VEGAN Magazine nr 131 - winter 2022 by Nederlandse Vereniging voor Veganisme

VEGAN Magazine is een uitgave van de Nederlandse Vereniging voor Veganisme - winter 2022 - nummer 131

INHOUDSOPGAVE

COLOFON

THEMA: DIER/EN/RECHT

4 5 6 7 9 10 12 16 19 23 24 26 28 30 32 33 34 35

Interview kunstenaar Ruben van der Meer Boekenwinactie Boordevol recepten!

Internationale wetgeving Global Animal Law

Dieren bij scheiding Wat als de verzorgers gaan scheiden?

Duurzaamheidsdagboek Van Anton de Jong

Vegan basics Help! Hoe red ik een dier?

Hoe dieren zelf voor hun rechten strijden Interview met Geertrui Cazaux

Ecocidewetgeving Noodzaak voor een duurzame toekomst

Recepten Inspiratie voor de feestdagen

Animal Rebellion Actievoeren met een burgerbeweging

Vegan Friendly Hebben honden recht op een vleeshoudend dieet?

Hoofdredactie: Marianne van Diepen Redactie-assistentie: Mathilde Hoeve, Ellen Kooijman, Julia Hella Ranft, Minke Zegveld Redactie: Irwan Droog, Anne Flint, Matthijs Koevoet, Frida van Til Eindredactie: Arina Banga Omslag: Ruben van der Meer Auteurs: Anne Flint, Paul van Gent, Indra Gesink, Joris de Graaf, Radjan Hanoeman, Marten Hendriks, Annelieke Joosten, Ellen Kooijman, Cynthia Pallandt, Emma van Ratingen, Titus Rivas, Esther van Voorden, Minke Zegveld Recepten: Talitha Grace, Ruth en Hans Kuipers, VSA Nijmegen, Julia Hella Ranft Cartoons en illustraties: Farhad Foroutanian, Ellen Kooijman, Joost Leuven, Anouk Willems, Maaike Zandstra Fotografie: Vera Bouman, Paul van Gent, Talitha Grace, Julia Hella Ranft Conceptontwerp en dtp: Lize Jansen, Jessie Kuppens, Maaike Zandstra Drukwerk: Caparis Grafisch Centrum, Heerenveen Advertentie-acquisitie: adverteren@veganisme.org Oplage: 3750 VEGAN Magazine is het magazine van de Nederlandse Vereniging voor Veganisme en verschijnt vier keer per jaar. Suggesties en bijdragen zijn welkom (redactie@ veganisme.org). De hoofdredactie streeft ernaar om diverse perspectieven te bieden in elke editie. Standpunten van schrijvers of geinterviewde personen hoeven niet overeen te komen met de standpunten van de NVV.

Houden van ratten Interview met een opvang voor wilde ratten

VEGAN Magazine wordt gedrukt op milieuvriendelijk papier

Interview met Julia Steenbergen Over haar hartverwarmende crowdfunding

Het lidmaatschap kan per maand of per jaar worden

De Wet Dieren Het historische amendement van Leonie Vestering

Bestuursartikel Een perfecte match

Korte column / De Kleine V Annelieke Joosten

Korte column / De Kleine V Radjan Hanoeman

Strippagina Anouk Willems, Joost Leuven en Farhad Foroutanian

met plantaardige inkt.

voldaan. We incasseren je bijdrage rond de 25e van de maand. Opzeggen kan op elk moment, na de eerste 12 maanden van je lidmaatschap. Nederlandse Vereniging voor Veganisme Postbus 31447 6503 CK Nijmegen Tel. 06 524 339 31 E-mail: info@veganisme.org Internet: www.veganisme.org

Interview kunstenaar tekst Ellen Kooijman | foto Rob Poortvliet

INTERVIEW MET KUNSTENAAR

Ruben van der Meer Ruben maakte de sprekende cover van deze wintereditie. Halverwege zijn studie verpleegkunde besefte hij dat hij hier helemaal niet wilde zijn. De plek waar hij zich wel thuis voelde, was in de wereld van de kunst. Hij was nog maar net vegetariër, maar leerde hier al snel het veganisme kennen. HOE BEN JE VEGANIST GEWORDEN? ‘In 2013 studeerde ik Art & Design in Amsterdam. Ik was net een paar weken vegetariër en mijn docent maatschappijleer liet The best speech you will ever hear van Gary Yourofsky zien. Ik was om. Hij maakt duidelijk hoe onnodig het eten van dierlijke producten is en ook hoe makkelijk het tegenwoordig is met alle ‘vervangende’ producten in de supermarkt. Thuisgekomen heb ik mijn moeder gelijk verteld dat ik veganistisch zou gaan eten. Ik kom uit een slagersfamilie, dus leg dat maar eens uit op familiebezoek. Mijn moeder vroeg me of ik niet aan het overdrijven was. Omdat ik, net na het zien van de speech, nog niet meteen goed kon verwoorden waarom ik het wilde, vroeg ik haar of ze deze samen wilde kijken. ‘Niet om je over te halen maar zodat je begrijpt waarom’. Na het kijken was ze het ermee eens en zijn we bijna vrijwel direct vegan gaan eten. Mijn ouders waren destijds al uit elkaar en mijn vader, die slager is, reageerde begrijpelijkerwijs anders. Met het verstrijken van de tijd is hij het meer gaan accepteren en is er ook iets veganistisch in huis als ik kom eten.’ HOE BEN JE ALS KUNSTENAAR BEGONNEN? ‘Al sinds mijn vroege jeugd was ik veel aan het tekenen maar ik dacht dat dit een hobby zou blijven. Halverwege mijn studie tot verpleegkundige besefte ik dat ik niet op de goede plek zat en ben ik na een tussenjaar naar Art & Design overgestapt. Tijdens de verschillende stages bij kunstenaars wist ik dat ik zelf les wilde geven. Na de studie heb ik een atelier gevonden waar ik zelf werk en les geef.‘ 4 | NVV | VEGAN Magazine 131

HOE IS VEGANISME ONDERDEEL VAN JOUW WERK? ‘Hoewel het met materialen niet altijd makkelijk is om ingrediënten te achterhalen, mijd ik dierlijke producten. Veganisme speelt echter geen grote rol in mijn werk. Ik heb wel veel dieren geschilderd maar meestal zijn dat honden en katten van trotse baasjes. Ik heb er geen ervaring mee, maar vanuit veganistische principes zou ik bepaalde opdrachten weigeren. Als mijn vader of broer, die ook slager is, zou vragen om schilderijen voor in de winkel te maken dan zou ik dat weigeren. Ik zou het geen fijn gevoel vinden dat mijn werk bijdraagt aan het mooier verpakken van de vee-industrie dan het is.’

“Mijn vader is slager maar haalt nu ook iets veganistisch als ik kom eten.” WAT KUNNEN WE VOLGENS JOU DOEN OM VEGANISME UIT TE DRAGEN? ‘Je kunt het voorbeeld zijn door te laten zien hoe makkelijk, gezond en lekker het kan zijn! Maar ook door in gesprek te blijven met niet-vegans en met elkaar. Er schuilt naar mijn idee gevaar in het religieus belijden van welke overtuiging dan ook. We jagen mensen in het harnas door er met gestrekt been in te gaan. Dit heb ik proberen te verbeelden in het werk op de cover. Het verheffen van de overtuiging tot iets heiligs en onschendbaars. Wat mij betreft zoeken we naar wederzijdse kernwaarden en begrip. Maar het biggetje met aureool op de voorkant is natuurlijk wel degelijk ‘heilig’: niet meer of minder waard dan welk leven dan ook.’ Meer van Rubens werk zien? rubenvandermeer.com

Boekenwinactie tekst Emma van Ratingen | Samenstelling Mathilde Hoeve

Boekenwinactie DOE MEE EN MAAK KANS! Of je nou net de plantaardige keuken aan het ontdekken bent of er al wat langer mee bezig bent, deze recepten zullen je inspireren! Ook deze keer mogen wij weer exemplaren weggeven. Wil je er één winnen? Ga naar veganisme.org/boekenpagina en geef je keuze op voor 27 januari 2022. PEACE, LOVE & VEGAN FOOD t.w.v. €20,99 | Karin Rietmeijer

Weet je niet zo goed waar je moet beginnen met het maken van plantaardige gerechten? Of heb je gewoon wat nieuwe inspiratie nodig? Dan schiet Peace, Love & Vegan Food van Karin Rietmeijer je te hulp! In dit boek staan plantaardige recepten vol smaak, kleur en makkelijk te verkrijgen ingrediënten. In plaats van ingewikkelde recepten heeft Karin Rietmeijer zich vooral gericht op op het veganizen van al bekende recepten. Pannenkoeken, appeltaart en curry’s zijn hier voorbeelden van. Naast de heerlijke recepten geeft ze ook tips over welke vitamines en mineralen je het beste uit plantaardige ingrediënten kunt halen. Als kers op de taart zijn er lege pagina’s aan het einde van het boek waar je je eigen recepten op kunt schrijven. GEWOON VEGAN 2 t.w.v. €21,99 | Alexandra Penrhyn Lowe Na het succes van Gewoon Vegan komt Alexandra Penrhyn Lowe nu met het tweede deel. Met 120 recepten wil zij laten zien dat plantaardig koken niet moeilijk hoeft te zijn. De gerechten zijn voor het hele gezin en budgetproof. Het boek bevat recepten in alle soorten en maten. Denk aan een plantaardige pasta carbonara, loempia’s en een soep van bloemkoolbladeren voor diner of lunch. Ook voor de zoete trek kun je zeker terecht in dit boek. Er staan recepten in voor verschillende soorten ijs en voor zoetigheden voor koudere dagen. Of je nou zin hebt in een lekkere lunch, soep of pepernoten: Gewoon Vegan 2 heeft het allemaal.

