Curieus 5 - inkijkexemplaar (volledige boek) by VAN IN

INHOUD 9

Spoor 1 Gezocht: politieagent (m/v/x)

Spoor 2 Ethiek

Spoor 3 Antigone

Terminus

Panorama

Liefdesnest

Spoor 1 'Seventeen and strung out on confusion'

Spoor 2 'Seventeen without a purpose or direction'

Spoor 3 'Cause we were barely seventeen and we were barely dressed' 110 Terminus

Spoor 1 Naar waarde geschat

Spoor 2 Morele grenzen doorbreken

Spoor 3 Op leven en dood

Terminus

Panorama

Friedhof

116 117

Franciscusdreef

119

Spoor 1 Laudato si'

120

Spoor 2 Mensensmokkel

126

Spoor 3 Ester

132

Terminus

138

Panorama

139

Spoor 1 Doodsbenauwd

Panorama

pl a

Stadspoort

104

Politiekantoor

Centraal station

Spoor 3 Levenspartner

Spoor 1 Case studies

142

Terminus

Spoor 2 'A man with a plan'

148

Spoor 3 Boekenwijsheid

154

Terminus

160

Panorama

161

163

Spoor 2 Dood, waar is uw angel?

Panorama

141

Spoor 1 Faces of evil

Spoor 2 Door mijn zijn schuld?

Woonerf

Spoor 3 Vergeten en vergeven?

Spoor 1 Liefdesverklaring

Terminus

Spoor 2 'Maar zeg het aan geen mens ...' 172

Panorama

Spoor 3 Goed gezind

176

Terminus

182

Panorama

183

In ki

CafĂŠ de Hellepoort

164

Woordenlijst

184

Vensters: Door dik en dun

188

INHOUD

STARTEN MET CURIEUS Welkom bij Curieus. We leggen graag even uit hoe je met dit leerwerkboek aan de slag gaat.

1 Op weg met Curieus Het leerwerkboek bestaat uit 8 metrohaltes en elke halte is op dezelfde manier opgebouwd.

Samenlevingsopbouw en inspiratie

Geloof en context

Hoop en kwetsbaarheid

JAAR 6

JAAR 5

PANORAMA

SPOOR 1

Voor de start van elk hoofdstuk geven we kort de structuur in een handig overzicht mee.

OORDELEN!

GEZOCHT: ) POLITIEAGENT (M/V/X

(GH 3)

TERMINUS

SPOOR 2

HANDVEST VOOR MEDEDOGEN

ETHIEK

(GH 7)

(GH 1 EN 7)

ANTIGONE (GH 3 EN 6)

GH 5 GH 6 GH 7

BEGINNEND LEVEN (GH 3 EN 6)

Leer zoals je bent

. menselijk denken en handelen en kwaad eigen zijn aan Je onderzoekt hoe goed appel ontleden. voorbeelden het ethisch Je kunt in verschillende inspiratie vinden alen en christelijke tradities christenen in Bijbelverh Je kunt toelichten hoe . handelen te en e om ethisch te denken n in Bijbelverhalen en christelijk en geven van hoe christene Je kunt concrete voorbeeld te handelen. om ethisch te denken en en tradities inspiratie vinden geven in hun ethisch denken die christenen richting Je kunt wegwijzers selecteren tot worden handelen. erd geïnspireerd en geappelle in christelijke tradities Je analyseert hoe mensen samenlevingsopbouw.

POLITIEK ANTOOR

Elk hoofdstuk is een metrohalte met een symbolische naam en een sprekende afbeelding die een aantal vragen oproept. Met deze vragen introduceren we de rode draad en sfeer van de halte.

SI 4

WISSELSPOOR 3

GH 1 GH 3

pl a

(SI 4)

SPOOR 3

Goed handelen

Liefde en vriendschap

“Of ik nu de zoon van Adam ben of het gevolg van evolutie , mijn menselijkheid implicee rt drie fundamentele waarden: onschendbaarheid van het leven, vrije wil en een broederband met and ere mensen.” (Mohamed El Bachiri, Een

jihad van liefde)

Kijk naar de getuigenis van Mohamed El Bachiri en lees het fragment uit zijn boek. - Wat vind je ‘straf’ in deze getuigenis? - Wat bedoelt hij met ‘een jihad van de liefde’?

In ki

In dit leerjaar staan er dus 8 metrohaltes centraal. Vanuit elke halte vertrekken er drie sporen. Je reist mee en pikt onderweg de nodige kennis op. Per metrohalte hebben we één wisselspoor uitgewerkt. Je leraar kan ervoor kiezen om met andere bronnen aan dezelfde leerdoelen te werken.

SPOOR 1

GEZOCHT: POLITIEAGENT (M/V/X)

SPOOR 2

WERKEN MET CURIEUS

ANTIGONE

SPOOR 2

ETHIEK

Anders dan in een traditioneel leerwerkboek worden bronmateriaal en invulruimte van elkaar gescheiden: op de linkerpagina vind je de bronnen en op de rechterpagina is er ruimte om gestructureerd te noteren.

2 Waarden en hun betekenissen

. "Prijs is wat je betaalt Waarde is wat je krijgt."

"Mensen kennen tegenwoordig overal de prijs en nergens de waarde van." Dorian Gray in The Pïcture of Dorian Grey (door Oscar Wilde)

"Je waarde wordt bepaald door wie je bent en niet door wat je hebt."

in "De waarde van het offer ligt de gewilligheid waarmee het gebracht wordt."

Lees de citaten. Leg uit waarom je dat hebt gekozen. a Kies er één citaat uit dat je aanspreekt. hun gemeenschappelijke deler? citaten? Wat is met andere woorden b Welke klemtonen leggen al deze

anse Warren Buffett, Amerika beleggingsdeskundige

verhoogt, wat we nastreven achten, wat de kwaliteit van ons leven Waarden duiden aan wat we belangrijk formuleer daarbij de vier waarde die voor jou belangrijk is en en willen realiseren. Kies een materiële Waarop ligt de klemtoon? waardebetekenissen van Baudrillard. op de foto’s op p. 32 en omschrijf de

waardebetekenissen van

Kies een van de muren of poorten Baudrillard die je terugvindt.

waarde a en het verhaal over Jericho. Welke Ga even terug naar de openingspagin primeren? voor de joden? Welke betekenis(sen)

is hier het belangrijkste

Thomas Edison, Amerikaa

ns uitvinder

Inayat Khan, Indiaas filosoof

De Franse filosoof Jean Baudrillard

nissen:

onderscheidt vier waardebeteke

1 Gebruikswaarde

smartphone.

2 Ruilwaarde

hoeveel kost meestal uitgedrukt in geldwaarde: De materiële waarde, vandaag Hierdoor te meten, in getallen uit te drukken. het? Deze waarde valt het best iets kost veel of is hanteren: iemand is arm of rijk; kunnen we duidelijke maatstaven vraag en aanbod. variëren door een veranderende goedkoop. De ruilwaarde kan sterk voor materiële zaken. Ruilwaarde geldt bijna uitsluitend

3 Symboolwaarde

ons wat iets of aan anderen. Symbolen vertellen Welke betekenis toont iets of iemand hierbij vaak een iets of iemand te situeren. We maken iemand betekent en helpen ons dat suggereert iets een advocaat draagt een toga en onderscheid tussen mensen. Bv.: zijn status, zijn economische positie. over zijn intellectuele capaciteiten,

4 Persoonsgebonden waarde

wordt daarom veel voor mij, is mij dierbaar en Iets of iemand betekent persoonlijk hier aan waarden verbonden. Spontaan denken we onvervangbaar. Ik voel me ermee eid … Materiële vriendschap, liefde, rechtvaardigh die centraal staan in ons leven: betekenis, bv. een verder dragende, niet-materiële voorwerpen krijgen in deze context een trouwring, een foto.

beklemtonen vaak verschillende betekenissen, maar De meeste waarden combineren of iemand wordt betekenis, hoe waardevoller iets één of twee ervan. Hoe rijker aan geacht. SPOOR 1

NAAr WAArDE GEsCHAT

STADSPOORT

pl a

TERMINUS

Na de 3 sporen kom je aan bij het onderdeel Terminus. Op deze pagina komen de drie sporen samen. Aan de hand van nieuwe bronnen en vragen verwerken we de inhoud van de hele metrohalte.

zoals in alle recensies gebeurt, roept

Lees hieronder een voorstelling van

de zes personages en geef ze op de

al meteen vragen op. foto hun naam.

‘shopliften’.

Bron: De Morgen

de vragen. Bekijk nu de trailer en beantwoord ’ tussen aanhalingstekens? a Waarom plaatsen we de term ‘familieportret morele grenzen? b Hoe overschrijdt het gezin Shibata zij daartegenover? c Welke warme waarden plaatsen of wordt ze gered? d Wordt de kleine Yuri ontvoerd e Wat maakt je tot een familie? Akkoord? film ‘misdaad stimulerende propaganda’. f Sommige Japanners noemen deze

STADSPOORT

In ki

Elk hoofdstuk eindigt met een Panorama. Wanneer je de metrohalte uitstapt, kom je als het ware op een plein en kun je alle kanten uit. Dat is ook de bedoeling: na de leerinhouden van elke metrohalte kun je verschillende wegen uitgaan. Het biedt jou en je klas de kans nog verder te gaan met het materiaal.

PANORAMA Het kruis dragen

in de bouw en geniet geen sociale een arbeidsongeval niet meer werken Vader Osamu Shibata kan door Het gezin onderhouden door verliest haar werk in een strijkatelier. in bescherming. Moeder Nobuyo Shota zo onopvallend mogelijk Osamu gaat daarom met zoon regulier werk lukt niet meer. Vader door het pensioen Hatsue levert eveneens haar bijdrage winkels stelen (shoplifting). Grootmoeder centje met sensuele Aki op haar beurt verdient een Dochter innen. blijven te het van haar overleden man in een chatroom. Op weg naar tederheid aan eenzame mannen klein een Yuri, dansen en het verlenen van wat over zich Hatsue ontfermen vader en zoon van schamele onderkomen van grootmoeder heeft littekens en andere sporen in de vrieskou. Ze is uitgehongerd, meisje dat alleen op straat zit ook zij mee op pad moet om te meer doet Osamu besluiten dat mishandeling. Maar nog een mondje

Shoplifters

Deze film een ‘familieportret’ noemen

Een achtergrondkleur maakt duidelijk waar de bronnen stoppen en de notitieruimte begint. In het bronnengedeelte kun je markeren of onderstrepen, zodat je het lesmateriaal gemakkelijker kunt verwerken.

bv. nodig heb, iets is nuttig en functioneel, Iets heeft betekenis omdat ik het zijn, bv. de relatie met mensen kan functioneel een balpen of een hamer. Ook de e, bv. een iets een meervoudige gebruikswaard bakker om de hoek. Vaak heeft

VENSTERS

Wat zie je op de foto, letterlijk en figuurlijk?

Wie draagt wie in dit beeld?

PANORAMA

DOOR DIK EN DUN

Ten slotte eindigt het leerwerkboek met een apart hoofdstuk Vensters, dat specifiek focust op interlevensbeschouwelijke competenties. In een reeks authentieke en exclusieve video’s getuigen vier studenten over hun eigen levensbeschouwing. De studenten keren terug in de drie graden en introduceren zo de interlevensbeschouwelijke dialoog in de klas. ILC 'S

Kennis: 1, 2, 3, 8, 9, 10, 11, 18, 19, 20 7, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 21, 22, 23, 24 Vaardigheden en attitudes: 4, 5, 6,

WERKEN MET CURIEUS

2 Handig voor onderweg 2 God en het kwaad

In de loop van elk halte word je ondersteund door een aantal hulpmiddelen.

WOORDENLIJST Verklaring absolutie

(< Latijn: absolvere – losmaken) p. 92

STEL EEN VRAAG Moeilijke woorden worden uitgelegd op de bronnenpagina en/of in een woordenlijst. Die woorden springen extra in het oog door Als God werkelijk bestaat en al het goede voorheeft met de mens, waarom de gele markering. De woordenlijst vind je achteraan terug op zijn er mensen als Hitler, Bin Laden, ... dan ooit geboren? p.Katrien, 184. 20 jaar

balling p. 174

Bhagavad Gita p. 48

Caritas (< Latijn) p. 126

Bron: www.ikhebeenvraag.be

184

De filosofische visie van Mackie kan als het volgt worden samengevat: als God zou Rembrandt van Rijn, Nathan vermaant David, 1650–55 bestaan, dan zou er geen kwaad zijn, tenzij er een rechtvaardige reden zou zijn waardoor God het kwaad zou toelaten. Het kwaad bestaat, maar er is geen enkele Psalm 51, 1-14 waarom God het kwaad toelaat. Daaruit concludeert hij dat reden dieOTrechtvaardigt Voor de koorleider. Een psalm van David toen Schep, o God, een zuiver hart in mij, God niet bestaat. de profeet Natan hem had bezocht, nadat hij met vernieuw mijn geest, maak mij standvastig, Batseba geslapen had. John Mackie (1917-1981)

verban mij niet uit uw nabijheid, neem uw heilige geest niet van mij weg. Red mij, geef mij de vreugde van vroeger, de kracht van een sterke geest.

Wees mij genadig, God, in uw trouw, was mij schoon van alle schuld,

De mens werd door God geschapen als een rationeel wezen met een reinig mij van mijn zonden. vrije wil. Hij heeft dus de mogelijkheid om te kiezen tussen goed en ken mijn wandaden, kwaad. Het ik kwaad zelf is ontstaan op het moment dat de gevallen ik ben mij steeds van mijn zonden bewust, engel Satantegen rebelleerde tegen Het moment dat Adam en Eva, u, tegen u alleen hebGod. ik gezondigd, ik heb gedaan wat slecht is in uw ogen. werden aan God, werd onder invloed van Satan, ongehoorzaam de puurheid van de mens bezoedeld. Vanaf deze zondeval werd Laat uw uitspraak rechtvaardig zijn elk mens vanaf de geboorte besmet door zonde. Enkel dankzij de en uw oordeel zuiver. was kan al schuldig toen ik genezen werd geboren, genade van Ik God de mens worden. al zondig toen mijn moeder mij ontving, maar u wilt dat waarheid mij vervult, u leert mij wijsheid, diep in mijn hart.

Augustinus van Hippo (354-430)

Letterlijk ‘Het lied van de Heer’. Het belangrijkste deel van de Mahabharata, hindoeïstisch en meer dan twee eeuwen oud. De dialoog tussen godheid Krishna en strijder Arjuna gaat over de strijd tussen goed en kwaad. Het woord caritas betekent liefde, in de betekenis van naastenliefde of liefde uit barmhartigheid. Caritas is een internationale katholieke hulporganisatie. Caritas International helpt slachtoffers van geweld, natuurrampen en armoede, in hun eigen land of op de vlucht, in samenwerking met haar lokale, nationale en internationale netwerken. Hammurabi was koning van Babylonië (1792-1750 v.C). Zijn codex is een van de oudste en best bewaarde wetboeken uit de antieke geschiedenis. De tekst behandelt een heel aantal concrete casussen (gevalstudies) uit verschillende rechtsgebieden (o.a. familie- en handelsrecht, militaire rechtspraak). Historici vermoeden dat de codex niet zozeer als pasklaar wetboek gefunctioneerd heeft, maar eerder een symbool was van koninklijke macht en persoonsverering.

WOORDENLIJST

Bij elke Bijbeltekst vind je vervolgens een icoon OT (Oude Testament) of NT (Nieuwe testament).

u bent vol erbarmen, doe is mijn daden teniet, Visie 2: Augustinus: de mens vrij maar besmet door zonde

Ballingen zijn mensen die in ballingschap verblijven, die verbannen zijn uit hun eigen land. Veel staten gebruik(t)en deze maatregel om sociale, politieke en/of militaire opstanden te voorkomen. In de bijbel heeft de Babylonische ballingschap (584-536 v.C.) een mythische status gekregen.

pl a

Visie 1: John Mackie: God bestaat niet

Eigen woorden

Codex Hammurabi p. 154

Theodicee: het bestaan van een goede, almachtige en rechtvaardige God proberen te verzoenen met de aanwezigheid van het kwaad in de wereld.

