Inhoud 7

Inhoud BOEK 1

DEEL 1 BOUWSTENEN VAN ACCOUNTANCY

21

HOOFDSTUK 1

23

ACCOUNTANCY: VOORWERP, METHODE EN DOELSTELLINGEN

1

De situering van accountancy in het economisch proces

23

2

Interne en externe financiĂŤle verslaggeving

26

3 Accountingentiteit

28

4

Gebruikers van jaarrekeninginformatie

30

5

De regelgeving bij externe verslaggeving door bedrijven

32

6

Controle op de externe verslaggeving

33

7

Management accounting 7.1 Cost accounting of kostprijsberekening 7.2 Cost management 7.3 Strategische langetermijnplanning 7.4 Operationele planning en budgettering 7.5 Managementcontrole

34 35 36 36 36 37

8

Overeenkomsten en verschilpunten tussen financial accounting en management accounting

37

HOOFDSTUK 2

DE TECHNIEK VAN HET DUBBEL BOEKHOUDEN EN HET OPSTELLEN VAN DE JAARREKENING: EEN INLEIDING

41

1

De balans van een onderneming 1.1 Omschrijving van de balans 1.2 Transacties met een invloed op de balans 1.2.1 Verrichting 1: mutatie in de activa-elementen 1.2.2 Verrichting 2: mutatie in de passiva-elementen 1.2.3 Verrichting 3: stijging van activa-elementen en stijging van passiva-elementen 1.2.4 Verrichting 4: daling van activa-elementen en daling van passiva-elementen 1.3 Structuur van de balans 1.3.1 Structuur van de actiefzijde van de balans 1.3.2 Structuur van de passiefzijde van de balans

42 42 43 44 44 45 46 46 47 49

2

De resultatenrekening van een onderneming 2.1 Omschrijving van de resultatenrekening 2.2 Transacties met een invloed op de resultatenrekening 2.2.1 Verrichting 5: stijging van kosten en daling van activa 2.2.2 Verrichting 6: stijging van kosten en stijging van passiva 2.2.3 Verrichting 7: stijging van opbrengsten en stijging van activa 2.2.4 Verrichting 8: stijging van opbrengsten en daling van passiva 2.2.5 De resultaatverwerking 2.3 Structuur van de resultatenrekening

52 52 53 53 55 56 57 58 59

3

De registratie van transacties in het journaal en op rekeningen 3.1 De werkwijze van het grootboek 3.1.1 De terminologie van de rekeningen 3.1.2 Balansrekeningen 3.1.3 Resultatenrekeningen 3.1.4 Het grootboek 3.1.5 Registratie van de verrichtingen via het grootboek

61 62 62 62 63 64 64

8 Inhoud

4

3.2 De minimumindeling van het algemeen rekeningenstelsel 3.3 De werkwijze van het journaal of dagboek 3.3.1 De journaalpost 3.3.2 Registratie van de verrichtingen via het dagboek

67 69 69 70

Een vereenvoudigde jaarafsluiting 4.1 Het afsluiten van de rekeningen en het boekjaar 4.2 De proef- en saldibalans 4.3 De boekhoudcyclus samengevat

71 71 74 76

5 Oefeningen HOOFDSTUK 3

77 ELEMENTAIRE COMMERCIËLE EN FINANCIËLE TRANSACTIES

85

1

De commerciële verrichtingen 86 1.1 Het rekeningenstelsel i.v.m. aankopen en verkopen 86 1.2 Aankopen en verkopen met btw 88 1.2.1 De werking van het btw-stelsel 88 1.2.2 De boekhoudkundige verwerking van btw 90 1.2.3 De periodieke btw-afrekening 92 1.3 Enkele complicaties van aankoop- en verkoopverrichtingen 93 1.3.1 Aankoopkosten 94 1.3.2 Handelskorting 95 1.3.3 Financiële korting 96 1.3.4 Samenvattend voorbeeld 98 1.4 Retourzendingen 100 1.5 Vooruitbetalingen 102

2

De financiële verrichtingen 2.1 De rechtstreekse betaling 2.2 De betaling via overschrijving 2.3 De betaling via cheque 2.4 De betaling via betaal- en kredietkaarten

103 103 104 106 108

3 Oefeningen

110

4

113 113 113 114 115 115 115 116 116 117 118 118 119 119

Appendix: btw-noties 4.1 De btw-handeling 4.1.1 De belastbare btw-handelingen 4.1.2 De btw-tarieven in België 4.2 De btw-belastingplichtige 4.2.1 Definitie 4.2.2 Verplichtingen 4.3 Soorten btw-belastingplichtigen 4.3.1 Btw-belastingplichtigen met recht op aftrek 4.3.2 Gemengde btw-belastingplichtigen 4.3.3 Gedeeltelijke btw-belastingplichtigen 4.3.4 Belastingplichtigen zonder recht op aftrek 4.3.5 Niet-belastingplichtige rechtspersonen 4.3.6 Andere