VEGAN IN ÉÉN PAN t.w.v. €20,99 | Ben Pook en Roxy Pope Heb je trek in een lekkere plantaardige maaltijd, maar zie je op tegen de hoeveelheid afwas die het koken met zich meebrengt? Dan is Vegan in één pan van Roxy Pope en Ben Pook de perfecte oplossing voor jou. In dit boek hebben de twee schrijvers, geïnspireerd door de meest populaire recepten van hun blog wearesovegan.com, 80 plantaardige eenpansgerechten bedacht. De recepten variëren van soepen tot pasta’s en zelfs kaneelbroodjes. Zo kan je van elke maaltijd een feest maken zonder al te veel potten, pannen en platen. En hoef je je na elke lekkere maaltijd uit Vegan in één pan geen zorgen te maken om een grote hoeveelheid afwas in de keuken.

VEGAN BIJBEL t.w.v. €33,99 | The Green Happiness Met meer dan 230 recepten is de Vegan Bijbel van Tessa Moorman van het blog The Green Happiness het perfecte naslagwerk voor in elke keuken! Het boek is geschikt voor iedereen die net begint met het koken van plantaardige gerechten, maar ook voor iedereen die hier al langer mee bezig is. De recepten variëren van quiches en burgers tot basisrecepten voor notenpasta en glutenvrij brood. Daarnaast geeft het boek tips hoe je zelf plantaardige melk kan maken en welke plantaardige ingrediënten je het beste kunt gebruiken in recepten die van origine niet veganistisch zijn, bijvoorbeeld meringues. Eén ding is zeker: met de Vegan Bijbel zit je nooit zonder inspiratie voor welke maaltijd dan ook.

Internationale wetgeving tekst Joris de Graaf

INTERNATIONALE

wetgeving

Enric Noguera (28) is strategisch adviseur bij Global Animal LAW GAL Association (GAL). GAL is erop gericht om dierenrechten bij nationale en internationale instituties op de kaart te zetten. Dit doen ze door te streven naar concrete aanpassingen in wetgeving met betrekking tot dierenrechten en -welzijn. WAARVOOR IS GAL OPGERICHT? ‘GAL is opgericht in 2016 door Antoine F. Goetschel, een Zwitserse advocaat. Hij heeft jarenlange ervaring opgedaan op het gebied van dierlijke vraagstukken in (inter) nationaal recht. De zaken die hij behandeld heeft, hebben er zelfs voor gezorgd dat de Zwitserse grondwet is aangepast. Zwitserland kent dan ook een zeer hoog niveau van controle op dierenwelzijn. Mede vanwege dit succes heeft Antoine GAL opgericht, om zo ook op internationaal niveau veranderingen proberen te bewerkstelligen. De organisatie bestaat uit een groot aantal juridische experts uit diverse landen. Zelf ben ik sinds enkele maanden werkzaam voor GAL. Ik was bezig met mijn masterthesis en aangezien die ook raakvlakken had met dierenrechten, besloot ik Antoine een mail te sturen. Al snel werd ik ook vrijwilliger.’ HOE ONDERSCHEIDT GAL ZICH VAN ANDERE ORGANISATIES? ‘Er zijn ontzettend veel organisaties die enorm goed werk verrichten voor de dieren en ik zou graag voor ze werken. Maar wat mij specifiek aanspreekt aan GAL is dat het niet zozeer kijkt naar het volgen van de regels, maar echt naar het veranderen van de regels. Wat ik hiermee bedoel is dat zelfs als landen en organisaties aan de huidige wetgeving voldoen, dieren nog steeds enorm te lijden hebben. De instanties die zich aan de wet moeten houden, komen er te makkelijk mee weg wanneer ze dat niet doen. GAL heeft echt voor ogen om de wetgeving systematisch te veranderen. Daarvoor heeft GAL allereerst een database aangelegd met betrekking tot wereldwijde wetgeving inzake dieren. Zo kunnen ze er niet alleen op toezien dat die wetgeving 6 | NVV | VEGAN Magazine 131

wordt gevolgd, maar ook proberen om via politiek lobbyen de wetgeving aan te laten passen, daar waar ze van mening zijn dat die veranderd of verbeterd kan worden. Het is noodzakelijk dat we nu echt grote stappen maken om niet alleen de dieren maar ook het klimaat te redden. Dat hopen we met GAL te bereiken. We onderscheiden ons hiermee van andere soortgelijke organisaties, die meer de status quo proberen te behouden.’ OP WELK SUCCES BEN JE HET MEEST TROTS? ‘Dat is wat lastig om te zeggen, omdat we langzaamaan naar iets toewerken. Het aanpassen en maken van wetgeving neemt veel tijd in beslag. Ik kan dus niet een concreet voorbeeld noemen, want er gebeurt veel achter gesloten deuren. Wat ik momenteel een mooi project vind, is het concept voor een conventie over dierenbescherming dat we geschreven hebben voor de Verenigde Naties (VN). De lidstaten van de VN hebben voor de periode van 2015 tot 2030 zeventien zogeheten “Sustainable Development Goals” (SDG’s) vastgesteld, maar in geen enkele van die SDG’s wordt gesproken over een specifieke conventie over dierenbescherming. Niet alleen op ethisch maar ook pragmatisch vlak schieten de SDG’s tekort als het lot van dieren niet in ogenschouw wordt genomen. Er zijn onafhankelijke werkgroepen aangesteld om toe te zien op de praktische uitvoering van de SDG’s door de lidstaten. GAL probeert door middel van deelname aan de werkgroepen invloed uit te oefenen en staat hiermee in de voorhoede van beleidsvorming op dit vlak. Dit is ons voornaamste project en zal ook in de toekomst het meeste van onze tijd in beslag nemen.’

Dieren bij scheiding tekst Cynthia Pallandt

het dier WAT GEBEURT ER MET

ALS DE VERZORGERS GAAN SCHEIDEN?

Cynthia | Auteur

Wanneer je elkaar het jawoord* geeft of wanneer je je gezin uitbreidt, denk je meestal niet dat je ooit uit elkaar zult gaan. Toch kan het gebeuren. Inmiddels wordt dat risico meer gezien en trouwen de meesten daarom onder ‘huwelijkse voorwaarden’. Dat is handig als je een kind of huis hebt. Hoe zit het met niet-menselijke huisgenoten? Wel: voor dieren is niets bijzonders geregeld. Ze worden niet vergeleken met kinderen, maar met spullen! Dat wil zeggen: in het geval van scheiding ligt het aan de voorwaarden waaronder je getrouwd bent wat er met de dieren gebeurt. Of de dieren er al waren vóór het huwelijk is daarbij relevant. Het is daarom verstandig om met de notaris aanvullende afspraken te maken bij wie de dieren gaan wonen wanneer men onverhoopt uit elkaar gaat. Je zit er echter naast als je denkt dat het daarmee wel is afgedaan. Want: wie draagt de kosten van medische ingrepen? Komt er een omgangsregeling of co-ouderschap, en wat is de impact daarvan op het welzijn van het dier? Wat gebeurt er als een van de twee een nieuwe partner krijgt of verhuist? Zo zijn veel meer vragen te bedenken. Het beste anticipeer je hierop door vóór je gaat trouwen samen te brainstormen en afspraken vast te leggen. Als dat niet is gebeurd, kun je het doen wanneer je besluit te gaan scheiden, als het contact daar goed genoeg voor is.

een oplossing te vinden, bijvoorbeeld door het dier tijdelijk bij een pleeggezin onder te brengen. Het zou beter zijn als dieren voor de wet een aparte status krijgen waardoor ze niet meer als spullen gezien worden. Op die manier kan er serieus gekeken worden naar de situatie die het meest in het belang van het dier is, en naar een manier om de relaties tussen de mensen en het dier te behouden. In de tussentijd kun je naar de kantonrechter stappen om een ‘gebruiksregeling’ (wat enigszins lijkt op een omgangsregeling) af te dwingen voor het dier dat je met je partner verzorgde. Ik hoop dat steeds meer mensen dat doen en anderen laten weten dat dit kan. CONCLUDEREND Anders dan bij kinderen is bij dieren weinig wettelijk geregeld om ze niet de dupe te laten worden. Daar zou verandering in moeten komen. Een weloverwogen beslissing met je partner over het adopteren van een dier, vraagt er ook om na te denken over wat de toekomst brengt.

Zelf had ik met mijn ex-partner afgesproken dat de dieren ‘toebehoorden’ aan degene wiens naam op de adoptiepapieren van het dier stond. Dat was formeel bij de notaris vastgelegd. Toen we uit elkaar gingen, kwamen we tot een omgangsregeling en legden deze in een contract vast. Helaas werd het toch weer een discussiepunt toen de situatie veranderde door verhuisplannen, nieuwe relaties en een andere baan. HET BELANG VAN BETERE WETGEVING Wat het extra belangrijk maakt om betere regelingen rondom huisdieren te hebben, is dat mensen vaak langer in ongelukkige relaties blijven als ze een huisdier hebben en daardoor niet weg denken te kunnen. Soms wordt het dier daar zelfs bewust voor ingezet en wordt de partner op die manier ‘gegijzeld’. In dergelijke gevallen kan Stichting Mendoo, voorheen bekend als Blijf Van Mijn Dier, helpen om

* Voor het gemak ga ik in dit artikel verder steeds uit van het geval waarin mensen met elkaar trouwen, maar het kan ook gelden voor een samenlevingsovereenkomst of geregistreerd partnerschap.

