GRANBERGGARVERI.NO
Grunnarbeid Vi utfører alt innen: - Vegarbeid - Byggefelt - Idrettsbaner - Industritomter - Tomter - Grøfter - Hage / park - Natursteinsmur - Kaier - Riving Ta kontakt for befaring og pristilbud.
Avd. STAUPE
Sveio - Bømlo - Stord
Tlf.:53747800
SOMMARVIND
23
med i Vestar hadde lyst å vera va ele ule ssk om Mange ungd dei heldige – f.v. rem-panel, her er isk lle sie eas ffi uo t sit vind Vetås Færøy, Andr n Møllerhaug, Frida se er av a! Ha elp ria hj r to fo Vic Rommetveit. Takk Enge og Christian
n e m o d g Un e d l a k a t s har te nyheiter! g og Irene Flatnes Haldin
Tekst og foto: Iris Elin Ullvan
24
SOMMARVIND
Fire ungdommar, ni isar og 36 terningkast. Kva blir dommen for årets nye småisar? T! FAVORIT
Coop Extra Sveio har sponsa is frå Diplom Is og Hennig Olsen Is, Isbilen har sponsa is frå Isbjørn is.
Veldig god, kunne godt kjøpt den sjølv. Eg likte fargen, den er ganske spesiell. Likte godt at det er tre forskjellige lag.
Denne liknar på ein pæreis, men det smaka akkurat som kiwi! Den var knallgod. Eg kunne godt ha kjøpt den sjølv.
Oi, den var veldig god, men litt for mykje sjokolade når det er dobbelt lag. Ikkje så veldig godt når alt er sjokolade, då kan eg bli lett kvalm.
Denne smaka litt for søtt, likte ikkje heilt konsistensen. Ikkje alltid så godt når det er for mykje karamell.
Her er det litt mykje sjokolade. Kvalmande karamellsmak.
Isen har perfekt konsistens, og fin farge, minnar om sommar. Kunne gjerne hatt med frøa frå kiwien på isen også.
Denne har for mykje sjokolade. Passar kanskje som kos til kaffien for vaksne.
Eg likar ikkje kulene, karamellen er for søt. Den er mektig, har lite smak.
Ganske god, likar salt karamell. Isen har kule fargar, minnar meg litt om Royal trippel. Den har lag med sjokolade, karamell og sjokolade.
Den smaka heilt likt som kiwi, som når ein et det. Den var knallgod, smakte akkurat som skildra. Eg ville kjøpt den sjølv.
Den var veldig god! Eg har alltid likt sjokolade-is. Eg likar spesielt godt at det er sjokoladefyll.
Litt for sterk smak. Kunne kanskje kjøpt den sjølv, men ville føretrekt vanleg krone-is. Smakar for mykje karamell.
Denne var kul, den har ein uvanleg sølvfarge. Kvalmande med så mykje karamell, litt mykje sjokolade.
Den er forma som ein avokado?! Smaken er litt rar, som eple eller pære, men den er frisk og god.
Den er veldig god, og har ein god blanding av alt som er inni.
Denne er mektig, men eg synest alt med karamell er mektig. Men den er god!
Andreas
Frida
Christian
Victoria Samla terningkast:
SOMMARVIND
!
TESTVINNAR
FAVORITT!
Den var veldig god! Eg ville kjøpt den sjølv. Litt dumt at det drypp frå alle kantar når isen smeltar, det er ikkje så gøy.
Eg synest den var ganske god, eg hadde nok kunne kjøpt den sjølv, men det ville ikkje vore førstevalet mitt.
Veldig god, smakte som vannmelon. Likar forma og detaljar som skal vera frø – bra med litt sjokolade også. Eg ville kjøpt den sjølv.
Oi, den smaker som Soft Shake-isen. Den smakte dritgodt! Denne har faktisk betre smak enn Soft Shake.
Bra for dei som ikkje vil få i seg kaloriar, men ein is skal ha sukker i seg, hvis ikkje er det ikkje en skikkeleg is. Smakar litt sitron, litt sterk saftsmak.
Kjeksen smakar rå kjeksdeig, men har god karamellsmak. Det er litt lite is, og blir i tillegg kvalmande.
Denne har litt for mykje kokossmak. Den er god, men ikkje eit førsteval for meg.
Den er frisk og god, det grøne er veldig godt!
Denne minnar om Soft Shake. Den er perfekt. Skeia av tre er eit minus, ein kan få flis i tunga. Kunne iallefall vore forma som ei skei.
Denne er utan kaloriar! For meg blir det for mykje sitronsmak, og den er veldig hard.
Eg synest isen var veldig god. Eg likte godt fyllet og kjeksen. Det kan bli litt grisete viss den smeltar fort. Eg ville kjøpt den sjølv.
Eg er ikkje så glad i kokos, så eg synest isen var heilt ok. Eg hadde ikke kjøpt den sjølv, men eg hadde takka ja viss nokon tilbydde meg ein.
Kjenner at det smakar litt vannmelon. Veldig god, smakte ganske bra. Minte meg litt om en pæreis som var før, som hadde sjokolade.
Dette er ein av dei isane eg kjem til å kjøpe først i sommar. Eg synest den var litt betre enn Soft Shake også. Denne smakte meir sjokolade.
Passe god. Ganske sterk smak av sitron, enkel smak. Is skal vera ei sukkerbombe, det er derfor ein ikkje et det så ofte. Passar kanskje for vaksne.
Eg har alltid hatt lyst til å smaka denne, men den er så dyr! Den er skikkeleg god. Eg likte godt bitane av crunchy krokanrull. Denne kunne eg kjøpt.
Den er veldig god, og eg pleier ikkje å lika kokos. Den smakar Bountysjokolade.
Denne var ikkje så veldig god, eg har ete den i syden tidlegare. Den har lite smak, sjokobitane passar ikkje inn i issmaken.
Den er veldig god, men kunne gjerne hatt meir sjokoladesmak. Kunne ete mykje av denne. Skeia er bra for miljøet.
Eg likar at denne er utan kaloriar, då kan ein eta mykje av den. Konsistensen er litt rar, den er steinhard. God, men litt kjedeleg.
(Frida fullfører også Victoria sin Friskis Melon)
25
26
SOMMARVIND
Sommar i Sveio Er det finare plass å finna enn Sveio, sommarstid? Du skal leita lenge! Me likar at sola skin og at temperaturen helst kryp over 20 grader. Då kan me nyte lune vikar, stille sjø, blanke vatn, fiske frå svaberg og bryggekant, softis på Haukås, bading i Selsåsvika og Strando i Førde , eller båttur med overnatting på ein holme. Har me bare fasilitetar knytt til sjø? Langt i frå – her er ballbingar i kvar ein krok, sandvolleybanar, turstiar, orienteringskart som dekker store delar av kommunen – og golf! Sommaren er likevel tida der mange sveibuar er på tur, og at mange reiser på tur til Sveio også. Meir enn tusen hytter er stort sett «fullbooka» gjennom sommarsesongen. Det er mange som vel å bruke heile eller delar av si beste fritid i vår kommune. Det er stas å vite at Sveio kan vere den plassen som gir mange besøkjande gode opplevingar gjennom året.
Trolsk og vakkert NILS J. TOLLEFSEN er fasinert av morgontåka, og blant sine faste «jordbærplasser» står Sveio høgt i kurs. Naturfotografen frå Haugesund jaktar alltid på den rette augneblinken, og av og til får han belønning, slik som desse motiva henta frå området ved Vigdarvatnet.
Kva er det unike hos oss, om nokon skulle tenkje på det? Det måtte kanskje vere den korte avstand mellom bygd og by, mellom bygd og tettstad. Å kunna leve det gode liv «på landet» og likevel ha storbyen i nærleiken. Som Ole Paus sa på Folkefesten i sommarsol i april – «Eg elske dette landsbylivet de har her!» Landsbylivet gjer det muleg å dyrke fellesskap og samhold og å ha rikeleg med treffpunkt for liten og stor. Dette gir trivsel og kjensle av å høyra til. Eg gjer Ole Paus sine ord til mine; Eg elske dette landsbylivet me har i Sveio!
God sommar! Jorunn Skåden, ordførar
Sommarmotiv merka med #vestavindsveio
@signytherese Williams fiskefangst. Mettet ikke fem tusen, men den lille Kosi-pusen #Rødspollen #liveterbestute #vestavindsveio #roisjela #minneforlivet
@ingerbente68 #dårligtiming#kyr#einstapevoll#utpåt urmedkameraten#spanskvannhund#vestavindsveio
@linda.kristiansen.779 Nyter kveldsroen i Førde
SOMMARVIND
SOMMARPRAT MED EIN SVEIBU
27
Tekst og foto: Kari Nilsdotter Haukås - kari@vestavind-sveio.no
Smaken av sol og sommar er som søt musikk i Eldbjørg Hasselkvist Bendiksen sin øyrer, og ho trivst like godt på land som på sjøen så lenge sola skin og ho kan nyta varmen og lyset. I 1978 bygde ho og ektemannen Erling hus på hennar heimstad, Vikse. Saman har dei tre barn og fem barnebarn. Eldbjørg har 25 års fartstid frå motebutikken Lindex.