Inhoud 9

HOOFDSTUK 4

KENMERKEN VAN DE FINANCIËLE VERSLAGGEVING

121

1

Grondslagen van financiële verslaggeving 1.1 Ondernemingsentiteit 1.2 Continuïteit 1.3 Monetaire kwantificering 1.4 Het aangroeibeginsel (accruals principle)

122 122 123 123 124

2

Doelstellingen van de financiële verslaggeving 2.1 Relevantie 2.2 Betrouwbaarheid 2.3 Neutraliteit (inclusief voorzichtigheid) 2.4 Verifieerbaarheid 2.5 Getrouw beeld

125 126 126 126 127 127

3

Kenmerken van de jaarrekening 3.1 Periodiciteit 3.2 Vergelijkbaarheid 3.3 Consistentie 3.4 Individuele waardering

128 128 128 129 129

4

Vastleggen van gebeurtenissen in de boekhouding 4.1 Verantwoordingsstukken 4.2 Volledigheid 4.3 Niet-compensatie

129 130 130 130

5 Oefeningen HOOFDSTUK 5

131 DE ACCOUNTINGCYCLUS

133

1

De accountingcyclus 1.1 De openingsverrichtingen 1.2 De boekingen in de loop van het jaar m.b.v. de hulpdagboeken 1.3 De afsluitingsverrichtingen 1.3.1 De inventaris en hieruit voortvloeiende aanpassingen 1.3.2 Winstbelastingen en resultaatbestemming 1.4 De boekhoudcyclus samengevat

134 134 135 136 137 137 138

2

Enkele inventarisverrichtingen 2.1 Nog te ontvangen/op te maken documenten 2.1.1 Nog te ontvangen aankoopfacturen voor ontvangen goederen 2.1.2 Nog op te maken verkoopfacturen voor geleverde goederen 2.1.3 Nog te ontvangen creditnota’s op aangekochte goederen 2.1.4 Nog op te maken creditnota’s op verkochte goederen 2.2 Voorraadwijzigingen 2.2.1 Toename van de voorraad 2.2.2 Afname van de voorraad 2.2.3 De kostprijs van de verkochte goederen 2.3 Overlopende rekeningen 2.3.1 Over te dragen kosten 2.3.2 Over te dragen opbrengsten 2.3.3 Toe te rekenen kosten 2.3.4 Verkregen opbrengsten 2.4 De waardecorrecties aan activa

139 140 141 142 143 144 145 146 147 149 149 151 152 153 154 155

3 Oefeningen

158

4

164 164 164 164 165 166 167

Appendix: de centralisatiemethode 4.1 De registratie via hulpdagboeken 4.1.1 Het aankoopdagboek 4.1.2 Het verkoopdagboek 4.1.3 Het financieel dagboek 4.1.4 De centralisatie 4.2 Een illustratie

10 Inhoud

HOOFDSTUK 6 1

DE REGELGEVING AANGAANDE BOEKHOUDING EN DE JAARREKENING IN BELGIË

Een historisch overzicht 1.1 De regelgeving vóór 1975 1.2 De regelgeving van 1975 tot 2000 1.3 De regelgeving in de 21ste eeuw

179 180 180 180 183

2 De huidige regelgeving 2.1 Het toepassingsgebied van de wetgeving 2.2 Algemene bepalingen en verplichtingen m.b.t. het voeren van een boekhouding en het opstellen van de jaarrekening 2.3 De bepalingen m.b.t. de jaarrekening 2.3.1 Kwalitatieve kenmerken van jaarrekeninginformatie 2.3.2 Waarderingsregels 2.3.3 Het schema van de jaarrekening De balans van de ondernemingen De resultatenrekeningen van de ondernemingen

184 184

3 Oefeningen

205

4

207 207 207 207 208 208 208

Appendix: ondernemingen die een vereenvoudigde boekhouding mogen voeren 4.1 Criteria 4.1.1 Een juridisch criterium 4.1.2 Een criterium m.b.t. de omvang van de activiteiten 4.1.3 Een criterium m.b.t. de aard van de activiteiten 4.1.4 Een criterium m.b.t. het personeelsbestand 4.2 Verplichtingen