Het kwijtschelden/vergeven van je zonden door de priester nadat je erkent dat je fouten gemaakt hebt en berouw getoond hebt

Visie 3: John Hick: de mensmijn moet zich Neem met majoraan zonden wegontwikkelen

We hebben ervoor gekozen om elk Bijbelboek voluit te noteren. Dat maakt het gemakkelijker een tekst terug te vinden in de Bijbel. Als je zelf een tekst wilt opzoeken dan vind je in bij info in het onlinelesmateriaal terug hoe dat moet.

en ik word rein, Volgens John Hick is de mens onvolledig geschapen. Door in de wereld te staan en was mij en ik word witter dan sneeuw. actief deel teLaat nemen en keuzes te maken kan de mens volledig worden. Goed en kwaad mij vreugde en blijdschap horen: hebt mij gebroken, mij ook juichen. zijn volgensuHick nodig omlaat mensen de kans te geven te groeien.

Sluit uw ogen voor mijn zonden

John Hick (1922-2012) en doe heel mijn schuld teniet.

Henri de Triqueti, relief van de profeet Natan en koning David, 1837

In ki

Visie 4: Emmanuel Levinas: God doet een beroep op ons Volgens Levinas kunnen we God niet omschrijven in termen van rechtvaardig, goed of almachtig. We kunnen God enkel omschrijven in termen wat hij niet is. WeBij moeten niet op God beroepen alsvind het fout loopt. het onlinelesmateriaal je ook een infokatern. Dit digitale infokatern omvat CAsE sTuDIEs 145 Het kwaad kan gebeuren omdat wij onze verantwoordelijkheid niet duiding bij en achtergrondinformatie over de verschillende wereldgodsdiensten, opnemen. In het lijden van de ander, worden mensen geroepen om te en de Kerk. de ander, kunnen we kiezen voor het goede. Inde hetBijbel gelaat van de zwakkere, God zien die ons wijst op onze verantwoordelijkheid om tegen het kwade te strijden. Zelfs al zetten we ons eigen leven op het spel.

Leer zoals je bent

Emmanuel Levinas (1906-1995) De volgende iconen helpen je ook nog een eind op weg:

Het luisterfragment dat hierbij hoort, vind je online.

CAFÉ DE HELLEPOORT

Het beeldfragment dat hierbij hoort, vind je online. Je vindt online een ontdekplaat. Je vindt online extra (ondersteunend) materiaal.

WERKEN MET CURIEUS

CURIEUS EN DIDDIT het onlineleerplatform bij Curieus Curieus 5 is rijk aan onlinelesmateriaal. Zo vind je op diddit alles terug om met het leerwerkboek aan de slag te gaan.

pl a

Je vindt hier niet alleen alle video- en audiobestanden maar ook de ontdekplaten. Ben je nieuwsgierig en wil je meer weten over een bepaald onderwerp? Of heeft je leraar je gevraagd om de les voor te bereiden? Geen enkel probleem! Klik in diddit op het icoon van de ontdekplaat en ga op onderzoek.

In ki

Wanneer je een van de onderstaande iconen in het leerwerkboek ziet, kun je dus op diddit het onlinelesmateriaal vinden. Bekijk de video.

Beluister het fragment.

Ga hier aan de slag met de ontdekplaten! Je vindt hier al het overige onlinelesmateriaal, bijvoorbeeld liedjesteksten, extra bronnen, teksten â&#x20AC;Ś

WERKEN MET CURIEUS

Liefde en vriendschap

Goed handelen

Hoop en kwetsbaarheid

Geloof en context

JAAR 5

Samenlevingsopbouw en inspiratie

JAAR 6

SPOOR 1

PANORAMA

GEZOCHT: POLITIEAGENT (M/V/X)

OORDELEN! (GH 3)

pl a

(SI 4)

TERMINUS

SPOOR 2

HANDVEST VOOR MEDEDOGEN

ETHIEK

(GH 1 EN 7)

(GH 7)

ANTIGONE

BEGINNEND LEVEN (GH 3 EN 6)

(GH 3 EN 6)

SPOOR 3

WISSELSPOOR 3

Leer zoals je bent

Je onderzoekt hoe goed en kwaad eigen zijn aan menselijk denken en handelen.

SQUARE GH 3

Je kunt in verschillende voorbeelden het ethisch appel ontleden.

SQUARE GH 5

Je kunt toelichten hoe christenen in Bijbelverhalen en christelijke tradities inspiratie vinden om ethisch te denken en te handelen.

SQUARE GH 6

Je kunt concrete voorbeelden geven van hoe christenen in Bijbelverhalen en christelijke tradities inspiratie vinden om ethisch te denken en te handelen.

SQUARE GH 7

Je kunt wegwijzers selecteren die christenen richting geven in hun ethisch denken en handelen.

SQUARE SI 4

Je analyseert hoe mensen in christelijke tradities geÃ¯nspireerd en geappelleerd worden tot samenlevingsopbouw.

In ki

SQUARE GH 1

POLITIEKANTOOR

pl a

“Of ik nu de zoon van Adam ben of het gevolg van evolutie, mijn menselijkheid impliceert drie fundamentele waarden: onschendbaarheid van het leven, vrije wil en een broederband met andere mensen.”

In ki

(Mohamed El Bachiri, Een jihad van liefde)

Kijk naar de getuigenis van Mohamed El Bachiri en lees het fragment uit zijn boek. - Wat vind je ‘straf’ in deze getuigenis? - Wat bedoelt hij met ‘een jihad van de liefde’?

SPOOR 1

GEZOCHT: POLITIEAGENT (M/V/X)

pl a

1 Geen routinejob!

2 De best en slechtst betaalde beroepen in België GEMIDDELD BRUTO MAANDLOON VOOR EEN VOLTIJDSE JOB 3 289

euro

Schoonmakers

euro

4 813

3 502

Juristen

2 221

Wiskundigen, notarissen en statistici

5 221 euro

Directeurs van grote ondernemingen

9 285

In ki

euro

Natuurkundigen

Ingenieurs

euro

5 029

4 850

Vuilnisophalers

Kassiers

euro

2 520

2 279 Managers

6 940 euro

Financieel specialisten

4 728 euro

Kleermakers en schoenmakers

2 414 euro Koks

2 403

Verkopers in winkels

2 371 euro

Autowassers, wasserijpersoneel

euro

2 403

Kappers en schoonheidsspecialisten

Houtbewerkers en meubelmakers

euro

2 186

euro

2 523

Kelners, barpersoneel

2 176 euro

Bron cijfers: De Standaard

POLITIEKANTOOR

SPOOR 1

1 Geen routinejob! Jij werkt op de hr-afdeling van de politie. Je krijgt als taak de nieuwe wervingscampagne te leiden. De advertentie is er al. Jouw job is de vacature uitschrijven. a Over welke kwaliteiten moet een kandidaat-politieagent beschikken? b Wat heb jij als politieafdeling te bieden?

pl a

2 De best en slechtst betaalde beroepen in België 1

Onderzoek de infografiek op p. 2. Welke jobs worden te veel en welke worden te weinig verloond volgens jou?

2 Een agent bij de lokale politie verdient bruto 3 227 euro (zonder premies). Waarom is dat voldoende/te veel/te weinig?

3 Wat is jouw droomjob?

a Hoeveel zou je dan verdienen? Zoek dat op via www.jobat.be (klik op ‘loon’).

In ki

b Zijn er – naast de verloning – nog andere redenen om voor die job te kiezen?

spoor 1 GEZOCHT: POLITIEAGENT (M/V/X)

3 De arbeiders van het elfde uur (Matteüs 20, 1-16)

Het is met het koninkrijk van de hemel als met een landheer die er bij het ochtendgloren op uittrok om dagloners voor zijn wijngaard te zoeken. Nadat hij met de arbeiders een dagloon van een denarie overeengekomen was, stuurde hij hen naar zijn wijngaard.

pl a

Drie uur later trok hij er opnieuw op uit, en toen hij anderen werkloos op het marktplein zag staan, zei hij ook tegen hen: ‘Gaan jullie ook maar naar de wijngaard, de betaling zal rechtvaardig zijn.’ En ze gingen erheen. Rond het middaguur ging hij er nogmaals op uit, en drie uur later weer, en handelde als tevoren. Toen hij tegen het elfde uur van de dag nog eens op weg ging, trof hij een groepje dat er nog steeds stond. Hij vroeg hun: ‘Waarom staan jullie hier de hele dag zonder werk?’ ‘Niemand wilde ons in dienst nemen’, antwoordden ze. Hij zei hun: ‘Gaan jullie ook maar naar de wijngaard.’ Toen de avond gevallen was, zei de heer van de wijngaard tegen zijn rentmeester: ‘Roep de arbeiders bij je en betaal hun het loon uit. Begin daarbij met de laatsten en eindig met de eersten.’ En zij die er vanaf het elfde uur waren, kwamen naar voren en kregen ieder een denarie. En toen zij die als eersten waren gekomen naar voren stapten, dachten ze dat zij wel meer zouden krijgen. Maar ook zij kregen ieder die ene denarie.

(Matteüs 20, 1-16)

In ki

Toen ze die in handen hadden, gingen ze bij de landheer hun beklag doen: ‘Die laatsten hebben één uur gewerkt en u behandelt hen zoals u ons behandelt, terwijl wij het onder de brandende zon de hele dag hebben volgehouden.’ Hij gaf een van hen ten antwoord: ‘Beste man, ik behandel je toch niet onrechtvaardig? Je hebt toch ingestemd met het loon van één denarie? Neem dan aan wat je toekomt en ga. Ik wil aan die laatsten nu eenmaal hetzelfde betalen als aan jou. Of mag ik met mijn geld niet doen wat ik wil? Zet het kwaad bloed dat ik goed ben?’ Zo zullen de laatsten de eersten zijn en de eersten de laatsten.’

POLITIEKANTOOR

The Motorcycle Diaries (2004) Tijdens een motorreis door Zuid-Amerika, van Buenos Aires naar Venezuela komen twee Argentijnen, Ernesto Guevara (23) en Alberto Granado (30), in aanraking met arbeiders, armen, zieken, onderdrukten en andere leden van de lagere klassen. Dat verandert voor beiden de manier waarop ze tegen het leven en hun bevoorrechte positie als leden van de hogere klasse aankijken.

3 De arbeiders van het elfde uur (Matteüs 20, 1-16) 1

Lees Matteüs 20, 1-16. Wat is jouw eerste reactie bij dit verhaal? Met welk van de personages ben jij het eens?

2 Bekijk het fragment uit The Motorcycle Diaries. Waarom wordt Ernesto ‘Che’ Guevara boos? 3 Maak een vergelijking tussen het filmfragment en de parabel van de arbeiders van het elfde uur. Wat is Jezus’ bedoeling met deze parabel? Herken je dit in The Motorcycle Diaries? Gebruik deze termen in je antwoord:

ideale wereld – Rijk Gods – zorgen voor elkaar

4 Welke conclusies trek je wanneer je de lonen van p. 10 in verband brengt met deze parabel?

pl a

In ki

spoor 1 GEZOCHT: POLITIEAGENT (M/V/X)

4 Verschillende visies op arbeid 1 Drie steenhouwers Een vreemdeling bezoekt een bouwplaats van een grote kathedraal. Hij ontmoet een steenhouwer en vraagt hem: ‘Wat doet u?’ De steenhouwer antwoordt hem geïrriteerd: ‘Man zie je dat dan niet? Stenen houwen tot ik er niet goed van word.’ Vervolgens richt de vreemdeling zich tot een tweede steenhouwer en stelt hem dezelfde vraag. ‘Ik werk om mijn gezin te kunnen onderhouden’, zegt de werkman. Ten slotte komt de vreemdeling bij een derde steenhouwer, die eveneens hard moet werken en zijn gezin onderhouden, maar hij antwoordt: ‘Ik ben een kathedraal aan het bouwen.’

Rerum Novarum (paus Leo XIII, 1891)

pl a

Voor de rijken en de werkgevers gelden de volgende verplichtingen: zij moeten de werklieden niet als slaven beschouwen; zij zijn verplicht in hen de waardigheid van hun persoon te eerbiedigen, die in elk geval geadeld is door hetgeen men het merkteken van de christen noemt. Loonarbeid strekt volgens de natuur en de christelijke wijsbegeerte de mens niet tot schande, maar tot eer, omdat hij hem in staat stelt om op eerzame wijze in het levensonderhoud te voorzien. Maar inderdaad schandelijk en onmenselijk is het, de mensen uit te buiten, om winst te maken, als waren het zaken en hen niet hoger te schatten, dan de kracht hunner spieren reikt.

Laudato Si’ (paus Franciscus, 2015)

In ki

Arbeid zou de omgeving moeten zijn voor deze veelvormige persoonlijke ontwikkeling, waar veel dimensies van het leven mee gaan spelen; creativiteit, planning van de toekomst, ontwikkeling van vermogens, beoefening van waarden, communicatie met anderen, een houding van verering. Daarom eist de maatschappelijke werkelijkheid van de wereld van vandaag meer dan de beperkte belangen van de ondernemingen en een discutabele economische rationaliteit dat ‘als prioriteit het doel wordt nagestreefd alle mensen toegang tot werk te verschaffen’.

Kantoor van Google in Dublin 6

Leerlooierij in Marrakesh

POLITIEKANTOOR

Distributiecentrum van bol.com in Capelle

4 Verschillende visies op arbeid 1

Welke visies op arbeid vind je in de teksten en de afbeeldingen terug?

2 Bekijk de verschillende visies op arbeid. a Leg aan de hand van deze teksten en foto’s het onderscheid uit tussen ‘leven om te werken’ en ‘werken om te leven’. b Breng de onderstaande stellingen in verband met het ‘leven om te werken’ en ‘werken om te leven’.

“Sinds we over al die vrije tijd zijn gaan beschikken, moeten we in die vrije tijd hard werken om onze hobby’s te kunnen betalen.” (Louis Paul Boon)

pl a

“Als het hele jaar vakantie was, zou sporten net zo vervelend worden als werken.” (William Shakespeare)

Confronteer de vacature die jij aan het begin van het spoor uitschreef voor de job van politieagent met deze visies op arbeid. Welk soort politieagent zocht je?

In ki

spoor 1 GEZOCHT: POLITIEAGENT (M/V/X)

SPOOR 2

ETHIEK

1 Kinderarbeid 1

verboden is, t kinderarbeid hier Wat is het waard da len maken? ander land onze spul als kinderen in een

Kledij via goedkope arbeid? Multinationals niet gestraft

2 Ik wil kinderarbeid niet goedpraten, maar ... gooi een werkend kind niet met het badwater weg

pl a

Were

beiders

en kindar

152 miljo ldwijd nog

Kinderarbeid en uitbuiting: de keerzijde van onze glamoureuze smart phones

Goedkope kledij, goedkope bestrating of terrastegels, het komt vaak tot stand in sociaal dubieuze omstandigheden. Niet zelden zelfs door kinderarbeid. Wat is eraan te doen in een wereld die niet ideaal is? Een misverstand komt snel tot stand als de ethiek gevoelig ligt. Zoals wanneer het over kinderarbeid gaat: niemand zal meteen de verdediging ervan op zich nemen. Daarvoor zijn de getuigenissen over bijvoorbeeld de productie van goedkope kleding in ontwikkelingslanden te schrijnend.

Maar de moraal mag geen vrijbrief zijn om de nuance te weren over een onderwerp als kinderarbeid, zegt Frank Wijen, docent aan de Erasmus Universiteit van Rotterdam. Al wil hij wel benadrukken dat hij er niet op uit is om uitbuiting of slavernij goed te praten. Maar kinderarbeid of de invoer of verkoop van door kinderen gemaakte producten willen verbieden, getuigt volgens hem vaker van een naïef westers idealisme dan van inzicht in de complexiteit van het verschijnsel.

Wijen wil pragmatisch zijn: de wereld is wat hij is, niet ideaal dus, en gedomineerd door een markteconomie die maar zo ethisch is als de actoren erin, en waarin grote ongelijkheden bestaan, zowel financieel als in macht.