SOLELSKAR I VIKSEVIKA ELDBJØRG HASSELKVIST BENDIKSEN – eller berre ELLA om du vil – er i sitt rette element når ho kan vakna til skyfri himmel og fuglekvitter. 68-åringen elskar sola, anten heime i hagen på Vikse, i naustveggen, eller på sjøen med fiskestong. Og skulle sola utebli, hiv ho seg gjerne på eit par sydenturar i løpet av året saman med sin kjære ektemann Erling.
– Beste sommarminne frå barndomen? – I oppveksten måtte eg vera med og arbeida heime på garden, men på fine sommardagar nytta eg kvart høve til å springa ned bakkane for å bada i Viksevika. Elles likte eg å liggja på knausane å fiska berggylter og småfisk. Det var stas! Eg hadde søsken som var ein god del eldre og yngre enn meg, men det var alltid mykje hyttefolk på Vikse, så eg hadde mange sommarvenninner. Det var gøy, men tilsvarande trist når dei reiste tilbake til byen når hausten kom. – Korleis var du som lita jente? – Eg var full i fant! Det seier iallfall dei eg var ilag med: «Ja, du Eldbjørg altså, du lokka oss til allslags, og du var med på fantestrekar»! Eg var vel ikkje den i vennegjengen som var mest beskjeden, men ikkje slik at eg trykkjer meg fram heller. Er det mykje folk samla, er eg ikkje så høg i hatten, men det er det kanskje nokon som har vondt for å tru. Som jentunge likte eg svært godt å laga leikestove. Då vart knuste glasskår til koppar og kar, og eg styrte på og laga mat. I hønsehuset fann eg egg, så heiv eg gjerne oppi
ein klatt jord og rørte godt, slik trylla eg fram heilt «forrektige» mat. Det høyrer med til historia at mor mi ikkje kunne forstå kvifor hønene la så få egg. Skal eg trekkja fram noko mindre kjekt frå den tida, må det vera då me ein sjeldan gong reiste med bussen. Eg kjenner ennå lukta av dei brune spyposane, det var det første me spurde etter når me gjekk om bord, for spydde gjorde me borna alltid. – Beste bursdagsgåva? – Det var då eg fylte 50 og fekk vita at eg skulle bli bestemor for første gong. Det blei mange gledestårer. – Kva ser du fram til? – Eg ser fram til at det skal bli ein fin sommar og at me skal kosa oss ilag med born og barnebarn og familien elles. – Kva er ein perfekt sommardag for deg? – Når sola skin inn soveroms vindauget når eg vaknar, og eg kan stå opp, få opp terrassedøra og kjenna varmen. Vera ute heile dagen, helst
nede ved naustet vårt, den perfekte plassen der me kan bada, sola og hyggja oss på fine sommardagar. Eg elskar å vera der. Utpå sein ettermiddag, når sola ikkje lenger kastar sine varme strålar på bryggja, skundar eg meg heim for å slikka meir sol i hagen.
– Er du redd insekt? – Nei. Insekta bør me passa godt på. Eg har mykje blomster i hagen, og det er bra. – Kva gjer du med fiskefangsten? – Favoritten er lyr og sei, det er godsaker det! Eg fileterer fisken, deretter lagar eg fiskekaker og grateng, det går som regel i store porsjonar, kjekt å ha i frysen. – Kva les du i sommarvarmen? – Søster mi mobbar meg fordi eg ikkje les bøker. Eg er storstrikkar, og har nok med aviser og vekeblad. – Favorittis? – Vaniljeis, laga av ekte fløyte. Betre is finst ikkje.
28
SOMMARVIND
Han var fri til å kunne gå i fjellet omtrent når han ville, anten på ski eller føtene. Så fekk han familie, sambuar og barn, og var ei lita stund uroleg for at han måtte leggja hobbyen sin på hylla. Det måtte han heldigvis ikkje. JAN OTTO JOHANNESSEN (39) har i mange år vore eit ivrig friluftsmenneske, ein hobby han deler med sambuaren Elen og sonen EMIL på snart 6 år. Den vesle familien legg stadig ut på tur i nærområdet sitt.
På langtur med små born Å vera på tur ein heil dag vil kunne opplevast som ein langtur for born uansett om ein ikkje har gått fleire titalls kilometer for å nå målet. Barnas Turlag Sveio gir deg tips til langtur og overnatting med dei aller minste. Det mest rette vil nok for mange vera å seia at turen i seg sjølv er eit mål, sjølv likar eg alltid å ha eit mål, anten det er ei samanhengande rute eg vil følgje, eller ein topp eller ein merkeplass eg vil nå. Eg tykkjer ikkje det skal vera noko annleis om ein har born med på tur. Det skal kosta litt å komma til målet, belønninga smakar ekstra godt for alle om ein har klart å pressa seg litt ut av den aller mjukaste komfortsona.
Barnas Turlag Sveio på tur til DNThytta Simlebu i 2017. Foto: Privat
BARNAS TURLAG SVEIO n Etablert april 2016. Målgruppa er i hovudsak barn i alderen 2-12 år. Det blir lagt opp til ulike friluftsaktivitetar og turar heile året, både i Sveio og i nabokommunar. n For deg som vil følgja med kan det vera nyttig å følgja Barnas Turlag Sveio i sosiale medier, eller sjå Haugesund Turistforening sitt offisielle turprogram. n Alle som har lyst å vera
med får lov, medlemsskap i DNT er ikkje eit kriterium, men ein oppmodar til å støtta laget.
Med born på tur vil det ofte avgrensa seg kor mykje ein sjølv klarer å få med seg på ryggen. Dersom bornet er for lite til å kunna gå sjølv og må bærast i meis, er det vanskeleg å få med seg det som trengst for overnatting ute om ein ikkje har med seg bærehjelp.
Eit alternativ kan vera å bæra overnattingsutstyret ut på førehand. For eit born vil spenninga og gleda over å ligga i telt vera om lag like stor om ein ligg 500 meter frå stova heime, som den ville vorte med telting på Hardangervidda milevis frå heimen. Når bornet går sjølv klarar det etterkvart også å bæra sin eigen sovepose. Avstanden frå heimen kan då aukast. Om ein på førehand har testa teltlivet i trygge omgivnadar og med gode retrettmoglegheiter er det som oftast enklare for både born og vaksne å auke avstanden. Det forutset sjølvsagt at ein likar teltlivet – det verken kan, eller skal passa for alle. Som alternativ til telt kan ein sjølvsagt sova under open himmel, pass berre på å finna ein nokolunde tørr stad utan for mykje vind. Sjølv føretrekk eg å ha med to liggeunderlag, eit i skumplast til å legga på bakken og eit oppblåsbart underlag til å legga over. Ein kan også ha soveposen inni ein vindsekk eller anna vasstett materiale. Hugs å ta på ei varm lue.
Om ein ikkje vil ligga rett på bakken og er på tur i område med tre, kan hengekøye vera eit godt alternativ. Turhengekøyene er å få kjøpt både som enkle og doble, og er enkle å henga opp. Ei natt i hengekøye er noko heilt for seg sjølv – stort betre måte å sova på finst knapt.
Overnatting på DNT-hytter
Det skal likevel ikkje vera naudsynt å sova verken i telt eller under open himmel om ein vil vera på tur fleire dagar i strekk. DNT har eit stort nett av opne hytter i distriktet vårt, men ingen hytter i Sveio kommune enda. Ein treng likevel ikkje reisa langt for å finna dei. Hyttene eigd og administrert av DNT (Haugesund Turistforening) og står med få unntak opne for alle og einkvar som vil overnatta. Føresetnaden er sjølvsagt at ein betalar for seg, oppfører seg fint og gjer reint undervegs og ved endt opphald. Betaling skjer anten kontant direkte på hytta, at ein legg igjen ein betalingsfullmakt eller ber om å få ettersendt faktura. Hyttene er inndelt i ubetente, sjølvbetente og betente hytter.
SOMMARVIND
29
Skattkammeret Sveio har ope i sommar! Skattkammeret Sveio held til i Sveio sambrukshus, og har eit rikt utval tur- og fritidsutstyr. Her kan ein låna det ein treng gratis, så lenge ein leverer utstyret tilbake etter bruk. Denne sommaren planlegg Skattkammeret å ha ope fleire dagar i veka – følg med på SKATTKAMMERET SVEIO på Facebook for opningstider.
HUGS: n Enkelt førstehjelpsutstyr til
behandling av sårskader bør væra med. Turleiarar frå Barnas Turlag vil alltid ha slikt utstyr på sine turar. n Bleie, våtserviett og avfallspo-
se dersom barnet er i bleiealder. n Vindsekk eller varme klede til
å ta på i pausar, det pleier å bli kaldt når ein er i ro. Bruk gjerne tid på å finna ein lun stad i sola før ein pausar.
ANDRE TIPS: n Tilpass turen til tida ein har.
Både kveldsmat og middag kan lagast ute i timane ein har etter jobb og barnehage før leggjetid. Ikkje stress av garde, la barnet få tid til å sjå seg om undervegs. n Om ein sjølv kan litt om
naturen og det ein ser og finn ute, er det fint å fortelja vidare til barnet. Kunnskap gir meistringskjensle! n Ha eit konkret turmål og
Ubetente hytter er som oftast små hytter med sengeplassar, ved og kokemoglegheit. Sjølvbetente hytter har i tillegg eit rikhaldig matlager der ein kan kjøpe naudsynte matvarer (knekkebrød, supper, hermetikk, pålegg, smør, graut med meir). Betente hytter har eige vertskap som driftar hytta. Her er det servering av måltid og ofte moglegheit for dusj, men hyttene er gjerne stengt i deler av sesongen. Informasjon ligg godt tilgjengelig på nettstaden ut.no. Overnatting i DNT sine hytter krev difor minimalt med utstyr. For sjølve overnattinga krevjast i utgangspunktet berre ein enkel lakenpose før ein finn
seg ei seng og trekk dyna over seg. Men også lakenposar kan på dei aller fleste hyttene kjøpast for nokre tiarar for ein eingongs, saman med det ein treng av matvarer. Dei aller fleste hyttene i distriktet vårt er sjølvbetente. Utfyllande informasjon finn ein på DNT sine nettsider, www.dnt.no.
