VEGAN Magazine nr 132 - lente 2022 by Nederlandse Vereniging voor Veganisme

VEGAN Magazine is een uitgave van de Nederlandse Vereniging voor Veganisme - lente 2022 - nummer 132

•

• •

•

"' l.1;

•

• • BON ITA

•

�

•

-1t's Mt thPt .C cobtes·· re a sub • • L t>\'e•_ ts a suhstttute t>r c •

. ,.. • .•

•

,,. ...

f•

•

. ....

•

• wo 1te1t v

logisch vo

on biologi

hocolode

•

ducten zij

n locto evrij. Om onze

e�ruik n"e rijstmelk. Di i

•

• •

•

k mookt!

•

Plant based

c i o c 0°L A E co u v •nu RE

- .•

& Gluten-fr-ee Or anic • • • Vegan www.bonvita.com

•

. for e.

•

INHOUDSOPGAVE

COLOFON

THEMA: HERKOMST

4 5 6 8 12 13 16 17 19 24 25 26 29 30 32 34 35

Hoofdredactie: Marianne van Diepen

Interview kunstenaar Zeynep Kunduracılar

Boekenwinactie Van alles wat!

Redactie-assistentie: Mathilde Hoeve, Ellen Kooijman, Julia Hella Ranft, Minke Zegveld Redactie: Irwan Droog, Anne Flint, Matthijs Koevoet, Frida van Til Eindredactie: Arina Banga Omslag: Zeynep Kunduracılar

Waar komt het veganisme eigenlijk vandaan? Het bestaat langer dan je misschien denkt!

Vegan basics Help! Hoe red ik een dier? Deel 2

Plantaardig leven aan de rand van Europa Op een piepklein eilandje

‘Goedkope kleding betekent dat iemand anders de prijs ervoor heeft betaald’ Vegan kledingstoffen

Duurzaamheidsdagboek Van Marianna

Unbridled Fotoproject van Renée de Haan

VEGAN Magazine is het magazine van de Nederlandse

Recepten Inspiratie voor deze lente

veganisme.org). De hoofdredactie streeft ernaar om diverse

Vegan Friendly Heerlijke taartjes

Seizoensillustratie Cristel van Zunderd

De herkomst van je hapje Zes populaire ingrediënten

Korte columns Annelieke en Radjan ‘Doen we genoeg?’ en ‘Eeuwig vuur’

Wilde dieren in een opvang Kunnen ze altijd terug naar de omgeving waaruit ze afkomstig zijn?

Auteurs: Julia de Bruin, Emile Dingemans, Irwan Droog, Paul van Gent, Joris de Graaf, Radjan Hanoeman, Annelieke Joosten, Ellen Kooijman, Jerica Kornegoor, Eline Muller, Emma van Ratingen, Titus Rivas, Minke Zegveld Recepten: Talitha Grace, VeganChallenge, VSA Nijmegen Cartoons en illustraties: Farhad Foroutanian, Ellen Kooijman, Joost Leuven, Anouk Willems, Maaike Zandstra, Cristel van Zunderd Fotografie: Talitha Grace, Renée de Haan, Alisa Mahaletska, Eva Reyes, VeganChallenge, VSA Nijmegen Conceptontwerp en DTP: Jennifer Luttikhuizen, Niels van der Heide, Maaike Zandstra, Jessie Kuppens Drukwerk: Caparis Grafisch Centrum, Heerenveen Sensitivity reader: Valentijn de Laet Advertentie-acquisitie: adverteren@veganisme.org Oplage: 3750

Vereniging voor Veganisme en verschijnt vier keer per jaar. Suggesties en bijdragen zijn welkom (redactie@ perspectieven te bieden in elke editie. Standpunten van schrijvers of geinterviewde personen hoeven niet overeen te komen met de standpunten van de NVV. VEGAN Magazine wordt gedrukt op milieuvriendelijk papier met plantaardige inkt. Het lidmaatschap kan per maand of per jaar worden voldaan. We incasseren je bijdrage rond de 25e van de maand. Opzeggen kan op elk moment, na de eerste 12 maanden van je lidmaatschap. Nederlandse Vereniging voor Veganisme Postbus 31447 6503 CK Nijmegen

Bestuursartikel De geweldloze wortels van het veganisme De Kleine V Duikt de geschiedenis in

Internet: www.veganisme.org

Tel. 06 524 339 31 E-mail: info@veganisme.org

Strippagina Anouk Willems, Joost Leuven en Farhad Foroutanian

Interview met kunstenaar tekst Ellen Kooijman | foto Alisa Mahaletska

INTERVIEW MET KUNSTENAAR

Zeynep Kunduracilar Tot haar zeventiende waren de döners het straatbeeld voor de Turkse Zeynep en was ze nog geen veganist. Ze zag veganisme als iets extreem speciaals. Eenmaal gesetteld in Nederland veranderde haar mening snel. Ze merkte meer acceptatie en minder oordeel ten aanzien van veganisme. Het ontbreken van vegan vrienden loste ze moeiteloos op door haar vrienden te inspireren om ook veganist te worden. Zeynep heeft als DreamScape Studio de cover van deze editie gemaakt en vertelde over haar concept.

Zeynep | foto

d @itsadifferentvision

HOE BEN JE VEGAN GEWORDEN? ‘Ik kom uit Turkije en was zeventien toen ik voor mijn studie Media en Communicatie naar Nederland verhuisde. Ik was vegetariër, maar door het zien van een documentaire over veganisme realiseerde ik me dat dit niet genoeg was. Het taalverschil zorgde wel eens voor miscommunicatie. Mijn baas dacht bijvoorbeeld dat ik vega was, maar ik verstond vegan. Ik vond het zo cool. Pas toen ik zag dat hij me een typisch kaasbroodje uit de supermarkt aanbood, realiseerde ik me het misverstand. Ik nam het broodje aan en thuis gaf ik het aan mijn huisgenoot.’ HOE BEN JE BEGONNEN ALS KUNSTENAAR? ‘Ik ben autodidact en kan nog steeds twijfelen als ik mijzelf kunstenaar noem, terwijl iedereen een kunstenaar kan zijn. De start zit denk ik in mijn tijd op de universiteit. Ik schetste om mijn aantekeningen heen. Daarna begon ik logo’s voor studiegenoten te ontwerpen en bij een blog die ik in die tijd bijhield, portretteerde ik de mensen die ik interviewde. Mijn stijl kreeg vorm toen ik me verdiepte in het maken van collages en het onderzoeken naar het samenvoegen van kleuren. Ik vind het concept bij een beeld interessanter dan de focus op een mooi eindbeeld.’ WAT IS HET IDEE ACHTER JE COVER VOOR HET VEGAN MAGAZINE? ‘Het thema "herkomst" gaat voor mij over de oorsprong van het leven. Alle levende organismen stammen af uit eenzelfde cel, dus zowel bacteriën als mensen en dieren. In ijsbergen 4 | NVV | VEGAN Magazine 132

zitten kleine organismen en daarom heb ik de overlapping van een ijsberg over de afbeeldingen gebruikt. Ik wil spelen met het idee dat we elkaar als gelijken zouden moeten zien en daarop reflecteren. Ik geloof in het universum, in manifestering en energie. De ijsberg heeft meerdere betekenissen. Enerzijds zit het leven in de ijsberg en anderzijds is de ijsberg het symbool voor klimaatverandering door destructief menselijk gedrag. De mens ziet zichzelf hiërarchisch op de berg, aan de top. Het tegenovergestelde is gelijkheid en zorg dragen voor elkaar en dat is de kern van het veganisme. De kleurtinten zijn het proces van het manipuleren van de menselijke huidskleur door paars, blauw, schaduwgebruik en gelaagdheid te gebruiken.’ HOE GA JE OM MET VEGANISME EN RELIGIE IN DE MOSLIMCULTUUR? ‘Toen ik het veganisme net ontdekte, wilde ik iedereen hierover vertellen. Of beter gezegd: overtuigen. Tijdens de ramadan ging ik in gesprek met een oom. Hij reageerde heel defensief. Die proactieve houding heb ik nu niet meer. Mijn bijdrage zit in de interpretatie van mijn cultuur en de acties die daarop volgen. Het is bijvoorbeeld een ritueel om tijdens het Offerfeest een dier te laten slachten en het vlees aan mensen te geven die minder hebben. Minder wreed dan moord is het alternatief om geld aan iets of iemand schenken. Mijn boodschap is dat als je in staat bent om iets te geven, niemand hiervoor hoeft te lijden.’

Het origineel van de cover is te winnen! De winactie komt op de social media van NVV, dus volg deze en schrijf je in!

view of Books

n toe te kennen, kan ze en, grapt Thomas Taylor vol w later beseft de Britse dat Taylor (onbedoeld) dieren niet eenzelfde s ieder ander wezen met e wijze werkt hij het idee uit der goed leesbare essay.

939) was een politiek pleitte voor hervorming van iswezen, van economische ij. Hij was bevriend de ook op latere schrijvers vloed uit.

Boekenwinactie

DOE MEE EN MAAK KANS!

Deze editie van het VEGAN Magazine gaat over herkomst. Dit thema komt in de vier boeken van dit seizoen op hun eigen manier aan bod. Van de afkomst van gerechten tot het leren over de herkomst van producten. Deze keer mogen we weer van elke titel een exemplaar weggeven. En van Tel Aviv Vegan geven we er zelfs vier weg! Wil jij ook meedoen? Ga dan naar veganisme.org/boekenpagina en geef jouw keuze op voor 24 april 2022. 11,7 mm

Plusminus 2 mm oversteek

noordboek

henry salt dierenrechten en maatschappelijke vooruitgang

een van de meest lle boeken geschreven

Boekenwinactie tekst Emma van Ratingen | samenstelling Mathilde Hoeve

henry salt Dierenrechten en maatschappelijke vooruitgang

dierenrechtenbibliotheek

ten, heel anders dacht dan veel van zijn tijdgenoten. Salt vroeg zich af waarom dieren niet dezelfde rechtsbeschermingen hebben als elk ander. Hij pleitte voor hervormingen in de dierenhouderijen en was een voorstander van emancipatie voor dieren. Daarnaast wilde hij ook het onderwijs en gevangeniswezen veranderen. Hij inspireerde menig schrijver na hem, onder wie de dierethicus Peter Singer. Dierenrechten en maatschappelijke vooruitgang is een heruitgave van Salts essay en is het eerste boek in de nieuwe dierenrechtenbibliotheek van uitgeverij Noordboek. 06-08-2021 12:10

DIERENRECHTEN EN MAATSCHAPPELIJKE VOORUITGANG t.w.v. € 17,90 Henry Salt Henry Salt (1851) was een Brits acteur en schrijver die, als het gaat om dierenrech-

Plusminus 2 mm oversteek

Als er een stad is met een grote en bekende veganistische scene dan is dat Tel Aviv wel. Met wat grapjes, compassie en prachtige foto’s geeft Jigal Krant je inspiratie voor 101 nieuwe gerechten. In Tel Aviv Vegan staan de ingrediënten centraal. Krant houdt ze zo puur mogelijk: een oesterzwam blijft een oesterzwam en een cashewnoot een cashewnoot. Hij wil laten zien hoe je zelf met de simpelste ingrediënten iets heerlijks op tafel kan zetten. Neem plaats en ga mee op een culinaire reis naar het land zonder melk en honing. 21,8 mm