In ki

Daarin is kinderarbeid wel degelijk een realiteit, voor 168 miljoen kinderen. Wijen: ‘Je kunt je kop daarvoor niet in het zand steken om zo je eigen geweten te sussen. Niet dat je alles moet accepteren. Maar in ontwikkelingslanden kan de realiteit diffuus zijn, met onduidelijke grenzen tussen oorzaken en gevolgen. Wetten zoals een totaalverbod op kinderarbeid, kunnen een contraproductief resultaat als gevolg hebben.’ Niet overal wordt kinderarbeid als choquerend ervaren: overal gelden andere normen. Een boer uit Kameroen ziet dat niet als misbruik, maar als de bijdrage van het kind tot de taken in het gezin en als een tegenprestatie voor het schoolgeld. Maar pleit Wijen ervoor om de waarden van andere culturen niet te snel te veroordelen, hij geeft wel toe dat de grens tussen cultuur en louter uitbuiting erg dun kan zijn. Onafgezien van ethische minima als het verbod op slavernij, waarschuwt Wijen wel voor het mogelijk averechtse effect van al te strikte, van buitenuit opgelegde regels. Sociale standaarden kunnen maar doeltreffend zijn als ze gelden voor alle producenten, maar ook voor de hele bevoorradingsketen – en als ook de rijke consument in de winkel wel degelijk kiest voor eerlijke, maar vaak wat duurdere producten. ‘Het uitgangspunt’, zegt hij, ‘moet altijd zijn: worden kinderen er beter van? Dan is het beter om proactief met kinderarbeid om te gaan, en die zo in te kapselen dat hij beperkt blijft tot wat kinderen fysiek en mentaal aankunnen en waarbij ze een toekomstperspectief krijgen, op scholing en het verwerven van vaardigheden.’ Naar: De Standaard

POLITIEKANTOOR

SPOOR 2

1 Kinderarbeid 1

Bekijk de foto op de vorige pagina en lees de krantenkoppen. Beschrijf in je eigen woorden wat er geschreven wordt over kinderarbeid.

2 Lees het krantenartikel. Frank Wijen zegt: ‘Kinderarbeid is geen ongenuanceerd verhaal.’ Verklaar die stelling.

3 In de tekst zijn verschillende termen gemarkeerd. Verklaar ze aan de hand van het onderstaande schema.

pl a

Waarden

Wat?

Normen

Voorbeelden?

In ki

Wetten en regels

Wat?

Voorbeelden?

Visie op ethiek Ethiek = Voorbeelden van ethische visies?

spoor 2 ETHIEK

2 De Gulden Regel NT

In de Bergrede geeft Jezus deze regel mee: ‘Behandel de andere steeds zoals je zou willen dat ze jullie behandelen. Dat is het hart van de Wet en de Profeten.’ (Matteüs 7, 12)

Hoe de Gulden Regel concreet maken in jouw leven?

Dit is een ethische basisregel die aanraadt om wat je van plan bent ten opzichte van anderen te toetsen door te bedenken hoe het op jou zou overkomen. Als je echt gaat graven, zie je al snel dat die manier van denken gangbaar was in verschillende culturen en periodes. We treffen deze Gulden Regel dan ook aan in alle culturen, van China tot Griekenland, van bij de joden tot in de Indiase samenleving.

pl a

Sceptici menen dat de Gulden Regel gewoon ‘niet werkt’, maar ze hebben kennelijk niet geprobeerd deze vol overtuiging en consequent toe te passen. Het is geen hypothetische leer waarmee je wel of niet kunt instemmen of waarin je wel of niet kunt geloven. Het is een methode – en de enige adequate test voor een methode is die in de praktijk toe te passen. Door de eeuwen heen hebben mensen gemerkt dat ze, wanneer ze in overeenstemming met de Gulden Regel leven, een dieper en voller niveau van bestaan ervaren, en hebben ze benadrukt dat iedereen deze toestand kan bereiken als hij of zij zich daarvoor inzet.

In ki

Maar het zal een langzaam, geleidelijk en onmerkbaar voortschrijdend proces zijn. Ten eerste: neem u voor om minstens één keer per dag in overeenstemming met de positieve versie van de Gulden Regel te handelen: ‘Behandel anderen altijd zoals je zelf wilt worden behandeld.’ Dit hoeft geen groots, opvallend gebaar te zijn. Het hoeft niet meer te zijn dan een ‘kleine, naamloze, niet herinnerde daad’ die u misschien volkomen onbelangrijk vindt, Wellicht neemt u zich voor een ouder familielid eens te bellen, uw vrouw in de huishouding te helpen, of de tijd te nemen voor een collega die bezorgd of gedeprimeerd is. Zoek een gelegenheid om een ‘stip van tijd’ in iemands leven te creëren. U zult zich sterker bewustworden van de mogelijkheden naarmate u bedrevener wordt in opmerkzaamheid. Ten tweede: neem u voor om elke dag in overeenstemming met de négatieve versie van de Gulden Regel te handelen: ‘Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet.’ Probeer u in te houden voordat u die briljante, maar kwetsende opmerking maakt. Vraag u af wat ú ervan zou vinden als zo’n sarcastische opmerking over u werd gemaakt … en zie ervan af. Elke keer dat u hierin slaagt, zal dat een ekstasis zijn, over overstijging van uw ego. Ten derde: neem eenmaal per dag de moeite om uw gedachtepatroon te veranderen: als u merkt dat u zich overgeeft aan een aanval van woede of zelfmedelijden, probeer dan al die negatieve energie in een vriendelijke richting te sturen. Als u blijft hangen in een wrokkige stemming, probeer dan aan iets te denken waarvan u weet dat u er dankbaar voor moet zijn, zelfs al voelt u dat op dat moment niet zo. Als u zich gekwetst voelt door een onaardige opmerking, bedenk dan dat uw eigen woede vaak voortkomt uit pijn en dat de persoon die zo onaardig tegen u sprak het waarschijnlijk ook moeilijk heeft. Wanneer u aan het eind van de dag dan uw tanden poetst of de kat naar buiten laat, controleer dan of u deze drie acties hebt uitgevoerd. Soms zult u merken dat u dat niet hebt gedaan. Soms zal het u daarentegen te binnen schieten dat u zich onaardig en bot hebt gedragen. Heb dan compassie voor uzelf, accepteer uw misser met een wrange glimlach, en neem u voor het de volgende dag beter te doen. Wanneer deze drie acties een vaste gewoonte zijn geworden en een deel van uw dagelijkse routine zijn, kunt u de inzet verhogen en voor twéé vriendelijke daden per dag gaan, en uzelf bij twee gelegenheden ervan weerhouden iemand onnodig pijn te doen. Ga daarna voor drie keer enzovoort. Het zal niet gemakkelijk zijn. Het doel is dat u zich ‘altijd en overal’ op deze manier gedraagt. Tegen die tijd bent u uiteraard een wijze … Bron: Karen Armstrong, Compassie

POLITIEKANTOOR

2 De Gulden Regel 1

Zoek drie formuleringen van de Gulden Regel uit verschillende levensbeschouwingen of culturen.

2 Bekijk het filmpje Make a Difference. Op welke manier laat de man zijn geweten spreken en hoe brengt hij de Gulden Regel in de praktijk? 3 Lees de tekst van religie-expert Karen Armstrong. a Duid in de tekst de drie stappen aan die je kunt zetten om de Gulden Regel in je leven toe te passen. b Wat vind je van haar voorstel? Is het haalbaar in je jouw leven? Waarom (niet)?

pl a

In ki

spoor 2â&#x20AC;&#x192; ETHIEK

3 De morele cirkel De Australische ethicus Peter Singer gelooft dat ethiek vooruitgang maakt. Stel dat je eigen zoontje en dat van de buurman in het kanaal vallen, heb je dan het recht om eerst je eigen kind te redden en dan pas dat van de buurman? Singer vertrekt van het onpartijdigheidsbeginsel: je moet eerst het zoontje van de buurman uit het water halen als het minder goed kan zwemmen dan je eigen zoon. Je moet dus de partijdigheid dat het om je eigen kind gaat, wegwissen.

In zijn uiterste consequentie betekent dit dat we alle mensen op aarde gelijk moeten behandelen, of we ze nu kennen of niet. Het is een langzaam uitdijen van de cirkels van identificatie en empathie met anderen. Denk maar aan de afschaffing van de slavernij, de burgerrechtenbeweging voor de zwarten in de Verenigde Staten, de afschaffing van de apartheid in Zuid-Afrika, de vrouwenrechten, het zelfbeschikkingsrecht inzake abortus en euthanasie, de rechten van homoseksuelen en nu ook steeds nadrukkelijker de rechten van dieren en van de toekomstige generaties: overal speelt de toenemende identificatie en empathie een rol.

pl a

Naar: Dirk Verhofstadt, In gesprek met Etienne Vermeersch: een zoektocht naar waarheid

In ki

Alle (Franse) mannen zijn gelijk sinds de Verklaring van de Rechten van de Mens en de Burger (1789).

Alle mannen en vrouwen zijn gelijk sinds de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (1948). Jeremy Bentham (1748-1832) stelt dat de drijvende kracht achter de uitbreiding van deze morele cirkel de vraag â&#x20AC;&#x2DC;kunnen ze lijden?â&#x20AC;&#x2122; is. Peter Singer stelt voor om ook dieren en toekomstige generaties mee op te nemen in de ethische vraag, want zij kunnen ook lijden.

POLITIEKANTOOR

3 De morele cirkel 1

Lees de onderstaande situaties en beantwoord de vragen. -- Je kleine broer en het buurjongentje zijn aan het spelen in een zwemvijver. Opeens komt er een sterke onderstroom en dreigen ze beiden te verdrinken. Wie ga je het eerst redden? Je broertje of de buurjongen? -- Je kleine broer kan veel beter zwemmen dan je buurjongen. Wie red je dan het eerst en waarom?

2 Lees de tekst op p. 20. a Wat betekent de zin ‘Het is een langzaam uitdijen van de cirkels van identificatie en empathie met anderen’?

Vul de morele cirkel aan met deze termen:

pl a

b Geef een aantal voorbeelden van hoe wij nu verantwoordelijk kunnen zijn voor het lijden van de toekomstige generaties.

alle mannen en vrouwen – alle mensen in mijn land – bewuste dieren – ik – mijn familie en vrienden – toekomstige generaties

d Hoe groot is jouw morele cirkel? Hoe draag jij zorg voor anderen?

3 We hadden het eerder over kinderarbeid. Leg aan de hand van de wijsheid die je opdeed uit waarom kinderarbeid ‘kan’ in Kameroen, terwijl het in Europa verboden is.

In ki

spoor 2 ETHIEK

SPOOR 3

ANTIGONE

1 Het verhaal Antigone is een klassieke tragedie van de dichter Sophocles (5e eeuw v.C.) uit de Griekse mythologie. Het verhaal gaat als volgt:

pl a

Antigone en Ismene – de dochters van Oedipoes en Iokaste – lijken eindelijk een vreedzaam leven te leiden in Thebe, waar hun oudste broer Eteokles op de troon zit. Maar hun jongere broer Polyneikes heeft zijn zinnen gezet op de troon van Thebe en doet een aanval op de stad. In een gevecht doden de broers elkaar. Hun oom Creon, de broer van Iokaste, wordt hierdoor koning van Thebe. Hij mag besluiten wat er met de doden zal gebeuren. Eteokles zal een eervolle begrafenis ten deel vallen, omdat hij in de strijd voor Thebe gesneuveld is. Maar het lichaam van Polyneikes, die de stad verraden heeft, zal onbegraven over de stadsmuur worden gegooid. Wie toch probeert hem te begraven zal dat met de dood bekopen. Antigone kan de gedachte niet verdragen: wie niet begraven wordt, heeft ook geen toegang tot de Onderwereld. Zij voelt het als haar plicht hem te begraven. Wanneer haar zus Ismene haar niet wil helpen, besluit Antigone alleen het lichaam van haar broer de laatste eer te bewijzen en een handvol aarde over hem te strooien. Dat zal tot haar dood leiden …

2 Antigone nu 1

Antigone in Molenbeek (Stefan Hertmans) gaat over Nouria, een jonge moslima die rechten studeert. Ze wil haar broer begraven. Hij is een zelfmoordterrorist die zichzelf onlangs opblies. De autoriteiten weigeren het lichaam vrij te geven en verhinderen zo een begrafenis. Nouria gaat tot het uiterste. Ze probeert het lichaam van haar broer te stelen, maar wordt opgepakt en voor de rechter geleid.

In ki

In de gerechtszaal, tussen die paar schimmen in toga en maatpakken, had ik het gevoel een beetje tot bewustzijn terug te keren. De rechter sprak mij aan. Vroeg me hardop mijn eigen naam uit te spreken. Ik mummelde mijn naam en keek naar mijn vingers. Hoe sterk en dun die plots geworden waren. Daarna zei hij iets wat ik niet verstond. Hij leek niet onvriendelijk, maar het was alsof ik stoppen in mijn oren had; ik snapte geen woord van wat hij zei. Nochtans moest ik verdomd goed weten wat te zeggen, vond hij: Ik studeerde voor dit vak.

POLITIEKANTOOR

Maar nee – weer dat ruisen, dat weidse, verre ruisen in mijn dichtgestopte oren. In flarden hoorde ik woorden die als handvatten aan een blinde muur vastzaten en waar ik me aan probeerde op te trekken: Universiteit, goede resultaten, dwaasheid, roekeloosheid, grove inbreuk op de wetten van dit land, poging tot diefstal van een lijk, niet ongestraft, verzoening, familie, en dan klonk plots, als een hamer op een hol oud vat, de naam van mijn broer. Het was alsof ik een stroomstoot kreeg. Ik reageerde als gebeten door een slang. Ik heb het RECHT mijn broer te begraven, beet ik de rechter toe. Ik heb het RECHT menselijk te zijn voor iemand die mijn meest verwante, mijn dichtstbij gebleven leven wezen is, ook nu na zijn dood ...

SPOOR 3

1 Het verhaal Lees de synthese van de tragedie Antigone. Bespreek de inhoud met je klasgenoten.

pl a

2 Antigone nu 1

Lees het fragment uit Antigone in Molenbeek.

a Duid de argumenten van de rechter en die van Nouria aan. b Welke waarden staan tegenover elkaar?

Heeft de familie van een zelfmoordterrorist het recht om zijn lichaam te begraven? Waarom wel/niet? Argumenteer.

In ki

spoor 3â&#x20AC;&#x192; ANTIGONE

2 Antigone nu (vervolg) 2

“One child, one teacher, one book & one pen can change the world.” Malala Yousafzai

pl a

In de VS organiseerden jongeren een ‘March for Our Lives’, een mars tegen wapengeweld. Hun missie is duidelijk: wapengeweld afkeuren en oproepen tot meer veiligheidsmaatregelen, onder meer bij de verkoop van wapens. Vooral studenten en jongeren, maar ook ouders, leraars en familieleden van slachtoffers deden massaal mee.

In 1943 terechtgesteld: Hans en Sophie Scholl, studenten tegen Hitler Op 22 februari 1943, in de late namiddag, werden broer en zus Scholl onthoofd. Ze hadden met de organisatie Die Weisse Rose vreedzaam geprotesteerd tegen de nazi’s in München.

Die weisse Rose werd in 1942 opgericht als verzetsgroep van studenten in München. Ze schreven zes verschillende pamfletten waarin ze de bevolking aanzetten zich tegen Hitler te keren. Ze noemden de mond van Hitler ‘de stinkende muil van de hel’. Later kalkten ze ook antinazislogans op de muren.

“In naam van het hele Duitse volk eisen wij van Adolf Hitlers staat onze persoonlijke vrijheid terug, het kostbaarste goed van de Duitsers, dat hij ons op een verachtelijke manier afhandig heeft gemaakt.”

In ki

Laatste pamflet van Die Weisse Rose

Sophie en haar broer Hans waren er lid van, samen met hun vrienden. Nochtans behoorden ze in de jaren 30 tot de Hitlerjugend. Op 22 februari 1943 werden ze op heterdaad betrapt door de Gestapo, terwijl ze pamfletten uit een raam gooiden. Na dagenlange verhoren belandden ze onder de guillotine. Vooral Sophie bleek uitzonderlijk moedig; ze wilde haar verantwoordelijkheid tot het einde opnemen. Ook de andere leden van de groep werden vermoord. Het laatste pamflet werd naar Engeland gesmokkeld en door de Britse luchtmacht in miljoenen exemplaren boven naziDuitsland uitgestrooid. Bron: www.vrt.be

POLITIEKANTOOR

2 Antigone nu (vervolg) 2 Bekijk de reportage. Wie is Malala Yousafzai? 3 Bekijk de foto bij het jongerenprotest in de VS en lees de tekst op hun pancartes. Waartegen protesteren ze? 4 Lees het artikel over Hans en Sophie Scholl. Wie zijn zij? 5 Waarom zijn zij allemaal voorbeelden van ‘Antigones van deze tijd’? Ken je zelf nog andere Antigones?

pl a

In ki

spoor 3 ANTIGONE

3 Jezus en de op overspel betrapte vrouw (Johannes 8, 1-11)

Jezus ging naar de Olijfberg, en vroeg in de morgen was hij weer in de tempel. Het hele volk kwam naar hem toe, hij ging zitten en gaf hun onderricht.