Sonett – zo veganistisch E

Hoe veganistisch? Want 46 van de 51 Sonett producten hebben de Vegan-bloem. Sonett voert geen dierproeven uit en laat er ook geen uitvoeren. In tegendeel: Sonett ondersteunt de Academie van de Duitse Dierenbeschermingsbond, die aan het ontwikkelen van alternatieve testmethoden werkt. Alle Sonett producten zijn 100% biologisch afbreekbaar. In

tegenstelling tot veel andere was- en reinigingsmiddelen zijn ze vrij van petrochemische tensiden en enzymen. Sonett producten bevatten geen geur-, kleur- en conserveringsstoffen. Alle oliesoorten en etherische oliën zijn voor 100% afkomstig uit gecontroleerd biologische of biologisch-dynamische teelt. Alle Sonett producten worden uiteraard zonder gentechniek, en zonder nanotechnologie gemaakt. | www.sonett.eu Sonett – zo goed.

ECOLOGISCH CONSEQUENT

Verkrijgbaar in bio-winkels.

Duurzaamheidsdagboek tekst Anne Flint | illustratie Maaike Zandstra

duurzaamheidsDAGBOEK We maken dagelijks talloze kleine en grote beslissingen waarmee we invloed hebben op de kwaliteit van onze wereld. We doen dat allemaal op onze eigen manier. In deze rubriek laten we zien hoe duurzaamheid vorm krijgt in ons dagelijks leven. Wat zijn de dilemma’s? Wat vinden we echt belangrijk? Elke editie houdt een lezer van VEGAN Magazine een week een duurzaamheidsdagboek bij. Deze keer: ANTON DE JONG Leeftijd: 59 jaar Woonplaats: Amsterdam Beroep: Woonbegeleider gehandicaptenzorg Inkomen: € 2000 - € 3000 bruto per maand Woonsituatie: Samenwonend met mijn man Maurice en twee katten Joep en Jelle MAANDAG Dit dagboek begin ik graag met tuinieren, iets wat ik met veel passie doe. We hebben sinds kort een bloemen- en groentetuin, en dat in Amsterdam. Tuinieren doe ik het liefst zo biodynamisch mogelijk en daardoor gebruik ik geen mest, maar brandnetelgier. Mest is immers niet veganistisch en het overschot aan stikstof en fosfaat is ook nog eens schadelijk voor de grond. Maar ik merk wel dat de opbrengst uit onze tuin minder is dan die van de buren die wel mest gebruiken. De komende periode ga ik me verdiepen in plantaardige alternatieven. DINSDAG Mijn telefoonabonnement loopt af en aangezien mijn huidige telefoon helemaal op is, ga ik deze keer voor een nieuwe. Ik twijfel tussen een iPhone en een Fairphone. Met de iPhone ben ik al bekend. Deze heeft veel functies en een mooi design. Apple beweert materialen te recyclen, maar ik lees ook vaak dat productiemedewerkers in China behoorlijk worden onderbetaald. De Fairphone is wat logger en heeft veel minder functies, maar daartegenover staat dat de telefoon duurzaam en eerlijk is. Het verhaal van Fairphone spreekt me het meeste aan en ik besluit deze te bestellen. Mijn oude telefoon lever ik in via www.eeko.nl. WOENSDAG Ik werk op een zorglocatie met vier bewoners en veel (niet-vegan) collega’s. We koken dagelijks en vandaag stel ik de menu’s samen voor volgende week. Toen ik hier twee jaar geleden begon, werden er veel dierlijke en ongezonde producten gebruikt (twintig liter melk per week). Stapje voor stapje heb ik nieuwe producten geïntroduceerd, zoals plantaardige melk, vleesvervangers, veganistisch broodbeleg en vooral meer groente. Inmiddels wordt er minimaal twee tot drie keer per week veganistisch gekookt.

DONDERDAG Helaas is er in de groentetuin een slakkenplaag. Ook de slak mag een plek in de tuin hebben, maar niet alles kaalvreten. Ik heb ze afgelopen tijd steeds verplaatst naar natuur verderop, maar ze blijven terugkomen. Ik wil ze niet doden, maar wat dan wel? Via zoekmachine Ecosia (die 80% van haar winst schenkt aan de bescherming van het regenwoud) zoek ik tevergeefs naar een oplossing. Uiteindelijk krijg ik van een vriend de tip om plantjes in te spuiten met knoflookwater. De slak houdt niet van knoflook en zal de ingespoten plant mijden. Een goed compromis. VRIJDAG Na een hectische werkdag zie ik een afgedankte kamerplant op straat staan. Voor ik het weet staat de plant in mijn fietstas. Ik kom moe en futloos thuis. Ik heb me voorgenomen om minder kant-en-klaarproducten te eten, omdat ze een grotere ecologische voetafdruk hebben en meestal veel te veel zout bevatten. Maar tegelijk schreeuwt mijn lijf dat het alleen maar op de bank wil hangen. Ik geef toe aan mijn lijf en we hebben een heerlijke snackavond. ZATERDAG Zaterdag doen we onze inkopen op de biologische Noordermarkt in Amsterdam. Op de markt (en soms ook in de biowinkel) kosten bepaalde groenten en fruit net zo veel als in de reguliere supermarkt. Je moet er alleen wat verder voor fietsen. Niet alleen voor mijn gezondheid vind ik biologisch eten belangrijk, maar ook vanwege de pesticiden die in de niet-biologische teelt worden gebruikt. Ik koop ook mooie biologische bloemen voor in huis. ZONDAG Vandaag gaan we bij vrienden op bezoek. Ik heb een aardigheidje voor ze gekocht. Als inpakpapier (her)gebruik ik het papier waarmee de bloemen van de markt waren ingepakt. Dit lijkt misschien onbenullig, maar als we dit allemaal vaker zouden doen, dan zou er veel minder afval zijn. 9

Vegan basics tekst Annelieke Joosten | foto Irwan Droog

HOE RED Help! IK EEN DIER?

Of het nu in de stad, het platteland of ergens daartussenin is, hulpbehoevende niet-menselijke dieren vind je overal. Denk aan zieke stadsduiven, aangereden katten of verdwaalde hertjes. Maar Annelieke | Auteur hoe weet je of een dier in nood is? En als iemand hulp nodig heeft, wat kun je dan doen? In deze driedelige Vegan Basics-serie duiken we in het systeem van de dierenhulp in Nederland. In dit eerste deel leg ik uit welke verschillende hulporganisaties er zijn, hoe ze samenwerken en in welke situaties je welk nummer kunt bellen. 144 Om te beginnen is het goed om uit te leggen dat er in Nederland verschillende organisaties zijn die hulpbehoevende dieren helpen. Allereerst is er de dierenpolitie, bereikbaar via 144. 144 werkt als overkoepelend orgaan dat alle andere dierenhulporganisaties met elkaar verbindt. Je kan de dierenpolitie bellen voor alle situaties waarin dieren in gevaar zijn, of waarbij een dier een gevaarlijke situatie voor mensen veroorzaakt. Denk aan een hond in een auto op een warme dag of een losgebroken koe op de snelweg. 144 verbindt je door met de juiste instantie, zoals de dierenambulance, de opvang, Rijkswaterstaat of de brandweer. Elke dierenambulance, opvang of andere organisatie heeft een eigen centrale en telefoonnummer. Als je zeker weet in welke regio je zit en welke organisatie je nodig hebt, dan kun je hen direct bellen. Dit scheelt een lijntje en bespaart kostbare tijd. Mocht je niet zeker weten wie je moet hebben, dan bel je gewoon 144. De telefonisten van 144 staan klaar om advies te geven en snel te schakelen voor de juiste hulp. RIJKSWATERSTAAT, BRANDWEER EN POLITIE In situaties die te gevaarlijk of onbereikbaar zijn voor de dierenambulance, zoals een loslopende hond op de snelweg of een aangereden hert, werken verschillende hulpinstanties samen. Per situatie wordt gekeken welke instantie het beste kan helpen. Voor situaties langs de snelweg of provinciale weg wordt vaak Rijkswaterstaat ingeschakeld. De brandweer schiet te hulp voor dieren op lastig bereikbare plekken, zoals een kat die vastzit in een boom. Daarnaast kan de ‘gewone’ politie ingrijpen, bijvoorbeeld wanneer er 10 | NVV | VEGAN Magazine 131

ook gevaar dreigt voor mensen. De politie is ook bevoegd om een ruit in te slaan wanneer een dier opgesloten zit in een te hete auto. Vervolgens wordt het dier overgedragen aan de dierenambulance. DE DIERENAMBULANCE In veel situaties zal je worden doorverbonden met de dierenambulance in de desbetreffende regio. Deze organisaties hebben ieder hun eigen beleid. Er zijn geheel zelfstandig opererende organisaties, organisaties die onderdeel zijn van de Dierenbescherming en organisaties die middelen van Stichting Dierenlot gebruiken. Daarnaast is er nog de Federatie Dierenambulances Nederland (FDN) waar organisaties bij aangesloten kunnen zijn. De FDN stelt eisen aan lidmaatschap op gebied van voertuig, kleding en organisatie. De Dierenbescherming stelt middelen beschikbaar aan organisaties die onderdeel zijn van de Dierenbescherming zelf; deze organisaties voeren het beleid van de Dierenbescherming. Hoewel deze organisaties allemaal globaal dezelfde doelen hebben – het helpen van dieren in nood – weten mensen vanwege de verschillen in beleidvoering vaak niet wat ze kunnen verwachten wanneer ze de dierenambulance bellen. NON-PROFITORGANISATIE Alle dierenambulances draaien op donaties en soms een subsidie. Bij de dierenambulance werken voornamelijk vrijwilligers zonder diermedische achtergrond. In sommige gevallen, zoals bij ambulances die bij de FDN zijn aangesloten, moeten de bijrijders wel kennis hebben van EHBO bij dieren. Ook dat verschilt per organisatie. Er werken ook

Vegan basics tekst Annelieke Joosten | foto Irwan Droog

wat betaalde krachten die de boel draaiende houden en de vrijwilligers aansturen. Belangrijk om te beseffen is dat een dierenambulance niet vergelijkbaar is met een ambulance voor mensen. Een van de ondervraagde organisaties zei zodoende ook dat de dierenambulance eigenlijk voornamelijk een vervoersmiddel is om dieren op de juiste plek te kunnen krijgen.