TEL AVIV VEGAN t.w.v. € 34,99 Jigal Krant

Plusminus 2 mm oversteek

noordboek

Een controversieel en uitdagend boek dat je perspectief op voeding voor altijd zal veranderen.

melanie joy is psycholoog, internationaal bekend spreker en bestsellerauteur. Dit boek verscheen in 18 talen. Ze ontving de Ahimsa Award, net als eerder Nelson Mandela en de Dalai Lama. Ze is oprichter van Beyond Carnism en medeoprichter van Proveg International.

consumeren, maar moeten we deze gedachtegang niet melanie joy wat meer uitdagen? In WaarWaarom we van honden houden, varkens eten en om we van honden houden, koe dragen varkens eten en koe dragen bespreekt Melanie Joy dit fenomeen en geeft ze het een naam: carnisme. Ze laat zien hoe het zo gewoon is geworden dat zelfs de impact van de vee-industrie op het milieu wordt genegeerd. Het WAAROM WE VAN HONDEN is een uitdagend boek dat HOUDEN, VARKENS ETEN de lezer kritisch wil opstellen EN KOE DRAGEN tegen de gewoonte van het t.w.v. € 22,50 carnisme. Het geeft handvatMelanie Joy ten om zelf aan een oplossing Het is een culturele op individueel niveau te zoegewoonte om vlees te ken en duurzamer te leven. waarom we van honden houden, varkens eten en koe dragen

Het meest gangbare dieet in onze cultuur had tot nu toe geen naam. Dit boek brengt daar verandering in. Het heet ‘carnisme’. Het is de culturele gewoonte om vlees te eten; een gewoonte die velen van ons is aan geleerd en die ideologische trekjes vertoont. In dit spraakmakende en bekroonde boek bespreekt bestsellerauteur Melanie Joy de carnistische ideologie waarmee we geweld tegen dieren goedpraten. Als ideologie blijkt het carnisme zo sterk dat we zelfs de impact van de veeindustrie op het milieu wegwuiven.

melanie joy

dr. melanie joy studeerde psychologie aan de Universiteit van Harvard; ze is een veel gevraagde spreekster en auteur van vijf boeken, waaronder het bekroonde Beyond Beliefs: A Guide to Improving Relationships and Communication for Vegans, Vegetarians, and Meat Eaters; Powerarchy: Understanding the Psychology of Oppression for Social Transformation; en Getting Relationships Right. Haar werk heeft wereldwijd mediaaandacht gekregen en zelf mocht ze meerdere onder scheidingen in ontvangst nemen, waaronder de Ahimsa Award — eerder uitgereikt aan de Dalai Lama en Nelson Mandela — voor haar werk op het gebied van wereldwijde geweldloos heid. Dr. Joy heeft lezingen en trainingen gegeven in meer dan vijftig landen en is daarnaast de oprichtster van de liefdadigheids organisatie Beyond Carnism. Meer informatie over haar werk is te vinden op carnism.org.

Planteneters van Elisabeth van Lierop is op de eerste plaats een kookboek met foolproof gerechten die zowel de kleinsten als de oudsten van de familie zullen smaken. Een chili con ketchup voor de kinderen en fudgy brownies als nagerecht. Ook geeft ze tips over het plantaardig opvoeden van kinderen en hoe dit zo duurzaam mogelijk kan. Haar grootste tip: bekijk de weg naar een duurzamere levensstijl als een onverliesbaar spel. Pas dan wordt het echt leuk!

« Dit boek zit boordevol informatie, inzichten en argumenten. Maar de ware prestatie van Waarom we van honden houden is dat het ons herinnert aan wat we al weten. Even welsprekend als nederig doet Melanie Joy een beroep op de waarden die we allemaal al hebben en altijd al gehad hebben. Ze herinnert ons aan wie we zijn.» jonathan safran foer Bekroond auteur van Alles is verlicht, Dieren eten en Het klimaat zijn wij

Een introductie in carnisme Met een voorwoord van yuval noah harari

« Waarom we van honden houden, varkens eten en koe dragen is baanbrekend. Melanie Joy legt op briljante wijze uit waarom mensen informatie negeren die hen zou helpen gezondere voedselkeuzes te maken — en hoe ze dit kunnen veranderen.» michael greger, md Auteur van Hoe overleef je? en oprichter van nutritionfacts.org

«Melanie Joy is een vooraanstaand denker en haar werk heeft de kracht om de wereld te veranderen. Over een paar jaar zal het begrip ‘carnisme’ volledig zijn ingeburgerd en zullen we fundamenteel anders zijn gaan denken over het eten van dieren.»

www.noordboek.nl

9 7 89 05 6 1 5 7 6 5 4

Melanie_Joy_Omslag_21,8mm.indd 1

maneka sanjay gandhi India’s langstzittende parlementslid en voorzitter van People for Animals, India

dierenrechtenbibliotheek

09-08-2021 16:49

PLANTENETERS t.w.v. € 24,99 Elisabeth van Lierop

Herkomst veganisme tekst Radjan Hanoeman | illustratie Maaike Zandstra

DE HERKOMST VAN HET VEGANISME EN DE OPGAVE VOOR DE TOEKOMST

Waar komt het veganisme

eigenlijk vandaan?

De opmars van veganistische producten is de laatste jaren niet te stuiten. Voor dierlijke producten zijn er ondertussen meer dan genoeg plantaardige alternatieven. Maar als we de geschiedenis induiken, welke eerste sporen van het veganisme vinden we dan? Het is interessant om eens vanuit het hier-en-nu terug te kijken naar het begin. Misschien kunnen we iets leren van de allereerste voorlopers. Voordat we verder terugkijken, moeten we in de vorige eeuw beginnen. Het was Donald Watson die in 1944 de term veganisme bedacht en The Vegan Society oprichtte. Deze vereniging streefde naar een wereld waarin mensen niet-menselijke dieren niet meer exploiteren. De definitie van veganisme is door de jaren heen bijgewerkt en luidt nu, zoals gehanteerd door de NVV: ‘Veganisme is een levenswijze waarbij – voor zover praktisch haalbaar – wordt afgezien van alle vormen van exploitatie van, en wreedheid naar, dieren voor eten, kleding of andere doeleinden.’ The Vegan Society is grotendeels verantwoordelijk geweest voor de verspreiding van het veganisme in het Westen. TERUG NAAR HET BEGIN Je zou hierdoor kunnen denken dat het veganisme, dat tegenwoordig door bijvoorbeeld influencers een hip karakter heeft gekregen, oorspronkelijk werd geïntroduceerd door Watson, maar de wortels ervan gaan verder terug. In de onderstaande voorbeelden is het veganisme vaak een uitvloeisel van het vegetarisme; daarnaast aarden de wortels sterk in religie, filosofie en cultuur. Zuidoost-Azië In India zijn in het jaïnisme al sporen van het vegetarisme te vinden (700-500 v.Chr.). Bij het jaïnisme hoort een plantaardig dieet, dit werkt deels ook door in het hindoeïsme. Het concept ‘ahimsa’ speelt hierin een belangrijke rol, het principe waarbij je schade aan andere voelende wezens voorkomt en eerbied hebt voor alles wat leeft. Ook binnen het boeddhisme (500 v.Chr.), tijdens de Zhou-dynastie (1046-256 v.Chr.), werd er geschreven over het belang van een vegetarisch eetpatroon. In China bestaat tofu inmiddels tweeduizend jaar. In Zuidoost-Azië hebben principes zoals geweldloosheid, karma en reïncarnatie vaak een centrale rol in religies en levensopvattingen. Daar hing men al vroeg het idee aan dat alle levende wezens beschikken over dezelfde levenskracht, een ‘ziel’, en daarom gelijkwaardige compassie verdienen. 6 | NVV | VEGAN Magazine 132

Oost-Middellands Zeegebied In Griekenland lijkt filosoof en wiskundige Pythagoras (580 v.Chr.) veel invloed gehad te hebben op de verspreiding van het vegetarische dieet. Ook Pythagoras geloofde dat levende wezens over een ziel beschikten en daardoor konden lijden; ook zouden zij zich weer kunnen reïncarneren. Het eten van vlees was volgens Pythagoras nadelig voor de evolutie van de ziel naar een hogere bestaansvorm. Wat centraal lijkt te staan bij de oude filosofen is het debat over rechtvaardigheid, ethiek en de basale rechten van levende wezens. En hoewel ze niet allen spontaan stopten met vlees eten, nodigt een ethische verantwoordelijkheid uit tot een andere handelswijze, vooral als het huidige gedrag ten koste gaat van anderen. De oudste bekende veganist mag hier overigens niet ongenoemd blijven: dat is de dichter en filosoof Al-Ma’arri (Aleppo, 973). Zijn gedicht ‘Ik steel niet langer van dieren’ wordt gezien als een van de eerste beschrijvingen van een veganistisch wereldbeeld. Al-Ma’arri geloofde onder andere in de heiligheid van het leven en dat het lijden van dieren voorkomen moet worden. ONTWIKKELINGEN IN ONZE TIJD Op de schouders van bovenstaande ’influencers‘ ontkomen we er niet aan om onze huidige maatschappij kritisch onder de loep nemen. Er heerst tegenwoordig een soort hebberigheid. Beter gezegd, het verlangen te ‘hebben’ wordt massaal gestimuleerd door grote bedrijven die inspelen op de behoeften van consumenten. De waan van de dag geeft ons het gevoel dat we nooit genoeg hebben. We zitten vast in een vicieuze cirkel van spullen kopen en wegdoen. En, heb je geluk nodig? Geen probleem, dat wordt verkocht in flesjes. Deze hyperactieve consumptiemaatschappij raakt natuurlijk ook de veganistische markt. Maar een aantal bedrijven, zoals Vivera en Beyond Meat, probeert een mindshift bij de consument te realiseren en gebruikt