Toen brachten de schriftgeleerden en de farizeeërs een vrouw bij hem die op overspel betrapt was. Ze zetten haar in het midden en zeiden tegen Jezus: ‘Meester, deze vrouw is op heterdaad betrapt toen ze overspel pleegde. Mozes draagt ons op in de wet om zulke vrouwen te stenigen. Wat vindt u daarvan?’ Dit zeiden ze om hem op de proef te stellen, om te zien of ze hem konden aanklagen. Jezus bukte zich en schreef met zijn vinger op de grond. Toen ze bleven aandringen, richtte hij zich op en zei: ‘Wie van jullie zonder zonde is, laat die dan als eerste een steen naar haar werpen.’ Hij bukte zich weer en schreef op de grond. Toen ze dat hoorden, gingen ze weg, een voor een, de oudsten het eerst, en ze lieten hem alleen, met de vrouw die in het midden stond. Jezus richtte zich op en vroeg haar: ‘Waar zijn ze? Heeft niemand u veroordeeld?’ ‘Niemand, heer,’ zei ze. ‘Ik veroordeel u ook niet,’ zei Jezus. ‘Ga naar huis, en zondig vanaf nu niet meer.’

pl a

(Johannes 8, 1-11)

In ki

Rembrandt van Rijn, Jezus en de overspelige vrouw, 1655

Toen wij met enkele vrienden, drie jaar geleden, dit evangelie hebben gelezen, hebben wij een concrete afspraak gemaakt. Het beeld van de mensen die zich met stenen in de hand rond de vrouw verdrongen, had ons getroffen. Iemand van ons zei: ‘Hoe dikwijls gooien wij, tenminste figuurlijk, niet met stenen?’ Wij hebben toen besloten elke morgen enkele steentjes in onze zakken te steken en telkens wij over iemand oordeelden, ook letterlijk een steentje weg te smijten. Ik herinner me dat ik de eerste dagen ’s middags reeds zonder voorraad was. Het duurt een tijdje voor men min of meer de avond haalt. Maar geleidelijk aan leert men zo met het evangelie belangrijke ervaringen opdoen. Bron: Paul Schreurs, www.bijbelin1000seconden.be

Beter de eerste steen leggen, dan werpen. Bond Zonder Naam

POLITIEKANTOOR

3 Jezus en de op overspel betrapte vrouw (Johannes 8, 1-11) 1

Lees Johannes 8, 1-11.

pl a

a Schrijf in de tekstballonnen hieronder wat de verschillende personages zeggen en/of denken.

Rembrandt van Rijn, Jezus en de overspelige vrouw, 1655

In ki

b Welke gevolg heeft Jezus’ oordeel voor: -- de vrouw, -- de farizeeërs en de schriftgeleerden, -- Jezus' volgelingen?

2 Lees de getuigenis van Paul Schreurs. Hoe kun ook jij een niet-oordelend persoon worden? 3 In welke mate is vergeving mogelijk bij de personen die voorkwamen in dit Spoor? Antigone – Creon – de aanvaller van Malala – de broer van Nouria – de verkopers van wapens in de VS – Hitler – Nouria

spoor 3 ANTIGONE

TERMINUS Charter for Compassion (Handvest voor Mededogen) Het Handvest werd in 2009 wereldwijd gelanceerd op initiatief van de Britse schrijfster Karen Armstrong. Zij publiceert boeken over wereldreligies en probeert bruggen te slaan tussen mensen van verschillende levensbeschouwingen. Religieuze conflicten vormen volgens haar een ernstige bedreiging voor de wereldvrede en de stabiliteit in samenlevingen. Ze won in 2008 de prestigieuze Amerikaanse TED-Award en kon zo haar wens voor de wereld omzetten in een concreet initiatief: het creëren van een Handvest voor Mededogen dat gebaseerd is op de universele Gulden Regel.

pl a

Het principe van compassie of mededogen ligt ten grondslag aan alle religieuze, ethische en spirituele tradities; steeds opnieuw wordt daarmee een beroep op ons gedaan alle anderen te behandelen zoals wij zélf behandeld willen worden. Compassie is onze drijfveer om ons onvermoeibaar in te zetten voor het verzachten van het leed van onze medeschepselen, om terug te treden uit het middelpunt van onze wereld en een ander voor het voetlicht te plaatsen, en om recht te doen aan de onschendbare heiligheid van ieder mens en eenieder, zonder enige uitzondering, te behandelen met volstrekte waardigheid, billijkheid en respect.

Daarbij hoort tevens de opdracht om er zowel in het openbare als in het privéleven voor te waken geen enkele vorm van leed te veroorzaken. Door gewelddadig te handelen, door de kwaliteit van het leven van een ander te verslechteren, door de grondrechten van die ander te misbruiken of te ontkennen, en door haat te zaaien met laatdunkende uitingen over anderen – zelfs over onze vijanden – doen wij de menselijkheid die wij allen met elkaar delen geweld aan. Wij erkennen dat wij er niet in zijn geslaagd een leven te leiden vervuld van compassie en dat sommigen uit naam van hun religieuze overtuiging het totale menselijke leed zelfs groter hebben gemaakt. Daarom roepen wij iedere man en vrouw op om:

- compassie opnieuw te maken tot de kern van moreel handelen en van religie; - terug te keren naar het oude principe dat iedere interpretatie van geschriften die aanzet tot geweld, haat of minachting geen enkele legitimiteit heeft; - garant te staan voor de verstrekking van correcte en respectvolle informatie over andere tradities, godsdiensten en culturen aan jongeren; - positieve waardering van culturele en religieuze verscheidenheid te stimuleren; - bij te dragen aan medeleven, gebaseerd op kennis, voor het leed van alle mensen, ook van hen die wij als onze vijanden zien.

In ki

Het is van wezenlijk belang dat wij compassie in onze gepolariseerde wereld maken tot een duidelijke, lichtende en dynamische kracht. Indien compassie is geworteld in principiële vastbeslotenheid om uit te stijgen boven egoïsme, kan zij politieke, dogmatische en religieuze grenzen slechten. Als product van onze wezenlijke afhankelijkheid van elkaar, speelt compassie een fundamentele rol binnen menselijke relaties en bij een volwaardig mensdom. Compassie voert naar verlichting en is onmisbaar voor het realiseren van een eerlijke economie en een harmonieuze wereldgemeenschap die in vrede leeft met elkaar.

Bron: Charter for Compassion, charterforcompassion.org

Wat wil Armstrong bereiken met dit handvest?

2 Hoe kun je dit handvest toepassen in jouw weekend- of vakantiejob? 3 Welke waarden dragen het handvest? 4 Wat is de link met de morele cirkel en de Gulden Regel? 5 Is Armstrong een nieuwe Antigone? 6 Hoe past Armstrong Jezus’ oproep uit Johannes 8, 1-11 toe?

POLITIEKANTOOR

PANORAMA Oordelen!

very gay gay sponsen broekske Chiro koorknaap

pl a

gewoon fout

Kuifje in Afrika

water in de kelder

mamaâ&#x20AC;&#x2122;s keuze

In ki

Rosea Lake

Radio 1

Wat zegt de lengte van je rok over wie je bent? Rosea Lake opende het debat door een foto van haar been de wereld in te sturen. Radio 1 maakte een gelijkaardige foto, van een mannenbeen. Want de lengte van je broek vertelt ook veel over wie je als man bent!

Panorama

Goed handelen

Hoop en kwetsbaarheid

Geloof en context

JAAR 5

JAAR 6

WISSELSPOOR 1

SPOOR 1

BABEL NA DE VAL

NAAR WAARDE GESCHAT

(GH 5 EN 7; HK 2)

(GC 6)

SHOPLIFTERS (GH 1)

(GH 2, 3 EN 8)

OP LEVEN EN DOOD

HET KRUIS DRAGEN

TERMINUS

MORELE GRENZEN DOORBREKEN

(GH 4, 6 EN 7; HK 3; GC 5 EN 9)

PANORAMA

pl a

Leer zoals je bent

SPOOR 2

SPOOR 3

Samenlevingsopbouw en interpretatie

Liefde en vriendschap

Je onderzoekt hoe goed en kwaad eigen zijn aan menselijk denken en handelen.

SQUARE GH 2

Je kunt een onderscheid maken tussen verschillende visies op goed en kwaad.

SQUARE GH 3

Je kunt uit verschillende voorbeelden het ethisch appel ontleden en toelichten.

SQUARE GH 4

Je kunt het verband leggen tussen levensbeschouwingen en ethisch denken en handelen.

SQUARE GH 5

Je kunt de verschillende ethische keuzes in Bijbelverhalen en christelijke tradities ontdekken en beoordelen.

SQUARE GH 6

Je kunt concrete voorbeelden geven van hoe christenen in Bijbelverhalen en christelijke tradities inspiratie vinden om ethisch te denken en te handelen.

SQUARE GH 7

Je kunt uit de verschillende mogelijkheden een richting kiezen voor jouw eigen ethisch denken en handelen.

SQUARE GH 8

Je kunt op verschillende manieren uitdrukken hoe jouw eigen visie uitgedaagd wordt/ verwantschap vertoont met een christelijke kijk op ethisch denken en handelen.

SQUARE HK 2

Je kunt verschillende mogelijkheden van omgaan met goed en kwaad toelichten.

SQUARE HK 3

Je weet te illustreren hoe mensen hoop kunnen vinden in kwetsbare situaties.

SQUARE GC 5

Je kunt mens-, wereld- en godsbeelden analyseren.

SQUARE GC 6

Je kunt het samenspel van ervaring en openbaring in christelijke tradities toelichten.

SQUARE GC 9

Je kunt uitdrukken hoe een christelijke visie op de mens, de wereld en God verwantschap vertonen met en/of een uitdaging vormt voor de eigen visie.

In ki

SQUARE GH 1

In ki

HebreeĂŤn 11, 30

pl a

Door het geloof zijn de muren van Jericho ingestort, nadat het joodse volk er zeven achtereenvolgende dagen omheen getrokken waren.

STADSPOORT

Geloof kan bergen verzetten, zelfs muren doen vallen. Welke invloed heeft een doorleefd en sterk geloof volgens jou?

SPOOR 1

NAAR WAARDE GESCHAT

1 Muren en poorten

pl a

In ki

Stadspoort

SPOOR 1

1 Muren en poorten 1

Situeer deze muren en poorten – ze staan/stonden allemaal in een stad – en vertel wat je weet over hun geschiedenis. Leg de focus op het doel van hun bouw en hun functie.

2 Welke symboolwaarde(n) kun jij vandaag aan elke muur of poort toekennen?

pl a

In ki

spoor 1 naar waarde geschat

2 Waarden en hun betekenissen "Mensen kennen tegenwoord ig overal de prijs en nergens de waarde van."

"Prijs is wat je betaalt. Waarde is wat je krijgt." Warren Buffett, Amerikaanse beleggingsdeskundige

Dorian Gray in The Pïcture of

Dorian Grey (door Oscar Wilde)

Inayat Khan, Indiaas filosoof

Thomas Edison

, Amerikaans ui

pl a

"De waarde van het offer ligt in de gewilligheid waarmee het gebracht wordt."

"Je waarde wo rdt bepaald door wie je ben t en niet door wat je hebt."

De Franse filosoof Jean Baudrillard onderscheidt vier waardebetekenissen:

1 Gebruikswaarde

Iets heeft betekenis omdat ik het nodig heb, iets is nuttig en functioneel, bv. een balpen of een hamer. Ook de relatie met mensen kan functioneel zijn, bv. de bakker om de hoek. Vaak heeft iets een meervoudige gebruikswaarde, bv. een smartphone.

2 Ruilwaarde

De materiële waarde, vandaag meestal uitgedrukt in geldwaarde: hoeveel kost het? Deze waarde valt het best te meten, in getallen uit te drukken. Hierdoor kunnen we duidelijke maatstaven hanteren: iemand is arm of rijk; iets kost veel of is goedkoop. De ruilwaarde kan sterk variëren door een veranderende vraag en aanbod. Ruilwaarde geldt bijna uitsluitend voor materiële zaken.

In ki

3 Symboolwaarde

Welke betekenis toont iets of iemand aan anderen. Symbolen vertellen ons wat iets of iemand betekent en helpen ons iets of iemand te situeren. We maken hierbij vaak een onderscheid tussen mensen. Bv.: een advocaat draagt een toga en dat suggereert iets over zijn intellectuele capaciteiten, zijn status, zijn economische positie.

4 Persoonsgebonden waarde

Iets of iemand betekent persoonlijk veel voor mij, is mij dierbaar en wordt daarom onvervangbaar. Ik voel me ermee verbonden. Spontaan denken we hier aan waarden die centraal staan in ons leven: vriendschap, liefde, rechtvaardigheid … Materiële voorwerpen krijgen in deze context een verder dragende, niet-materiële betekenis, bv. een trouwring, een foto.

De meeste waarden combineren verschillende betekenissen, maar beklemtonen vaak één of twee ervan. Hoe rijker aan betekenis, hoe waardevoller iets of iemand wordt geacht.

Stadspoort

tvinder

2 Waarden en hun betekenissen 1

Lees de citaten. a Kies er één citaat uit dat je aanspreekt. Leg uit waarom je dat hebt gekozen. b Welke klemtonen leggen al deze citaten? Wat is met andere woorden hun gemeenschappelijke deler?

2 Waarden duiden aan wat we belangrijk achten, wat de kwaliteit van ons leven verhoogt, wat we nastreven en willen realiseren. Kies een materiële waarde die voor jou belangrijk is en formuleer daarbij de vier waardebetekenissen van Baudrillard. Waarop ligt de klemtoon? 3 Kies een van de muren of poorten op de foto’s op p. 32 en omschrijf de waardebetekenissen van Baudrillard die je terugvindt.

4 Ga even terug naar de openingspagina en het verhaal over Jericho. Welke waarde is hier het belangrijkste voor de joden? Welke betekenis(sen) primeren?

pl a

In ki

spoor 1 naar waarde geschat

3 Redden wie te redden valt De Malinese vluchteling Mamoudou Gassama, die zaterdag in Parijs vier verdiepingen omhoog klom om een vierjarig kind te redden, krijgt de Franse nationaliteit. Dat melden verschillende Franse media.

In ki

pl a

De Parijse burgemeester Anne Hidalgo zag Gassama zondagavond. ‘Hij heeft me uitgelegd dat hij enkele maanden geleden uit Mali hier is aangekomen, en ervan droomt om hier zijn leven op te bouwen’, tweette Hidalgo. ‘Ik heb hem geantwoord dat zijn heroïsche inspanning een voorbeeld is voor alle burgers, en dat de stad hem natuurlijk zal steunen in zijn inspanningen om zich in Frankrijk te vestigen.’

De feiten deden zich zaterdagavond omstreeks 20 uur voor, aldus brandweer en politie. ‘Gelukkig was er iemand met een goede conditie die de moed had het kind te redden’, aldus de brandweer.

Vanochtend ontving president Emmanuel Macron de ‘Malinese Spiderman’, zoals Franse media hem noemen, op het Elysée uit dankbaarheid voor zijn heldendaad. Macron maakte daarbij bekend dat de 24-jarige Mamoudou Gassama genaturaliseerd zal worden en dat hij bovendien ook een job bij de brandweer aangeboden krijgt. Verschillende Franse politici hadden daartoe opgeroepen nadat een video van ‘s mans heldendaad viraal ging en bleek dat Gassama geen verblijfspapieren had.