GOD TUR!
g Sveio
- Jan Otto, Barnas Turla
tilstreb å nå målet. Gi belønning til barnet når målet er nådd. n Lag mat ute. Sjølvlaga utemat
smakar nesten alltid godt. Plukk bær og haust av naturen når sesongen tillèt det. n Ta vare på naturen og ta deg
fram mest mogleg sporlaust. Ta søppelet med heim, la blomar stå til glede for andre turgåarar som kjem etter deg.
30
SOMMARVIND
- Sjå oss finne du dei beste bilane Og dei kjekkaste folkå! o Hybrid o Elektrisk o 4x4
o Innbytte
o Finansiering o God kaffi
Lars Tlf: 483 00 007
Andreas Tlf: 977 71 400
- Du finne oss i første etasjen i Opel-Bygget!
BÅTER FOR ALLE – OVER 35 MODELLER Å VELGE MELLOM!
FOR HELE FAMILIEN SIDEN 1971
SALG • VEDLIKEHOLD • VINTERLAGRING • REPARASJON Sundgt. 119, Risøy | Telefon: 52 72 66 66 | marina-as.no
Annonse for Haugesund Sparebank
Annonse for Haugesund Sparebank
Skal du på telttur eller cruise når du blir gammel? Finnes det Ein for alle?
Svaret er kanskje begge deler, men akkurat nå har du kanskje helt andre tanker i hodet. Kanskje du nettopp har bygget hus, kanskje du nettopp har fått barn, kanskje du er i din første jobb, kanskje du har fått deg kjæreste. Du er ikke midt i livet en gang, det er nå det skyter fart – for alvor. Noen ganger er det noen som spør: Hvorfor er det viktig for Haugesund Sparebank å Og så kommerstøtte vi drassende med ordet «pensjon». lokale lag og foreninger? Kan vi som bank regne hjem krone for krone det vi betaler ut? Hvor mange kunder får vi for en logo på en fotballdrakt? Hvor mye tjener vi på å støtte en frivillig organisasjon? Kan noen beregne verdien av ungdommer som lager et nytt Ja, faktisk. eller et korps som spiller i toget på 17. mai? Svaret er nei. Slike spørsmål kan Et stort og nesten umuligteaterstykke spørsmål er: Hvordan skal livet ditt bli den dagen du er ferdig i arbeidsikke besvares med kroner og øre.
RÅD OM PENSJON
livet. Du har stemplet inn for siste gang, du kan unødvendig gebyr og får bedre • Pensjon er kanskje ikke så la vekkerklokka hvile og matpakke er uaktuelt. oversikt over hva du får utbetalt spennende, men veldig viktig. Du Du er kanskje 62 år, eller 65 eller 67 – umulig å når du blir pensjonist. kommer til å gi deg selv et klaps si, men en dag er arbeidslivet over. Hvordan skal på skulderen når du blir gammel • Lønn er viktig, men pensjonsfordi du tok tak i dette i dag. pensjonisttilværelsen din bli? Stoler du på at de ordning er ofte frynsegoden vi offentlige pensjonsordningene er gode nok. overser, eller undervurderer å sparegår tidlig. Desto Det finnes så mange festtaler for enerne, vinnerne, de For i denne jungelen eller regnskogen av lag,• Begynn foreninger, skeis. Med et smil, et romslig baksete og etkoninderlig sekvensene av.med Når ønske du forhandtidligere du begynner å spare jo beste og de raskeste. Det finnes så mange pokaler og klubber, grupper, dugnadsgjengen og idealister finnes håp om at vi gjorde rett. Sammen om at det ler om lønnvære eller skal begynne bedre an. priseren forgod de som utmerker seg og som tar gullet hjem. det en rød tråd. Den er ikke alltid lett å se og denligger når dusamfunnet vi vokser opp i skal akkurat det. iEt sted Ha plan ny jobb – les pensjonsvilkårene Men mellom konkurransene og kampene, mellom verken rampelyset eller overskriftene. Men bredden i for trygghet og toleranse hvor det er plass og muligheter Det er et stort spørsmål som man kan bli svimmel nøye. God pensjonsordninger er • Vi lever lenger. Derfor må penmesterskapene og premierene ligger Men hverdagene og det tilbudet, engasjementet fra alle som står rundt og alle til alle. av – enten av undring eller kjedsomhet. den gull verdt. gene som staten sparer opp for Line Remøy Bertelsen, finansrådgiver. vanlige. En fotballtrening i lett duskregn meldagen kommer, og du bør ha en god plan. og en ball som som blir en del av noe som er større enn oss selv. deg,Og altså folketrygden, fordeles blåser bort med nordavinden. En orienteringsøkt hvor lom trenere, instruktører, dirigenter, lærere, oppmenn • Snakk med rådgiveren din. Ta over flere(og år. Det betyr lavere kontroll på egen pensjon. Ta med månedlige man roter med postene og Velferdssamfunnet, løper seg vill. En løpetrening oppkvinner), dugnadsansvarlige, styremedlem, sponsor-utbetalinger. Norge er nemlig i endring. Livsglad pensjonstid deg pensjonspapirene fra jobben som blir til godt lett jogg. Hekkene blir forfysisk drøye, listen for høy ansvarlige finnes frivillighetens uunnværlige mellomlagsteknologi, helsevesen, mindre kreSe deg rundt, dagens pensjonister er ikke gamdin og ta en prat med en våre • Du trenger ikke å spare så mye og tresteget kommer til kort og dansetrinnene snubler papir. Det er de omtenksomme mødrene og fedrene som vende jobber gjør at vi lever lenger – og antallet le. De trener, de vil reise, oppleve ting, lære noe Ring i dag! – ihvertfall ikke i begynnelsen. bort. vokser. En korøvelse som aldri helt treffer tonene, etnytt, band baker den kaka, kjørerbort til den treningen, henter det laget, Derfor støtterrådgivere. Haugesund Sparebank eldre besøke ungene, skjemme barnebarna Begynn med 500 kroner i månesom øver og øver, en teaterøving hvor replikkene og glemventer i regnet, står i den kiosken og som smiler varmt, og spise på restaurant i en europeisk storby – de den, for eksempel. frivillige organisasjoner, lag og mes. Men plutselig løsner det og mestringsfølelsenvilfyller det er travelt, selv om de kanskje skulle Stoler du på at de offentlige pensjonsordningeutfoldesier seg.«ja». TrorSelv du atom dine krav til pensjonistforeninger. å bidra slik at dette både sceneatogdet bane. vært et annet sted. Foreldre som så inderlig har I dagens • Fågodt oversikt. arbeidsliv Vi ønsker ne er gode, er nok? Mange faktorer tyder Haugesund Sparebank, tilværelsen blir annerledes? forstått at det er nå vi må være her. Ikke på mobiltelefonen, skifter vi jobb oftere enn før. Det kan fortsette – vi tror det er på at dagens unge må både jobbe lenger og eventyret T: 52 70 50 00 betyr at dine tidligere arbeidsgiAlle disse små hendelsene ikke på jobben, men tilstede i disse små øyeblikkene. spare mer før de og kanstore pensjonere seg. skjer hver eneste Hmm, vi tenkte oss det ja. #einforalle Kundesenter: vere har spart i pensjon for deg. dag. Gjemt bort i øvingslokaler, idrettshaller, møterom, mandag - torsdag kl. 0815 - 1700, Dette kan du finne på minpenbydelshus, grendahus, ballbinger og baner. Haugesund Sparebank er en bank, og banker skal tjene Derfor er denne lille artikkelen noe av det viktigDet brutale spørsmålet, satt på spissen, er dersjon.no eller på NAV.no. Hvis du fredag kl. 0815 - 1530 penger slik som alle andre bedrifter. Men bak tallene og ste du leser i dag. Ta kontroll på din pensjon, få for om du skal på telttur eller cruise når du blir samler disse sparer du penger i www.haugesund-sparebank.no Men mållaust liv har også en mening. Latterkulene runger regnskapene er vi bare vanlige folk, som alle andre. Vi oversikt – og kom i gang. pensjonist? like bra i garderoben, dusjen er like deilig, småpraten like haster hjem for å lage middag, rekke trening og øvelse. Vi lystig og sykkelturen hjem har sin uvurderlige verdi. heier på sidelinja, står klar til å gi applaus og trøste når det Innhold: Haugesunds Avis Marked.