Herkomst veganisme tekst Radjan Hanoeman | illustratie Maaike Zandstra

in reclames een ‘ongebruikelijke’ boodschap. In de tv-spot van Vivera (‘eat openminded’) wordt bijvoorbeeld subtiel in beeld gebracht hoe mensen reageren op confrontaties met dierenleed. Beyond Meat (‘what if we all go beyond’) schotelt de consument een idealistisch beeld voor en stelt de vraag: wat nou als we allemaal vérder kijken? Wat opvalt aan beide vooruitstrevende bedrijven is dat ze een beroep doen op de ethische waarden van de consument. De invloed die je hebt zit in de keuzes die je maakt. Nu is het niet zo dat veganisten per definitie ethisch juist handelen. Ze schaffen misschien geen dierlijke producten aan, maar kunnen met hun koopgedrag wel degelijk negatieve gevolgen hebben voor bijvoorbeeld de

exploitatie van arbeiders in lageloonlanden. Hier is de term white veganism voor in het leven geroepen, die deze keuzes en levensstijl problematiseert. Het verschijnsel is vooral te zien in het welvarende Westen. De levensstandaard is hier hoger en daardoor verschuift de focus naar het klimaat, de eigen gezondheid en (veganistische) producten. Inmiddels weet je dat oude culturen al langer bezig waren met een levenswijze die vredig is voor dieren; weinig aandacht voor de culturele diversiteit is dan ook een belangrijk aspect van white veganism. Hieruit kunnen we in elk geval leren dat we nooit klaar zijn met denken en evolueren: er is nog veel werk te verzetten. De vooraanstaande Amerikaanse rechtsgeleerde Kimberlé Crenshaw stelt terecht dat verschillende vormen van discriminatie en onderdrukking elkaar overlappen. Dat is van belang voor het vega nisme: je kunt je niet inzetten voor dierenrechten zonder ook oog te hebben voor mensenrechten. De zorg voor dierenrechten is essentieel, maar er is meer nodig. Voor verandering op meerdere vlakken is een inter sectionele kijk noodzakelijk, óók in het veganisme. HET VERLEDEN HEEFT DE TOEKOMST Door het verleden te vergelijken met onze tijd wordt er een aantal raakvlakken zichtbaar. De ethiek en compassie voor dieren zijn altijd aanwezig geweest, al verdwijnen ze soms naar de achtergrond. In onze tijd wordt de realiteit gedomineerd door de staat van het klimaat, die we lange tijd hebben verwaarloosd. Waar is de bezieling voor al het leven om ons heen? Zijn we te veel verblind geraakt door de behoeften van onze ego’s? Bepaalde oude culturen hanteerden een holistische kijk: op zichzelf, andere levende wezens, onze prachtige planeet en het hiernamaals. Het veganisme wordt relevanter als we naast alle nieuwigheid ook de lessen uit het verleden blijven omarmen. Ieder leven heeft recht op een bestaan zonder lijden.

Radjan Hanoeman Voorzitter commissie Diversiteit & Inclusiviteit van de NVV 7

Vegan basics tekst Annelieke Joosten

HOE RED Help! IK EEN DIER?

Of het nu in de stad, op het platteland of ergens daartussenin is, hulpbehoevende niet-menselijke dieren vind je overal. Denk aan zieke stadsduiven, aangereden katten of verdwaalde hertjes. Maar hoe weet je zeker of een dier in nood is? En als iemand hulp nodig heeft, wat kun je dan doen? In deze driedelige Vegan Basics-serie duiken we in het systeem van de dierenhulp in Nederland. In dit tweede deel leg ik uit hoe je het beste gehouden dieren kunt helpen. Er leven in Nederland meer dan 27 miljoen ‘huisdieren’ en 116,5 miljoen ‘veedieren’. Er wonen hier dus behoorlijk veel meer dieren dan mensen! Bij ontsnapte of verdwaalde dieren kan de dierenambulance of het dierenasiel de eigenaar proberen te achterhalen. Dit doen ze bijvoorbeeld via een chipreader of via Amivedi, een website waar gevonden en vermiste dieren gemeld worden. Lukt dit niet, dan wordt het dier ter adoptie gesteld.

DIEREN OP STRAAT Niet alle dieren die je buiten op straat ziet, zijn verdwaald of hebben hulp nodig. Voor alle gevonden gehouden dieren geldt, of het nu een parkietje of een vogelspin is: als het dier niet gewond of ziek is, probeer dan eerst de 8 | NVV | VEGAN Magazine 132

Annelieke | Auteur

eigenaar te vinden. Dit kan bijvoorbeeld via een buurtapp, belbandje of via Amivedi. Lukt dit niet, schakel dan de dierenambulance in. Dit voorkomt namelijk een ge-heenen-weer met het dier, wat het dier zelf niet ten goede komt. Met name katten zijn soms lastig te herkennen als hulpbehoevend, omdat ze sowieso vaak al buiten lopen. Ook als een kat ineens bij je deur staat te miauwen, is er nog niet direct reden tot paniek. Het gebeurt vaak dat katten ten onrechte in het asiel terechtkomen, met boze families tot gevolg. Een belbandje is dan een uitkomst: je doet de kat een bandje om met een briefje met daarop een kort berichtje in de trant van: ‘Is deze kat van u? Bel mij dan op dit nummer zodat ik weet dat hij/zij eten en onderdak heeft.’ Bij geen reactie kun je vervolgens altijd nog 144, de dierenpolitie, bellen. HONDEN Honden lopen in principe nooit zonder mensenvriend op straat, dus als je er een in z’n eentje ziet is die mogelijk verdwaald. Let dan op het gedrag. Symptomen van stress bij honden zijn: trillen, hijgen, schichtig bewegen, hoog blaffen en het zichtbaar zijn van het oogwit. Bij zulke gedragingen is het verstandig om direct 144 te bellen. Een angstige hond is onvoorspelbaar en kan zomaar de weg op schieten – met alle gevolgen van dien. Ren daarom ook nooit achter een angstige hond aan, want daar raakt die alleen maar meer gestrest van. Is de hond wel rustig en denk je dat je hem/haar veilig kunt benaderen, probeer het dier dan te vangen en een veilige plek te geven. INDUSTRIE-DIEREN Kom je langs een weiland of stal waar een dier in nood is? Denk aan een schaap dat op z’n rug ligt of een koe in een

Vegan basics tekst Annelieke Joosten

'Bij een schaap dat op z'n rug ligt is, is snelle actie vereist omdat dit voor een schaap al gauw dodelijk kan zijn.' sloot. Check dan of je de ‘eigenaar’ kunt contacteren. Lukt dit niet (op tijd), bel dan zo snel mogelijk 144. Bij een schaap dat op z'n rug ligt is, is snelle actie vereist omdat dit voor een schaap al gauw dodelijk kan zijn. Kun je er op een veilige manier bij, ga dan bij het hoofd van het schaap staan en til hem/haar over de billen. Niet over de zij rollen, want dat is gevaarlijk voor hun organen! Laat het schaap daar even een paar minuten bijkomen en duw het dan verder tot hij/zij op de benen staat. Schaap weer blij, jij ook blij! Gaat het om verwaarlozing of mishandeling van ‘veedieren’ of dieren in fokkerijen of dierenwinkels, dan kun je ook de NVWA (Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit) op de hoogte brengen. Hoewel we dieren natuurlijk niet als producten zien, is dit wel een instantie die iets voor de dieren kan betekenen. SLECHTE LEEFOMSTANDIGHEDEN Mishandeling van een dier is vaak duidelijk zichtbaar, maar verwaarlozing is soms lastiger te herkennen en ziet er per dier anders uit. Punten waar je op kunt letten zijn: huisvesting (grootte, kwaliteit, temperatuur), uiterlijk (mager/ overgewicht, ziekelijke uitstraling, vies) en gedrag (repetitieve gedragingen, apathisch). Voor een hoop diersoorten bestaan er regels voor de ‘eigenaar’ waar de huisvesting en verzorging minimaal aan moeten voldoen. Twijfel je? Raadpleeg dan de site van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). EXTRA TIPS Als je een overleden ‘huisdier’ vindt, plaats de foto dan alsjeblieft niet op social media om de familie niet op zo’n nare manier met de situatie te confronteren.

Probeer de veiligheid van de hulpactie in te schatten. Kun jij het dier alleen aan of is het qua verkeer veilig om te helpen, bijvoorbeeld? Het is niet handig als er ook een mensenambulance moet uitrukken. Pas op met het helpen van exotische dieren en vissen. Die vereisen namelijk vaak een ander soort aanpak. Vissen zijn bijvoorbeeld gevoelig voor watertemperatuur en -kwaliteit en spinnen of slangen kunnen – duh – giftig zijn. Hang dus liever niet zelf de held uit als je een van deze dieren in een onfortuinlijke situatie aantreft, maar schakel de dierenambulance in, tenzij je zelf weet wat je doet. Belangrijkste punt: zorg ervoor dat je lieve vriendjes sneller gevonden kunnen worden en chip en registreer ze. Registreren kan via diverse databanken, kijk op www.chipnummer.nl voor meer informatie. HANDIGE WEBSITES Voor gevonden en vermiste dieren: www.amivedi.nl NVWA: www.nvwa.nl/onderwerpen/dierenwelzijn Regels voor dierenwelzijn: www.rvo.nl Huisdierregistratie: www.chipjedier.nl

Flowchart Op de volgende pagina vind je een handige flowchart. Knip deze uit en hang hem op of doe hem in je portemonnee. Deze flowchart is tot stand gekomen in samenwerking met Eline Lauret van de NFDO.

144 bellen

Acute nood

Overig

Verwaarlozing of mishandeling

Een overleden ‘huis’dier

Een verdwaald, ontsnapt, vermagerd of gedumpt dier

Een jong ‘huis’dier

Kat vast in de boom

Onthoud het hectometerpaaltje, afslagnummer of herkenningspunt waar het dier bij in de buurt ligt.

Langs de kant van een (snel)weg, niet te voet toegankelijk

In een straat/woonwijk, te voet toegankelijk

Check de buurtapp/belbandje/ Amivedi. Geen succes?

nee/weetniet

Ouders echt niet in de buurt?

Brandweer bellen 0900-0904

Vegan Basics flowchart mede dankzij: Eline Lauret namens NFDO | Annelieke Joosten | Lize Jansen

ik twijfel

Is het dier gewond of in levensgevaar?

nee

Geen acute nood. Welke situatie is van toepassing?

gehouden dieren

Help! Hoe red ik een dier?

Bedek het dier met een doek of doos. Bel de dierenambulance in jouw regio. Noteer de vindplaats. Indien mogelijk, leg het dier in een voortuin zodat de dierenambulance de precieze locatie weet en je hen te woord kan staan.

Bel de dierenambulance in jouw regio voor advies. Weet je niet welke dierenambulance je moet bellen? Bel dan 144.

Met rust laten/bericht in de buurtapp/belbandje

Dier gevonden? Houd deze info bij de hand: ? Om welk(e) dier/dieren het gaat; De exacte locatie/ vindplek; ! Wat er aan de hand is; Zo mogelijk foto's en/of videomateriaal

Sonett – zo veganistisch E

Hoe veganistisch? Want 46 van de 51 Sonett producten hebben de Vegan-bloem. Sonett voert geen dierproeven uit en laat er ook geen uitvoeren. In tegendeel: Sonett ondersteunt de Academie van de Duitse Dierenbeschermingsbond, die aan het ontwikkelen van alternatieve testmethoden werkt. Alle Sonett producten zijn 100% biologisch afbreekbaar. In

tegenstelling tot veel andere was- en reinigingsmiddelen zijn ze vrij van petrochemische tensiden en enzymen. Sonett producten bevatten geen geur-, kleuren conserveringsstoffen. Alle oliesoorten en etherische oliën zijn voor 100% afkomstig uit gecontroleerd biologische of biologisch-dynamische teelt. Alle Sonett producten worden uiteraard zonder gentechniek, en zonder nanotechnologie gemaakt. | www.sonett.eu Sonett – zo goed.