Bron: De Morgen

Op een andere sabbat ging hij naar de synagoge, waar hij onderricht gaf. Daar was ook iemand met een verschrompelde rechterhand. De schriftgeleerden en de farizeeën letten op hem om te zien of hij op sabbat iemand zou genezen, want dan zouden ze hem op grond daarvan kunnen aanklagen. Maar hij wist wat ze van plan waren en zei tegen de man met de verschrompelde hand: ‘Sta op en kom in het midden staan.’ Dat deed de man. Jezus zei tegen de farizeeën en schriftgeleerden: ‘Ik vraag u of men op sabbat goed mag doen of kwaad, of men een leven mag redden of verloren laten gaan.’ Nadat hij hen een voor een had aangekeken, zei hij tegen de man: ‘Strek uw hand uit.’ Dat deed hij en er kwam weer leven in zijn hand. De schriftgeleerden en farizeeën raakten bijna buiten zinnen en begonnen onderling te overleggen wat ze met Jezus zouden doen. Lucas 6, 6-11

Stadspoort

3 Redden wie te redden valt 1

In het verhaal van Mamoudou Gassama kun je stellen dat het grensverleggend gedrag van de Malinese immigrant uitmondt in volwaardig burgerschap binnen de Franse staatsgrenzen. Som kort de verschillende elementen in het reddingsverhaal op die je in het artikel leest en in de video ziet.

2 Kies een van de elementen uit vraag 1 en: a Leg de link met de verschillende waardebetekenissen van Baudrillard. b Geef aan op welke waardebetekenis volgens jou de klemtoon ligt. c Wat leer je hieruit in het licht van Lucas 6, 6-11?

3 De redding was best een radicale daad met radicale gevolgen. Eenzelfde radicaliteit vinden we ook in de evangelies. Of zijn er toch grote verschillen? a Plaats eerst president Macron op een lege stoel en vervolgens Jezus en stel hen vragen over de redding door Mamoudou Gassama, en in het licht hiervan over de betekenis van de Bijbeltekst. b Wat zou de Malinese vluchteling er bovendien zelf over denken?

pl a

In ki

spoor 1â&#x20AC;&#x192; naar waarde geschat

SPOOR 2

MORELE GRENZEN DOORBREKEN

1 Morele vrijheid 1

pl a

2 Universele principes

Perry en Celeste zijn getrouwd en hebben twee zoontjes. Ze zijn rijk, hebben vermogende vrienden, wonen in een welstellende buurt. Ze noemen hun huwelijk gepassioneerd, maar het heeft zijn schaduwzijde. Perry domineert hun relatie en als Celeste te weinig aandacht schenkt aan zijn verlangens, aarzelt hij niet om haar te dwingen zich te schikken naar zijn verwachtingen. Af en toe gebruikt hij hiervoor zelfs geweld. Na een hoogoplopende discussie waarbij Perry zijn vrouw bijna wurgt, besluiten ze in therapie te gaan. De therapeute merkt Perryâ&#x20AC;&#x2122;s dominantie op en vraagt voorzichtig naar mogelijk geweld binnen hun relatie.

Big Little Lies

"Gij zult niet kw aadspreken of liegen."

"Behandel anderen steeds zoals je zou willen dat ze jou behandelen."

Gulden regel

Achtste gebod

In ki

"Handel zo dat je handelswijze kan gelden als principe van een algemene wet."

Stadspoort

Maxime van Kant

SPOOR 2

1 Morele vrijheid 1

Bekijk het fragment uit Big Little Lies. a Waarom liegt Celeste tegen de psychologe? Bouwt ze daarmee een muur op? b Zou je zelf liegen? Waarom wel/niet?

2 Plaats jezelf op de schaal: 0 = kan absoluut niet, 10 = moet zeker kunnen. Spieken op een toets 0

Liegen tegen een leerkracht 10

0 Roddelen over je beste vriend(in)

Rapportcijfer veranderen 0 Boekbespreking zonder verwijzing kopiĂŤren

pl a

3 Zijn universele principes absoluut?

In ki

spoor 2â&#x20AC;&#x192; morele grenzen doorbreken

2 Evenredig verdeeld Witherspoon en Kidman zien hun loon verviervoudigen

Bron: De Standaard

"Let me tell you something. There’s no nobility in poverty. I’ve been a poor man, and I’ve been a rich man. And I choose rich every fucking time."

pl a

Dat hebben ze te danken aan Apple, de nieuwe geldschieter van Big Little Lies. ‘We hebben het geld bijgelegd om hun lonen naar het niveau van mannelijke hoofdrolspelers in topseries te tillen’, klinkt het daar.

Voor het eerste seizoen van de succesreeks Big Little Lies verdienden Reese Witherspoon en Nicole Kidman per aflevering 200 000 à 300 000 euro. Daar komt nu verandering in: voor de nieuwe reeks zullen beide actrices telkens één miljoen dollar – zo’n 820 000 euro – op hun bankrekening zien verschijnen.

In ki

Jordan Belfort in The Wolf of Wall Street

Stadspoort

2 Evenredig verdeeld 1

Lees het krantenartikel over de lonen van Reese Witherspoon en Nicole Kidman. a Waarom is gelijkwaardigheid tussen man en vrouw belangrijk? b Hoe is het in België gesteld met de loonkloof tussen mannen en vrouwen? Facts and figures!

2 8 maart is het Internationale Vrouwendag. a Zoek enkele markante quotes naar aanleiding van Internationale Vrouwendag. Een voorbeeld van Cambridge-professor en auteur van Vrouwen en macht Mary Beard: ‘Op sommige vlakken is mijn geduld op. Gelijk loon voor gelijk werk, grensoverschrijdend gedrag: daar wil ik zelfs niet meer over discussiëren.’ b Zijn mannen zoveel beter geplaatst dan vrouwen om een hoger loon op te eisen?

3 In The Wolf of Wall Street verdient Leonardi DiCaprio niet enkel een leuke cent. Zijn personage, Jordan Belfort, verdedigt er ook met veel glans de hebzucht, nochtans een van de zeven hoofdzonden. ‘Moreel ziekelijk’ was een van de commentaren. Jullie worden in twee keer twee groepen verdeeld: A en B - pro en contra. A De ene groep (pro) verdedigt dergelijke hoge lonen met stevige argumenten. De andere groep (contra) plaatst er doorslaande argumenten tegenover. B De ene groep (pro) haalt lessen uit Jordan Belforts ‘winnersmentaliteit’. De andere groep (contra) toont aan waarom ze zijn speech verwerpt.

De bedoeling is niet dat jullie deze morele issues oplossen, wel dat je ze duidelijk in kaart brengt en er mogelijke conclusies uit haalt. Noteer hieronder eerst jullie argumenten en daarna de conclusies.

pl a

In ki

spoor 2 morele grenzen doorbreken

3 Beslissingsrecht

pl a

Zelfrijdende Uber had overstekende vrouw gezien

Op zondag 18 maart reed een zelfrijdende wagen van Uber een 49-jarige vrouw dood in Tempe, Arizona. De Amerikaanse website The Information bericht nu, op basis van twee bronnen, dat de Uber de vrouw wel degelijk de weg had zien oversteken. De sensoren van de wagen hadden haar opgemerkt, maar de auto greep niet in.

In ki

Dat komt omdat zelfrijdende wagens zijn ingesteld om sommige ‘valse positieven’ te negeren. Het is immers niet de bedoeling dat de wagen voor elk object dat de weg kruist een noodstop maakt. Denk maar aan een plastic zak die over de weg waait.

Volgens de bronnen die The Information sprak was de gevoeligheid van de software zo ingesteld dat de auto objecten op de weg té vaak negeerde. De wagen dacht daardoor dat zelfs een overstekende vrouw met een fiets niet nodig was om een noodstop voor uit te voeren. De wagen remde bij de crash niet af, er waren zelfs geen remsporen op het asfalt te zien. Experts stelden eerder al dat de wagen de vrouw wel moest hebben opgemerkt. Die was immers uitgerust met tal van sensoren, camera’s en zelfs een lidar-systeem dat eender welk object opmerkt. Maar wanneer de software niet juist is afgesteld om accuraat op die gegevens in te spelen, maakt dat allemaal niet veel uit. Dan rijdt de wagen gewoon verder. Het ongeval wordt onderzocht door de Amerikaanse National Transportation Safety Board en de National Highway Traffic Safety Administration. Uber zelf is bezig met een doorlichting van zijn activiteiten rond autonome wagens. Het heeft alle tests na het ongeluk stilgelegd. Uber wilde niet reageren op de claims in The Information. Bron: De Standaard

Stadspoort

3 Beslissingsrecht 1

Bekijk het filmpje Dilemma. a Vertwijfeling? Of niet? Welke beslissing neem jij? b Wat is je belangrijkste basis(regel) om hier een beslissing te nemen?

2 Het artikel over de zelfrijdende auto van Uber stelt een heel eenvoudige maar moeilijk te beantwoorden vraag: waar ging het hier fout? 3 En nu zelf aan de slag. a Jij bent programmeur en je beslist mee over wat prioritair is bij het programmeren van zelfrijdende autoâ&#x20AC;&#x2122;s. Uiteraard moet je je keuzes beargumenteren in je team. b Waar trek jij de grens bij het programmeren?

pl a

In ki

spoor 2â&#x20AC;&#x192; morele grenzen doorbreken

SPOOR 3

OP LEVEN EN DOOD

pl a

1 Een offer om nooit te vergeten

Auguste Rodin

In ki

Alsof hij over dat water had gelopen, zo praatte men maandag over Maarten van der Weijden en zo hadden de mensen aan de kant hem aangemoedigd. Bijna bovenmenselijk werd zijn prestatie genoemd. Of moet ik Zijn prestatie schrijven? Want laten we eerlijk zijn, de gelijkenis ligt er nogal dik bovenop. Zoals Jezus het lijden van de mensen op zich nam, zo zwom Van der Weijden zichzelf kapot om het lijden aan kanker te bestrijden. Hij voelt zich schuldig, zei hij afgelopen weekend in NRC, dat hij zijn kanker heeft overleefd: ‘Als ik niet meer weet hoe ik mijn schuld moet inlossen, heb ik een probleem. Ik wil altijd ergens naar streven, met een basis van dankbaarheid en een vleugje pijn.’ Maartens moeder stond net als Maria langs de route, maar kon niet verhinderen dat haar zoon, net als die andere Zoon, drie keer viel: Jezus viel onder het kruis, Maarten viel in slaap. Dat derde dutje bleek het einde in te luiden. ‘Mijn lijden kent wel ergens een grens’, had Van der Weijden even daarvoor al gezegd tegen zijn coach. Hij leek er zelf verbaasd over. Na afloop nam zijn Daisy de liggende Maarten in de armen, het zag eruit als een piëta, maar dan levend en met vriendin.‘Het is volbracht’, zei Jezus aan het kruis. ‘Dit was alles’, zei Maartens arts na afloop.

Bron: De Standaard

Stadspoort

Piëta, St. Pieterskerk Gent

SPOOR 3

1 Een offer om nooit te vergeten 1

Reconstrueer het historisch verhaal.

2 Geef de belangrijkste kenmerken van een offer. 3 Definieer in het licht van dit verhaal wat ‘een offer’ is. 4 De Nederlandse zwemkampioen Maarten van der Weijden probeerde de Elfstedentocht te zwemmen om geld in te zamelen voor kankeronderzoek. Een hedendaags offer. De journalist verwijst in zijn artikel naar de kruisdood van Jezus. Een kritische lezing toont toch enkele fundamentele verschillen. Geef er twee.

5 Een offer betekent lijden, voor wie offert, maar ook voor wie hem/haar liefheeft. Beschrijf het lijden dat Maria voelt wanneer ze haar gestorven zoon in haar armen houdt.

pl a

In ki

spoor 3 Op leven en dood

2 De dwaasheid van het kruis

Vader, vergeef hun, want ze weten niet wat ze doen. Het is volbracht.

Dit is uw zoon.

pl a

Vandaag zul je met mij in het paradijs zijn.

Jezus’ dood wordt beschouwd als het ultieme offer: Z’n leven geven om de mensheid te redden. Hoe zwaar zo’n offer weegt, maar ook hoezeer het getuigt van een onvoorwaardelijk geloof, valt te lezen in de evangelies. Samen vormen ze ‘De zeven laatste woorden van Jezus’.

Mijn god, mijn God, waarom hebt U mij verlaten?

Ik heb dorst.

In ki

Vader, in uw handen leg ik mijn geest.

Toen zei Jezus tegen zijn leerlingen: ‘Wie achter mij aan wil komen, moet zijn leven verloochenen, zijn kruis op zich nemen en mij volgen.’ Matteüs 16, 24

Toen Jezus werd weggeleid, hielden de soldaten een zekere Simon van Cyrene aan, die net de stad binnenkwam. Ze legden het kruis op zijn rug en lieten het hem achter Jezus aan dragen. Lucas 23, 26

Caryll Houselander, Station of the Cross 5: Simon Helps Jesus Carry His Cross, 1955

Stadspoort

2 De dwaasheid van het kruis 1

Welke emoties spreken uit Jezus’ laatste woorden? Probeer ze ook kort te verklaren. Hoe zou je Jezus’ geloof omschrijven?

2 Het kruis werd in de eerste eeuwen van het christendom gaandeweg het belangrijkste christelijk symbool. De onderstaande kruisen geven nog een bijkomende betekenis aan het kruis. Welke betekenis en waarom past ze bij het symbool van het kruis?

pl a

3 De opdracht die Jezus aan zijn leerlingen geeft (Matteüs 16, 24) valt niet te onderschatten. a Geef er een voor jou haalbare formulering van. b Welke grens verleg jij?

In ki

4 Een figuur die in het lijdensverhaal vaak op de achtergrond blijft is Simon van Cyrene. a Wat betekent in een bredere context ‘iemands kruis dragen’? b Geef een goed voorbeeld uit je directe omgeving of uit een mediabericht over iemand die z’n kruis draagt en wat dat precies betekent.

spoor 3 Op leven en dood

3 Gewetensstrijd De Mahabharata is het grote Indische epos dat verhaalt over de vete tussen twee aan elkaar verwante families: de Pandava’s die alle goeds in de wereld verdedigen en de Kaurava’s, die steeds kwaad en onheil stichten. Het epos geldt als een basistekst van het hindoeïsme en het centrale deel, de Bhagavad Gita of Het lied van de Heer, is voor de hindoes even waardevol als onze evangelies.

pl a

De Bhagavad Gita geeft het gesprek weer tussen Arjuna, de boogschutter en Krishna, de wagenmenner. Arjuna is de belangrijkste strijder van de Pandava’s. Zijn pijlen zijn dodelijk en beslissend in elke strijd. Krishna bestuurt niet enkel zijn strijdwagen, hij is op de eerste plaats een van de belangrijkste hindoe-goden. Krishna is een van de incarnaties van de god Vishnu, die volgens de hindoes af en toe tussenkomt in een of andere gedaante om te helpen de wereldorde te herstellen.

De twijfel van Arjuna

Aan de vooravond van de beslissende strijd overschouwen Arjuna en Krishna het strijdtoneel. Arjuna vraagt zich af of je mag doden en dus kwaad doen om het goede te laten zegevieren. Bovendien ziet hij zich geplaatst tegenover familieleden.

Nu ik hier mijn familieleden zo strijdlustig voor me zie, Krishna, raken mijn ledematen verlamd en wordt mijn mond droog. Er vaart een siddering door mijn lichaam en mijn haar rijst ten berge. Gandiva (= Arjuna’s boog) glijdt uit mijn hand en mijn huid gloeit. O Rijkgelokte, ik weet dit niet te verdragen, mijn geest tolt bijna en ik bespeur tekenen van onheil. Niets goeds zie ik in het doden van eigen volk in de strijd. Ik verlang niet naar de overwinning, Krishna, noch naar heerschappij noch naar geluk.

Wat moeten we aan met de heerschappij of met genot of met ons leven, wanneer degenen voor wie we heerschappij, genot en geluk begeren hier nu klaarstaan om in de slag hun leven en goed te laten?

In ki

Daarom mogen wij de Kaurava’s, onze bloedverwanten, niet doden, want als we onze bloedverwanten hebben gedood, hoe zullen wij dan gelukkig zijn? Hoewel zij, verblind door begeerte, noch de misdadigheid van het doden van familie, noch het kwaad van het twisten met vrienden beseffen, hoe zullen wij, die volkomen beseffen hoe misdadig het is familie te doden, deze zonde niet van ons af kunnen wenden?