Tijd van het jaar/drukte In de ene periode is het bij de ambulances drukker dan in de andere. Zo zijn ze in de lente vooral druk met jonge dieren, waardoor er soms geen plaats is voor nieuwe dieren. Het kan dan zijn dat de ambulance je vraagt om een dier zelf naar de opvang te brengen. Ook de dierenopvangcentra hebben bepaalde periodes te kampen met drukte, bijvoorbeeld rondom de zomervakantie. In die periode zitten de asiels vaak vol met achtergelaten honden en katten. WAT GEBEURT ER ALS JE BELT NAAR DE DIERENAMBULANCE? De centralist zal je een aantal vragen stellen om erachter te komen hoe het dier het beste geholpen kan worden. Diegene zal vragen om wat voor dier het gaat en wat er mis is. Vervolgens zullen er, indien het dier als hulpbehoevend wordt ingeschat, vervolgstappen worden genomen. De telefonist kan je dan bijvoorbeeld vragen om het dier zelf te vangen of het naar een opvang te brengen.

Muisjes op een kruik. Redacteur Irwan ving ze tijdelijk op. Daarna bracht de dierenambulance ze naar een opvang.

HET BELEID VAN DE DIERENAMBULANCE De dierenambulance is er in principe voor alle dieren, van veldmuis tot huiskat en van stadsduif tot bosuil. Het is per organisatie en situatie afhankelijk of de dierenambulance een hulpbehoevend dier te hulp schiet. Dit hangt af van een aantal zaken: Aantal vrijwilligers Het gros van de mensen die werkzaam zijn bij de dierenambulance is vrijwilliger. Doordat het altijd gaat om een non-profitorganisatie, kan het zijn dat menskracht soms beperkt is. Beschikbare middelen Sommige dierenambulances zijn volledig uitgerust voor alle dieren, groot en klein. Andere, kleinere organisaties hebben beperkte middelen beschikbaar en kunnen bijvoorbeeld geen herten meenemen. In zulke gevallen wordt de brandweer of Rijkswaterstaat ingeschakeld. Ook kan het zijn dat een bepaalde regio slechts één ambulance tot zijn beschikking heeft.

Als een dier wordt opgehaald door de ambulance, is de handelswijze over het algemeen als volgt. Levende inheemse dieren worden naar een wildopvang gebracht. Indien nodig kan een dierenarts het dier onderzoeken en eventueel behandelen. Levende ‘huisdieren’ worden vervoerd naar een huisdierenopvang of dierenasiel, tenzij ze door identificatie door middel van chipregistratie/penning/ringnummer direct naar huis kunnen. Ook deze gaan, indien ze gewond of ziek zijn, eerst naar een dierenarts. Overleden huisdieren worden, als ze niet geïdentificeerd kunnen worden, twee weken in bewaring gehouden bij de dierenambulance of bij een crematorium (verschillend per dierenambulance). Na deze wettelijke termijn worden ze ‘ter destructie aangeboden’, wat een botte term is voor het cremeren van het stoffelijk overschot. Dode inheemse dieren worden verzameld en ook ter destructie aangeboden. Volgend nummer: Help, hoe red ik een gedomesticeerd dier? Mét handige paginagrote flowchart om snel tot actie over te gaan. DIT ARTIKEL IS MEDE TOT STAND GEKOMEN MET DE HULP VAN: Dierenambulance Amsterdam www.dierenambulance-amsterdam.nl Dierenambulance Breda www.docbreda.nl Federatie Dierenambulances Nederland www.fdn.nl Dierenbescherming Nederland www.dierenbescherming.nl

Interview met Geertrui Cazaux tekst Paul van Gent

HOE DIEREN ZELF

VOOR HUN RECHTEN STRIJDEN

Als je de gemiddelde veganist vraagt ‘Wie strijden er zoal voor dierenrechten?’ zul je waarschijnlijk namen van bekende activisten, schrijvers en politici horen en misschien een aantal dierenrechtenorganisaties (hopelijk ook de NVV). Opvallende ontbrekenden zijn vaak de dieren zelf. Geertrui Cazaux legt uit waarom dat onterecht is. De Vlaamse Geertrui is al zo’n 25 jaar bezig met opkomen voor de rechten van dieren, vroeger als academicus, nu meer als schrijver en activist. Ze legt uit dat haar kijk op dierenrechten een aantal belangrijke ontwikkelingen heeft doorgemaakt. ‘In het begin kwam dat door het lezen van werken over ecoFoto: eigen collectie Geertrui feminisme van bijvoorbeeld Carol J. Adams. Die deden me beseffen dat alle vormen van onderdrukking gelinkt zijn: speciesisme, seksisme, racisme. Daarna was er de periode, twaalf jaar geleden, waarin ik zelf veganist werd; dat was ook een belangrijke persoonlijke omslag. En een paar jaar geleden begon ik met lezen over dierenverzet. Het begon met Fear of the Animal Planet van Jason Hribal en vorig jaar kwam daar Animal Resistance in the Global Capitalist Era van Sarat Colling bij. Die boeken hebben mijn kijk heel erg veranderd.’

12 | NVV | VEGAN Magazine 131

Dieren verzetten zich zelf tegen hun onderdrukking. Cazaux legt het uit aan de hand van een voorbeeld. ‘Het verhaal van dierenverzet dat op mij een diepe indruk heeft gemaakt is dat van olifant Tyke. Ze werd op jonge leeftijd uit Mozambique gehaald om in Amerikaanse circussen trucjes op te voeren.’ Haar leven was geen pretje: ze zat vaak geketend, reisde van stad naar stad in kleine verblijven en werd geslagen om de trucjes te leren. ‘Ze had vaker verzet getoond door niet te willen optreden of door trainers aan te vallen. In 1994 was ze in Hawaï voor een show. Op een gegeven moment stormde ze de ring in. Ze viel een trainer aan die daarbij om het leven kwam. Ze vluchtte de straat op en heeft een hele tijd door de straten van Honolulu gelopen, voordat de politie haar uiteindelijk doodschoot. Er is veel videomateriaal van en dat is de wereld rondgegaan. Zo heeft haar verzetsdaad een beweging in gang gezet. In veel steden en landen is er nu een verbod op het gebruik van wilde dieren in circussen.’ Als ik haar vraag om meer voorbeelden daagt ze me uit: ‘Als je er echt op begint te letten, dan zie je dat er zoveel

Interview met Geertrui Cazaux tekst Paul van Gent

Foto: Stichting de Leemweg

gevallen zijn.’ En inderdaad, ik herinner me niet veel later koe Hermien die in december 2017 samen met haar zus ontsnapte op weg naar het slachthuis en zich zes weken in de bossen in Overijssel verschanste. Uiteindelijk werd ze gevangen en na een crowdfundingactie mocht ze haar dagen bij sanctuary Stichting de Leemweg slijten. Een jaar geleden liep het met chimpansees Mike en Karibuna minder goed af. De twee ontsnapten uit hun gevangenschap in Dierenpark Amersfoort. Ze werden net als Tyke doodgeschoten. Als dierenrechtenactivisten moeten we alert zijn op de manier waarop deze verhalen in de media weggezet worden, legt Geertrui uit: ‘De dierenindustrie zet het vaak neer als zeldzaam, iets wat niet vaak gebeurt, terwijl er dagelijks gevallen zijn.’ Ook wordt het geframed als menselijk falen, ‘dan zeggen ze: er zat een fout in de omheining of de verzorger was niet goed opgeleid’. Maar die framing is niet terecht, want dat negeert het handelen van de dieren zelf. ‘Die dieren verzetten zich actief tegen hun onderdrukking. Ook wordt er gedaan alsof de dieren enkel hun instinct volgen of dat ze gek zijn geworden. Maar dat wordt ook gedaan om de aandacht af te leiden van het structurele misbruik van dieren.’ In het creëren van een andere framing ligt een rol voor ons, de dierenrechtenactivisten en veganisten. ‘We moeten die gevallen niet alleen aangrijpen om onze steun te betuigen aan het individuele dier, we moeten die verhalen ook gaan framen als actieve verzetsdaden en erop wijzen dat het geen individueel geval is. Naast dat ene dier dat ontsnapt is of terugvecht, zijn er nog honderdduizenden die hetzelfde lot ondergaan, maar die niet hebben kunnen ontsnappen. Een dier dat ontsnapt krijgt vaak veel sympathie. Veel mensen vinden dat dat dier het verdient om “gespaard” te blijven. Maar dat verdienen al die andere dieren natuurlijk ook.’