ECOLOGISCH CONSEQUENT

Verkrijgbaar in bio-winkels.

Vegan in Noorwegen tekst en foto Irwan Droog

PLANTAARDIG LEVEN AAN DE RAND VAN EUROPA

Irwan Droog woonde een halfjaar op een klein eilandje in de Noorse Zee; in januari verscheen Het huis aan het einde, het boek dat hij over zijn verblijf daar schreef. Zelfs in Amsterdam krijgen veganisten regelmatig de vraag ‘wat ze dan wél eten’ – dat is in de oudste vissersgemeenschap van Noorwegen niet anders. Maar, leerde hij al snel: zelfs op zo’n afgelegen plek kun je prima plantaardig leven.

Het was een prachtig avontuur, tijdelijk emigreren naar Selvær. Met vriendin Kim en windhond Zorro reed ik er begin januari 2021 naartoe; de auto volgeladen met eten voor onderweg, en voor de zekerheid wat kleine voorraden voor de eerste dagen op het eiland. Het was nog maar de vraag hoe we dat daar zouden doen, havermelk, broodbeleg en voldoende gevarieerd eten in huis halen. Er is één winkel op Selvær, en die is maar een paar uur per week open. Dat is tekenend voor de samenleving daar: het leven is er rustig, de tijd verstrijkt er gemoedelijk en kalm. In vergelijking met mijn volle, soms wat opgejaagde leven in de stad, leidde ik daar een volkomen stressloos bestaan. De oorzaak van die rust is minder positief. Het eiland vergrijst, er woont vrijwel geen jeugd meer. De school is al jaren gesloten, er zijn geen banen en de bewonersaantallen lopen steeds verder terug. Er was ooit een florerende visindustrie, maar die is tegenwoordig steeds meer tanende; goed nieuws voor de vissen, maar de lokale bevolking is lange tijd afhankelijk geweest van de visserij en zoekt nu voorzichtig naar alternatieve bronnen van inkomsten, zoals het aanwakkeren van het toerisme op het eiland. Als onze buren krab, verse vis of – zoals een keer gebeurde – een verongelukte gans op tafel zetten, wisten ze dat ze ons geen plezier zouden doen met een uitnodiging om aan te schuiven. We leefden met elkaar en naast elkaar, er was wederzijds begrip en ik kon rustig een uur lang met een visser

12 | NVV | VEGAN Magazine 132

praten over zijn vak en over mijn redenen om geen dierlijke producten te consumeren zonder dat we elkaar in de haren vlogen. De bewoners van Selvær zijn open, verwelkomend en nieuwsgierig naar mensen van buiten het eiland, dus dat wij ‘stadsmensen’ er andere eetgewoontes op na hielden, dat was geen enkel probleem en juist een mooie aanleiding om het gesprek aan te gaan. Maar: wat eten jullie dan wel? Die ene winkel werd elke week bevoorraad door een boot die van het vasteland kwam. Als het te hard waaide of stormde kon die het eiland niet bereiken, dan waren we aangewezen op wat we nog in de vriezer hadden liggen en wat er nog aan groente in de winkel lag. Maar normaliter konden we bestellen wat we wilden en lag dat een week later in de schappen. Denk aan vegan burgers en pizza’s van Oumph!, boter, beleg, havermelk, room en zelfs bakken ijs van Oatly, vegan kaas en spreads, maar ook specifieke melkvrije chocola en chips. We konden met de winkelmanager meekijken in het systeem en simpelweg aanwijzen waar we maar nieuwsgierig naar waren. Van tevoren dacht ik nog dat het weleens moeilijk zou kunnen worden om hier, aan de uiterste rand van Europa, gevarieerd en gezond te eten. In de praktijk was het een verademing om te zien dat ik zelfs in deze onherbergzame omgeving, midden in een negenduizend jaar oude vissersgemeenschap, volkomen vrij van dierlijke producten kon leven.

Wolf & Storm tekst Minke Zegveld | foto Kelly van Es

Goedkope kleding iemand anders BETEKENT DAT

DE PRIJS ERVOOR HEEFT BETAALD

Dat een vegan lifestyle verder gaat dan een plantaardig dieet volgen is voor velen niet meer dan normaal. Zo zijn er dierproefvrije verzorgingsproducten en verdwijnen bont en leer uit het modebeeld als iemand veganist wordt. Maar hoe zit het met schijnbaar ‘goede’ kledingstoffen, zoals katoen en polyester? Hoe kleed je jezelf zo duurzaam mogelijk? Marlieke van vegan kledingwebshop Wolf & Storm geeft tips! ‘Iedereen snapt dat een Primark-T-Shirt van 4 euro voor die prijs niet gemaakt en verstuurd kan worden. Als iets goedkoop is, heeft iemand anders er dus de prijs voor betaald. Maar dat wil niet zeggen dat duurdere merkkleding beter is. In sommige gevallen wordt er dan enkel meer geld gestopt in marketing en mooie panden – je T-shirt wordt door dezelfde handen gemaakt.’

Leer Plastic leer of fruitleer hebben beide voor- en nadelen, dus dit hangt af van je persoonlijke voorkeur (Matt & Nat maakt bijvoorbeeld tassen van gerecyclede ruitenhars) Zijde Viscose of EcoVero (bijvoorbeeld het merk ARMEDANGELS) Daarnaast is biologisch katoen een goed alternatief voor regulier katoen en vervang je polyester eenvoudig door bamboe of Tencel®.

Waar haal je dan wél verantwoorde kleding vandaan? Marlieke: ‘Lokale kledingwinkels werken vaker met producenten in Nederland of Europa – in tegenstelling tot grote ketens die hun items veelal in Azië laten maken. Dit wil echter niet zeggen dat alle kleding die uit China komt per definitie slecht is. Of dat lokale producenten altijd goed bezig zijn. Het is daarom belangrijk om naar de certificaten van kleding te kijken, zoals het GOTS-certificaat (Global Organic Textile Standard). Dit certificaat controleert fabrieken waar eerlijke kleding wordt geproduceerd op afwezigheid van giftige stoffen, op sociale omstandigheden en op ecologische standaarden. Zo ben je verzekerd van een eerlijk en humaan geproduceerd kledingstuk.’ Ook als het om stoffen gaat valt er nog veel winst te behalen. Leer, wol en zijde zijn een nogo bij vegans, maar wat zijn dan goede alternatieven?

Naast de verkoop van verschillende vegan kledingmerken in haar webshop, heeft Marlieke ook een eigen merk ontwikkeld. ‘De kleding die ik voor Wolf & Storm ontwerp is vegan, biologisch en fair. De items worden in kleine oplages geproduceerd in een GOTS-gecertificeerd atelier in Portugal. Deze fabriek bezoek ik regelmatig zelf. Ook ben ik in gesprek met een Nederlands atelier dat samen met vluchtelingen kledingoverschotten tegengaat.’ De items in de Wolf & Storm-collectie zijn allemaal onderdeel van de zogenoemde capsule wardrobe. ‘Het zijn fijne, tijdloze items die je eenvoudig met elkaar combineert. Het gaat erom dat er dingen in jouw capsule wardrobe zitten die je écht mooi vindt. Je denkt hierdoor beter na over wat je aanschaft en je garderobe is enkel gevuld met je lievelingskleren. Dat is winst voor jezelf, de makers van je kleding en de planeet!’

Wol Gerecyclede blend heeft de sjieke look van wol en is lekker warm (bijvoorbeeld de sjaals van Wolf & Storm)

PROTIPS VAN MARLIEKE: • Ga shoppen met een wishlist om zo het beste duurzame exemplaar te vinden van de items waar je naar op zoek bent. • Let op certificeringen. • Werk met een capsule wardrobe. • Ken je stijl: koop dingen die bij jou passen.

let nature be your home.

The Online Marketplace for Holistic, Sustainable Living. New Habitz is an ethical, sustainable, vegan, and mindful marketplace. We intend to drive a new era of mindful living and shopping.

A few of our brand partners

Shop with us!

newhabitz.com

Duurzaamheidsdagboek tekst Eline Muller | Illustratie Maaike Zandstra

duurzaamheids-

dagboek

We maken dagelijks talloze kleine en grote beslissingen waarmee we invloed hebben op de kwaliteit van onze wereld. We doen dat allemaal op onze eigen manier. In deze rubriek laten we zien hoe duurzaamheid vorm krijgt in ons dagelijks leven. Wat zijn de dilemma’s? Wat vinden we echt belangrijk? Elke editie houdt een lezer van VEGAN Magazine een week een duurzaamheidsdagboek bij. Deze keer: MARIANNA Leeftijd: 38 jaar Woonplaats: Nijmegen Beroep: communicatiemedewerker en verkoopt vintagekleding Inkomen: > € 3000 bruto bruto per maand Woonsituatie: met twee poezen MAANDAG Vandaag doe ik boodschappen. Ik probeer zo veel mogelijk lokaal of Europees te kopen. Tropische producten zoals kokosmelk, koffie, bananen en rijst koop ik fairtrade en anders biologisch. Ik heb herbruikbare zakjes voor fruit, broodjes etc. Als ik die niet bij me heb, neem ik wel een plastic zakje. Dat gebruik ik dan zo vaak mogelijk opnieuw. Ik merk dat ik nog te makkelijk producten in plastic koop. Wel scheid ik mijn afval goed. DINSDAG Ik ga online op zoek naar nieuw ondergoed. Dit is ongeveer het enige aan kleding dat ik nieuw koop en alleen als het duurzaam geproduceerd is. Sinds acht jaar koop ik alleen nog tweedehands en vintage kleding. Om zeker te weten of een item echt duurzaam is, zoek ik het merk op via de website goodonyou.eco. Uiteindelijk heb ik een aantal items besteld via de site van Waschbär (www.waschbaer.nl), een site met allemaal verantwoorde producten. WOENSDAG Woensdag is mijn vrije dag, de dag waarop ik mijn vintage kleding ga aanvullen bij ‘Ieder z’n Vak’ in Nijmegen. Sinds drie jaar verkoop ik met Blue Queen Vintage kleding uit de jaren ’60, ’70 en ’80, een erg leuke hobby! Ik draag zelf alleen maar kleding uit deze tijd en ik wil anderen graag laten zien en ervaren hoe mooi en leuk vintagekleding is! 16 | NVV | VEGAN Magazine 132

DONDERDAG In de avond ga ik uit eten met mijn oud-collega’s. We eten bij een restaurantje/bar met diverse vegan gerechten op de kaart. Hier ben ik regelmatig te vinden. Ik kies voor de Mexicaanse bowl, die prima smaakt. VRIJDAG Ik ga met de vouwfiets en de trein naar mijn werk in Arnhem. Eind van de middag heb ik hier namelijk met een vriendin afgesproken, dus dan is het handig om met de vouwfiets te gaan. Normaliter ga ik met de auto naar mijn werk. Ik wil wel vaker met de trein, maar ik merk dat ik toch (te vaak) voor het gemak van de auto kies. Zeker nu het ‘s ochtends donker en koud is, vind ik het lastig om de auto te laten staan. ZATERDAG Na een kort bezoekje aan mijn vintagekleding ga ik lunchen met twee vriendinnen die ook vegan zijn, bij Bhalu in Nijmegen. Duurzaamheid en service staan hier hoog in het vaandel, een erg fijne plek. Ze hebben een volledig veganistische kaart. Fijn om een duurzame ondernemer te steunen én lekker zorgeloos alles op de kaart te kunnen kiezen. ZONDAG Vandaag ga ik borrelen bij een leuke plek aan het Goffertpark, BUUV. Zij hebben veel vegan hapjes op de kaart staan. Ik heb mooie herinneringen aan deze plek. Vorig jaar heb ik hier, toen de horeca niet open mocht zijn, vier maanden een pop-upwinkel gehad waar ik mijn vintagekleding verkocht. Erg leuk om hier terug te zijn!