185 189 190 191 193 194 200

HERHALINGSOEFENINGEN DEEL 1

211

DEEL 2 STUDIE VAN DE RUBRIEKEN VAN DE JAARREKENING

217

HOOFDSTUK 7

219

OPRICHTINGSKOSTEN

1

Inhoud van de rubriek

220

2

Registratie bij de verwerving 2.1 Directe activering 2.2 Indirecte activering

221 222 222

3

Registratie gedurende de levensduur 3.1 Waardedalingen 3.2 Waardestijgingen

224 224 225

4

Registratie aan het einde van de levensduur

225

5

Oprichtingskosten en winstuitkering

226

6

Oprichtingskosten en IFRS

228

7 Oefeningen

228

Inhoud 11

HOOFDSTUK 8

IMMATERIËLE VASTE ACTIVA

233

1

Inhoud van de rubriek

234

2

Registratie bij de verwerving 2.1 Registratie bij aanschaffing 2.2 Registratie bij inbreng 2.3 Registratie bij vervaardiging 2.4 Verwerving van een onderneming waarbij goodwill wordt betaald

236 236 236 237 238

3

Registratie gedurende de levensduur 3.1 Afschrijvingen en waardeverminderingen 3.1.1 Afschrijvingen 3.1.2 Waardeverminderingen 3.2 Terugneming van afschrijvingen en waardeverminderingen 3.2.1 Terugneming van afschrijvingen 3.2.2 Terugneming van waardeverminderingen

239 239 239 240 241 241 242

4

Registratie bij realisatie

243

5

Immateriële vaste activa en winstuitkering

243

6

Immateriële vaste activa en IFRS

243

7 Oefeningen HOOFDSTUK 9

245 MATERIËLE VASTE ACTIVA

249

1

Inhoud van de rubriek

250

2

Registratie bij de verwerving 2.1 Verwerving via kopen, vervaardigen of inbrengen 2.1.1 Registratie bij aankoop 2.1.2 Registratie bij vervaardiging 2.1.3 Registratie bij inbreng 2.2 Verwerving via financiële leasing 2.3 Activa in aanbouw en vooruitbetalingen

252 252 252 253 253 254 256

3

Registratie gedurende de levensduur 3.1 Afschrijvingen en waardeverminderingen 3.1.1 Afschrijvingsmethodes 3.1.1.1 Lineaire afschrijving 3.1.1.2 Afschrijving via een vast percentage op de boekwaarde 3.1.1.3 Afschrijving op basis van productie-eenheden 3.1.1.4 Afschrijving gebaseerd op de som van de jaarnummers 3.1.2 De registratie van afschrijvingen via een wachtrekening 3.2 Herwaarderingen en terugneming van afschrijvingen en waarde­verminderingen 3.2.1 Herwaarderingen 3.2.2 Terugneming van afschrijvingen en waardeverminderingen 3.3 Leasing en soortgelijke rechten

257 257 259 260 262 265 266 267 268 268 269 270

4

Buitengebruikstelling en realisatie 4.1 Buitengebruikstelling 4.2 Realisatie

273 273 273

5

Materiële vaste activa en IFRS

275

6 Oefeningen

277

7

286 286 287 287 288 289

Appendix 7.1 Berekening van de actuele waarde aan de hand van een annuïteitentabel 7.2 Bijzonder geval: registratie bij verwerving tegen lijfrente 7.2.1 Registraties bij de verwerving 7.2.2 Registratie gedurende de looptijd van een lijfrentecontract 7.2.3 Registratie bij de beëindiging van een lijfrentecontract

12 Inhoud

HOOFDSTUK 10

FINANCIËLE VASTE ACTIVA

291

1

Inhoud van de rubriek 1.1 Verbonden en geassocieerde vennootschappen 1.1.1 Controle over een vennootschap 1.1.2 Moedervennootschap, dochtervennootschap 1.1.3 Vaststelling van de controlebevoegdheid 1.1.4 Verbonden vennootschappen en financiële vaste activa 1.2 Vennootschappen waarmee een deelnemingsverhouding bestaat 1.2.1 Deelneming 1.2.2 Vennootschappen waarmee een deelnemingsverhouding bestaat 1.3 Andere financiële vaste activa 1.3.1 Andere aandelen die het karakter hebben van financiële vaste activa 1.3.2 Vorderingen die het karakter hebben van financiële vaste activa 1.3.3 Borgtochten in contanten

293 293 294 295 295 295 298 298 298 299 299 300 300

2

Registratie bij de aanschaffing 2.1 Deelnemingen in verbonden ondernemingen, in ondernemingen waarmee een deelnemingsverhouding bestaat of andere aandelen die het karakter hebben van financiële vaste activa 2.2 Vorderingen op verbonden vennootschappen, op vennootschappen waarmee een deelnemingsverhouding bestaat of overige vorderingen die het karakter hebben van financiële vaste activa

300

3

Registratie tijdens de levensduur 3.1 Waardeverminderingen 3.2 Herwaarderingen en terugneming van waardeverminderingen 3.2.1 Herwaarderingen 3.2.2 Terugneming van waardeverminderingen 3.3 Vastrentende effecten