Telefon 52705000
haugesund-sparebank.no
32
SOMMARVIND
DEL 1 • SKULEN I SVEIO PÅ 1800-TALET
Frå omgangsskule i kvar ei grend til felles timeplan i kommunale skulebygg:
Den gamle skulen Smertefulle omstillingar
Skulen har alltid vore prega av utvikling og endring, og endringar i skulen er noko som alltid har engasjert folk. Skulen er ein viktig del av eit lokalsamfunn og ein viktig del av identiteten til ei bygd. Derfor er mange på vakt når nasjonale eller lokale styresmakter vil gjennomføre endringar i skulen. Mange blir skeptiske når arbeidsmåtar og fag skal endrast, men det som likevel skapar dei sterkaste reaksjonar, er når skulestrukturen blir endra og skulekrinsar blir slått saman. I Sveio har me i seinare tid vore gjennom fleire slike smertefulle prosessar, men endringane i vår tid er heller små samanlikna med endringane ein opplevde i siste halvdel av 1800-talet. Dei lokale styresmaktene blei tvinga til å gjennomføre store reformer i skulane i kommunen vår på grunn av endringar i det nasjonale lovverket. På same måte som i vår tid ser det ut som at den viktigaste målsetjinga for dei folkevalde var å organisere skulestrukturen på ein slik måte at ein ikkje måtte bruke meir pengar på skulen enn det som var eit absolutt minimum etter lovverket.
Lova kravde endring
Me skal no sjå nærare på korleis skulen i Sveio endra seg på 1800-talet. Først skal me sjå på korleis skulen var før den nye skulelova kom i 1860. Før 1860 fann me omgangsskular i kvar ei grend, men skulelova i 1860 kom med krav om at ein dreiv skule i faste lokale. Me skal sjå nærare på denne prosessen, som resulterte i at dei fleste barna i Sveio på slutten av 1800-talet gjekk på skule i faste kommunale skulehus. Me skal også sjå nærare på korleis skulen og undervisninga blei organisert, og korleis organiseringa endra seg etter at den nye lova tredde i kraft i 1860. I 1889 kom det enda ei ny skulelov, og denne kom med enda fleire krav til korleis skulen skulle organiserast. Denne lova påla skulane å innføre enda fleire nye fag. Du skal også få bli betre kjent med lærarane som jobba i den gamle skulen, og dessutan korleis krava til deira kompetanse endra seg. Det blei dessverre for omfattande å ta med heile noverande Sveio kommune i denne skildringa. Derfor har eg vald å ta for meg det området som utgjorde gamle Sveio kommune. Det området som i si tid utgjorde Valestrand kommune er derfor ikkje teke med, og heller ikkje det området som i si tid utgjorde vestre Vikebygd. Eg har brukt fleire kjelder når eg har granska skulen på 1800-talet, men den viktigaste kjelda har vore Sveio skulestyre sin møteprotokoll. I tillegg har eg brukt dei ulike skulekrinsane sine dagbøker, og dessutan presten si kallsbok og ministerialbok.
Kristendomskunnskap og lesing
Før reformasjonen var katedralskulane ved dei største kyrkjene i byane dei einaste skulane i landet. Etter reformasjonen blei desse skulane kalla
latinskular, og det var berre eit fåtal av sønene til overklassen i byane som fekk utdanning her. Den lutherske kristendomen la vekt på at kvart enkelt individ skulle ha ei personleg forståing av Guds ord. For å sikre at vanlege folk skulle få nok kunnskap om innhaldet i Bibelen, og ikkje minst kunne lære seg Luther sin vesle katekisme, blei konfirmasjonen innført i 1736. For å kunne oppnå dette måtte folk lære seg å lese. Dette var bakgrunnen for at det blei innført obligatorisk skulegong for alle barn i 1739. Dei nye allmueskulane skulle gi undervisning i kristendomskunnskap og lesing. Skulane kunne og gi undervisning i skriving og rekning, men på landsbygda sløyfa ein ofte desse faga. Utover på 1700-talet blei biskop Pontoppidan si forklaring av den vesle katekismen ei av dei viktigaste lærebøkene i skulen. Denne boka var ei innføring i den strenge pietismen som fekk fotfeste i Noreg på 1700-talet. Her fekk barna lære at det var den fromme og alvorstunge livsstilen som var den rette forma for kristendom. Musikk, dans, kortspel, og alt som hadde med «kjødets lyst» og lettsindig glede, blei stempla som synd, og kunne resultere i evig fortaping av menneskesjela. Til og med litteratur og kunst utan religiøst innhald blei sett på som synd, og Pontoppidan framheva kor viktig det var med lydigheit og respekt for dei som stod over deg i samfunnet. Dette gjaldt alt frå husfaren og læraren, til lensmannen og presten. Denne læra fekk eit sterkt fotfeste i bygdene på våre kantar av landet, og Pontoppidan sin strenge pietisme blei eit sentralt innhald i undervisninga på skulane til langt ut i siste halvdel av 1800-talet. Dei som var ulydige mot, eller som ikkje viste respekt for øvrigheita, måtte tuktast og straffast. Særleg gjekk dette ut over barna. Fysisk straff blei sett på som nødvendig dersom skulebarna var lite flittige i arbeidet, eller dersom dei viste teikn på dårleg moral.
Hadde låg status i bygdesamfunnet
På 1700-talet og starten av 1800-talet var skulen på landsbygda organisert som omgangsskule. Gardane i ei grend utgjorde ein skulekrins, og læraren heldt skule i ein periode på om lag to veker på ein gard, før han reiste vidare til neste gard. Skulebarna fekk undervisning i seks til ni veker kvart skuleår frå dei var sju-åtte år gamle og fram til konfirmasjonen. På denne tida hadde lærarane inga utdanning, og det var ofte unge menn som hadde teneste som lærar i nokre år. Mange av lærarane kunne ikkje skrive, og dei skarpaste av barna hadde ofte meir kunnskap enn læraren. Dersom læraren tenestegjorde i minst åtte år, kunne han sleppe militærteneste, og mange slutta som lærar etter at dei hadde oppnådd dette. Læraren hadde heller låg status i bygdesamfunnet. Ofte var det menn med ein fysisk skavank som gjorde dei lite skikka til fysisk arbeid som blei
Før 1860 var alle skulane i Sveio omgangsskular. Den nye skulelova kravde at alle skulekrinsar som hadde meir enn 30 skulepliktige barn skulle halde skule i faste lokale. I 1860-åra måtte derfor kommunen leige lokale i fleire av skulekrinsane. I 1861 leigde kommunen fem skulehus i fire av dei 13 skulekrinsane, medan resten av skulekrinsane heldt fram med omgangsskule. På biletet ser me ein omgangsskulelærar med det karakteristiske skuleskrinet på ryggen. I skrinet hadde han alle bøkene og alt skulematerialet han trong for å drive skule på dei ulike gardane i skuledistriktet sitt. Det aller meste av undervisninga i omgangsskulen dreidde seg om lesetrening, litt bibelhistorie og pugging av katekismen. Dessutan måtte dei eldste elevane lære seg Pontoppidan si forklaring av katekismen. Etter lova skulle elevane også ha opplæring i skriving og rekning, men på bygdene blei ofte denne delen av opplæringa forsømt, både på grunn av lærarane sin manglande kompetanse, men også på grunn av motvilje til at barna skulle lære noko anna det som direkte kunne knytast til kristendomskunnskap. (Foto: Digitalt museum.)
SOMMARVIND
lærarar. Løna var ofte ikkje meir enn kost og losji på dei gardane kor dei heldt skule. I 1827 fekk me ei ny skulelov som gav lærarane på landsbygda plikt til å undervise mellom 8 og 12 veker kvart år i dei ulike skulekrinsane. No blei det også obligatorisk å gje barna opplæring i rekning og skriving, men på bygdene tok det fleire tiår før desse faga blei prioriterte. Dessutan skulle det etter kvart som dei gamle klokkarane avslutta si teneste tilsetjast ein kyrkjesongar ved kvar hovudkyrkje. Kyrkjesongaren skulle også vere klokkar, og dessutan skulelærar. Lova sa at kyrkjesongaren skulle få eit eige gardsbruk like ved kyrkja, og der skulle dei også halde skule. Trass i den nye lova, tok det mange stader lang tid før ordninga med eigne klokkargardar kom på plass.
Drengstova på Einstabøvoll
I Sveio kom ikkje klokkargarden på plass før i 1876, og heilt fram til 1860 blei alle skulane i Sveio drivne som omgangsskular. Etter kvart auka kunnskapsnivået og statusen til lærarane, men før 1860 var det få lærarar på landsbygda som hadde utdanning. Lærarane blei i større grad verande i stillinga si i heile si yrkeskarriere, men ein kunne ikkje leve av lærargjerninga aleine. I Sunnhordland museum si årbok frå 1926 har Kristoffer Sydnes skrive ein artikkel som skildrar korleis undervisninga gjekk føre seg på ein omgangsskule. Denne frodige og detaljerte skildringa er gjeven av Andreas Juel Olsen, som vaks opp på Einstabøvoll i 1830- og 40-åra. Familien hans var blant dei mest velståande i bygdesamfunnet, så Andreas og søskena hans hadde privatlærar. Likevel var Andreas ofte til stades som observatør i skulestova når omgangsskulen kom til Einstabøvoll, og han observerte med eit vakent blikk korleis skuledagen gjekk føre seg. Sidan Einstabøvoll var ein av dei største gardane i distriktet, var dette den garden som hadde flest dagar med skule. På eitt år var det skule her i to periodar, ein periode på åtte dagar, og ein periode på 14 dagar. Skulen blei halden i drengstova, som også blei kalla Bårstova, og innvendig var denne stova dryge fire meter lang og fire meter brei. Takhøgda var om lag to meter. I denne stova som altså ikkje var meir enn 18 kvadratmeter stor, var det to fastspikra etasjesenger som også tok sin del av rommet. På den eine veggen var det to små blyinnfatta vindauge, som ikkje slapp inn så mykje dagslys. Langs langveggene var det langbenkar, og øvst i rommet var det eit klaffebord. Dette var ikkje stort nok til at alle barna kunne få plass rundt det, så det var forlenga med eit provisorisk bord som var laga av ei plate plassert på tomme tønner. Også langbenkane var for små, og dei blei forlenga av lause plankar som kvila på tomme kaggar. Før skulebarna kom inn i drengstova, blei golvet, som altså var jordgolv, strødd med sand og finhakka einar.