Eigenlijk is het een heel logisch verhaal: natuurlijk strijden dieren ook voor hun eigen rechten. Maar waarom zijn zovelen van ons zich daar niet zo bewust van? Geertrui legt een link met saviorism: mensen willen graag een savior (‘redder’) zijn. ‘Die term is vooral bekend van white saviorism. Denk aan witte mensen die naar landen in Afrika gaan met het idee daar de boel te kunnen oplossen, zonder rekening te houden met wat de lokale bevolking eigenlijk zelf al doet.’ Geertrui is disabled (‘heeft een beperking’) en op dat vlak ziet ze iets vergelijkbaars: ‘bij abled saviorism zie je dat mensen met een beperking vaak veel te weinig betrokken worden bij projecten tegen discriminatie, tegen validisme.’ In dezelfde lijn bestaat er dus human saviorism: ‘Als mensen stellen wij onszelf centraal in het dierenrechtenactivisme.’ Het is belangrijk om dat te doorbreken, want in het centraal stellen van onszelf schuilt een risico. ‘De laatste jaren is er veel nadruk op individueel activisme, op onszelf als consument veranderen. Maar daarmee blijven we als maatschappij wel vastzitten in het huidige systeem. Al eten we volledig plantaardig, een systeem gestoeld op economische groei zal altijd te veel natuurlijke grondstoffen gebruiken. We zouden dan geen dieren gebruiken voor rechtstreekse voedselconsumptie, maar we zouden wilde dieren bijvoorbeeld wel blijven uitbuiten. Human saviorism houdt een speciesistische kijk op dieren in stand: als hulpeloze slachtoffers, zonder agency, die ons nodig hebben om hen te “redden” omdat wij het zogenaamd wel beter weten.’ Gelukkig zijn er manieren om dat te voorkomen. Één zo’n manier is door zelf niet zo’n centrale plek in te nemen in ons activisme, maar in plaats daarvan de verhalen te delen waarin dieren voor hun eigen rechten strijden. 13

let nature be your home.

The Online Marketplace for Holistic, Sustainable Living. New Habitz is an ethical, sustainable, vegan, and mindful marketplace. We intend to drive a new era of mindful living and shopping.

A few of our brand partners

Shop with us!

newhabitz.com

Ecocide wetgeving tekst Indra Gesink en Cynthia Pallandt | illustratie Maaike Zandstra

Ecocidewetgeving

EEN NOODZAAK VOOR EEN DUURZAME TOEKOMST MET ONZE AARDE Onder ‘ecocide’ wordt verstaan: de grootschalige of langdurige vernietiging van ecosystemen. Sterfte van individuele dieren, maar ook verdrijven van inheemse volkeren, zijn hier vaak de korte termijn gevolgen van. Op lange termijn en op grotere schaal wordt de leefbaarheid van de Aarde in gevaar gebracht. In dit artikel betogen we waarom ecocide als criminele misdaad erkend moet worden en moet worden bestreden middels wetgeving. We leven in het Antropoceen, een tijdperk zo genoemd naar aanleiding van vergaande wijzigingen van de Aarde door de mens. De mens verandert zijn omgeving meer dan andere dieren. Omdat dit vooral de laatste eeuwen het geval is, onder andere door toegenomen kennis, wordt wel gesproken van het tijdperk Antropoceen. Door deze toegenomen menselijke invloed wordt de Aarde in veel opzichten in leefbaarheid bedreigd, voor onszelf en voor ander leven. Denk aan de oceanen die worden leeggevist, bergen die worden vernietigd om hen hun grondstoffen te ontnemen, het permanent verdwijnen van vele plant- en diersoorten, eilanden en culturen die voorgoed onder de zeespiegel geraken. De mens blijft nog wel even op Aarde. Met de uitdijing van het heelal verwijderen de sterren zich van ons, totdat uiteindelijk hun licht ons nooit meer bereikt, met uitzondering van naar verwachting twee andere zonnestelsels. Er zijn vermoedelijk vele niet te overkomen technologische beperkingen om buiten ons eigen zonnestelsel te reizen. Als we er toch in slagen om buiten deze twee nabije zonnestelsels te komen, dan volgt door de uitdijing van het heelal een permanente communicatiebreuk tussen ‘hier’ en ‘daar’. Verder is in de twee meer nabije zonnestelsels leefbaarheid onzeker, net als in zonnestelsels verder weg. Als onze eigen zon ophoudt te 16 | NVV | VEGAN Magazine 131

Ecocide wetgeving tekst Indra Gesink en Cynthia Pallandt | illustratie Maaike Zandstra

bestaan en de leefbaarheid in ons zonnestelsel zeker eindigt, is er ontelbaar veel inspanning vereist om in een ander zonnestelsel een leefbare omgeving te creëren. Met al deze enorme beperkingen behoudt de Aarde een prominente rol in onze toekomst. Wij blijven bijvoorbeeld aan onze Aarde verbonden door onze identiteit en historie. Als wij problemen in onze tradities van samenleven niet aanpakken blijven ze, ook op andere plaatsen, voor problemen zorgen. Duurzaam co-existeren is noodzakelijk voor voortbestaan. Immers, hier of elders: de voorwaarden voor het voortbestaan ondermijnen is met zekerheid een doodlopend pad. Zoals Greta Thunberg beeldend aandringt: ‘Ons huis staat in brand. We moeten ons daarnaar gaan gedragen!’ Om de leefbaarheid te beschermen maakt ecocidewetgeving een misdaad van ecocide. De natuur en haar ecosystemen krijgen zo een intrinsieke waarde toebedeeld. Gegeven onze immer nauwe relatie met de Aarde is het hoognodig om zulke wetgeving in te voeren en onze planeet daarmee ook intrinsieke waarde toe te kennen. Deze intrinsieke waarde toekennen en zulke wetgeving tegen ecocide is ook noodzakelijk omdat de economie in haar huidige vorm de natuur amper waardeert. In de economie vindt waardering plaats op basis van handel en de geldbedragen die daarin tot stand komen. Dit gebeurt weer op basis van menselijke behoeften en laat zich alleen inperken

door recht, dat bovendien voldoende autoriteit achter zich heeft staan. Vandaar, om de Aarde tegen de economie te beschermen, is het krachtige recht van wetgeving tegen ecocide noodzakelijk, en wel zo snel mogelijk. Hoe snel is zo snel mogelijk? En wanneer is de schaal of de duur van een modificatie van een omgeving dusdanig significant dat er sprake is van ecocide? Om op zulke vragen een gebalanceerd antwoord te geven heeft een panel van onafhankelijke juridische experts recent een juridische en te implementeren definitie van ecocide geformuleerd. Gegeven de noodzaak, urgentie en ernst van het beschermen van leefbaarheid op onze Aarde is zulk overleg geweldig. Het vermogen dat wij als mens bezitten en benutten om onze omgeving naar onze hand te zetten maakt dat het overleg absoluut noodzakelijk is. We hebben nog vele mensen nodig om hier nog verder over na te denken in de toekomst. Wij, de auteurs, zien dit als een eervolle, duurzame en constructieve bezigheid, in contrast met bijvoorbeeld de hype rondom ruimtereizen en -toerisme. Deze reizen zijn slechts toegankelijk voor een klein aantal bevoorrechte mensen, en hebben vervuiling van de stratosfeer tot gevolg. We moeten juist leren om ons puin op te ruimen! We zouden collectief de wijsheid moeten cultiveren dat de leefbaarheid van de Aarde ons meest basale belang dient te zijn. En gegeven het kader dat dit schept, kunnen we daarbinnen voor onze andere belangen opkomen. Zoals Greta Thunberg stelt: ‘We need to change the rules.’

DE HUIDIGE STAND VAN ZAKEN EN WAT JIJ KAN BIJDRAGEN Op initiatief en ter nagedachtenis van ‘advocaat van de aarde’ Polly Higgins, zet de stichting Stop Ecocide zich wereldwijd in om wetgeving tegen ecocide te creëren. De insteek is daarbij om het misdrijf ecocide op te nemen in het Statuut van Rome van het Internationaal Strafhof (ICC). Dat is dan als vijfde misdaad, naast genocide, misdaden tegen de menselijkheid, oorlogsmisdaden en agressie. Om dit te realiseren moet één aangesloten land een amendement, een wijzigingsvoorstel, indienen. Dit dient vervolgens met minstens een tweederde meerderheid gesteund te worden. Op dit moment betekent dat 82 van de 123 aangesloten landen. Al deze landen moeten het dan vervolgens uitvoeren waardoor de uitvoering op grote schaal en effectief is. Dat ecocide steeds belangrijker wordt gevonden, blijkt ook uit het feit dat Stop Ecocide dit jaar terecht kwam op plek 2 van de Trouw Duurzame top 100. In veel landen zijn er inmiddels politieke initiatieven ten gunste van wetgeving tegen ecocide. In Nederland diende politicus Lammert van Raan eind 2020 hierover een initiatiefnota in waarover wij, de auteurs, mochten meedenken. Ook heeft het Europees Parlement in 2021 een resolutie aangenomen om op te roepen om ecocidewetgeving in het Statuut van Rome te krijgen. Eenmaal eerder is een formeel voorstel om ecocide als misdaad op te nemen in het Statuut van Rome al gedaan, maar helaas blokkeerde Nederland dit initiatief ten gunste van haar eigen belangen. Voorkom dat dit nogmaals kan gebeuren! Wat zou jij kunnen doen om het instellen van ecocidewetgeving te bespoedigen? Teken de petitie van stichting Stop Ecocide en/of word 'Aardebeschermer'! Meer informatie vind je op de website: www.stopecocide.nl. Schrijf je in voor hun nieuwsbrief en zet politici onder druk om de ontwikkelingen voor ecocidewetgeving te ondersteunen.

100% VEGAN

Veganize. Natuurlijk Eerlijk en gezond. Daar geloven wij in. Zonder toevoegingen. Daarom komen we met een lijn hoogwaardige supplementen als aanvulling op jouw vegan diet. Multivitamine, Fytoplankton en meer. Zonder suiker en veel van onze producten zijn

glutenvrij. Veganize is de eerste kwalitatief hoogwaardige producent van veganvitamines. Kijk op onze site www.prosupplements.nl voor meer informatie, al onze producten en verkooppunten.