Bron: Bhagavad Gita, vertaling Hendrik van Teylingen

Mahatma Gandhi 48

Stadspoort

3 Gewetensstrijd 1

De twijfel van Arjuna en zijn bijhorende bedenkingen zijn te begrijpen. Vat ze samen in je eigen woorden.

2 Tegenover Arjuna’s bedenkingen plaatst Krishna in het gesprek in de Bhagavad Gita twee stellingen die het hindoeïsme sterk kenmerken. Arjuna is te veel bezig met zichzelf. Zijn strijd is niet persoonlijk, zijn tegenstanders zijn niet zijn familieleden. Hij strijdt tegen onrecht, tegen het kwade, tegen de vernietiging van de wereld(orde).

Beeld je in dat jij Arjuna’s wagenmenner bent en dat je hem, op basis van Krishna’s stellingen, moet overtuigen de strijd aan te gaan met het kwade. Wat is je boodschap aan Arjuna?

pl a

Het doden van tegenstanders houdt niet meer in dan hen helpen naar een volgende levensfase over te gaan. Volgens de oosterse reïncarnatieleer worden wel lichaam en geest gedood, maar de ziel verhuist naar een volgend bestaan. Krishna voegt hier wel aan toe dat dit doden enkel mag als de strijd gerechtvaardigd is, iets wat hij ervoor heeft verklaard door te verwijzen naar de noodzakelijke overwinning van het goede.

3 Plaats de cartoon en de afbeelding van Gandhi in de context van Arjuna’s gesprek met Krishna. Confronteer ze met Krishna’s boodschap.

In ki

spoor 3 Op leven en dood

TERMINUS Shoplifters

pl a

Deze film een ‘familieportret’ noemen zoals in alle recensies gebeurt, roept al meteen vragen op. Lees hieronder een voorstelling van de zes personages en geef ze op de foto hun naam.

In ki

Vader Osamu Shibata kan door een arbeidsongeval niet meer werken in de bouw en geniet geen sociale bescherming. Moeder Nobuyo verliest haar werk in een strijkatelier. Het gezin onderhouden door regulier werk lukt niet meer. Vader Osamu gaat daarom met zoon Shota zo onopvallend mogelijk in winkels stelen (shoplifting). Grootmoeder Hatsue levert eveneens haar bijdrage door het pensioen van haar overleden man te blijven innen. Dochter Aki op haar beurt verdient een centje met sensuele dansen en het verlenen van wat tederheid aan eenzame mannen in een chatroom. Op weg naar het schamele onderkomen van grootmoeder Hatsue ontfermen vader en zoon zich over Yuri, een klein meisje dat alleen op straat zit in de vrieskou. Ze is uitgehongerd, heeft littekens en andere sporen van mishandeling. Maar nog een mondje meer doet Osamu besluiten dat ook zij mee op pad moet om te ‘shopliften’. Bron: De Morgen

2 Bekijk nu de trailer en beantwoord de vragen. a Waarom plaatsen we de term ‘familieportret’ tussen aanhalingstekens? b Hoe overschrijdt het gezin Shibata morele grenzen? c Welke warme waarden plaatsen zij daartegenover? d Wordt de kleine Yuri ontvoerd of wordt ze gered? e Wat maakt je tot een familie? f Sommige Japanners noemen deze film ‘misdaad stimulerende propaganda’. Akkoord?

Stadspoort

PANORAMA

In ki

pl a

Het kruis dragen

Wat zie je op de foto, letterlijk en figuurlijk?

2 Wie draagt wie in dit beeld?

PANORAMA

Liefde en vriendschap

Goed handelen

Hoop en kwetsbaarheid

Samenlevingsopbouw en inspiratie

Geloof en context

JAAR 5

JAAR 6

PANORAMA

SPOOR 1

A STILLNESS THAT MOVES

DOODSBENAUWD (HK 2 EN 7)

SPOOR 2

WISSELSPOOR 2

DOOD, WAAR IS UW ANGEL?

RAUWKOST

TERMINUS I.N.R.I. (HK 5)

(HK 5 EN 8)

pl a

(HK 3)

Leer zoals je bent

SPOOR 3

(HK 4 EN 6)

LEVENSPARTNER

Je kunt verschillende mogelijkheden van omgaan met goed en kwaad toelichten.

SQUARE HK 3

Je weet te illustreren hoe mensen hoop kunnen vinden in kwetsbare situaties.

SQUARE HK 4

Je kunt verhelderen dat een levensbeschouwing mee vormgeeft aan hoop en kwetsbaarheid.

SQUARE HK 5

Je verkent in Bijbelverhalen en/of christelijke tradities visies op en houdingen tegenover lijden.

SQUARE HK 6

Je kunt in kaart brengen hoe christelijke tradities christenen hoop geven en oproepen tot engagement.

SQUARE HK 7

Je bent in staat de eigen kijk op hoop en kwetsbaarheid uit te drukken.

SQUARE HK 8

Je kunt uitdrukken hoe een christelijke visie op hoop en kwetsbaarheid verwantschap vertoont met en/of een uitdaging vormt voor de eigen visie.

In ki

SQUARE HK 2

FRIEDHOF

With my voice I am calling you

In ki

pl a

Nick Cave, Jesus Alone

De titel suggereert een religieuze component (welke?), maar zou je het nummer terecht religieus kunnen noemen? Verklaar.

SPOOR 1

DOODSBENAUWD

1 Opsporingsbericht Mijn moeder heeft me vandaag een stofbeurt gegeven, ze meende dat ik een meubel was. Misschien een ladekast of een oud fornuis. Ze ging met een helgeel doekje over de knopen in mijn hemd, naar mijn hals toe, wimpelde ermee rond mijn oren, stofte mijn kin af. Toen gaf ze een teken dat ik mijn mond moest openen – en propte daar de stoflap in en vergat ons.

Ik had me hun ouderdom anders voorgesteld. Over een jaar of twintig zouden ze oud zijn, zouden de rollen omgedraaid worden en wij het zijn die voor hen zorgen. Maar ineens staat hij voor de deur, hun ouderdom, en hij wil van geen wijken weten. Ik ruik hem in hun kleren, ze doen geen moeite meer zich dagelijks te verschonen, vrees ik – er zal een helpster moeten komen. Hoe zou hij het ook nog kunnen beredderen? De hele dag loopt ze achter hem aan. Zelfs op het toilet is hij amper nog alleen. Ze klampt zich aan hem vast. Altijd en overal galmt dat ene woord dat haar nog rest: Pa – steeds heser.

pl a

Is dit nu het leven, vraag ik me luidop af bij het ontbijt. Ja, dit is het leven, zegt Lieven. En we hebben het einde nog niet gezien.

Ik wil haar niet zien wegteren (en ergens wil ik dat wel, ergens wil ik het bewijsstuk van haar verdwijnen onder ogen zien). Ik wil haar niet vel over been zien liggen stuiptrekken en rillen op haar laatste bed (en ik wil het wel, het aanzien). Ik wil niet moeten denken: dit lichaam, dat door aanvallen en spasmen doorschoten wordt, is mijn moeder niet meer (ik wil het wel denken, als het moet). En ik wil ook niet te vaak hoeven denken: dit bibberend skelet, dit wrak, is nog altijd mijn moeder (en ook dat wil ik wel). Waarom kan ik niet zeggen: Ze is er niet meer, zonder een pijnscheut te voelen, in mijn borstkas? Waarom kan ik evenmin zeggen: Er is nog altijd iets van haar in haar, zonder evengoed pijn te voelen? En verder, als we beslissen dat het nog loont haar verder te behandelen voor van alles en nog wat, voor wie loont het dan? En als we zouden besluiten dat het stilaan genoeg is geweest, voor wie besluiten we dat: voor haar of voor ons?

Ze zouden op visite gaan. Verbouwereerd staat ze in de badkamer voor de spiegel: een wit masker staart haar met haar eigen verschrikte ogen aan. Ze wil het van zich afwrijven maar wrijft het wit alleen maar verder open, op haar wangen, haar voorhoofd, haar neus. Ze kijkt naar haar vingers, naar de tube, weer naar haar vingers. Zo komt ze de keuken in. Dat is rare gezichtscrème, zegt ze, die ik gekocht heb.

In ki

Ma, zegt een van mijn zussen, dat is tandpasta. De meest waarschijnlijke afloop? Dat ze steeds bedlegeriger wordt en op een ochtend niet meer opstaat. Dat ze zal wegzakken in een comateuze sluimer. Dat ze nog verder zal vermageren, vel over been. Dat haar hersenen nog verder aftakelen, dat er constant lichte toevallen door haar ledematen zullen trekken. Dat haar weerstand zal afnemen en ze op den duur papjes met antibiotica toegediend zal moeten krijgen. Dat ze met haar mondhoeken zal liggen trekken, dat haar oogbollen sidderen, dat haar hele lichaam op de klippen loopt. Hoopvolle complicaties: dat ze misschien op een dag geen hongergevoel meer heeft. Dat we haar vocht op peil houden, maar besluiten haar niet langer meer te voeden. Dat alsnog haar hart het begeeft, voor de aftakeling totaal is.

Bron: Erwin Mortier, Gestameld liedboek

FRIEDHOF

SPOOR 1

1 Opsporingsbericht 1 De moeder van auteur Erwin Mortier lijdt aan de ziekte van Alzheimer. Hij schrijft een ontroerend boek over haar aftakeling. Duid in de tekstfragmenten aan waar je verwijzingen naar haar ziekte vindt. 2 Hoe beĂŻnvloedt haar ziekte niet alleen haar leven, maar ook dat van haar familie en vrienden? 3 De ziekte van Alzheimer stelt fundamentele vragen over de zin van het leven. Formuleer een aantal van die vragen en probeer ze te beantwoorden.

pl a

In ki

spoor 1â&#x20AC;&#x192; doodsbenauwd

2 Eenzame uitvaart 1 a Baby van amper twee weken oud alleen begraven in Leuven, zonder ouders Op 24 november wordt F.M. in Luik geboren. Amper twee weken later, op 6 december, sterft de baby in het UZ Gasthuisberg in Leuven. Op de begrafenis is niemand, zelfs niet de ouders van het kind. Via sociaal project ‘De Eenzame Uitvaart’ krijgt de baby toch een waardig afscheid.

pl a

De uitvaart van het kindje is een primeur voor ‘De Eenzame Uitvaart’, een literair en sociaal project dat in verschillende Vlaamse steden loopt. Dichters begeleiden eenzaam gestorvenen naar hun laatste rustplaats. ‘Nooit had ik verwacht dat ik een kind een eenzame uitvaart zou moeten geven’, zegt Peter Mangel Schots. Hij kreeg de moeilijke taak om een laatste tekst te schrijven voor het jongetje. Alleen de grafdelver, begrafenisondernemer en dichter waren aanwezig bij het afscheid. Uiteindelijk is baby F. in een smetteloos wit kistje begraven.

1 b

Schaapjes

Eén bladzij omgeslagen en je boek is uit lang en gelukkig lezen hadden we je graag gewenst beginnend met verhalen van een eerste kerst en knuistjes die naar vlekken kaarslicht grijpen en dan de lente, zomer, nog een zomer tot je je opricht zonder handen als een koning de wereld balancerend aan je voetjes het coolste jochie van de peutertuin.

In ki

Maar onder ijzig ziekenhuislamplicht ben je geboren met een hart dat klappertandt je ouders ver van huis, jij ongeteld, uitgekwartierd, geen tijd gekregen voor een hashtag om de wereld te vertellen over ieder kind dat in je leeft: ik ben Omran, ik ben Julie, ik ben Aylan, ik ben Melissa, ik ben De Kleine Thomas uit de vondelingenschuif, ik ben het kindje Jezus dat versmacht onder een berg geschenkpapier.

Verkruimelt in een land ver weg van hier je mama van verdriet? Gaat elke spadesteek je papa door het hart? Zal volgend jaar rond deze tijd een ander broertje in jouw sokjes slapen? Het zal je naam zijn die je in je laatste uren kreeg, die hen verbindt met deze stad, dit lapje grond dat zij alleen vermoeden en waarop wij staan als een reserveteam. Vrees niet, we zullen op de uitkijk blijven, schaapjes tellen tot je slaapt.

Bron: Peter Mangel Schots

FRIEDHOF

Bron. www.hln.be

2 Reacties

Fons Ze zijn in België en komen niet eens naar de begrafenis. Die zouden nooit nog kinderen mogen krijgen met zo weinig ouderliefde. Arm kleintje, nu een engeltje hierboven. Ingrid Amai, Ingrid, wat een harde woorden. Ik geloof helemaal niet dat die mensen geen liefde voor hun kind hebben, wel dat ze helemaal gebroken zijn door verdriet! Veerle

Bernadette

Johan Slaap zacht kleine man. Ik ben er zeker van dat mijn kleinzoontje je al aan het verwennen is. Marijke Hééél erg ...

Natuurlijk moest dit kind blijven leven. Ze spelen hun recht op een verblijfsvergunning kwijt. Waarom moest dit kind anders in België geboren worden en zijn ze er nu al vandoor, zonder afscheid te nemen van hun eigen kind!? Schande!

Glenn

Ronnie

Erg triest, maar laat ons vooral de ouders niets verwijten. Ik ben bijna zeker dat die mensen kapot zijn van verdriet. Rust zacht kleine jongen.

Erg heel, en dat er lieve mensen zijn die geen kindjes kunnen krijgen!

Ze hadden beter beide ouders gecastreerd.

Je bent op een betere plaats nu, de wereld is rot ... Vaarwel kleintje

pl a

Silvio

De ouders zijn hier in België en voor de begrafenis verdwijnen ze. Zeker schrik voor de begrafeniskosten? Waarom naar België komen als je zwanger bent en verdwijnen als het kindje dood is? Dit kan alleen maar omdat ze hoopten van zo in België te kunnen blijven. Ze kunnen het binnen acht maand nog eens proberen.

Hier bestaan geen woorden voor, je kind afgeven, geen geld voor een waardig afscheid, zo triest.. Wat een samenleving … Diep triest. Gedachten gaan naar baby F. en de ouders.

Het toont alleen maar aan wie hier tegenwoordig rondloopt. Heel spijtig verhaal.

Eveline

Karien

Katrijn

3 OT

Psalm 23

Een psalm van David.

De Heer is mijn herder, het ontbreekt mij aan niets.

In ki

Hij laat mij rusten in groene weiden en voert mij naar vredig water, hij geeft mij nieuwe kracht en leidt mij langs veilige paden tot eer van zijn naam. Al gaat mijn weg door een donker dal, ik vrees geen gevaar, want u bent bij mij, uw stok en uw staf, zij geven mij moed.

U nodigt mij aan tafel voor het oog van de vijand, u zalft mijn hoofd met olie, mijn beker vloeit over. Geluk en genade volgen mij alle dagen van mijn leven, ik keer terug in het huis van de Heer tot in lengte van dagen.

spoor 1 doodsbenauwd

2 Eenzame uitvaart 1 â&#x20AC;&#x2DC;Het was de kleinst denkbare rouwstoet. Tweehonderd ellendig lange meters. Er gingen op dat moment duizenden gedachten door me heen. Ik heb gedacht aan de mensen die ik liefhad,â&#x20AC;&#x2122; herinnert dichter Peter Mangel Schots zich als hij terugdenkt aan de begrafenis van baby F.

In ki

pl a

a Waar zou jij aan gedacht hebben als dichter verbonden aan De Eenzame Uitvaart? b Bewijs dat jij een nog mooier gedicht kan schrijven.

FRIEDHOF

2 De lezers van Het Laatste Nieuws lieten zich niet onbetuigd. Kies twee reacties die jij relevant vindt en reageer op jouw beurt. 3 Psalm 23 is bij uitstek een Bijbeltekst die hoop en vertrouwen uitdrukt in de meest moeilijk omstandigheden. Stel dat je de ouders van baby F., Erwin Mortier en zijn familie de tekst van deze psalm voorleest. Zouden zij kracht en hoop kunnen putten uit de tekst? Waarom wel/niet?

pl a

In ki

spoor 1â&#x20AC;&#x192; doodsbenauwd

SPOOR 2

DOOD, WAAR IS UW(1ANGEL? Korintiërs 15, 55)

1 Eindspel Pink Floyd - The Great Gig in the Sky And I am not frightened of dying. Any time will do, I don’t mind. Why should I be frightened of dying? There’s no reason for it – you’ve got to go sometime.