Unbridled tekst Julia de Bruin | fotografie Renée de Haan

KONIKPAARDEN INGEZET ALS

gratis grasmaaiers

TEN BEHOEVE VAN DE MENS

Renée de Haan (27) is freelancefotograaf, onderzoekt in haar fotografie de complexe relatie tussen mens en dier en legt de focus op hoe mensen dieren definiëren. Met haar project Unbridled portretteert ze een groep konikpaarden die wordt 'gededomesticeerd' (opnieuw wild wordt gemaakt). WAT VERTEL JE MET HET PROJECT UNBRIDLED? ‘De konikpaarden die ik volg in dit project, leven in een omheind natuurgebied bij Arnhem, waar ze een soort van vrij leven. Maar de paarden worden door mensen (biologen, red.) geselecteerd. Er is een groep beheerders die de paarden wekelijks controleert. Er wordt dan gekeken of de groep nog steeds in goede harmonie met elkaar samenleeft. Is er bijvoorbeeld een paard dat niet meer in de groep past of te oud wordt, dan gaat het naar de slacht. Ook wordt er door de beheerders jaarlijks een selectie gemaakt van nieuwe konikpaarden om te plaatsen in het gebied. De nieuwe paarden worden geselecteerd op voor de natuur gunstige eigenschappen, omdat ze jarenlang zijn gefokt op voor de mens gunstige eigenschappen. Met voor de natuur gunstige eigenschappen wordt bedoeld dat ze in de toekomst niet meer afhankelijk zullen zijn van de mens en er dus geen menselijk ingrijpen meer nodig is. Ze moeten daarvoor eerst veel sterker worden, omdat ze door honderden jaren fokken zijn verzwakt. Ze moeten een weg terug vinden naar hun herkomst.’

rondlopen, want er zijn snelwegen waar ze dan tegenaan lopen. Je kunt ze dus niet niet-omheind houden. Kijk, in een ideale wereld zou ik niet willen dat dit gebeurt, maar ik zou wel veel liever zo’n paard zijn dan een varken in de bio-industrie.’ WAT WIL JE MET JE FOTOSERIES TEWEEGBRENGEN? ‘Ik wil dat mensen zich bewust worden van hoe we naar dieren kijken. We plaatsen dieren in een rol in de menselijke maatschappij, terwijl ze eigenlijk vrij horen te zijn. Ik denk dat als mensen zich realiseren dat ons wordt aangeleerd hoe we naar een specifiek dier kijken, dat ze zich ook bewust worden van speciesisme en van culturele verschillen in benadering van bepaalde dieren.’

HET KLINKT ALS EEN NOBEL STREVEN OM DE PAARDEN TE LATEN VERWILDEREN. ‘Ja, maar dat is het niet. De paarden worden eigenlijk gratis grasmaaiers. De intentie is om de konikpaarden op termijn in heel het land uit te zetten in natuurgebieden. Deze paarden eten namelijk alleen gras en geen bosjes en bomen. Zo laten ze de natuur dus mooi voor de wandelaars. En als ze lichamelijk sterk zijn, zijn er ook geen kosten aan dierenartsbezoekjes en de hoefsmid.’ WAT VIND JE ERVAN DAT ER BIJ DEZE PAARDEN AAN DEDOMESTICATIE WORDT GEDAAN? ‘Ik denk dat dit de meest waardige manier van bestaan is voor paarden in Nederland, omdat ze in dit gebied in ieder geval zo veel mogelijk met rust worden gelaten. Je kan paarden in Nederland eigenlijk geen waardig bestaan geven. Je kunt een paard geen vrijheid bieden op een manege, pensionstal of ergens anders. Ze kunnen niet vrij 17

@reneedehaanfotografie en www.reneedehaanfotografie.com

18 | NVV | VEGAN Magazine 132

Crunch wraps

Ras el hanout UI-MINITAARTJES

Crunch wraps Recepttekst en foto: Talitha Grace |

INGREDIËNTEN

Toppings 4 grote en 4 kleine tortilla’s 8 blaadjes sla

2/3 PORTIES

d @talithagrace

De perfecte kleurrijke maaltijd om je gasten mee te verrassen! Vulling 1 ui, gesnipperd 2 tenen knoflook, geperst 1 blik kidneybonen in chilisaus 1 blik mais 1 blik tomaat in blokjes 175 g vegan gehackt 1 zakje burritokruiden

30 MIN

vegan knoflooksaus 1 zak tortilla chips optioneel: geraspte vegan kaas, original en cheddar Guacamole 3 avocado’s 1 tomaat in kleine blokjes 1 kleine rode ui, gesnipperd 1 teentje knoflook, gehakt 1 tl paprikapoeder wat gehakte peterselie

BEREIDINGSTIJD

GEMIDDELD RECEPT

BEREIDING 1. Verhit wat zonnebloemolie in een pan. Fruit de ui en bak de knoflook daarna een paar minuten mee. Voeg het gehackt en de burritokruiden toe. Voeg nadat het goed gebakken is, de kidneybonen in chilisaus, de maïs en de tomaat in blokjes toe. Laat dit even sudderen en breng op smaak met zout en peper. 2. Smeer een laagje knoflooksaus uit in het midden van een grote tortilla, laat daarbij de buitenste rand vrij. Verdeel daarbovenop 1/4 van de vulling, eventueel wat vegan kaas, een paar plakjes tomaat, 2 blaadjes sla en een handjevol gecrushte tortillachips. Leg de kleine tortilla daar bovenop en vouw de grote tortilla naar binnen toe (over de kleine tortilla heen) in de vorm van een zeshoek. Leg het met de vouwranden naar beneden in een koekenpan en bak beide kanten goudbruin en knapperig. 3. Prak de avocado’s, en voeg de overige ingrediënten toe. Breng op smaak met zout en peper. 4. Serveer de crunch wraps met de guacamole en geniet!

Deel jouw crunch wraps met ons door d @nlvegan te taggen!

TIP Ook lekker met gebakken ui, paprika en kipstuckjes als vulling!

Ras el hanout UI-MINITAARTJES

10 MIN 4 PORTIES

BEREIDINGSTIJD + 15 minuten bakken

MAKKELIJK RECEPT

Recepttekst: VeganChallenge | foto: Eva Reyes | d @retreatfood.nl

BEREIDING

INGREDIËNTEN 100 g meel (ik gebruikte volkoren speltmeel) 1 opgehoopte tl ras el hanout snuf zout 20 g kokosolie 25 à 30 ml koud water

1 rode ui 1/2 el olijfolie 1/2 el maple syrup 1 el balsamicoazijn ingevette muffinvorm

TIPS

Tip 1: Het restant van het uienmengsel is lekker op pizza, gebakken op toast met hummus of bij een vegan burger. Tip 2: Probeer ook eens met extra rode paprika in hele dunne plakjes.

Heerlijk gerechtje tijdens een feestje of bij een picknick 20 | NVV | VEGAN Magazine 132

1. Oven voorverwarmen op 180°C hetelucht. Mix in een kom meel, ras el hanout, zout en kokosolie. Kneed samen (niet te lang kneden). Voeg dan eetlepel koud water toe, kneed weer kort tot alles een geheel is en zet opzij. 2. Snijd de ui in dunne ringen en halveer die. 3. Meng de ui met de olijfolie, maple syrup en azijn in een kom. 4. Verdeel het deeg in 8 tot 10 balletjes (afhankelijk van hoe dun/dik je je bodem wilt) en druk in elke (muffin)vorm een balletje plat: aan de randen iets hoger dan het midden. 5. Verdeel je uienmengsel over je deegbakjes. 6. Bak ongeveer 15 minuten in de oven.

Deel jouw ui-minitaartjes met ons door d @nlvegan te taggen!

REUZE mergpijpjes

Buddha bowl 21

REUZE mergpijpjes

MIN 6 PORTIES

Recepttekst en foto:

BEREIDINGSTIJD

d @vsanijmegen

INGREDIËNTEN Cake 100 g plantaardige margarine + extra om in te vetten 150 g suiker 200 g zelfrijzend bakmeel 1 tl bakpoeder 200 ml sojamelk zout Botercrème 30 g plantaardige margarine 60 ml sojamelk

GEMIDDELD RECEPT

BEREIDING 55 g poedersuiker + extra voor het uitrollen scheutje citroensap Overige vulling 3 g custardpoeder 10 ml sojamelk 5 g suiker aardbeienjam 400 g marsepein 50 g pure chocolade

TIP

Bewaar de mergpijpjes tussen een bakpapiertje in een bakje, zodat ze een paar dagen lekker blijven.

Deel jouw reuzemergpijpjes met ons door d @nlvegan te taggen!

1. Verwarm de oven voor op 180 graden. Mix alle ingrediënten voor de cake. Doe deze in een ingevette bakvorm en stop de bakvorm 30 minuten in de oven. Laat het afkoelen. Roer de custardpoeder, 60 ml sojamelk en suiker in een pannetje totdat het kookt. Laat dit afkoelen. 2. Mix de ingrediënten voor de botercrème glad. Rol de marsepein uit. Gebruik hierbij poedersuiker, zodat het niet vastplakt. 3. Snijd de cake in plakjes, zo groot als je de mergpijpjes wilt hebben. Snijd de bovenkant van de cake af, zodat het een rechthoek is. Snijd de cakeplakjes over de lengte in twee. Smeer aan de ene kant een laagje botercrème en aan de andere kant een laag jam. Doe de helften weer op elkaar. Smeer aan de bovenkant wat custard. Leg dit cakeje op een stuk uitgerolde marsepein, van de rand af, zodat de rand over de eerste zijde van de cakeplak past. Rol vervolgens tot aan alle kanten marsepein zit. Snijd af aan de zijkanten en vouw de marsepein daar naar binnen. 4. Smelt de chocolade en dip de mergpijpjes aan beide kanten in de chocolade. Zet in de koelkast tot de chocolade hard is.