33
av Sverre Halleraker
Skulekrinsane i Sveio med elevtal ved utgongen av 1862: Skulekrins:
Elevtal: Lærar:
Organisering:
Undervisning:
Tjernagel
29
Even Olson Hinderlid
Omgangsskule
12 veker
Haukås
18
Even Olson Hinderlid
Omgangsskule
9 veker
Færås
18
Eve Olson Hinderlid
Omgangsskule
9 veker
Bua
27
Lars Reierson Førland
Omgangsskule
12 veker
Eltravåg (to avdelingar)
49
Lars Reierson Førland
Leigd lokale
18 veker
Lie
16
Lars Jørgenson Eritsland
Omgangsskule
9 veker
Sveio / Åse (to avdelingar)
36
Lars Jørgenson Eritsland
Leigd lokale
18 veker
Mølstre (to avdelingar)
59
Hans Johannesson Mølstre
Leigd lokale
18 veker
Vikse
23
Hans Johannesson Mølstre
Omgangsskule
12 veker
Nordre Våge (to avdelingar)
38
Niels Reierson Aase
Leigd lokale
18 veker
Eilerås
20
Niels Reierson Aase
Omgangsskule
9 veker
Bråtveit
29
Johannes Johnson
Omgangsskule
12 veker
Kvalvåg
34
Johannes Johnson
Leigd lokale
18 veker
Sum elevar:
396
Kjelde: Forhandlingsprotokoll for Sveens Skolekommisjon.
Undervisnings>da i todelt skule e?er 1862:
Skule-Nils frå Håvardsholm
liten gard. Der kom han med sitt dyrebare skulePeriode: heitte Nils Johannesson Undervisnings>d: materiell, eit raudt velutstyrt skrin med malte roSkulelæraren (18141894),2. – 15. januar og han kom frå Håvardsholm. Overalt ser og sirklar. Dette bar han på ryggen, hengande 2 veker på eit like rikt figurert bøyetre. Medan Skule-Nils blei han berre kalla for Skule-Nils. Sett med våre 1. mars – 14. april 6 ½ vekerpå naut sin frukost, blei alle barna i krinsen samla i moderne auge, kan den vesle drengstova Einstabøvoll verke lite eigna som skulestove, men drengstova. Her måtte eg alltid vere til stades og 12. mai – 31. mai observere den høgtidelege opningsscena. SærSkule-Nils gav uttrykk for at dette var3 veker den beste leg var det skrinet med det rare i som fanga min skulestova i heile distriktet hans. I 6 ½ veker skildringa 1. juni – 31. juli oppmerksamheit. Endeleg kom «Skulen». Nils blei forklarar han det på denne måten: «Der var verken 16. august – 8. september 3 ½ veker som regel ikkje teke med i namnet. vevstol, rokk, eller hoggestabbe i stova medan det blei halde skule der, og det var heller ikkje 1. oktober – 20. desember 11 ½ veker Også bygda sin urmakar kokeovn for koking og matlaging, noko som ikkje berreKjelde: Forhandlingsprotokoll for Sveens Skolekommisjon. forureina med røyk og damp, men som verka Først sette Skule-Nils seg i sitt høgsete i enden av svært forstyrrande for undervisninga.» På mange klaffebordet. Deretter blei barna vist til sine plasgardar heldt folk på med sine daglege gjeremål sar. Dei minste fekk plass nærast læraren, medan i same stova som undervisninga gjekk føre seg. dei eldste fekk plass lengst nede. Dei blei stua tett Dessutan hadde dei fleste gardane opne gruver saman, då rommet var lite. Så kom endeleg den i stova, kor det var mykje røyk og støv som fylte spennande augneblinken kor skrinet blei opna. heile stoverommet. Inni skrinet låg det ein protokoll. Storleiken til Vidare skal eg gjengi skildringa slik som Anskrinet var tilpassa protokollen. I skrinet låg det dreas Juel Olsen skildra observasjonane sine: «Så også eit nytestamente, ei Kingos salmebok, ein kom den store dagen då Skule-Nils skulle kome. Abc, ein katekisme, to forklaringar, Saxtorfs uttak Eg hugsar han så godt. Han var ein av desse litt den enkle, «Sandhed til Gudfryktighed» den doble, eldre skulehaldarane som hadde heldt fram med Grøgaards lesebok, ei Cramers reknebok, to gansin skulegjerning etter at han hadde kjøpt seg ein ske små blekkhus, og to eller tre reknetavler med
34
SOMMARVIND
På biletet ser du eit utsnitt av skuleprotokollen til Bråtveit skulekrins for skuleåret 1863. På Bråtveit var skulen organisert som omgangsskule heilt fram til 1874, og i 1863 var Johannes Johnson lærar her. Då skulen starta opp på hausten dette året, den 22. september, var det 32 barn i skulekrinsen. Elevane var delt i to avdelingar etter kor langt dei var komne i kunnskapsnivået, men protokollen viser at alle dei 32 elevane fekk undervisninga samtidig, og av same læraren. Det må ha vore trongt rundt langbordet i dei små bondestovene når alle dei 32 skulebarna i krinsen skulle samlast til undervisning.
eit par griffelstumpar. Dette var til undervisninga, men i tillegg var det ein liten hammar, eit par små knipetenger, ei lita flaske matolje, ei lita fil, og endeleg ei garnbindingsnål og nokre store nøste med garntråd. Skule-Nils var nemleg ikkje berre soknet sin boklærde mann, men også bygda sin urmakar. Så snart han kom til gards for å halde skule, kom alle gardens rustne og støvete bornholmerur fram til hans fagkyndige behandling. Når urmakargjerninga var fullført, brukte han tida på å binde sildegarn. Dette arbeidet utførte han samstundes som han styrte barneflokken og dreiv si undervisning. Det praktiske arbeidet såg ikkje ut til å gå særleg ut over undervisninga. Han trong ikkje å sjå i bøkene sine, for dei kunne han utanat frå perm til perm, og munnleg undervisning gav han seg sjeldan ut på. Barna var det såre enkelt å ha kontroll på. Dei sat stille og andektige.
Ordrett gjengjeving av teksten
Å vere på skulen på denne tida var som å vere i kyrkja. Når alle barna var på plass rundt bordet, starta dagens gjerning. Dagen starta ikkje med eit enkelt vers, men ei heil salme av Kingo. Etter at Fadervår var lesen, starta sjølve undervisninga. Heile den første skuledagen gjekk med til å høyre leksene som var gjevne førre gong det var skule i krinsen. Dei yngste barna blei høyrde i heile avsnitt i katekismen, medan dei største barna blei høyrde i forklaringa. Her blei ikkje mange ord gløymde eller erstatta av andre. Var det nokon som forlanga ein ordrett gjengjeving av teksten, så var det Sku-
le-Nils. Våre dagars skulegutar skulle fått høyre korleis 10-12-åringane i dei tider kunne sin doble forklaring, så ville dei lært at fritida den gong blei brukt på ein heilt annan måte enn no. Nokon timeplan brydde ikkje Skule-Nils seg om. Når leksene var høyrde, starta leseøvingane. Det var moro å høyre på. Alle barna leste høgt på ein gong. Ein leste i testamentet, ein annan i Kingos salmebok, ein tredje i katekismen, og så vidare. Det blei eit surr som kunne høyrast over heile garden, men Skule-Nils som sat og pussa på bornholmeruret, hadde ei ganske merkeleg evne til å høyre om nokon leste feil eller stoppa opp i lesinga. Då greip han inn og justerte dei.
Kategorisk og strengt dogmatisk
Religionsundervisninga var i dei dagar kategorisk og strengt dogmatisk, og var frå start til slutt strengt knyta til lærebøkene. Rett nok blei av og til Grøgårds vesle lesebok brukt. Siste halvdel av denne var ei slags bibelhistorie, men det var berre i dei siste åra før konfirmasjonen at ein fekk lese i denne. Skulelova av 1827 hadde visstnok innført skriving og rekning som eigne fag, men i SkuleNils sin skule var det berre nokre få gutar og jenter som tok fatt på desse vanskelege faga. På eit lite ark eller på ei tavle skreiv då læraren opp bokstavar som den enkelte elev i kunsten strevde med å etterlikne. Skrivebøker fantes ikkje. Rekneundervisninga var også svært enkel. Dei færraste av elevane fekk prøve seg på rekning, og desse dreiv det aldri lengre enn til rekning med heile tal innan dei fire rekneartane.