I never said I was frightened of dying.

pl a

Leonard Cohen - You Want It Darker

If you are the dealer, I’m out of the game If you are the healer, it means I’m broken and lame If thine is the glory then mine must be the shame You want it darker We kill the flame

Hineni, hineni I’m ready, my lord

Magnified, sanctified, be thy holy name Vilified, crucified, in the human frame A million candles burning for the help that never came You want it darker

In ki

There’s a lover in the story But the story’s still the same There’s a lullaby for suffering And a paradox to blame But it’s written in the scriptures And it’s not some idle claim You want it darker We kill the flame

They’re lining up the prisoners And the guards are taking aim I struggled with some demons They were middle class and tame I didn’t know I had permission to murder and to maim You want it darker

FRIEDHOF

Hineni, hineni I’m ready, my lord Magnified, sanctified, be thy holy name Vilified, crucified, in the human frame A million candles burning for the love that never came You want it darker We kill the flame If you are the dealer, let me out of the game If you are the healer, I’m broken and lame If thine is the glory, mine must be the shame You want it darker Hineni, hineni Hineni, hineni I’m ready, my lord Hineni Hineni, hineni Hineni

SPOOR 2

1 Eindspel 1 De getalenteerde zangeres Clare Torry improviseert voluit op de instrumentale compositie van toetsenman Rick Wright. Welke gedachten en gevoelens roepen haar stem bij je op? 2 De enige echte ‘lyrics’ van het nummer vormen de twee uitspraken over de dood (toevallige getuigenissen van mensen aanwezig in de opnamestudio). Welke gedachten zou jij geformuleerd hebben? 3 You Want it Darker is het testament van Leonard Cohen. Net als vele andere van zijn songs ademt ook dit nummer een religieuze sfeer. Zou je Cohen op basis van deze lyrics omschrijven als een ‘gelovig’ man? Waarom wel/niet?

pl a

In ki

spoor 2 DOOD, WAAR IS UW ANGEL?

1 Eindspel (vervolg) OT

Toen pakte hij het mes om zijn zoon te slachten. Maar een engel van de Heer riep vanuit de hemel: ‘Abraham, Abraham!’ ‘Ik luister,’ antwoordde hij.

Rembrandt van Rijn, Het offer van Abraham, 1655

Caravaggio, Het offer van Isaak, 1603

In ki

2 Levensverhaal

pl a

Genesis 22, 10-11

Hans Holbein de Jonge (1497-1543) was een Duits renaissancekunstenaar. In het altaarstuk hiernaast geeft hij de passie, het lijdensverhaal van Jezus van Nazareth, weer. Je 'leest' dit werk van linksboven naar rechtsonder.

FRIEDHOF

1 Eindspel (vervolg) 4 Twee van de grootste kunstenaars ooit hebben hoofdstuk 22 van het boek Genesis als thema van een schilderij gekozen. Lees de Bijbeltekst en bekijk de (meester)werken aandachtig. a Welke betekenis geeft Abraham volgens jou aan de uitdrukking `Hineni, hier ben ik’? b Leonard Cohen gebruikt ook herhaaldelijk een term uit vers 11: Hineni! (zie p. 60). Welke betekenis geeft hij daaraan? c Begrijp je hen? Bij welke levensbelangrijke beslissing ben je in staat tegen jezelf, anderen of God te zeggen: ‘Hier ben ik ...’?

pl a

2 Levensverhaal

Beluister/lees het lijdensverhaal van Matteüs (26, 14-27, 66). Welke acht belangrijke momenten heeft Hans Holbein op zijn altaarstuk afgebeeld?

In ki

2 Vat in maximaal tien regels samen wat voor jou de essentie van het lijdensverhaal is. Markeer de kernwoorden in je tekst.

spoor 2 DOOD, WAAR IS UW ANGEL?

2 Levensverhaal (vervolg) 246 dagen Aure De dag van jouw geboorte staat nog tot in het kleinste detail in mijn geheugen geprint. Soms, wanneer ik er nood aan heb, ga ik terug naar die bewuste dag. Niet naar het pijnlijke, afschuwelijke afscheidsmoment. Maar naar het moment dat we jou voor het eerst zagen, dat ik naar je papa keek en pure fierheid in zijn ogen zag, dat ik alleen maar pure trots en liefde door mijn lichaam voelde stromen. Ik sluit mijn ogen en denk terug aan dat moment, wanneer ik je dicht bij mij hield, en voor heel eventjes, voelt het weer als toen, als toen wanneer ik je dicht bij me had, en voel ik al die liefde opnieuw stromen.

pl a

Het is ondertussen bijna zes maanden geleden, 181 dagen om precies te zijn. Is het raar dat ik nog steeds de dagen tel? De tijd tikt verder, de wereld draait door. Ze is nooit gestopt met draaien, en god, wat heb ik dat in het begin geprobeerd. De wereld laten stoppen met draaien. Hoe durfde ze ook, jij zat niet langer veilig in mama’s warme buik, ik had je net moeten laten gaan, afscheid nemen, jij was er niet meer. Waar haalde ze het lef vandaan om zomaar door te gaan alsof er niets was gebeurd? Maar hoe hard ik het ook probeerde, de wereld draaide onverbiddelijk door, terwijl ik in tienduizend stukjes achterbleef.

Zes maanden later, heb ik een groot deel van die tienduizend stukjes terug bij mekaar kunnen brengen. Al is het soms op een heel andere manier, sommige stukjes die niet meer passen, of nieuwe stukjes die nu wel bij mij horen. Want jij zorgde voor heel wat verandering. Zo klein als je was, zo groot was de liefde al voor jou, liefde die nog elke dag groeit. Soms zeggen mensen dat er uit elke gebeurtenis wel iets voorkomt, dat alles met een doel is. Nu, ik kan het me moeilijk voorstellen dat er een doel zat achter jou verliezen. Al kan ik wel zeggen, dat je mij, en heel mijn visie over het leven veranderde.

Zes maanden later lijkt het ook voor onze omgeving al ver in het verleden te liggen. Alsof 6 maanden meer dan lang genoeg geweest is om te rouwen, om met jou bezig te zijn, over jou te willen praten. Je wordt door mensen nog zeer weinig tot niet vernoemd. Maar een kind, groot of klein vergeet je niet, nooit. Het is niet iets dat na een periode ‘verdwijnt’, alsof er dan plots iets als een grote spons over ons veegt zodat we het allemaal vergeten. Want nu het grootste verdriet ‘voorbij’ is, is er geen nood meer om over te praten? Niets is minder waar.

In ki

Ik zou willen zeggen, sorry als ik het soms even wat moeilijker heb, en even geen zin heb in een etentje of feestje, als je soms plots ziet dat de tranen mij dichtbij staan. Ook na zes maanden is het verdriet nog aanwezig, het gemis, en ook na zes maanden gaat er geen dag voorbij dat ik er niet aan denk. Dus wanneer je ziet dat de tranen mij dichtbij staan, praat je dan even met mij? Over mijn dochtertje, mijn sterretje aan de hemel, mijn Aure? Heel eventjes maar, gewoon, zodat ik al mijn liefde voor haar kan delen met jou.

Bron: www.bovendewolken.be

FRIEDHOF

3 Lees de getuigenis van de mama van Aure aandachtig. a Probeer in maximaal vijf woorden de essentie weer te geven van wat rouw(verwerking) is. b Aures mama geeft ook een heel aantal aanzetten om een ‘waar-achtige’ houding tegenover rouwende mensen aan te nemen. Lijst de voorwaarden voor zo’n houding hieronder op.

pl a

In ki

spoor 2 DOOD, WAAR IS UW ANGEL?

SPOOR 3

LEVENSPARTNER

1 Gestameld liedboek

Toen begin dit jaar mijn moeder stierf, stond het buiten kijf dat zij een kerkelijke begrafenis zou krijgen. Haar hele, al te korte leven lang, was ze diepgelovig geweest. (...) Ze had een talent voor vriendschap en ze hield van het leven, dat ons tijdelijk bewoont en weer uit ons wegglijdt, naar de eeuwigheid toe, want mijn moeder geloofde in het eeuwige leven. Ooit heb ik haar gevraagd wat ze zich daarbij voorstelde. ‘Dat maakt niet zoveel uit’, zei ze. ‘Een lange tafel waaraan plaats is voor iedereen.’

pl a

Zijzelf was ervan overtuigd dat ze aan de tafel van de eeuwigheid alle geliefden zou weerzien die haar waren ontvallen. Ik begrijp dat verlangen. Ik zou haar zelf graag weerzien zoals ze was voor de ziekte toesloeg die haar jaar na jaar haar reliëf ontnam, haar eigenheid. Ik begrijp evenzeer de irrationaliteit van dat verlangen. Het vloeit voort uit een deel van onze geest dat de dood niet kan of wil bevatten, en als het ware over hem heen zou willen springen. Ik vervloek dat verlangen niet, ik maak er ook geen fetisj van. Het mag er zijn.

Ik was me er zeer van bewust dat alles wat ons tijdens de uitvaart omringde, het kerkgebouw, het koor, de liturgie, een echo uit mijn kindertijd was en stilaan een reliek uit een vervlogen tijdperk. De Roomse tent gaat dicht.

Erwin Mortier in De Standaard

Tezelfdertijd merkte ik dat ik een samenleving met alleen maar ‘nuttige’ gebouwen, kantoren, winkelcentra, nijverheid, scholen, ziekenhuizen of gevangenissen toch maar een schrale bedoening zou vinden zonder de kerken of kathedralen die de generaties voor ons in onze steden en dorpen hebben achtergelaten. Ze dammen onze verlorenheid voor ons af, als de naakte dieren die we zijn in ogenblikken van rouw en bijtend gemis. Ze perken de oeverloosheid van de ruimte in. Ze ritmeren de leegte door ze af te bakenen met bogen en gewelven, en maken er een architectonische muziek van, waarin ons individuele verdriet boven ons uit kan stijgen en zich met het verdriet of medeleven van anderen kan vermengen. Ze garanderen met andere woorden een minimale saamhorigheid en verstaanbaarheid.

In ki

2 Levenskans

‘Welk publiek bekend figuur, overleden in recente dagen of eeuwen geleden, zou je uit de dood willen doen opstaan?’ Dat was de vraag die de krant De Standaard aan een aantal bekende Vlamingen stelde. Standaardjournaliste Hilde Van Den Eynde geeft het goede voorbeeld. Zij somt via hashtags een aantal mogelijke denkpistes op. #DeBruikbare: iemand die nog van pas zou kunnen komen, maar helaas te vroeg is gestorven. (voorbeeld: Steve Jobs van Apple)

#DeSlechterik: mensen die hun gerechte straf ontlopen zijn, dat zou alsnog kunnen gebeuren. (voorbeeld: Adolf Hitler)

#DeInspirator: denk aan Mahatma Ghandi, Martin Luther King of Nelson Mandela.

#DeArtiest: waarom niet opnieuw genieten van Vincent van Gogh of Wolfgang Amadeus Mozart?

#Starstruck: waarom niet kiezen voor glamour & glory? Je zou zomaar opnieuw de mooiste filmsterren kunnen ontmoeten.

#DeProfeet: op welke manier zouden Boeddha, Mohammed of Mani hun licht laten schijnen op de 21e eeuw?

Bron: De Standaard

FRIEDHOF

SPOOR 3

1 Gestameld liedboek 1

Interpreteer de inhoudelijke invulling die Erwin Mortier geeft aan kerk(gebouwen) en de rituelen die daar plaatsvinden.

2 Situeer zijn visie op onderstaande schaal: schraal

interessant, maar ongenuanceerd

verrassend

inhoudelijk rijk

3 Confronteer zijn houding met jouw gedachten en ervaringen rond religieuze gebouwen (de parochiekerk, de schoolkapel, een gotische kathedraal ...). Welke betekenis hebben die (nog) voor jou, voor de samenleving? 4 Evalueer de visie van Erwin Mortier op de dood. Maak een sterkte-zwakteanalyse.

pl a

In ki

2 Levenskans 1

Geeft Hilde Van Den Eynde zinvolle suggesties? Op welke zou jij willen ingaan en waarom?

2 Als laatste denkt zij na over de wederkomst van #Jezus van Nazaret. Wat zou Hij denken van wat zijn volgelingen twintig eeuwen lang met zijn boodschap hebben uitgevoerd?

spoor 3â&#x20AC;&#x192; LEVENSPARTNER

3 After Life

pl a

Aldus begint After Life, een Japanse film die zo betoverend mooi is dat het wel lijkt alsof de aarde twee uur lang stopt met roteren. Wat is die plek, wie zijn die bezoekers? Komen ze zich inschrijven in het gemeentehuis? Een aanvraag indienen voor een nieuwe reispas? In de spreekkamer worden eerst nog enkele formaliteiten afgehandeld (‘Naam? Geboortedatum?’), en dan komt het: ‘U zult de situatie wel begrijpen,’ aldus de bediende, ‘maar voor de zekerheid leg ik het u nog eens uit. U bent gisteren overleden. Mijn innige deelneming.’

Een groot administratief gebouw in een herfstig bos. Enkele mannen en vrouwen stappen door de deur naar binnen, melden zich aan bij de loketbeambte, en nemen plaats in de wachtzaal. Vervolgens worden de bezoekers een voor een naar een spreekkamer geroepen, waar ze worden ontvangen worden door een vriendelijke bediende: ‘Goedemorgen. U mag uw jas daar ophangen.’

Blijkt dat we niet bij de bevolkingsdienst van het gemeentehuis zitten, maar in een transitzone tussen de aarde en het hiernamaals: ‘U blijft een week bij ons, en u krijgt allemaal uw eigen kamer.’ En in die week is er slechts één ding dat van de bezoekers wordt verwacht: ze dienen uit hun leven één herinnering te kiezen; de herinnering die hun het meest dierbaar is. Eens gekozen, mogen ze overgaan naar het hiernamaals, waar ze tot in de eeuwigheid in die ene herinnering verder mogen leven.

Bron: Humo

Eric Clapton - Tears in Heaven

In ki

Would you know my name If I saw you in heaven? Would it be the same If I saw you in heaven? I must be strong and carry on ‘Cause I know I don't belong here in heaven

Would you hold my hand If I saw you in heaven? Would you help me stand If I saw you in heaven? I'll find my way through night and day ‘Cause I know I just can't stay here in heaven Time can bring you down, time can bend your knees Time can break your heart, have you begging please, begging please Beyond the door there's peace I'm sure And I know there'll be no more tears in heaven

FRIEDHOF

Would you know my name If I saw you in heaven? Would you feel the same If I saw you in heaven? I must be strong and carry on Because I know I don't belong here in heaven

3 After Life 1

Wat is jouw meest dierbare herinnering die je mee zou willen nemen naar het ‘eeuwige leven’?

2 Hoe beoordeel jij deze invulling van het ‘eeuwige leven’? Plaats je visie tussen ‘verwerpelijk’ en ‘hoogst aantrekkelijk’. Verantwoord uiteraard je positionering. 3 In 1991 viel Conor, de vierjarige zoon van meestergitarist Eric Clapton, uit een raam op de 53e verdieping van een appartementsgebouw in New York. Clapton schreef dit nummer als middel om met zijn verdriet en woede in het reine te komen. Beluister het nummer en lees de lyrics aandachtig. Schrijf daarna een review voor een muziektijdschrift. Je gaat hier dieper in op de betekenis van de tekst. Beoordeel de lyrics op hun inhoudelijke waarde, ‘geloof’-waardigheid en relevantie voor jouw leven vandaag.

pl a

In ki

spoor 3 LEVENSPARTNER

4 Verloskunde "De echte plaats waar het werk bestaat, is niet op het scherm of in de muren, maar in de geest en het hart van de persoon die het heeft gezien."