Buddha bowl Recepttekst en foto: VeganChallenge

40 MIN 4 PORTIES

BEREIDINGSTIJD

MAKKELIJK RECEPT

INGREDIËNTEN

BEREIDING

2 zoete aardappelen (400 g totaal) 4 rode uien 2 knoflookteentjes olijfolie zout 300 g quinoa 1 broccoli sap van 2 limoenen koriander (vers of gemalen) 2 el (gemengde) notenpasta of pindakaas handje pinda’s en pompoenpitten 2 avocado’s hummus naar keuze

1. Verwarm de oven voor op 170 graden. Was de zoete aardappelen en schil de rode uien, snijd beide groenten in stukken. Leg de zoete aardappelen, uien en knoflookteentjes (met schil) op een bakplaat met bakpapier, besprenkel met olijfolie en een beetje zout. Bak de aardappelen en uien 15 minuten in de oven.

TIP

Vervang de broccoli eens door andere groenten, zoals bloemkool, en gebruik cashewnoten in plaats van pinda’s.

Deel jouw buddha bowl met ons door d @nlvegan te taggen!

22 | NVV | VEGAN Magazine 132

2. Kook de quinoa volgens de gebruiksaanwijzing op de verpakking. Was de broccoli en snijd deze in stukjes. Haal na 15 minuten de bakplaat uit de oven. Neem de knoflookteentjes van het bakblik en voeg de broccoli toe. Zet de groente daarna nog 10 minuten terug in de oven. 3. Meng het limoensap, de (gepelde) knoflook uit de oven, wat koriander en de notenpasta tot een gladde saus. Voeg eventueel water toe. Snijd de avocado's in plakjes. 4. Doe de quinoa in een bowl en vervolgens de groente, de plakjes avocado en de hummus. Garneer met de pinda’s en pompoenpitten.

Heerlijk om mee te nemen voor de lunch op het werk of op school

KOM DEZE ZOMER NAAR

Micro-glamping en biologische tuinderij, in het hart van de Vogezen, op zes uur rijden van Amsterdam. Veel comfort, maar toch dat echte kampeergevoel. Zelfgemaakte vegan maaltijden Biologische groente Rust, ruimte en veel natuur Ontspanningsmassages

À bientôt!

Ruime comfortabele tenten Privé-badkamer Vele wandelroutes

WWW.JARDINSBIFFONTAINE.FR

Vegan Friendly tekst Jerica Kornegoor

Verrukkelijke

VEGAN TAARTEN

Ooit begon ze met een recept van internet en bakte ze een eenvoudige plantaardige cake. Intussen heeft ze een banketbakkerij met een assortiment dat vegan, vrij van gluten, soja, geraffineerde suikers en biologisch is. Yvette Kox uit Best bakt voor haar bedrijf Banket Yvette maandelijks gemiddeld 400 taarten. Hiermee is ze dagelijks ‘aan de bak’. Yvette at al jarenlang plantaardig toen ze opeens last kreeg van darmklachten. Hiervoor liet ze een lichaamsmeting doen. Ze kreeg het advies om geen suiker, soja en gluten meer te eten. Het daagde haar uit om anders naar voeding te kijken. De kanten-klare taarten en koekjes die ze met haar voedingsschema wel mocht hebben, vond ze vaak smakeloos en droog. Ze besloot zelf aan de slag te gaan om banket te maken dat wel lekker was. Aanvankelijk had ze niets met bakken, dus experimenteerde ze met verschillende ingrediënten en maakte allerlei combinaties. Ze bleek er talent voor te hebben. Voor het verjaardagsfeestje van haar buurvrouw bakte ze vijf verschillende glutenvrije taarten. Het was een succes. De gasten konden niet kiezen, wilden elke taart proberen en proefden gezellig van elkaars bordje. Iedereen was enthousiast over de smaken en vond dat de taarten er als kunstwerkjes uitzagen. De foto die Yvette van de taarten maakte, plaatste ze op internet. Dit leidde tot nog meer lovende reacties en zelfs tot aanvragen voor taarten op bestelling. Precies één jaar na de bewuste verjaardag richtte ze Banket Yvette op en sindsdien is ze met veel passie professioneel aan het bakken. Banket Yvette maakt taarten in allerlei heerlijke smaken als vanille-karameltaart, citroen-kokostaart, chocolade-bananentaart en frambozenroomtaart. Ze bakt ook cupcakes en themataarten-op-maat. Dat zijn driedimensionale taarten van bijvoorbeeld een bouwplaats, eenhoorn of jungle. Themataarten voor kinderen vindt ze het leukst om te maken. Er zijn steeds meer kinderen met een intolerantie voor bepaalde voedings-middelen of met een voedselallergie.

24 | NVV | VEGAN Magazine 132

Vaak zit zo’n kind op zijn of haar eigen verjaardag aan een droog koekje te knabbelen omdat het geen gebak kan eten. Met een taart van Yvette hoeft dat niet meer; die zijn vrij van allergenen. Yvette heeft Banket Yvette laten certificeren en mag het Europees biologisch keurmerk dragen. Ze ondergaat hiervoor jaarlijks een inspectie en wordt streng gecontroleerd want ze mag niet zomaar alles gebruiken. Daarom koopt ze haar producten graag direct van de producent, zoals de verse dadels van Yogi & Yousef. Om haar baksels luchtig te houden maakt ze gebruik van verschillende soorten glutenvrij meel en in plaats van geraffineerde suiker gebruikt ze kokosbloesemsuiker en donkere agavesiroop. In de toekomst wil ze zich graag meer gaan toeleggen op het maken van themataarten en leren marsepein te maken en daarmee te boetseren. Om ingrediënten te kleuren heeft ze al natuurlijke kleurstoffen gevonden. Het is Yvettes missie om zo veel mogelijk mensen te kunnen laten genieten van lekkere dingen. De taartjes van Banket Yvette worden in Nederland en België verkocht. Op Yvettes website staat een uitgebreid overzicht van alle verkooppunten. Je kunt ook rechtstreeks bij haar bestellen en je bestelling ophalen in Breda of Best. Een deel van het assortiment kan per post worden verstuurd.

Heb je na het lezen van dit artikel zin gekregen in een lekker stukje taart? Kijk dan op www.banketyvette.nl en profiteer met je ledenpas van 10% korting.

Illustratie Cristel van Zunderd

Illustratie Cristel Klaar voor edit

@cristelvzunderd 25

De herkomst van je hapje tekst Paul van Gent en Joris de Graaf | Illustratie Maaike Zandstra

DE HERKOMST van

je hapje

Eerder in deze editie van VEGAN Magazine heeft Radjan Hanoeman de herkomst van veganisme beschreven. Maar waar komt ons eten eigenlijk vandaan? In dit artikel onderzoeken we de herkomst van zes ingrediënten die onder veganisten populair zijn. HUMMUS De herkomst van hummus is niet helemaal helder. We weten zeker dat het oorspronkelijk uit het Midden-Oosten komt, maar veel landen in deze regio claimen hummus als ‘hun’ uitvinding. De naam hummus is in ieder geval Arabisch voor kikkererwt. Het onder vegans populaire gerecht heet voluit hummus bi tahina ofwel ‘kikkererwten met tahin’. Dat is ook letterlijk wat het is: een puree van kikkererwten en tahin (oftewel sesamzaadpasta) met olijfolie en citroensap. In Israël kijkt men naar het Oude Testament van de Bijbel om te bewijzen dat het daar is uitgevonden. Daarin wordt namelijk verwezen naar een dipsausje met een naam die qua klank lijkt op hummus. Helaas wordt het sausje niet uitgebreid beschreven, dus heel zeker weten we niet of het wel echt hummus was. In een dertiende-eeuws Egyptisch kookboek staat een recept dat verdacht veel op hummus lijkt, alleen zit er dan weer geen tahin in. Ook Turkije kan aanspraak maken: zo’n 10.000 jaar geleden werd de kikkererwt daar voor het eerst verbouwd. Ondertussen vindt tahin haar oorsprong in het oude Mesopotamië (tegenwoordig Syrië en Irak). Ten slotte meent men ook in Libanon de uitvinder van hummus te zijn. Om deze claim kracht bij te zetten hebben ze de grootste portie hummus ooit gemaakt: hun 10.000 kg staat sinds 2010 in het Guinness Book of Records. Het is dus niet duidelijk waar hummus precies vandaan komt. Wel is duidelijk dat het in de hele regio (en ver daarbuiten) geliefd is. AVOCADO’S Fun fact: wist je dat de Azteken avocado’s Ahuacatl (teelbal) noemden? Dit vanwege hun karakteristieke vorm. Zoals dit al doet vermoeden, komt de avocado, die groeit aan de gelijknamige avocadoboom, oorspronkelijk uit Centraal-Amerika. De vruchtgroente werd duizenden jaren geleden voor het eerst gecultiveerd. Bij de diverse oorspronkelijke bewoners die leefden in Centraal-Amerika speelde de avocado cultureel gezien een belangrijke rol. In de zestiende eeuw werd de avocado door Spaanse kolonisten geëxporteerd naar Europa. Nog steeds wordt het grootste gedeelte van avocado’s geproduceerd in Centraal- en Zuid-Amerika, al is Zuid-Afrika ook een grote producent. De productie van avocado’s is echter niet erg duurzaam. Zo wordt er veel water gebruikt voor de productie van avocado’s, waarvoor rivieren en putten droog komen te staan.1

Ook illegale boskap en pesticide- en kunstmestgebruik voor het kweken van avocado’s zijn om verschillende redenen problematisch: ze zorgen voor een verlies aan biodiversiteit en brengen schade toe aan de gezondheid van de lokale bevolking. Door de grote vraag naar avocado’s, worden avocadoboeren door corrupte politie en drugskartels afgeperst, slecht behandeld en soms zelfs vermoord.2 Om er zeker van te zijn dat je hier niet aan bijdraagt, kun je kiezen voor avocado’s met een fairtradelabel. 2 https://sustainablefoodtrust.org/articles/why-our-love-for-avocados-is-

https://www.greenmatters.com/p/avocado-environmental-impact

26 | NVV | VEGAN Magazine 132

not-sustainable/

De herkomst van je hapje tekst Paul van Gent en Joris de Graaf | Illustratie Maaike Zandstra