Skulen blei alltid halden i den mørke årstida, og når det utpå ettermiddagen begynte å bli altfor mørkt i den vesle stova, kunne Nils forlate plassen sin og bornholmerura sine. No begynte han å vandre opp og ned på den vesle golvplassen som var att i rommet. Medan han gjekk rundt slik, framførte han deler av katekismen og forklarte deretter innhaldet. Og sanneleg, så greidde han i all sin einfaldigheit å kome med gullkorn her som fekk ein varig plass i barna sine hjerter. Trass i at undervisninga hans var både formlaus og lite pedagogisk, så blei elevane hans flinke konfirmantar, og enda viktigare, dei blei gudfryktige og gode menneske.»
Skulen blei kommunen sitt ansvar
I 1860 fekk me altså ei ny skulelov i Noreg, og denne la grunnlaget for dei store endringane som skulane på landsbygda no måtte gjennom. Denne lova var første steg på vegen mot den moderne skulen, og det var krevjande for mange bygder i Noreg å gjennomføre endringane. Den nye lova gav kommunestyret ansvaret for skulane i sin kommune, medan ein skuledirektør skulle ha det overordna ansvaret for skulekommunane i fylket. Kvar kommune måtte utnemne eit skulestyre, eller ein skulekommisjon, og her skulle presten vere formann. Tidlegare hadde soknepresten aleine hatt ansvaret for skulane i sitt prestegjeld. Den nye lova slo fast at barna skulle få tolv veker med skule kvart år når alle barna fekk undervisning samla. Når skulen hadde mange elevar, skulle skulen delast i to avdelingar. Då skulle kvar avdeling ha minst ni veker med skule kvart
SOMMARVIND
35
«Det viste seg å vere særdeles vanskeleg å få gjennomført dei naudsynte endringane i skulevesenet Skulekrinsane i Sveio med elevtal ved utgongen av 1862: Skulekrins: Elevtal: Lærar: Organisering: Undervisning: som den nye lova kravde. I forhandlingane me måtte Tjernagel 29 Even Olson Hinderlid Omgangsskule gjennom12 veker fekk eg erfare kor sterkt forakta for kunnskap Haukås 18 Even Olson Hinderlid Omgangsskule 9 veker ligg i folkesjela her, og kor sterk den meininga er, at anden Færås 18 Eve Olson Hinderlid Omgangsskule 9 veker sin umiddelbare opplysning er nok» Bua 27 Lars Reierson Førland Omgangsskule 12 veker Eltravåg (to avdelingar)
49
Lars Reierson Førland
Lie
16
Lars Jørgenson Eritsland
Sveio / Åse (to avdelingar)
36
Lars Jørgenson Eritsland
Mølstre (to 59 Hans Johannesson Mølstre avdelingar) Lars Jørgenson Eritsland (1811-1874) var kyrkjesongar, Vikse 23 Hans Johannesson Mølstre klokkar og lærar i Sveio. Han dreiv også eit gardsbruk påNordre Våge Nordskog. Dessutan 38 var hanNiels Reierson Aase ordførar i Sveio frå 1856-1859. Då Sveio kommune fekk ansvaret for sku(to avdelingar) ledrifta i 1861, var det seks skulelærarar i kommunen. Eilerås 20 Niels Reierson Aase Lars Eritsland var den einaste av skulelærarane som hadde seminarutdanning, den einaste som Bråtveit 29 og derfor Johannes Johnson etter den nye lova var kvalifisert til å tenestegjere som Kvalvåg 34 Johannes Johnson lærar. Eritsland hadde ansvaret for undervisninga i to av dei 13 skulekrinsane i Sveio, nemleg Åse skulekrins Sum elevar: 396 og Lie skulekrins. (Foto: Sveio kommune.) Kjelde: Forhandlingsprotokoll for Sveens Skolekommisjon.
Undervisnings>da i todelt skule e?er 1862: Periode:
Undervisnings>d:
2. – 15. januar
2 veker
1. mars – 14. april
6 ½ veker
12. mai – 31. mai
3 veker
1. juni – 31. juli
6 ½ veker
16. august – 8. september
3 ½ veker
1. oktober – 20. desember
11 ½ veker
Kjelde: Forhandlingsprotokoll for Sveens Skolekommisjon.
år. Dersom skulen blei delt i to avdelingar, skulle delinga skje etter barna sitt kunnskapsnivå. Kvar skuleveke skulle ha 33 timar med undervisning, og undervisninga skulle gjevast seks dagar i veka. Frå måndag til fredag skulle skuledagen utgjere seks timar, medan ein skulle ha tre timar på laurdagen.
Starta og avslutta med bøn og salmesong
Lova slo også fast kva fag skulen skulle gje opplæring i. Det var lesing, kristendomskunnskap, song, skriving og rekning. Dessutan skulle elevane lære seg nokre utvalde stykke frå leseboka. Desse skulle gje kunnskap om «jordbeskrivelse», altså geografi, naturkunnskap og historie. Skulen kunne gje gutane opplæring i gymnastikk og militære øvingar, men dette var ikkje obligatorisk. Skuledagen skulle starte og avsluttast med bøn og salmesong. Det var stor motstand mot dei nye faga som ikkje direkte kunne knytast til lesing og kristendomskunnskap, og mange stader tok det fleire tiår før lærarane starta å lære elevane desse faga, trass i at lova påla dei å lære barna dette. I lova blei det også stilt krav til lærarane sin kompetanse. Alle lærarane som skulle tilsetjast måtte ha eksamen frå lærarskule, eller såkalla lærarseminar. I starten var det vanskeleg for kommunane på landsbygda å skaffe lærarar med utdanning, og utdanningsdirektøren måtte ofte gje dispensasjon frå dette kravet. Det var likevel eit anna krav som skulle gje kommunane enda større utfordringar enn kompetansekravet til lærarane, nemleg kravet om at skulen skulle inn i faste skulebygg. Lova sa no at faste skulebygg skulle vere ho-
Leigd lokale
18 veker vudregelen, og at omgangsskulen skulle vere unntaket. Alle skulane 9 veker som hadde meir enn 30 elevar Omgangsskule måtte haldast i faste skulelokale. Dette kunne vere Leigd lokale leigde lokale, men18 veker helst burde det vere eigne nye skulehus. Dessutan stadfesta den nye lova kravet om at kvart prestegjeld skulle ha eigen lærargard. Leigd lokale 18 veker Her skulle læraren bu og drive sitt eige jordbruk, samstundes som han var klokkar og kyrkjesongar. Omgangsskule 12 veker
Sterk forakt for18 veker kunnskap Leigd lokale
Sveio fekk sin eigen skulekommisjon først då Sveio var blitt eige prestegjeld, og sokneprest Johan FreOmgangsskule 9 veker derik Schwabe Heyerdahl var på plass hausten 1861. Den 20. desember Omgangsskule 12 veker 1861 hadde kommisjonen sitt første møte. Det skulle vise seg å bli svært Leigd lokale 18 veker vanskeleg for den nye soknepresten å få reformert skulen i Sveio, slik at skulen tilfredsstilte krava i den nye skulelova. Dette skriv soknepresten i kallsboka si om erfaringa si som leiar av Sveio skulekommisjon. «Det viste seg å vere særdeles vanskeleg å få gjennomført dei naudsynte endringane i skulevesenet som den nye lova kravde. I forhandlingane me måtte gjennom fekk eg erfare kor sterkt forakta for kunnskap ligg i folkesjela her, og kor sterk den meininga er, at anden sin umiddelbare opplysning er nok.» Møteprotokollen til Sveens Skolekommisjon fortel oss at det var 13 skulekrinsar i Sveio då kommisjonen hadde sitt første møte like før jul i 1861. I fire av desse krinsane var elevtalet så høgt at kommisjonen måtte leige faste skulelokale. Kommunen leigde skulehus i Eltravåg, på Nordre Våge, på nordre Mølstre, på søre Mølstre, og på Åse. Sjølv om Mølstre var ein skulekrins, leigde dei altså to ulike skulehus der. Talet på elevar var aukande i Sveio i starten av 1860-åra, og i 1862 var elevtalet på Kvalvåg også blitt så høgt at ein måtte leige fast skulelokale der. I tabellen på førre side ser du ein oversikt over dei 13 skulekrinsane som Sveio var delt inn i, kven som var lærar i skulekrinsen, og kor mange elevar det var i dei ulike krinsane ved utgangen av året 1862. Tabellen viser også korleis skulen var organisert, og kor mange veker med undervisning det blei gjeve i krinsen.
Måtte be om dispensasjon
Etter lova skulle ein todelt skule gje ni veker undervisning til kvar avdeling, medan ein skule kor alle elevane fekk undervisning samla, skulle gje elevane tolv veker skulegong i løpet av eit skuleår. Me ser at kommunen ikkje greidde å tilfredsstille desse krava, og kommisjonen måtte be skuledirektøren om dispensasjon frå det lovpålagte kravet. Skulekommisjonen si grunngjevinga var den store fattigdomen i kommunen, i tillegg til at mangelen på vegar gjorde det særs utfordrande å halde skule fleire stader i den aller mørkaste delen av året. Meir undervisningstid i kvar skulekrins gjorde at kommunen måtte utvide tida som kvar lærar kunne halde skule. Den todelte skulen blei organisert slik at dei to avdelingane gjekk på skule annan kvar dag, slik at kvar avdeling fekk tre dagar med skule kvar veke. Skuletidene prøvde å ta omsyn til dei ulike periodane med sesongarbeid kor det var behov for at barna måtte vere med og jobbe. I perioden som varte frå 1. juni til 31. juli var det lagt inn to og ei halv veke fri slik at skulebarna kunne vere med i slåtten. Tabellen til venstre viser
dei nye undervisningstidene for krinsane med todelt skule.