Veganize wordt gedistributeerd door: Prosupplements * Tappersweg 59 * 2031 ET Haarlem * info@prosupplements * www.prosupplements.nl

Groentestoof MET FUNCHI

SpinazieQUICHE 19

Groentestoof Recept tekst en foto:

MET FUNCHI

MIN 4-6 PORTIES

@talithagrace | Talitha Grace

INGREDIËNTEN Groentestoof 1-2 el zonnebloemolie 2 uien 3 tenen knoflook 1 madame-jeanettepeper (optioneel) 3 groentebouillonblokjes 1 el paprikapoeder 2 el ketjap manis 70 g tomatenpuree 1 paprika 2 tomaten 300 g winterpeen 150 g aardappel

Funchi 1 cup maisgriesmeel (Valle del Sole) 1 cup water 80 g vegan boter/margarine zout en peper naar smaak

Deel jouw groentestoof met funchi met ons door @nlvegan te taggen!

1. Snipper de ui en snijd de knoflook, winterpeen en maiskolven in plakjes. Snijd de paprika, tomaten, aardappelen en pompoen in blokjes en hak de peterselie. 2. Verhit de zonnebloemolie in een stoofpan en bak de ui en paprika 2 minuten. Voeg de knoflook toe en bak 1 minuut mee. Voeg dan de tomaten, tomatenpuree, bouillonblokjes en paprikapoeder toe en bak deze 5 minuten mee. Voeg de aardappelen, winterpeen, het water, de ketjap, wat zout en peper en eventueel de madamejeanettepeper in plakjes toe. Laat ongeveer 10-15 minuten stoven met het deksel schuin op de pan, voeg dan de pompoen, kikkererwten en mais toe en stoof voor nogmaals 10-15 minuten. Meng de peterselie door de stoof en breng eventueel nog op smaak met zout en peper. 3. Meng voor de funchi het maisgriesmeel met het water in een magnetronbestendige schaal en warm dit ongeveer 6-8 minuten op, roer om de minuut door. Voeg daarna de boter toe en breng op smaak met zout en peper.

TIP

Snij overgebleven funchi in plakken en bak dit goudbruin en knapperig!

SpinazieQUICHE

30 MIN 4-6 PORTIES

Recepttekst: Ruth en Hans Kuipers | foto: Paul van Gent

BEREIDINGSTIJD + 40 minuten oventijd

MAKKELIJK RECEPT

BEREIDING

INGREDIËNTEN 10 plakjes vegan bladerdeeg 1 el verse basilicum eventueel 250 g vegan gehakt ¾ tl kurkuma peper en zout naar smaak kokosolie springvorm/ovenschaal

TIP

Vervang de spinazie door andere groenten, zoals bloemkool of spruitjes (let wel op het vochtgehalte).

Ideaal als (bij)gerecht tijdens een feestje, kan zowel warm als koud gegeten worden. 20 | NVV | VEGAN Magazine 131

MAKKELIJK RECEPT

BEREIDING 300 g pompoen 2 gekookte maiskolven 400 g gekookte kikkererwten 600 ml water 10 g verse platte peterselie zout en peper naar smaak

500 g diepvriesspinazie (eventueel verse spinazie indien voorradig) 1 courgette (of extra kikkererwtenmeel gebruiken) 250 g champignons 1 gesnipperde ui 1 geplet knoflookteentje 1 el kikkererwtenmeel 175 g geraspte vegan cheddarkaas 1 handjevol gehakte cashewnoten

BEREIDINGSTIJD + 30 minuten wachten

1. Verwarm de oven tot 200 graden (heteluchtoven: 180 graden). Laat de spinazie ontdooien en uitlekken. Snij de courgette en champignons in plakken. Leg de bladerdeegplakjes los op een bord zodat ze ontdooien. 2. Verwarm de kokosolie in een wok. Voeg de uien, knoflook, basilicum en het gehakt toe en fruit deze tot de ui goudbruin is. Voeg vervolgens de courgette met de champignons, kurkuma en peper en zout toe en bak het geheel. Voeg als laatste de ontdooide en uitgelekte spinazie toe en bak het nog heel even. 3. Verdeel de bladerdeegplakjes over de springvorm of ovenschaal en prik gaatjes in de bodem. 4. Meng de inhoud van de wok met de gehakte cashewnoten, het kikkererwtenmeel en de geraspte kaas. Voeg het mengsel toe aan de springvorm of ovenschaal en bak het in de voorverwarmde oven gedurende 40 minuten.

Deel jouw spinaziequiche met ons door @nlvegan te taggen!

GEZONDE

kruidnoten -cookiedough

Gepofte aardappel

MET GEROOKTE POMPOENPITTEN 21

GEZONDE kruidnoten -

cookiedough

Recepttekst: vsa-nijmegen.nl/recipes |

MIN 5 PORTIES

BEREIDINGSTIJD

MAKKELIJK RECEPT

@vsanijmegen | foto: Vera Bouman

INGREDIËNTEN

BEREIDING

Groentestoof 1 (over)rijpe banaan 60 g pindakaas 60 g havermeel 1 el koek- en speculaaskruiden Snufje zout

1. Prak de banaan en roer door de pindakaas. 2. Meng het havermeel met de koek- en speculaaskruiden en voeg een snufje zout toe. 3. Voeg het meel toe aan het mengsel van pindakaas en banaan en vorm een stevige bal. 4. Rol kruidnoten uit het beslag.

De perfecte cookie dough voor een herfstige sfeer! Deel jouw gezonde kruidnoten-cookie dough met ons door @nlvegan te taggen!

TIP

Het blijft natuurlijk cookie dough, dus serveer de kruidnoten op een schaal of bord zodat ze niet aan elkaar plakken. Heb je te veel kruidnoten gemaakt voor in één keer? Vries ze in! Zo heb je altijd een lekkere en gezonde snack in huis.

Gepofte aardappel

MET GEROOKTE POMPOENPITTEN Recepttekst en foto: Julia Hella Ranft

INGREDIËNTEN 1 grote pofaardappel 2 el haver fraîche 50 g pompoenpitten 2 teentjes knoflook 1 citroen peper & (grof ) zout zonnebloemolie eetbare bloemen of groene kruiden aluminiumfolie

Heerlijk klassiek bijgerecht met een twist voor de feestdagen. Deel jouw gepofte aardappel met gerookte pompoenpitten met ons door @nlvegan te taggen!

22 | NVV | VEGAN Magazine 131

60 MIN 1 AARDAPPEL P.P. BEREIDINGSTIJD

MAKKELIJK RECEPT

BEREIDING 1. Aardappel(s): Verwarm de oven voor tot 220 graden. Was de aardappel(s) goed en verpak ze in aluminiumfolie. Leg de aardappel(s) op een bakplaat en laat ze in 1 uur gaarpoffen in de voorverwarmde oven. Draai tussendoor wel om. De tijd hangt af van de grootte van de aardappel(s). Je kan met een satéprikker checken of de aardappel klaar is. Verpak ook de knoflookteentjes in aluminium en pof deze in 15-20 minuten. 2. Pompoenpitten: Met een vergietpan kan je een rookoventje maken als je wat stro/hooi/rookmot hebt. Bedek de bodem en steek je stro/hooi/rookmot aan. Bovenin leg je de pompoenpitten. Hierdoor ontstaat een barbecueachtige smaak. Heb je deze spullen niet? Dan kan je de pitten in een koekenpan roosteren met wat (gerookte)paprikapoeder. 3. Saus en opmaak: Knijp de gepofte knoflookteentjes uit en meng ze met zonnebloemolie, grof zout en peper naar smaak. Maak haver fraîche aan met citroensap, zout en peper naar smaak. Pak de aardappel uit en snij in een raster in. Smeer vervolgens in met de knoflookolie, daarbovenop de haver fraîche en maak af met de pompoenpitten. Allerhande wilde bloemen en kruiden zijn lekker bij dit recept. Ik heb duizendblad en Oost-Indische-kersblad en bloemen gebruikt. Dille en peterselie zijn ook erg lekker.

Animal Rebellion tekst Emma van Ratingen

ANIMAL REBELLION Laura ten Brink zet zich sinds juni 2021 in voor Animal Rebellion. Animal Rebellion is een burgerbeweging voor klimaaten dierenrechtvaardigheid die zich inzet voor een plantaardige samenleving. De beweging doet dit op geweldloze manieren, zoals bezettingen en demonstraties. Foto: @vegandario

WAAROM IS ANIMAL REBELLION OPGERICHT? ‘Animal Rebellion is opgericht in het Verenigd Koninkrijk in 2019 en is een zusterbeweging van Extinction Rebellion. Extinction Rebellion voert vooral actie tegen het gebruik van fossiele energie, maar één grot e vervuiler bleef hierdoor onderbelicht: de bio-industrie. Daarom werd Animal Rebellion in het leven geroepen. Na de grote en eerste rebellie in 2019 in Londen is de beweging overgewaaid naar Nederland. Ondanks dat ze nog groter is in het Verenigd Koninkrijk, komt er hier ook steeds meer aandacht voor de beweging.’ WAAROM HEB JIJ JE BIJ ANIMAL REBELLION AANGESLOTEN? ‘Ik was al actief bij Extinction Rebellion zelf, maar toen ik het protest in Londen zag dacht ik: wauw, dat wil ik ook! In mei ben ik in Extinction Rebellion gedoken. Toen ontdekte ik Animal Rebellion en heb ik me daarin verdiept. Mijn hart lag namelijk nog meer bij de bestrijding van de bio-industrie, omdat dit de ergste vervuiler is.’ WAT MAAKT ANIMAL REBELLION UNIEK? ‘Animal Rebellion noemt zich eigenlijk geen organisatie, het is een echte burgerbeweging. Iedereen is welkom bij ons. Er is geen hiërarchie en er zijn alleen vrijwilligers. De beweging richt zich op het strijden voor het klimaat via de bio-industrie. Omdat dit de weg is naar een betere wereld voor zowel mens als dier, en omdat het onderwerp klimaat toch vaak makkelijker mensen werft. Dit neemt niet weg dat iedereen bij Animal Rebellion een groot hart voor dieren heeft. We strijden natuurlijk ook tegen dierenleed! Het doorvoeren van een plantaardig voedselsysteem is goed voor het klimaat én voor de dieren.’ OP WELK SUCCES VAN ANIMAL REBELLION BEN JE TOT NU TOE HET MEEST TROTS? ‘Het feit dat Animal Rebellion naar Nederland is gebracht en groeiende is, is voor mij al een heel groot succes. De kleine stapjes die we zetten naar het steeds bekender worden bij de mensen en media, is eigenlijk al een heel grote stap vooruit. De acties die zijn gevoerd, het bezetten van ZLTO en Friesland Campina, zijn ook al twee grote overwinnin-