PALMOLIE Palmolie is niet iets wat je los in de supermarkt koopt, maar het zit wel in veel producten verwerkt, waaronder sommige vlees- en zuivelopvolgers. Deze plantaardige olie wordt gemaakt van de vrucht van de oliepalm en de productie ervan is niet onomstreden. Er is wereldwijd veel vraag naar plantaardige oliën en de oliepalm is met zijn hoge opbrengst per hectare geliefd. Het grote nadeel is dat deze plant alleen in tropisch gebied groeit: oorspronkelijk in West-Afrika, maar tegenwoordig ook in Zuid-Amerika en vooral Zuidoost-Azië. Om aan de mondiale vraag te voldoen wordt veel tropisch regenwoud gekapt, wat een bedreiging vormt voor wilde dieren die daarin leven, zoals orang-oetans. Pogingen van de palmindustrie om te verduurzamen zijn

eigenlijk zijn herkomst in het oude China. Het is een van de oudste alternatieven voor vlees. Bronnen tonen aan dat Chinese boeddhistische monniken al in de zesde eeuw tarwegluten aten als vervanging voor vlees, al was het ook een populair gerecht onder de rest van de Chinese bevolking. Ook in landen als Korea en in het Midden-Oosten zijn tarwegluten al eeuwenlang populair. Tijdens de achttiende eeuw werden tarwegluten geïntroduceerd in het Westen. De term seitan werd in de jaren zestig van de vorige eeuw geïntroduceerd door de Japanner George Ohsawa. Ohsawa gebruikte de term specifiek om tarwegluten met sojasaus te omschrijven, al is het tegenwoordig een algemene naam geworden voor tarwegluten. TOFU Wie denkt dat vleesopvolgers een nieuwe rage zijn heeft het mis. Tofu werd al zo’n 2.000 jaar geleden uitgevonden in China, tijdens de Han-dynastie. De eerste stap in de productie ervan is het maken van sojamelk van gepureerde sojabonen en water. Het proces daarna is vergelijkbaar met hoe dierlijke kaas van dierlijke melk wordt gemaakt. De sojamelk wordt namelijk gestremd om het hard te maken. Mineralen als calcium en magnesium worden traditioneel vaak als stremsel gebruikt. Na het stremmen wordt de tofu geperst tot de gewenste hardheid. Het type stremsel is ook medebepalend voor hoe ‘hard’ de tofu uiteindelijk wordt. In de supermarkt koop je meestal stevige tofu, maar er bestaat ook veel zachtere zijdetofu, die bijvoorbeeld erg geschikt is voor een plantaardig ‘roerei’.

tot nu toe niet erg succesvol. Sommige veganisten kiezen er daarom voor om palmolie te boycotten. Toch kleven daar ook nadelen aan, want andere plantaardige oliën— zoals zonnebloemolie of olijfolie— hebben een veel lagere opbrengst per hectare, waardoor er nog veel meer landbouwgrond nodig zou zijn om aan de wereldwijde vraag te voldoen. Daarmee zouden dus nog meer wilde dieren in de problemen kunnen worden gebracht. SEITAN Seitan bestaat uit tarwegluten. Hoewel vaak gezegd wordt dat seitan oorspronkelijk uit Japan komt, heeft het

TEMPÉ Tempé (spreek uit als: TEM-pee) kent een rijke geschiedenis. Tempé wordt tegenwoordig geassocieerd met gefermenteerde sojabonen die behandeld zijn met een schimmel. In Indonesië wordt de term echter gebruikt om diverse gefermenteerde peulvruchten mee aan te duiden. De variant met sojabonen is het meest bekend. De oudste bekende bronnen waarin tempé wordt genoemd komen uit de negentiende eeuw, al is het zeer aannemelijk dat tempé enkele eeuwen daarvoor al gegeten werd. Waarschijnlijk heeft tempé zijn oorsprong in Java. Omdat Nederland Indonesië gekoloniseerd heeft, is het niet verbazingwekkend dat Nederland het eerste Europese land was waar tempé werd geïntroduceerd tijdens de tweede helft van de negentiende eeuw. Het is nog steeds een populair ingrediënt in Nederland en wordt veel gebruikt in de Indische, Indonesische en Surinaamse keuken.

Meer weten over het standpunt van de NVV over palmolie? Kijk op: www.veganisme.org/informatie/is-het-vegan/ingredienten/palmolie/

100% VEGAN

Veganize. Natuurlijk Eerlijk en gezond. Daar geloven wij in. Zonder toevoegingen. Daarom komen we met een lijn hoogwaardige supplementen als aanvulling op jouw vegan diet. Multivitamine, Fytoplankton en meer. Zonder suiker en veel van onze producten zijn

glutenvrij. Veganize is de eerste kwalitatief hoogwaardige producent van veganvitamines. Kijk op onze site www.prosupplements.nl voor meer informatie, al onze producten en verkooppunten.

Veganize wordt gedistributeerd door: Prosupplements * Tappersweg 59 * 2031 ET Haarlem * info@prosupplements * www.prosupplements.nl

Columns tekst Radjan Hanoeman en Annelieke Joosten

DOEN WE GENOEG? Radjan | Auteur

Het lukt me meestal om beelden van benadeelde dieren te vermijden. Die komen veel te hard binnen, waarna er vervelende echo’s blijven nagalmen. Ik heb me weleens afgevraagd waarom mijn olifantenhuid niet dikker wordt. Wonderlijk eigenlijk: hoe komen die beelden aan bij mensen die dierenleed toestaan?

Ik zag laatst toch een foto van een gedumpt kalf. Helemaal alleen, angstig ineengedoken in een oude kruiwagen. Meteen zag ik voor me hoe kalfjes in de melkindustrie weggehaald worden bij hun moeder. De foto deed me beseffen: de verandering in de wereld gaat niet snel genoeg. Als vrijwilliger probeer ik me op verschillende manieren in te zetten voor een betere wereld. Ik leef op als ik andere mensen hetzelfde zie doen: dat geeft een gevoel van

verbondenheid dat ik vaak mis in onze huidige tijd. Ik ken inmiddels veel veganisten, maar niet in mijn directe omgeving. De potlucks en andere gezellige events van voor de pandemie zijn niet meer vanzelfsprekend. Als de wanhoop heerst dan dwalen mijn gedachten terug naar mijn bezoek aan de Sagrada Familia in Barcelona. Daar bekeek ik een presentatie over de architect Antoni Gaudí, die bij de start van de bouw een belangrijke persoonlijke keuze moest maken. Gaat hij één toren volledig afbouwen, of begint hij met het fundament voor alle torens? Gaudí koos voor het laatste, met de kennis dat hij nooit een afgerond deel zou zien. Hij geloofde dat als de basis goed staat, de rest vroeg of laat volgt. In 2026 is de Sagrada Familia af, na 144 jaar. De toekomstblik van Gaudí biedt me weer perspectief. De voorlopers in een beweging vangen de meeste wind. We kunnen slechts op kop blijven fietsen met het vertrouwen dat het zal lonen. Tegen de tijd dat we moeten aflossen, zullen anderen massaal volgen. Ik geloof daar heilig in.

Eeuwig vuur Het is zeven uur ’s ochtends in het Colombiaanse regenwoud. Op de veranda van een houten huisje dringen de zachte zonnestralen door de boombladeren heen, mijn gesloten oogleden kleuren het licht rood. Terwijl ik een slok koffie neem, vormen tropische vogels met hun gekwetter een kleurrijke kakofonie om mij heen. Het kalme geruis van de bomen brengt alle geluiden samen tot één symfonisch geheel. Ik open langzaam mijn ogen en zucht diep, klaar voor een nieuwe dag.

bijvoorbeeld als ik langs de vleesafdeling loop of wanneer er een zoveelste #MeToo-verhaal in de media verschijnt.

Naar deze droomwereld reis ik regelmatig af wanneer alles wat er zich binnen en buiten mijn hoofd afspeelt mij te veel wordt.

Soms vliegt alles mij aan en Annelieke | Auteur dan voel ik me zo klein in het grotere geheel. Want hoewel mijn strijdlust me levenslust geeft, slokt het ook veel energie op. Is dit een eeuwig vuur of raakt de brandstof ooit op? En wanneer mijn strijden levenslust uitdoven omdat ik ook wel besef dat ik niet in m’n eentje de wereld kan veranderen, wat doe ik dan?

Mijn leven lijkt best romantisch. Ik woon met mijn vriend en twee snoepjes van katten in een klein centraal gelegen appartement in het mooie Rotterdam. Op mijn werk schenk ik de hele dag door hartjes in lattes en klets ik met klanten. Iedere minuut van iedere dag voel ik echter een enorme drang om een wezenlijke verandering teweeg te brengen in de wereld. Mijn strijdlust wordt continu aangewakkerd,

Als dat gebeurt, steek ik gewoon een dikke middelvinger op naar de wereld en vlucht ik weg naar dat mooie huis midden in de jungle. Dan zit ik ’s avonds op diezelfde veranda en kijk ik hoe de warme zon plaatsmaakt voor de maan en ontelbaar veel sterren. Het is een plek die te midden van alle chaos altijd bereikbaar is – en die in de toekomst wellicht zelfs mijn thuis wordt. 29

Zijn ‘wilde’ dieren gebaat bij terugplaatsing tekst Titus Rivas

Kunnen wilde dieren na opvang altijd terug naar

de omgeving waaruit ze afkomstig zijn? De opvang van dieren die in het wild geboren zijn, bijvoorbeeld bij Zeehondencentrum Pieterburen, is normaal gesproken gericht op hun terugkeer in de natuur. Sommige natuurbeschermers vinden zulke opvang alleen zinvol als het om een lid van een bedreigde diersoort gaat. Zo’n kille soortgerichte visie wordt gelukkig niet omarmd door de meeste veganisten. Ook algemener beschouwd is het van belang dat we ons bij de opvang van wilde dieren niet te veel laten leiden door ecocentrische waarden. OPVANG VAN WILDE DIEREN Behalve in het geval van reddingsacties tijdens grootschalige catastrofes gaat het bij opvang van wilde dieren om dieren die als individu in de knel zijn gekomen. Het heeft betrekkelijk weinig zin om ze te redden als je alleen naar de belangen van hun diersoort kijkt.

individueel dier niet alleen kan laten bepalen door de mate waarin dit dier in vrijheid leeft. Ook dit inzicht is gemakkelijker te accepteren voor veganisten dan voor soortgerichte natuurbeschermers die een onnatuurlijk leven eigenlijk als ‘onwaardig’ beschouwen en er weinig moeite mee hebben als dieren die niet in vrijheid kunnen leven worden gedood.

Veganisten zijn voor een onvoorwaardelijk respect voor individuele dieren, ongeacht hun specifieke afkomst. Dit hangt samen met een concept van universele dierenrechten, vergelijkbaar met de mensenrechten. Je mag mensen niet aan hun lot overlaten omdat er al meer dan genoeg mensen op onze aardbol zouden rondlopen. Op een vergelijkbare manier mag je dieren in nood evenmin zomaar laten stikken, alleen omdat hun soort geen gevaar loopt uit te sterven. Veganisme is daarom bij uitstek een ‘individualistische’ stroming, dat wil zeggen: een stroming die gericht is op individuen en uitdrukkelijk niet op soorten.

OPVANG NA MISLUKTE DOMESTICATIE Een moreel verantwoorde opvang van wilde dieren moet primair draaien om de belangen van die dieren zelf, niet om menselijke belangen zoals het domesticeren van wilde dieren. In veel gevallen zou dat overigens niet eens mogelijk zijn. Bijvoorbeeld omdat de dieren erg veel ruimte nodig hebben of omdat ze op den duur bijzonder lastig of zelfs gevaarlijk kunnen worden voor mensen. Toch zijn er genoeg ‘liefhebbers’ die het hoe dan ook willen proberen.