Kraftig vekst i utgiftene
Endringane i skulesystemet gjorde det mykje dyrare for kommunen å drive skulen. Både utgiftene til leige av skulelokale og utgiftene til å auke undervisningstida førte til ein kraftig vekst i utgiftene på skulebudsjettet. Kommunen betalte 60 skilling i husleige for kvar veke med skulehald. I 1862 utgjorde dette ei samla utgift på 24 spesidalar og 72 skilling. Lærarane skulle lønast etter minstesatsen som var bestemt av fylket. Ei veke med skulehald skulle lønast med ein spesidalar og 24 skilling. Læraren skulle få kost og losji frå krinsen sine innbyggjarar. Kommisjonen slo fast at foreldra måtte utstyre barna med dei nødvendige lærebøkene, i tillegg til skrive- og reknematerialar. I 1862 betalte kommunen 196 spesidalar og 72 skilling i lærarløningar. Når me tek med dei tilfeldige utgiftene på fem spesidalar, blir dei samla utgiftene for skuledrifta i 1862 på 225 spesidalar og 24 skilling. Den nye skulelova gav kommunen enda fleire utfordringar. Kommunen hadde framleis ikkje fått på plass lærargarden, og skulekommisjonen meinte at det måtte kjøpast inn ein del utstyr til dei faste skulelokala. Kommisjonen meinte at kvar skule måtte ha eit nytestamente, ei salmebok, ei reknebok, ei veggtavle, eit sett med forskrifter, og eit sett med stavetabellar. Kommunen hadde også utfordringar med å få tak i kvalifiserte lærarar. Etter å ha lyst ut to lærarstillingar fleire gonger i to år, måtte kommisjonen be om dispensasjon frå lova slik at dei kunne tilsetje Nils Reierson Aase og Aanen Anenson Aase i stillingane, trass i at ingen av dei hadde lærarseminar.
Talet på skular måtte ned
Skulekommisjonen innsåg at noko måtte gjerast for å få ned utgiftene på skulebudsjettet i åra som kom. For medlemmene i kommisjonen var løysinga innlysande. Talet på skular og skulekrinsar måtte reduserast, og det måtte byggast nye skulehus for å spare leigeutgifter. Tiåra mellom 1860 og 1890 blei prega av denne smertefulle omstillingsprosessen, og for mange av krinsane i kommunen blei løysingane smertefulle og dramatiske. I mange av bygdene blei det mobilisert til kamp mot omlegginga av skulekrinsane, og det skulle ta lang tid å få gjennomført samanslåingane. I dei to siste delane av denne artikkelen, som kjem på trykk i dei neste utgåvene av Vestavind, skal du få eit enda djupare innblikk i denne omstillingsprosessen. Denne omstillinga enda altså med at Sveio stod att med seks skulekrinsar og fem skulehus ved utgangen av 1800-talet. I tillegg kan du lese om korleis innhaldet i skulen blei endra, og korleis skulekvardagen var for lærarar og elevar. Du skal også få vite korleis det stod til med kunnskapsnivået til skulebarna i Sveio på 1800-talet, og allereie no kan eg røpe at det ikkje stod så bra til. I tillegg kan du lese om kor strevsamt det var for skulebarna å kome seg til skulen, som for mange låg langt borte frå heimstaden. Den vanskelege skulevegen var ei av årsakene til motstanden mange foreldre viste mot å sende barna sine av garde til skulen.
36
SOMMARVIND
Barnekryss! Klarer du å finna løysingsordet? Om du fyller ut namn, alder og telefonnummer og sender inn, er du med i trekninga om to gåvekort à 250 kroner frå Sveio Libris & Ringo! Klipp ut og send til: Vestavind, PB. 53, 5559 Sveio, eller legg i postkassa vår ved Sveiogata 72 – merk «Barnekryss». SVARFRIST: 17. AUGUST 2019
Fullt namn: Alder: Telefon:
Grusutsalg - Sveio Vi har på lager: - Grus - Singel - Pukk - Sortert jord - Kulestein - Støypesand - Sement / mørtel - Armering - Fiberduk - Drensrør Kan leveres tilkjørt eller du kan hente selv. Åpningstider Hinderlid: Man-fre 07.00-15.30 Lør 09.00-14.00 (7/4-7/7)
Avd. STAUPE
Sveio - Bømlo - Stord
Tlf.:53747800
SOMMARVIND
Valestrand
TITTELSNES
Valevåg
Vandaskog Mølstrevåg
Haukås
Fjellstad
SKÅLA- TVEIT SKOG LINDØY Straumen Våg
edalen
Rophus
SØRA Ekrene VÅGE
KROSSGÅTT
Bråtveit
ad
Apeland Dynjo
Rophus
VÅGA
TVEITASKOG
Eidsvåg
TITTELSNES
Haugsgjerd EINSTADBØVOLL
Vassli
Valevåg
TVEITA Haugland TRÅVÅS
Valestrand
Vihovda
Ulveraker
Straumøy Ørevik Lindås
LIO Mjånes
Håvardsholm
AUKLANDSHAMN
Lokna Buavåg Emberland HOVDA KINN RØD Nesheim FÆRÅS Tveita Leite Grimstveit
Eltravåg
Lid
Selsås Moldbrekke
NESE
FRAMNES
Krossleite
KROSSGÅTT
Bråtveit
Apeland
stad
ERVE
Oa
HOVDA
Flatnes
VÅGA
Dynjo
Buavik
Kvalvåg
SKÅLA- TVEIT SKOG LINDØY
Straumen Vågedalen
Vikse
BØRSHOVDA
LIER
NORDSKOG Hinderli MEKJELAND
LYNGHOLM Bjelland Solstad Vandaskog FjellRyvarden
Førde
Drange RØYKENES
Haukås
SKIFTESTAD
Mølstrevåg
LAUVNESET Stualand
Eikeland Vestvik
Tjernagel
HOPSFJELLET
Staupe
ØKLAND
FJON
Eilerås
Rophus
TVEITASKOG
SØRA Ekrene VÅGE
ERVE
Oa
HOVDA
Flatnes
SVEIO
Eidsvåg
TITTELSNES
Haugsgjerd
EINSTADBØVOLL
Vassli
Valevåg
TVEITA Haugland TRÅVÅS
Buavik
Valestrand
Vihovda
Ulveraker
Straumøy
Kvalvåg Eilerås
TVEITASKOG
SVEIO
FRAMNES
NORDSKOG Hinderli MEKJELAND
Krossleite
Vikse
NESE
Buavik
Lindås
ØKLAND
Tjernagel
Ørevik HOPSFJELLET
Staupe
LIO Mjånes
AUKLANDSHAMN
Håvardsholm
LAUVNESET Stualand
Eikeland
Lokna Vestv Førde ik Buavåg Emberland Drange RØYKENES HOVDA KINN BØRSHOVDA LIER Selså RØD Nesheim FÆRÅS Tveita NESE Moldb s Leite
FJON
SKIFTESTAD
Eltravåg
Grimstveit
Haukås
Mølstrevåg
Ryvarden
stad
Krossleite
SKÅLA- TVEIT SKOG LINDØY Straumen
Vikse
rekke
FRAMNES
NORDSKOG Hinderl i MEKJELAND
LYNGHOLM Bjelland Lid Solstad Vandaskog Fjell-
Vågedalen
Rophus
SØRA Ekrene VÅGE
Dynjo
KROSSGÅTT
Bråtveit
Apeland
VÅGA
Kvalvåg Eilerås
ERVE
Oa
HOVDA
Flatnes Buavik
FJON
TVEITASKOG
GRATIS SVEIO-PLAKAT! Me gjer stas på alle våre trufaste abonnentar – kom innom oss i Sveiogata 72 og få ein Sveio-plakat i str. 30x40 cm! Éin plakat per abonnent.
Sveiogt. 72 Tlf. 53 74 01 80 facebook.com/vestavind www.vestavind-sveio.no
UTFORMA AV VESTAVIND
Ryvarden
Selsås Moldbrekke
LIER
Flatnes
Eilerås
Ekrene
Drange RØYKENES
BØRSHOVDA
HOVDA
FJON
SØRA VÅGE
Førde
Lokna Buavåg Emberland HOVDA KINN RØD Nesheim FÆRÅS Tveita Lid
SKÅLASKOG LINDØY Straumen Vågedalen
LAUVNESET Stualand
Eikeland Vestvik
LYNGHOLM Bjelland Solst
Bråtveit
Kvalvåg
TVEIT
Vikse
Oa
KROSSGÅTT
Apeland
VÅGA
Dynjo
Krossleite
Håvardsholm
AUKLANDSHAMN
Eltravåg
Lid
Solstad
Mølstrevåg
Ryvarden
UTFORMA AV VESTAVIND
LIO Mjånes
NORDSK
Bjelland
Eltravåg
LYNGHOLM Vandaskog Fjellstad
UTFORMA AV VESTAVIND
FJELLET
Staupe
Førde
Lokna Vestvik Drange RØYKENES Buavåg Emberland BØRSHOVDA LIER Selsås HOVDA KINN RØD kke Nesheim FÆRÅS Tveita NESE Moldbre ES Leite Grimstveit Haukås FRAMN D ERVE SKIFTESTAD OG Hinderli MEKJELAN
EINSTADBØVOLL
ØKLAND
Håvardsholm
LAUVNESET Stualand
Eikeland
Tjernagel
HOPSFJELLET
Staupe
ØKLAND
LIO Mjånes
AUKLANDSHAMN
Haugsgjerd
Valestrand
SKIFTESTAD
Lindås
Eidsvåg
Vihovda Ulveraker Straumøy Ørevik Lindås HOPS-
Grimstveit
Valevåg
TVEITA Haugland TRÅVÅS
Vassli
TVEITA Haugland TRÅVÅS
Leite
EINSTADBØVOLL
Vihovda Ulveraker Straumøy Ørevik
Vassli
Tjernagel
Eidsvåg
TITTELSNES
Haugsgjerd
UTFORMA AV VESTAVIND
SVEIO
SVEIO
37
38
SOMMARVIND
Valevåg brudd Vårsalg
minigraverstein Godt utvalg i bruddheller, kantstein og trappetrinn. Kan kappes etter mål. Ledig kapasitet
Ring Axel 982 42 626
på ferdig oppsatt mur. Ring for pris. Kan leveres tilkjørt eller du kan hente selv. Man-fre: 7-15.