gen. Elk ding dat je doet is al een succes op zich. Iets kan op korte termijn misschien niet zoveel effect hebben, maar op lange termijn wel. Waar we nu vooralv mee bezig zijn, zijn de McSitIns. We gaan dan in een McDonald’s zitten met ons eigen veganistische eten om zo het goede voorbeeld te geven. We pleiten ervoor dat de McDonald’s in 2025 volledig plantaardig moet zijn.’ HOE ZIE JE DE TOEKOMST VAN ANIMAL REBELLION VOOR JE? ‘Wij zullen de komende tijd vooral blijven focussen op de McSitIns. Ook zullen we de druk opvoeren en meer bedrijven gaan pushen. Met één actie verandert er misschien nog niets, maar we blijven doorgaan. Ook moeten we naast bedrijven de politiek gaan aanspreken. Er is al een brief naar de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport gestuurd over het zwijgen van de politiek over de waarheid over de vleesconsumptie. Politici moeten naar buiten brengen dat we met z’n allen minder vlees moeten gaan eten, maar dit wordt niet gedaan door de enorme hoeveelheid aan lobbyisten. We moeten en zullen blijven pushen voor een plantaardig Nederland vóór 2025. Ik hoop dat steeds meer mensen hun ogen openen voor het leed dat de bio-industrie klimaat, mens en dier aandoet. Door de pandemie is dit wel al voor een deel gelukt. Er is meer aandacht voor de bio-industrie en het klimaat door corona en hopelijk zet deze gedachtegang zich voort. Zo kunnen de klimaaten dierenbewegingen steeds meer groeien. Het is er nu de tijd voor. We moeten blijven strijden.’ 23

Vegan Friendly tekst Marten Hendriks | foto eigen collectie Ellen Jansen

recht

HEBBEN HONDEN OP EEN VLEESHOUDEND DIEET? “Honden stammen af van wolven. Wolven zijn carnivoren en dus vleeseters. Een veganistisch dieet is daarom niet geschikt voor honden.” Dit is althans een belangrijk argument van tegenstanders van veganistisch hondenvoer. Honden hebben, net als wolven, een bepaalde hoeveelheid eiwitten en vetten nodig om in een goede gezondheid te verkeren. Vlees en vis leveren eiwitten en vetten, dus je zou kunnen stellen dat honden recht hebben op vlees en/of vis. Als we honden echter een-op-een met wolven gaan vergelijken, komen we bedrogen uit. Op een groot aantal vlakken lijkt een ‘huishond’ niet meer op een wolf. Bovendien kun je je afvragen of de gezondheid van honden nu echt wordt bevorderd met bewerkt vlees uit de dieronvriendelijke en ongezonde ‘dierenindustrie’.

Ik vind dat je een hond aan een veganistisch voedingspatroon mag laten wennen, gebaseerd op het feit dat het kan. Jaren geleden zijn wij voor onze honden Tony en Lu, de naamgevers van ons bedrijf, zelf gaan koken vanuit het oogpunt: wij willen precies weten wat onze honden eten. Uiteraard wel met de toevoeging van juiste plantaardige supplementen die essentieel zijn voor honden. Het is een kwestie van uitproberen wat het beste aansluit bij de behoeftes van de hond, maar dat heb je ook met “regulier” hondenvoer. Met Tony gaat het heel goed. Hij is energiek en zijn vacht glanst. Geen enkel probleem. Met Lu gaat het op zich ook goed, alleen is ze een erg moeilijke eter. Tegen onze principes in hebben we een tijdje geleden de omschakeling gemaakt naar brokken op basis van zalm. In het begin was ze er dol op, maar daar wordt ze nu toch ook niet meer enthousiast van. Het is dus een kwestie van aftasten voordat we een vegan brok vinden waar ze wél blij van wordt. In essentie ben ik er namelijk heilig van overtuigd dat honden helemaal vegan kunnen leven en daar ook recht op hebben, zolang je maar de juiste balans weet te vinden.’

Ellen Jansen met Tony

Ellen Jansen, oprichter en eigenaar van Tony&Lu (gezonde hondensnacks) kan over dit onderwerp meepraten. Zij vindt de vraag of honden recht hebben op een vleeshoudend dieet ‘heel herkenbaar’. ‘Laat ik beginnen met het feit dat wanneer je aan een huisdier begint, je vanaf dag één keuzes maakt voor het diertje waarvan jij denkt dat die het beste voor hem of haar zijn. Wie zegt dat je drie keer per dag met je hond moet wandelen of dat hij binnen wil slapen? Misschien wil hij wel lekker in de tuin slapen. De gedachte dat een hond van een wolf afstamt en dus vlees moet eten, leeft bij veel mensen. Maar aangezien honden al zo lang met ons samenleven, is het voedingspatroon inmiddels niet meer te vergelijken met dat van wolven. Bovendien is aangetoond dat er toch een aantal aanpassingen in hun spijsvertering hebben plaatsgevonden. Richting ons, zeg maar. 24 | NVV | VEGAN Magazine 131

Ellen refereert tijdens het interview regelmatig aan het boek DOG.EAT.PLANT van Lisette Kreischer en Rick Scholtes. DOG.EAT.PLANT. is dé gids boordevol inspiratie, informatie, wetenschap en recepten om je hond op een veilige en liefdevolle manier te helpen overschakelen naar een plantaardig dieet en onder andere te bestellen op: vegavriend.nl Wil je meer weten over de hondensnacks van Tony&Lu? Kijk dan op tonyenlu.nl en profiteer van 5% korting met je ledenpas. Voor meer informatie van de NVV over vegan hondenen kattenvoer: www.veganisme.org/informatie/ is-het-vegan/dieren-verzorgen/

Houden van Ratten tekst Ellen Kooijman | foto's eigen collectie Jill Landkroon

houden VAN RATTEN Rattenpootjes is de enige opvang in Nederland en België waar wilde ratten terechtkunnen. Momenteel verzorgt de stichting ruim zeventig diertjes, waarvan de babyratjes om de drie uur worden gevoed. Oprichtster Jill Landkroon gebruikt haar opvangplek daarnaast om onderzoek te doen naar de waarheid over de bacterie Leptospira. Op deze manier hoopt ze het stigma en de misvattingen te doorbreken die nog altijd bestaan over haar lievelingen: de vriendelijke bruine en de intelligente zwarte rat. WAAROM BEN JE VEGANIST GEWORDEN? ‘Dat kwam na een heel duidelijk klikmoment toen ik nog een rattenopvang voor tamme ratjes had. Een verzwakte wilde ritten (jonge rat, red.) – die ik Mini-man had genoemd – lag in mijn hand te slapen nadat hij de fles had gehad. Op datzelfde moment keek ik naar een filmpje van een eendagshaantje dat door de versnipperaar ging. Toen ik dat zag, realiseerde ik me dat er eigenlijk geen verschil was tussen deze twee kleine dieren. Dat is nu zeven jaar geleden en op dat moment ben ik gestopt met het gebruiken van dierlijke producten.’ DE OPVANG WAS BEDOELD VOOR TAMME RATTEN. HOE IS HET EEN WILDERATTENOPVANG GEWORDEN? ‘Dat is snel gegaan, doordat ik actief ben op Facebook. Ik kreeg steeds meer wilde ratten; de nood was op een gegeven moment zo hoog dat ik besloot alleen nog wilde ratten op te nemen. De wildopvang in Nederland mag ze niet opnemen omdat ratten onder ongedierte vallen, en andere opvangplekken voor tamme ratten hebben liever geen wilde ratten. Omdat ze de juiste huisvesting niet hebben of bang zijn voor ziektes. De wilde rat valt tussen wal en schip.’

Mini-man (bruine rat)

26 | NVV | VEGAN Magazine 131

WAT IS ER MIS MET HET IMAGO VAN DE WILDE RAT? ‘Bij de meeste mensen roept de rat een “ieh” of “bah” op. Het stigma dat wilde ratten ziektes verspreiden is enorm. Deels is dat waar: ratten kunnen de bacterie Leptospira dragen. Als hun urine in contact komt met slijmvliezen of een wondje van een mens, dan kan de mens leptospirose krijgen. Meestal lost het lichaam de besmetting zelf op, maar als je griepverschijnselen krijgt kunnen deze met antibiotica behandeld worden. Zonder behandeling is er kans op orgaanfalen. Knaagdieren kunnen dragers zijn, zonder er zelf last van te hebben. Ik test de ratjes in mijn opvang echter al sinds 2015, en er is er nog nooit een positief getest. Het is anekdotisch bewijs, maar het spreekt de bevindingen van het RIVM tegen. Dat beweert dat 75 procent van de wilde ratten besmet is. Bovendien komt het merendeel van de dertig ziektegevallen per jaar in Nederland door contact met dieren in de zuivelindustrie. Ik probeer met ongediertebestrijders – wat is dat toch een naar woord – bij te houden hoeveel ratten zij testen en hoeveel er daadwerkelijk de ziekte dragen. Niet alleen ratten, maar veel knaagdieren kunnen de bacterie dragen. Maar bij eekhoorns roepen de meeste mensen vertederd “oooh” of “aah”.’

