1.2
Genotype en fenotype Iedereen weet dat uit een echtpaar kinderen worden geboren die meestal sterk op hun ouders lijken. Kenmerken worden namelijk overgeërfd van ouders op de kinderen. Soms doen zich op het eerste zicht eigenaardige fenomenen voor. Zo kunnen vader en moeder bruine ogen hebben, terwijl het kind blauwe ogen heeft. In feite is dat helemaal niet zo raar, want het doorFig. 1.2 Kenmerken worden overgeërfd geven van de kenmerken volgt eenvoudigweg de wetten van de genetica. De ouders hebben het kenmerk ‘blauwe ogen’ aan het kind doorgegeven, terwijl het bij hen uiterlijk niet zichtbaar was. De ouders hadden het kenmerk echter wel ‘in zich’. Waarom erfelijk materiaal soms wel en soms niet tot uiting komt, verklaren we verderop. Onthoud alvast dit: het erfelijk materiaal dat een individu in zich draagt (maar dat daarom niet noodzakelijk tot uiting komt), noemen we het genotype (Gr. genos = geslacht) van dat individu. De uiterlijke kenmerken van een individu worden niet alleen erfelijk bepaald, maar ook door de omgeving of het milieu. Een mooi voorbeeld hiervan is de kleur van flamingo’s. Flamingo’s hebben in hun natuurlijke omgeving roze veren. Die kleur wordt veroorzaakt door een kleurstof die de vogels halen uit kleine wiertjes die ze opeten. Zelf kunnen ze de kleurstof niet aanmaken. Wanneer flamingo’s in gevangenschap worden gezet, verdwijnt de roze kleur, tenzij ze ook daar wiertjes (of andere organismen met dezelfde kleurstof) te eten krijgen. Anderzijds worden niet alle vogels roze als ze dat voedsel tot zich nemen. Flamingo’s hebben dus wel een erfelijk (genotypisch) kenmerk dat ervoor zorgt dat ze roze ‘kunnen’ worden.
Fig. 1.3
De kleur van flamingo’s wordt fenotypisch bepaald
Het geheel van uiterlijke kenmerken van een individu, bepaald door zowel erfelijke aanleg (genotype) als door de invloed van het milieu, noemen we het fenotype (Gr. phainein = laten zien) van dat individu.
OPDRACHT 3 Op de foto zien we een (genetisch) identieke tweeling op oudere leeftijd. Noem een paar duidelijke erfelijke kenmerken.
Welk lichaamskenmerk werd vooral door het milieu bepaald? Geef de verklaring.
Thema 1: Erfelijkheid
13