Avd. STAUPE
Sveio - Bømlo - Stord
Tlf.:53747800
O T X E R ? N O REXT Kjenner du
REXTON?
å vera samen med, frekk i kjø kk o kje , kil på 00 sjå 3.5 å a dr Fin n ka , ga rin kjø med, frekk i Fin å sjå på, kjekk å vera samen t kvar krona. Det er ikkje Lillia rd ve er og , om r ka ak sn me n lia je Lil og er verdt kvar krona. Det er ikk gYong sin bilmodell Rexton. Du an Ss n :) me ter me ar kv ta ny vil Du xton. 00 kilo men SsangYong sin bilmodell Re med, frekk i kjøringa, kan dra 3.5
! s s o Ring bruktbilar:
Fin å sjå på, kjekk å vera samen je Lillian me snakkar om, til SSan r re og er verdt kvar krona. Det er ikk te vi in o ut A o ei :) ar ter Sv ag me r d kva ng ta ny Yo vil g SSll an l de Rexton. Du mo sinrbilti viYote ngre inng n Ssa meo Sveio Aut ) AG den 25. (9–19) og -15ED (10FR erom inn mb du ve kk no . sti k 26 n no de ff tø AG du RD Er LØ og den 25. (9–19) ff nok stikk du innom FREDAG
7 7 7 7 4 7 53
ong dagar Sveio Auto inviterer til SSangY AG den 26. november (10-15)
REXTON
isen
La jobbreisen begynne
395
Nye REXTON
har ny og større Euro 6 motor, 4x4 178 HK/400 Nm, 7-trinns automat, smartradio, ventilerte seter, rygge/frontkamera og nytt design.
N
Classic Varebil fra kr 311.898,– Leasing fra kr 2.390/mnd*
motor, 4x4 ns automat, eter, nytt design.
eks mva
Premium Varebil fra kr 377.145,–
eks mva
Leasing fra kr 2.990/mnd*
298 0
audi a4 2,0 tdi s-line 2012, 37 000 km Firhjulsdrift, diesel.
r 377.145,– eks mva
400 dreiemoment 0,72 l/mil. Euro 6 diesel / 4x4 / 178 hk / liter 2rbruk i startleie, bil og personbil vare e båd . gervekt 3500kg / Fås som lhen
emoment diesel / 4x4 / 178 hk / 400 drei 1156HK liter /Euro / 4x4 personbil 1,6 liter Euro 6 dieselmotor 2.2 og bil 1500kt 3500kg / Fås som både vare kt erve eng erve 300 dreiemoment / TilhengTilh Nett: Telefon:
Hugs at du som nybileigar ikkje mister nybilgaranti ved XLVå bruka Sveio Auto AS! RODIUS
/ 178 hk / 400 dreiemoment /624x4 6 diesel Telefon: Adresse: 2.2 liter Euro 81 58 50 inger Industriveien 23,2212 Kongsv både varebil og personbil Tilhengervekt 3500kg / Fås som Nett: www.kongsbil.no
Forhandler: Kongsbil AS
Telefon: 62 81 58 50
Adresse: inger Industriveien 23,2212 Kongsv
Nett: www.kongsbil.no
XLV
LEIDAR
d*
LEIDAR
0,72 l/mil. CO2 utslipp fra 189 g/km, forbruk , *Leasing: kr 75.000,- ex mva i startleie år. km/3 45.000 rente 4,45%. ssangyong.no
311.898,– eks mva
XLV
TIVOLI
2007, 160 000 km. Firhjulsdrift, diesel
ler: 4x4: / 115 HK inger elmotor /Adresse dies 6 Industriveien 23,2212 Kongsv 1,6 liter Euro Forhand Kongsbil AS t 1500 rvek 300 dreiemoment / Tilhenge
RODIUS
62 81 58 50
LEIDAR
EXTON
handler: ngsbil AS
TIVOLI
LØRD 25.I (9–19) ogRE denOL EDAG TIV ONrcedes-Benz M-Klasse XTMe Er du tøff nok stikk du innom FR
www.kongsbil.no
1,6 liter Euro 300 dreiemo
RODIU
gratis HJULskif onsdag . og torsdag .
• Tilbudet gjeld kun private • Innlevering tidlegast kl. 17 00 • Dei som «ventar» blir prioritert Sal av kaffe og vafflar til inntekt fo Etne Bordtennisklubb.
Sveio Auto har åpent Me gir allt i heila sommar – ta servicen hos oss! att: Alle bileigarar ! R A til bilen din i uke 47 får du 15 M e . tim eid du r arb lle M på sti % Be 15 og O ler de Si uke 47 får du 15% på Ge tilObilDen din Bestiller du tim N bi eio Auto invitere Svl! s de dre anKA .soim frå: os . på ing og
2.2 liter Eu diestelmotorer / 4x4 / 115 hk ogmen sinemo 6 ben drei Euro 360 / liter hk 1.6 155 / 4x4 / Tilhengerv el dies liter 6 720 2.2 liter Euro 0 /t Bagasjerom men kt emo il150 erve drei onb eng 360 pers Tilh/rs t7/sete hk otorer / 4x4 / 115 hk bil/ /155 4x4men /vare drei eleemo 300 dies båd 6 som Euro Fås liter 0kg 2.2 200 1.6 liter Euro 6 bensin- og dieselm kt hk erve Tilheng CLASSIC V / 4x4 / 115 er liter 720 otor elm rom dies asje varebil / 7 seters personbil e EBIL Bag båd 0 / og bensinsom 6 150 FåsMIU Eurokt engerve 1.6 liter rvekt 2000kg nge VAR Tilhe M IØR liter 720 INTER PRE 300 dreiemoment / Tilh rom 27 asje Bag / ROM Fra krMOTO VARE t 1500 i sin IØR Ny RX2 CLASSIC VAREBIL VAREBIL M mva Beste førerplassINTER MIU PRE 300 dreiemoment / Tilhengervek cm 118 x eks 106 x ,– ROM 225 2 kr /3 VARE .185 fra EBIL noe 324 155hk Leasi kr VAR er rattngass Fra ver SSIC rmet sin i ser CLA oppva Vi med førerpl n. klasse mva Beste ilie eks ,– gulv fam plant225 x 106 x 118 cm mva deg m med eksd varero me .185,– Fra kr 275.774 324rne kr d gje Ta 5/mn fra kr 3.09Fra klasse med oppvarmet r
mvangfe. kaf ,– eks tLeasi .774 rek 275 nyt varerom med plant gulv Fra ed ikrog 5/mn å bit fra kr 2.49 fra kr 3.095/mnd Leasi erng noe kafgfe. Vi server innom er med i trekning /mnd i og nytrektLeasin ker bite å stik deg familien. fra kr 2.495 g noe som Leasin er e ver All ser Vi Ta gjerne med Ta n. ilie fam k. med deg www gjerne om nye vinterdek er med i trekning avi 4 inn trekning av 4 nye vinterdekk. Alle som stikker Alle som stikker innom er med
.
deler og 15% på arbeid dler: 47 får du 15% på i uke e til bilen din Forhan
Bestiller du tim
Kongsbil AS
Telefon: Adresse: Adresse: 62 81 58 50 Forhandler: Kongsvinger vinger Industriveien 23,2212 Industriveien 23,2212 Kongs
Nett:
Nett: Telefon: o www.kongsbil.n www.kongsbil.no 62 81 58 50
HELSING LILLIAN, SIGVE, DANIEL, nprøvekjøring lia Lil øv tiljør eek ogprdin og gite deegtil rerdin rertode iteAu inv invio to Au eio Sve Sv på påde dre an dreog i anian deiLill RAFAEL, MARIUS OG HARALD! Demobiler Etne Auto. og to. Etne to Au Kongsbil AS
Lillian og og io Au Sve Austo de ho båeio klasrSv derho båstå r er klabil Dermo Demobiler stå
auto.no - 53 74 77 77 0 Sveio - post@sveio Leiteveien 14 - 555t@s veioauto.no - 53 74 77 77
Leiteveien 14 - 5550 Sveio - pos
Forhandler: Kongsbil AS
står klar både hos Svei
veio
Leiteveien 14 - 5550 Sveio - post@s
Foto: Getty Images
Jeg trodde vi skulle på søndagstur, ikke 71 grader nord
Mer underholdning. Mer å dele.
Les mer på hkraft.no
VI LEVERER ALTIBOX