Jill met Kaatje (bruine rat)

Houden van Ratten tekst Ellen Kooijman | foto's eigen collectie Jill Landkroon

Tikkertje (zwarte rat)

Frummel (bruine rat) HOE WIL JE HET IMAGO VAN DE WILDE RAT VERBETEREN? ‘Mensen zijn vaak niet goed geïnformeerd. Dan is er pre ventie en voorlichting nodig. Iemand van een boerenbedrijf dat rattengif buitenzet, staat er soms niet bij stil dat dit gif ook gevolgen heeft voor de flora en fauna. De vergiftige rat kan namelijk worden opgegeten door bijvoorbeeld een vos, die dus ook gif eet. Als ik na een gesprek zie dat boxjes met gif verdwijnen, is dat een kleine maar fijne stap. De wilde rat heeft meer bekendheid nodig. Ik probeer daar op verschillende manieren aan bij te dragen. Ik ben een boek aan het schrijven, met als werktitel Houden van ratten. Dat gaat deels over de wilde rat, en deels over het houden van tamme ratten. Er is nieuwe informatie nodig, want de boeken die er nu zijn, zijn vreselijk gedateerd. Zo weten we nu dat de zwarte rat helemaal niet schuldig was aan het verspreiden van de pest. Ook blijf ik informatie delen via Facebook.’ JE TIMMERT FLINK AAN DE WEG, MAAR JE HEBT OOK NOG EEN LANGE WEG TE GAAN. WAT IS ER MOOI EN FRUSTREREND AAN JE WERK? ‘Ik heb een keer een nestje gehad en de moeder bleek vergiftigd door mensen. Dat gif doet iets met de bloedstolling; er volgde een heel ellendige dood. De zes kleintjes waren via de moedermelk vergiftigd. Drie daarvan overleefden het niet, de andere drie waren heel ziek maar haalden het gelukkig wel dankzij vitamine K en B12-injecties. Daar heb ik dan lang last van en het kan me enorme frustraties opleveren, omdat het heel naar was om te zien. Ik doe dit werk dan voor de drie overgebleven babyratjes. Voor mijzelf is het zien opgroeien van de ratjes goud waard. Zoals het eerste nestje zwarte ratjes dat ik in de opvang had, die ik de Mini’s doopte. Het moment dat hun oogjes opengaan is schitterend! Gelukkig zijn er dus naast nare momenten ook mooie momenten. Mijn ontmoeting met een wilde bruine rat – die ik Sneezy noemde – bijvoorbeeld. Ik werd door iemand gebeld: er was een aantal jongens ergens tegenaan aan het schoppen. Ik kwam aan met mijn vervoersbakjes en alsof de

rat wist dat het goed was, strompelde ze naar me toe en sprong het bakje in. Ze was zo vastbesloten dat ik zelfs twijfelde of het wel een wilde rat was. Aan de “overkant” is ook frustratie. De “ongediertebestrijding” heeft enorm veel moeite om de zwarte rat te vangen. Deze ratten vinden alles verdacht, ze zijn schuwer en slimmer dan bruine ratten. Ik zie die intelligentie ook. Toen de kleine Mini’s groter werden, ontdekte ik vol verbazing hoe ze tegen het kozijn op konden klimmen en rond bewogen als een soort vliegende wezens! Maar uiteindelijk doet intelligentie er niet toe: ze verdienen allemaal een zo mooi mogelijk leven.’

GEZOCHT! Mensen die wilde ratjes met de fles groot willen brengen! Ze moeten om de drie uur gevoed worden voor drie weken lang. De ratjes die je grootbrengt, mag je zelf adopteren. Bij interesse, mail naar: rattenpootjes@gmail.com

Menneke (bruine rat) MEER WETEN? + Wild Rats Sanctuary Rattenpootjes en www.rattenpootjes.nl

M P

Interview Julia Steenbergen tekst Minke Zegveld

HARTVERWARMENDE CROWDFUNDING

redt Ferdinand en Margriet Toen Julia Steenbergen (17) afgelopen mei hoorde dat stier Ferdinand zou eindigen in een slachthuis, wist ze: dit moet ik voorkomen. Ze zette een crowdfundingsactie op en haalde zoveel geld binnen dat ze nóg een dier kon redden. Ze ontmoette koe Margriet. Samen hebben zij nu een nieuwe forever home. Foto: Julia

HOE WIST JE DAT FERDINAND EN MARGRIET GERED MOESTEN WORDEN? ‘Ik kwam op een boerderij om de dieren daar wat liefde te geven en ontmoette Ferdinand. Hij zou geslacht worden. Omdat ik altijd al een sterk gevoel had dat dieren redden mijn doel is, wist ik dat ik Ferdinand moest redden. Toen ik na de crowdfundingsactie geld over had, ging ik terug naar de boerderij. Daar ontmoette ik Margriet. Omdat zij geen melk meer gaf, was zij voor de boer overbodig.’ WAT HEB JE TOEN GEDAAN? ‘Ik begon met het bellen en mailen van zo’n twintig stichtingen. Helaas was daar geen plek voor de dieren. Toen kwam ik op het idee om de foto van Ferdinand te delen op social media. Deze ging viral: binnen twee dagen was er al 1500 euro opgehaald. Na een week of twee kon ik zelfs kiezen wat de beste plek was voor Ferdinand en Margriet.’ WIE ZORGT ER NU VOOR DE DIEREN DIE JE HEBT GERED? ‘Na een aantal gesprekken kwam ik uit bij Marnix en Annika in de buurt van Amsterdam. Het voelde meteen goed. Ze zijn allebei vegan en zorgen ontzettend goed voor hun dieren. Bij de nieuwe locatie werden we met open armen ontvangen. We genoten van het moment dat Ferdinand en Margriet de andere koeien ontmoetten.’ HOE GAAT HET NU MET DE DIEREN? ‘Het gaat ontzettend goed met ze. Ik heb regelmatig contact met Marnix en Annika en ontvang leuke foto’s. Ferdinand en Margriet staan samen met twee andere koeien en hebben een enorm stuk land met gras, bomen en zelfs een vijvertje. Samen luieren ze onder de bomen, wachten ze op vers gemaaid gras en wandelen ze lekker rond. De blik in hun ogen is echt veranderd sinds ze bij Marnix en Annika wonen. Margriet gaat binnenkort verhuizen, omdat de grond in het najaar niet geschikt is voor haar. Ze gaat dan naar Dave waar ze voor altijd mag blijven. Omdat Dave nog geen koeien heeft, zijn we op zoek gegaan naar een maatje voor Margriet en die hebben we gevonden. Koe Jasmijn heeft een verleden met Margriet. Ik kijk erg uit naar het moment dat zij weer herenigd worden’ 28 | NVV | VEGAN Magazine 131

WAAROM HEB JIJ GEKOZEN VOOR EEN VEGANISTISCHE LEVENSWIJZE? ‘Mijn liefde voor dieren is wat mij vegan heeft gemaakt. Ik vind dat niemand onnodig moet lijden door de keuzes die ik maak. Toen ik vijf jaar oud was, vertelde ik mijn moeder dat ik op de wereld ben gekomen om dieren te redden. Twaalf jaar later kan ik met trots zeggen dat ik mijn missie aan het volgen ben. In de loop der jaren leerde ik wat voor positieve impact het veganisme heeft op onze planeet, onze gezondheid en de gelijkheid onder mensen. Waarom zou je kiezen voor geweld als je ook gezond en goed kan leven zonder dat er iemand heeft moeten lijden?’ WIL JE NOG IETS ANDERS KWIJT? ‘Ik wil iedereen bedanken die mee heeft geholpen aan de reddingsactie van Margriet en Ferdinand. Zonder jullie was het niet gelukt!’

Foto: Marnix Simon

ADVERTENTIES STICHTING WERELDHONDEN De stichting zet zich in voor zwerfhonden in het buitenland. Ze doet dit middels adopties in Nederland en het financieren van sterilisaties en medische zorg ter plaatse. Zie: www.wereldhonden.nl en Facebook. VEGALOVE DATINGSITE Groen hart? Vind je liefde of vriendschap bij Vegalove. Gratis inschrijving, proefperiode: www.vegalove.nl FB/Insta: @vegalovedating. Samen groen is goud!

VEGAN MAGAZINE

VEGAN ONDERNEMERS

Ook een plekje in ons magazine of op onze social media? We zijn toegankelijk voor iedere prijsklasse: van een bescheiden regeladvertentie tot een heuse campagne. Wil je ook online je doelgroepen aanspreken? Ook hier is van alles mogelijk! Bovendien is dit ook het moment om voor een heel jaar je advertenties in te kopen: dan krijg je een mooie korting van ons! Meer weten? Mail dan naar adverteren@veganisme.org

GRONINGEN Fietsen, wandelen of een bustocht door de fraaie stad Groningen onder leiding van een deskundige gids? Zie: www.henkbakker.nl BIOLOGISCH TEXTIEL BIJ PURE COVERZ Biokatoen voor bed, bad, tafel en keuken. Ook tassen en ruim assortiment stoffen & fournituren. Bestel online met Vegan Friendly korting: www.purecoverz.nl - 0226-341965 DE GROENE BOEKHOUDER Het duurzame administratiekantoor dat ondernemers en goede doelen helpt met administratie, financiën en belastingzaken. Kijk op: www.groeneboekhouder.nl

Vegadates is al jaren dé plek waar veggies en vegans elkaar ontmoeten voor liefde, vriendschap of avontuur. Maak nu gratis een account aan en wie weet ontmoet je in de komende weken wel de liefde van je leven!

Deel de liefde

voor dieren voor natuur vegan junkfood