303 303 303 303 304 305

4

Registratie bij verkoop

306

5

Financiële vaste activa en IFRS

307

6 Oefeningen HOOFDSTUK 11

300 302

309 VORDERINGEN OP MEER DAN 1 JAAR

315

1

Inhoud van de rubriek

316

2

Registratie bij de verwerving en gedurende de levensduur 2.1 De waarderingsregels van vorderingen op meer dan 1 jaar 2.2 De waardering van vorderingen tegen nominale waarde 2.2.1 Vorderingen met nominale waarde inclusief rentevergoeding 2.2.2 Vorderingen waarbij de aanschaffingswaarde lager ligt dan de nominale waarde 2.2.3 Disconto op renteloze vorderingen of vorderingen met abnormaal lage rente 2.3 Vastrentende effecten

316 316 317 317 318 321 323

3

Waardecorrecties op vorderingen op meer dan 1 jaar 3.1 Waardeverminderingen 3.2 Waardestijgingen

324 324 325

4

Vorderingen op meer dan 1 jaar en IFRS

325

5 Oefeningen

328

Inhoud 13

HOOFDSTUK 12

VOORRADEN EN BESTELLINGEN IN UITVOERING

331

1

Inhoud van de rubriek 1.1 Voorraden 1.2 Bestellingen in uitvoering

332 332 333

2

De waardering van voorraden 2.1 De verschillende methodes van voorraadwaardering 2.1.1 De FlFO-methode (First in first out) 2.1.2 De LlFO-methode (Last in first out) 2.1.3 De gewogen gemiddelde methode 2.1.4 De geïndividualiseerde waarderingsmethode 2.2 Permanente of periodieke inventaris 2.2.1 Het systeem van permanente inventaris 2.2.2 Het systeem van periodieke inventaris 2.3 Voorbeelden 2.3.1 FIFO-waarderingsmethode met permanente inventaris 2.3.2 LIFO-waarderingsmethode met permanente inventaris 2.3.3 Gewogen gemiddelde waarderingsmethode met permanente inventaris 2.3.4 FIFO-waarderingsmethode met periodieke inventaris 2.3.5 LIFO-waarderingsmethode met periodieke inventaris 2.3.6 Gewogen gemiddelde methode met periodieke inventaris 2.3.7 Samenvatting 2.3.8 Bespreking 2.4 Correcties op de voorraadwaardering 2.4.1 De ‘markttoets’: voorraadwaardering tegen het minimum van kost- en marktprijs 2.4.2 Waardevermindering op voorraden 2.4.2.1 Waardeverminderingen specifiek voor goederen in bewerking 2.4.2.2 Waardeverminderingen op alle categorieën van de voorraden 2.4.3 Waardering van de voorraden grond- en hulpstoffen tegen een vast bedrag

333 334 335 335 335 335 335 336 336 336 337 337 338 338 338 339 339 340 341 341 342 342 342 343

3

De waardering van Bestellingen in uitvoering 3.1 Waardering zonder toegerekende winst 3.2 Waardering met toegerekende winst

343 344 346

4

Voorraden en IFRS

348

5

Bestellingen in uitvoering en IFRS

349

6 Oefeningen HOOFDSTUK 13

350 VORDERINGEN OP TEN HOOGSTE 1 JAAR

359

1

Inhoud van de rubriek

360

2

Registratie bij de verwerving

360

3

Registratie gedurende en aan het einde van de levensduur 3.1 Handelsvorderingen en Te innen wissels 3.1.1 De wissel als betalingsdocument – de overdracht via endossement 3.1.2 Wissels ter verdiscontering 3.1.3 Wissels ter incasso 3.2 Handelsvorderingen in vreemde valuta 3.3 Dubieuze debiteuren en waardeverminderingen op handels­vorderingen 3.3.1 Waardeverminderingen bij identificeerbare vorderingen 3.3.2 Forfaitaire waardeverminderingen op niet-identificeerbare vorderingen

361 361 362 363 363 364 366 366 369

4

Vorderingen op ten hoogste 1 jaar en IFRS

372

5 Oefeningen

373

14 Inhoud

HOOFDSTUK 14 1

GELDBELEGGINGEN

379

Inhoud van de rubriek

380

2 Registraties 2.1 Aandelen 2.2 Vastrentende effecten 2.3 Termijndeposito’s

380 380 381 382

3

382

Geldbeleggingen en IFRS

4 Oefeningen HOOFDSTUK 15

382 LIQUIDE MIDDELEN

387

1

Inhoud van de rubriek

388

2

Registraties 2.1 Rekening Interne overboekingen 2.2 Rekening Kleine kas

388 388 389

3

Liquiditeiten en IFRS

390

4 Oefeningen HOOFDSTUK 16 1

391 OVERLOPENDE REKENINGENVAN HET ACTIEF

Inhoud van de rubriek

393 394

2 Registraties

394

ZAKENREGISTER BOEK 1

395

ZAKENREGISTER BOEK 2

397

BIBLIOGRAFIE

399