Bovendien is er vaak geen garantie dat opgevangen dieren weer losgelaten kunnen worden in de vrije natuur. Dit betekent dat men de waarde van het leven van een

Op de website van de Nederlandse Stichting AAP kunnen we lezen dat primaten die door

Wilma | foto van Stichting AAP

30 | NVV | VEGAN Magazine 132

Zijn ‘wilde’ dieren gebaat bij terugplaatsing tekst Titus Rivas

mensen in huis waren genomen regelmatig worden afgedankt door de eigenaar. De stichting biedt apen en andere exotische dieren tijdelijk opvang zodat ze hun onprettige verleden te boven kunnen komen. Als de opgevangen dieren eenmaal voldoende hersteld zijn, zoekt AAP een nieuw permanent thuis voor hen. Dit kan een reservaat of wildpark zijn dat de dieren een geschikte leefomgeving zou kunnen bieden. AAP maakt daarbij overigens gebruik van screening en inspectie op locatie, en raadpleegt tevens onafhankelijke deskundigen. Ze doet ook regelmatig navraag naar het welzijn van herplaatste dieren. HERPLAATSING IN DE NATUUR Zeehonden of vogels zal men in een groot aantal gevallen na opvang kunnen herplaatsen in een natuurlijke leefomgeving. Ze kunnen dan na een relatief korte herstelperiode als het ware de draad van hun oude leven weer oppakken. Sommige zeedieren, zoals walvisachtigen, kunnen het bovendien niet of nauwelijks aan in een relatief klein, kunstmatig verblijf te moeten leven. Ze ervaren hun situatie als een vorm van gevangenschap waarbinnen ze nooit echt gelukkig kunnen worden. In het geval van landdieren ligt dit volgens Stichting AAP een stuk ingewikkelder. Natuurlijke habitats zijn de laatste jaren alleen maar schaarser geworden en lang niet altijd beschikbaar voor nieuwe dieren. Dat betekent dat men zijn toevlucht moet nemen tot voornoemde reservaten of parken, als de op-een-na beste optie die een veilige natuurlijke setting voldoende benadert. Verder benadrukt AAP dat sommige individuele dieren helemaal niet geschikt zijn voor een rehabilitatie gericht op een leven in het wild. Sommige dieren zijn bijvoorbeeld te oud of getraumatiseerd of moeilijk in de omgang met soortgenoten. Bepaalde dieren zijn gebruikt als proefdier en daarbij opzettelijk besmet met virussen, waardoor het onverantwoord is ze los te laten in de natuur. Zulke dieren worden dan ook helemaal niet herplaatst, maar blijven in de eigen opvang, waar ze liefdevol verzorgd worden. De ervaring van opvang-organisaties zoals Stichting AAP leert ons dus dat herplaatsing lang niet altijd wenselijk of zelfs maar mogelijk is.

opgebouwd. Bij intelligente, sociale dieren als olifanten moet je kijken naar de individuele banden die ze onderhouden met andere dieren. Het is onverantwoord om een olifant die happy genoeg is zomaar uit zijn of haar vertrouwde sociale omgeving te halen. Zoals de circusfamilie zelf naar voren bracht, was het helemaal niet denkbeeldig dat Buba daaraan onderdoor zou gaan. De minister van Landbouw besloot dat Buba om dergelijke redenen bij de familie mocht blijven. Tegenstanders reageerden cynisch; ze leken dit besluit als een vrijbrief voor de familie te beschouwen om Buba als bron van inkomsten te blijven gebruiken. Dat er sprake kon zijn van daadwerkelijke wederzijdse genegenheid paste duidelijk niet in hun wereldbeeld. HET INDIVIDUELE DIER MOET CENTRAAL STAAN Zoals we kunnen leren van Stichting AAP, hebben wilde dieren die bij mensen hebben geleefd een rugzakje. Dit betekent dat ze lang niet altijd succesvol herplaatst kunnen worden. Vaak biedt een reservaat of wildpark uitkomst, maar in bepaalde gevallen, zoals dat van Buba, is het beter dat een wild dier in een opvang bij mensen blijft leven. Niet omdat dit vanaf het begin de opzet was, maar omdat het sociaal-emotioneel het beste is voor het dier zelf. In feite sluit deze conclusie perfect aan bij de ethiek van de Amerikaanse auteur Gary Francione of de Britse YouTuber David Ramms, die de nadruk op individuen van het veganisme expliciet vermelden. Het is minder belangrijk dat een individueel dier volledig naar zijn wilde natuur kan leven, dan dat een dier simpelweg zo gelukkig mogelijk is. Wat dat betreft is er volgens mij een duidelijke parallel met de discussie over huisdieren.

DE CASUS VAN BUBA Enkele jaren geleden nam ik deel aan online discussies over het lot van de olifant Buba die een groot deel van haar leven had doorgebracht bij de circusfamilie Freiwald. Toen het gebruik van wilde dieren voor circussen in 2015 verboden werd, vonden veel twitteraars dat Buba koste wat kost bij deze familie weggehaald moest worden. Inbeslagname en herplaatsing zouden haar leven wezenlijk verrijken en haar veel gelukkiger maken na een bestaan als circusdier. Ik bracht daar tegenin dat Buba reeds jaren bij de Freiwalds woonde en duidelijk ook positieve banden met hen had

Lutz Freiwald en olifant Buba | foto van Stichting Buba

De geweldloze wortels tekst Emile Dingemans

De geweldloze wortels VAN HET VEGANISME

Om vooruit te komen in het veganisme, is het cruciaal connectie te houden met de wortels. Daarom is het goed om soms terug te kijken waar we vandaan komen, waar die wortels liggen. Welke bedoeling hadden de eerste veganisten met de levenswijze en waarom organiseerden ze zich? Soms voelt het alsof wij de eerste generatie veganisten zijn, pioniers in een wereld waar het gebruik van dieren de norm is. Maar het idee van geweldloosheid richting onze mededieren is al in de Indusbeschaving (3200-1900 v. Chr.) terug te vinden. Radjan Hanoeman vertelt in zijn artikel in deze uitgave over meer culturen die al geweldloosheid nastreefden. Dichter bij huis, in het Groot-Brittannië van het begin van de 20e eeuw, waren in de Britse Vegetarian Society vegetariërs die lieten weten dat zij, in tegenstelling tot andere vegetariërs, geen koemelk en eieren consumeerden omdat zij dat niet consistent vonden. Vegetariërs die dat wel deden droegen bij aan de slacht van dieren, stelden zij. In 1944 leidde dit tot het ontstaan van een no dairy-commissie. Al snel concludeerde de organisatie dat de groep zich beter zou afsplitsen en datzelfde jaar werd de Vegan Society opgericht. Het was dat jaar dat Donald Watson kwam met de term vegan om deze mensen te beschrijven, nog voordat er een definitie was. De definitie die de nieuwe vereniging gaf aan het veganisme, legde een prioriteit bij het beëindigen van het gebruik van niet-menselijke dieren door mensen. De oprichters van de Vegan Society zagen het veganisme echter ook in een bredere context. Ze zagen een sterke verwantschap tussen het geweld dat mensen richting niet-menselijke dieren uiten en het geweld onder mensen, wat ‘als een boemerang’ terugkwam. De veganistische levenswijze werd dan ook gezien als ‘een evolutie van de mens’ waarbij we ons bevrijden van al het geweld, naar alle dieren (inclusief elkaar).1 Vergelijkbare redenen had Pythagoras, die vegetarisme beschouwde als een sleutel tot het vreedzame samenleven van mensen en die stelde dat het doden van dieren de menselijke ziel wreed maakte.2 Ook in Nederland begonnen veganisten zich steeds minder thuis te voelen tussen lacto-ovovegetariërs. 1

Roger Yates, 'And if you know your history...', part 3

Vegetarian Society, World history of vegetarianism

32 | NVV | VEGAN Magazine 132

De Vegetariërsbond bleef de veganistische levenswijze zelf voornamelijk zien als een onhaalbare utopie. Het leidde ertoe dat een aantal leden van de Vegetarische Jongerenvereniging en de Vegetariërsbond in september 1979 een eigen groep, de Veganistenkring, oprichtten. Langzaam groeide het aantal leden van de Veganistenkring. In 1985 veranderde de groep haar naam naar Veganisten Organisatie en bracht haar eigen blad uit. Op 4 september 1988 registreerden ze zich als eigen vereniging, de Vereniging Veganisten Organisatie (VVO). Toenmalig secretaris Cor Nouws schrijft in het jaarverslag over 1987 dat de vereniging een jaar eerder groeide van 80 naar 130 leden. We lezen ook dat de vereniging al erg bedreven was met 3 fysieke bijeenkomsten, 4 lezingen, 10 stands, het verenigingsblad VEGANISMEN (de voorloper van VEGAN Magazine) en werkgroepen voor landbouw zonder dierlijke mest en productinformatie, wat de voorloper van Vegan Wiki mag heten. En uiteraard - hoe kan het ook anders – een campagne tegen zuivel. Deze pioniers konden er alleen maar van dromen dat de vereniging 35 jaar later, ruim 4.000 leden zou tellen en 1,5% van de bevolking veganist zou zijn.

ADVERTENTIES STICHTING WERELDHONDEN De stichting zet zich in voor zwerfhonden in het buitenland. Ze doet dit middels adopties in Nederland en het financieren van sterilisaties en medische zorg ter plaatse. Zie: www.wereldhonden.nl en Facebook. BIOLOGISCH TEXTIEL BIJ PURE COVERZ Biokatoen voor bed, bad, tafel en keuken. Ook tassen en ruim assortiment stoffen & fournituren. Bestel online met Vegan Friendly korting: www.purecoverz.nl - 0226-341965

VEGAN MAGAZINE

VEGAN ONDERNEMERS

Ook een plekje in ons magazine of op onze social media? We zijn toegankelijk voor iedere prijsklasse: van een bescheiden regeladvertentie tot een heuse campagne. Wil je ook online je doelgroepen aanspreken? Ook hier is van alles mogelijk! Bovendien is dit ook het moment om voor een heel jaar je advertenties in te kopen: dan krijg je een mooie korting van ons! Meer weten? Mail dan naar adverteren@veganisme.org

VEGALOVE DATINGSITE Groen hart? Vind je liefde of vriendschap bij Vegalove. Gratis inschrijving, proefperiode: www.vegalove.nl FB/Insta: @vegalovedating. Samen groen is goud! GRONINGEN Fietsen, wandelen of een bustocht door de fraaie stad Groningen onder leiding van een deskundige gids? Zie: www.henkbakker.nl DE GROENE BOEKHOUDER Het duurzame administratiekantoor dat ondernemers en goede doelen helpt met administratie, financiën en belastingzaken. Kijk op: www.groeneboekhouder.nl

Vegotel

100% Vegan accommodaties Vegadates is al jaren dé plek waar veggies en vegans elkaar ontmoeten voor liefde, vriendschap of avontuur. Maak nu gratis een account aan en wie weet ontmoet je in de komende weken wel de liefde van je leven!

Deel de liefde

voor dieren voor natuur vegan junkfood

Vegotel Blije (aan zee), de enige 100% vegan half- en volpension locatie in Nederland. Inmiddels uitgebreid naar 25 locaties in 7 landen. Zeedijk 6, 9171 AM Blije Tel: 0519-347069 Internet: www.vegotel.nl E-mail: info@vegotel.nl

VEGAN Magazine nr 132 - lente 2022

Articles from VEGAN Magazine nr 132 - lente 2022