Bill Viola, Emergence, 2002

pl a

Bill Viola

Masolino da Panicale, Cristo in pietà, 1424

In ki

5 A neverending story …

Caravaggio, De ongelovige Thomas, 1602

FRIEDHOF

Caravaggio, Avondmaal in Emmaüs, 1601

Titiaan, Noli me tangere, 1514

4 Verloskunde 1 Bill Viola is een wereldberoemde Amerikaanse videokunstenaar. Wat denk je dat de term ‘emergence’ betekent? 2 Bekijk de video. a Wat ‘gebeurt’ er volgens jou in Emergence? b Is hier sprake van een waarlijk ‘religieus’ kunstwerk? Waarom wel/niet? c Welke meerwaarde geeft de Christo in pietà van Masolino da Panicale – die Bill Viola als inspiratiebron gebruikte – aan de video?

pl a

In ki

5 A neverending story … 1

Lees de drie Bijbelperikopen waarop de (meesterlijke) schilderijen gebaseerd zijn aandachtig. ‘Elk verschijningsverhaal is innig verbonden met het verrijzenisgeloof’. Haal uit de drie perikopen telkens één element dat deze stelling onderbouwt.

2 Stel je voor: jij zit met Jezus aan tafel op weg naar Emmaüs, jij bent Maria Magdalena bij het graf of Thomas die zijn hand uitsteekt naar Jezus. Hoe zou zo’n ontmoeting je leven veranderen? Geef zo mogelijk een concreet voorbeeld.

spoor 3 LEVENSPARTNER

TERMINUS

pl a

I.N.R.I.

In ki

Bettina Rheims, Jezus voor Pilatus, 1997

Bettina Rheims, De kruisiging, 1997

Bettina Rheims (Â°1952) is een beroemde Franse fotografe. In 1999 publiceerde ze het fotoboek I.N.R.I. Zij probeerde het evangelieverhaal te vertellen in fotoâ&#x20AC;&#x2122;s alsof Jezus vandaag onder ons zou leven. Gebruik de foto's om de hedendaagse betekenis van deze gebeurtenis te duiden. Rheims geeft je voldoende aanwijzingen om tot een dynamische actualisatie te komen.

FRIEDHOF

PANORAMA

In ki

pl a

A stillness that moves

Mark Rothko, Triptiek. Rothko Chapel Houston

Bekijk de (meester)werken van Mark Rothko. a Begrijp je dat Rothko ze uitdrukkelijk voor een religieuze ruimte bestemde? b Geven de schilderijen je de suggestie van een ‘eeuwig leven’? Waarom wel/niet?

PANORAMA

Liefde en vriendschap

Goed handelen

Hoop en kwetsbaarheid

Geloof en context

JAAR 5

JAAR 6

PANORAMA

SPOOR 1

DERREN BROWNS VERSIE VAN HET MILGRAM-EXPERIMENT

FACES OF EVIL (GH 1 EN 2; GC 5)

pl a

(GH 3)

SPOOR 2

TERMINUS

DOOR MIJN ZIJN SCHULD?

DE BANALITEIT VAN HET KWAAD

(GH 7; GC 5 EN 8)

VERGETEN EN VERGEVEN?

WISSELSPOOR 3 TOT 7 MAAL 70 MAAL (GH 6, 7 EN 8)

Leer zoals je bent

(GH 4, 6, 7 EN 8)

(GH 2 EN 7)

SPOOR 3

Samenlevingsopbouw en inspiratie

Je onderzoekt hoe goed en kwaad eigen zijn aan menselijk denken en handelen.

SQUARE GH 2

Je kunt een onderscheid maken tussen verschillende visies op goed en kwaad.

SQUARE GH 3

Je kunt uit verschillende voorbeelden het ethisch appel ontleden en toelichten.

SQUARE GH 4

Je kunt het verband leggen tussen levensbeschouwingen en ethisch denken en handelen.

SQUARE GH 6

Je kunt concrete voorbeelden geven van hoe christenen in Bijbelverhalen en christelijke tradities inspiratie vinden om ethisch te denken en te handelen.

SQUARE GH 7

Je kunt uit de verschillende mogelijkheden een richting kiezen voor jouw eigen ethisch denken en handelen.

SQUARE GH 8

Je kunt op verschillende manieren uitdrukken hoe jouw eigen visie uitgedaagd wordt/ verwantschap vertoont met een christelijke kijk op ethisch denken en handelen.

SQUARE GC 5

Je kunt mens-, wereld- en godsbeelden analyseren.

SQUARE GC 8

Je kunt jouw kijk op de mens, de wereld en God uitdrukken.

In ki

SQUARE GH 1

In ki

pl a

CAFĂ&#x2030; DE HELLEPOORT

1 2 3 4

Welke vormen van kwaad kun je hier opsporen? Is hier volgens jou sprake van zonde? Welke? Leg uit. Hoe heilig is het leven en wat heb je ervoor over om in leven te blijven? Zou je nog met jezelf kunnen leven indien je anderen kwaad hebt aangedaan?

SPOOR 1

FACES OF EVIL

1 Het kwaad in woord en beeld Broken Circle Breakdown, Didier Fragment 1

pl a

Echt, je moet eens proberen uit te leggen waarom zo’n vogeltje niet meer beweegt. Dat is moeilijk, hoor. Je wilt dan vertellen dat mensen van alles bedacht hebben om daarmee om te gaan. Dat sommige mensen geloven dat zo’n vogeltje een ziel heeft die niet kan sterven, dat zelfs naar de hemel kan gaan. Dat het daar z’n papa en mama terugziet en eeuwig mag rondvliegen op een plek waar de zon altijd schijnt en geen ramen zijn. Dat sommigen geloven dat het vogeltje een martelaar is in de strijd tegen ramen, dat hij na z’n dood tientallen vrouwtjes krijgt die nog nooit gepaard hebben, maar dat papa dat allemaal niet gelooft. Dat papa denkt dat alles gewoon doodgaat en doodblijft. Fragment 2

Pro-life noemen ze dat. Technologie om mensen te doden kan niet ver genoeg gaan, maar om te genezen … Omdat er embryo’s worden gekweekt, buiten ’t huwelijk, een speldenknop groot. Schijnheilige klootzak. Pro-life? My ass. Asshole. Stelletje vuile fundamentalisten. […] Heel de wereld is bezeten van geloof. Heel de wereld is gek aan het worden en jij ook. Fragment 3

In ki

Want ik zeg u, Jahweh, de god van het Oude Testament waar meer dan tachtig procent van de wereld voor op z’n knieën ligt is veruit het meest boosaardige personage uit de literatuurgeschiedenis. Je moet daar je Bijbel eens op naslaan. Je Bijbel eens goed lezen. Jahweh is de manipulatieve, sadistische, moorddadige racistische, vrouwen hatende, homofobe, kleinzerige ijdeltuit. Die etnische zuiveringen pleegt, die kinderoffers eist en met de mens sadistische spelletjes speelt om te zien hoe sterk zijn geloof is. Een dictator die doelbewust hemel en aarde en de mens heeft geschapen opdat wij massaal voor hem op onze nederige knieën zouden vallen en in angst en ontzag zijn grootsheid zouden bezingen. Maar naar dat beeld ben ik niet geschapen. Van zo’n god wil ik niks leren. Ik ben beter.

café de hellepoort

John Lennon - Imagine

Within Temptation - Utopia

Imagine there’s no heaven It’s easy if you try No hell below us Above us only sky Imagine all the people Living for today...

Imagine there’s no countries It isn’t hard to do Nothing to kill or die for And no religion too Imagine all the people Living live in peace...

Ik zag met eigen ogen (en het lijkt alsof ik het nu nog zie) een romp lopen zonder hoofd, die op dezelfde manier liep als die andere rampzaligen daar. Hij hield met een van zijn handen het afgehouwen hoofd bij de haren vast, zoals men in het donker een lantaarn vasthoudt. […] Toen hij recht onder de brug was gekomen, hief hij de arm met het hoofd omhoog om zo zijn woorden dichter bij ons te brengen, en vervolgens schreeuwde hij: ‘O gij die het rijk der doden bezoekt terwijl ge nog ademt, ziehier de afgrijselijke straf die ons kwelt! Zeg mij of er een andere bestaat die even gruwelijk is als deze! En omdat ik graag heb dat gij op aarde iets over mij vertelt, zeg ik u dat ik Bertrand de Born ben, diegene dus die de jonge koning verkeerde raadgevingen influisterde.’

Bron: Dante Alighieri, De goddelijke komedie

In ki

You may say I’m a dreamer But I’m not the only one I hope someday you’ll join us And the world will live as one

Canto XXVIII

Imagine no possessions I wonder if you can No need for greed or hunger A brotherhood of man Imagine all the people Sharing all the world...

pl a

You may say I’m a dreamer But I’m not the only one I hope someday you’ll join us And the world will be as one

spoor 1 FACES OF EVIL

SPOOR 1

1 Het kwaad in woord en beeld 1

Vul de tabel aan. a Hoe wordt het kwaad in de vier bronnen voorgesteld? b Welke mens-, wereld- en godsbeelden spelen een rol?

Godsbeeld

Wereldbeeld

In ki

Mensbeeld

cafĂŠ de hellepoort

Broken Circle Breakdown, Didier

pl a

Voorstelling van het kwaad

De goddelijke komedie, Danteâ&#x20AC;&#x2122;s Hel

2 Doe een poging om het kwaad volgens jouw visie te omschrijven. 3 Welke mens-, wereld- en godsbeelden spelen een rol in jouw visie?

In ki

Wereldbeeld

Mensbeeld

Godsbeeld

Imagine, John Lennon

pl a

Voorstelling van het kwaad

Utopia, Within Temptation

spoor 1â&#x20AC;&#x192; FACES OF EVIL

2 Religie = kwaad? 1

2 Getuigen van Jehova

Boeddhisten tegen de Rohingya

‘Als een Getuige een liefje heeft buiten de gemeenschap dan wordt men, na het negeren van een waarschuwing van de ouderlingen, gebrandmerkt. Het lid zal dan bijvoorbeeld geen gezellige sociale omgang meer mogen hebben met andere geloofsgenoten. (…) Een Getuige wordt zo sociaal geïsoleerd en de druk van de gemeenschap om de relatie te verbreken is groot.’

Pro-life acties

pl a

Een samenleving zonder spiritualiteit is ten dode opgeschreven

Bron: De Morgen

‘Spiritualiteit is essentieel om het doorgedreven individualisme en het consumptiemodel uit te dagen. Wie bezig is met spiritualiteit, weet dat andere zaken veel belangrijker zijn dan het materialisme. Spiritualiteit geeft ons de kracht om lief te hebben en om de verbinding te zoeken met de ander en de natuur. Ik ben dus deel van de minderheid die gelooft dat spiritualiteit veel goeds kan doen in onze samenleving’ Interview met Bleri Lheshi

Bron: https://radio1.be

Aanslag Joods Museum

In ki

Christenen ten dienste van de mensheid

Op zaterdag 24 mei 2014 kwamen vier mensen om het leven toen een man het Joods Museum binnenstapte en begon te schieten. Een week na de aanslag werd in Marseille een eerste verdachte, Mehdi Nemmouche, opgepakt. Mehdi Nemmouche heeft in maart 2019 op het proces over de aanslag op het Joods Museum een levenslange gevangenisstraf gekregen. Daarnaast werd hem een terbeschikkingstelling van 15 jaar opgelegd.

Bron: www.bruzz.be

Vredeswandeling, 12 mei 2018

Jeanne Devos

De Ahmadiyya Moslim Gemeenschap veroordeelt iedere vorm van geweld, extremisme en terrorisme dat in naam van de islam wordt gepleegd. De gemeenschap spant zich in om misverstanden over de islam weg te nemen en beschouwt het bevorderen van vrede als een religieuze plicht. Met deze vredesoptocht hopen we een dialoog tot stand te brengen tussen mensen met verschillende achtergronden in de stad die zich willen inzetten voor meer vrede, begrip en verdraagzaamheid. Bron: www.zingevenverbindt.be

café de hellepoort

2 Religie = kwaad? In welke gevallen wordt religie een bron van kwaad en in welke is het eerder een middel tegen kwaad? a Schrijf de titel van de bronnen op p. 80 op de juiste plaats in het overzicht. b Vul het overzicht in de derde kolom aan met welk mens-, wereld- of godsbeeld er telkens aan de basis kan liggen.

In ki

Middel tegen kwaad

Welk mens-, wereld- of godsbeeld?

Bron van kwaad

Titel

pl a

2 Welk standpunt neem jij in? a Verklaar je antwoord aan de hand van jouw mens-, wereld en godsbeeld. b Vergelijk en bespreek jouw antwoord met jouw buur. Waarin zijn er verschillen/gelijkenissen?

spoor 1â&#x20AC;&#x192; FACES OF EVIL

3 Mens = kwaad? 1 Hongaarse politie voedert vluchtelingen als dieren De Hongaarse politie is op een filmpje vluchtelingen aan het voederen alsof ze beesten zijn. De agenten – die mondkappen ophebben – smijten broodjes richting een menigte vluchtelingen. De beelden zijn in een opvangkamp in Röszke, aan de grens van Servië gemaakt. ‘Hongarije is een plek van absolute vernedering geworden voor vluchtelingen. Mensen worden in kooien vastgehouden en behandeld als dieren.’ ‘We zien overal kinderen omvallen van de vermoeidheid. De detentiekampen zijn van binnen nog veel erger dan de buitenwereld te zien krijgt. Dat is ook de reden dat de Hongaarse overheid de media daar nergens toelaat. Het is onacceptabel dat dit gebeurt op de drempel van Europa.’

Bron: https://joop.bnnvara.nl

Mijn zoon de jihadist

Rechtvaardiging WO II door Duitse soldaten

pl a

‘Duivels’ huis van Dutroux gaat tegen de vlakte

In ki

Het beruchte huis van Dutroux, waar Julie, Melissa, An en Eefje werden opgesloten, wordt afgebroken. In de plaats komt een herdenkingsplek. […] Maar niet iedereen is te vinden voor de afbraak. Jean-Denis Lejeune, de vader van Julie, wil kost wat kost vermijden dat het huis tegen de vlakte gaat. ‘Het huis herinnert aan het duivels karakter van Dutroux’, zegt hij. ‘Bovendien kan het huis perfect tonen op wat voor duivelse plek de meisjes werden opgesloten en hoe onvoorstelbaar het was dat de politieagenten die bergplaatsen zochten, de kinderen konden voorbijlopen.’ Bron: Het Nieuwsblad, 10 januari 2016

Intussen staat het huis echter nog overeind. Wat overblijft, is een grote berg puin. Het dak is ingestort. Struiken en bomen groeien er los door. Hier en daar liggen papierresten van kaartjes ter herdenking van de twee meisjes. Bron: Gazet van Antwerpen, 10 augustus 2016

café de hellepoort

3 Mens = kwaad? Lees in het onderstaande overzicht de uitleg over de vier houdingen tegenover het kwaad. a Link de titel van de houding met de juiste verklaring. - banalisering van het kwaad - diabolisering van het kwaad - ethisering van het kwaad - depersonalisatie en fragmentatie b Welke houdingen horen bij de voorbeelden op p. 82?

- De slechten zijn het absolute kwaad. Het kwaad is des duivels. - De daders zijn zich bewust van hun gruwelijke daden, ze streven ernaar om het kwade te doen. - De daders zijn immoreel. (Ze handelen bewust slecht/vanuit het kwaad.)

- Het kwade wordt gebanaliseerd, geminimaliseerd. - Het kwade wordt meegegeven met de opvoeding, mensen doen gewillig mee met de massa, luisteren naar een bevelhebber enz. De dader is eigenlijk een slachtoffer. - De daders zijn amoreel (ze hebben geen ethiek, weten niet wat juist of fout is).

pl a

Mensbeeld: een dualistisch mensbeeld. Er zijn slechte en goede mensen op de wereld.

Wereldbeeld: een dualistisch wereldbeeld. De wereld wordt gezien als een verdeling tussen goede en slechte volkeren.

In ki

Godsbeeld: God oordeelt over de slechten en de goeden krijgen een beloning.

Mensbeeld: de mens is van nature goed maar wordt volledig beĂŻnvloed door omstandigheden, de mens is niet zo vrij. Wereldbeeld: de wereld kan een heel slechte invloed op de mens uitoefenen. Godsbeeld: God is een vergevende God, een vriend die het begrijpt.

- Daders zijn idealisten, ze streven ernaar om het goede te doen. - Het kwaad wordt gecamoufleerd. - De daders hebben een alternatieve moraal, ze streven een ander soort goed na.

Kwaad wordt mogelijk door dagelijkse ondeugden. Dit is mogelijk door fragmentatie en depersonalisatie.

Mensbeeld: de mens wil in principe het goede doen, maar weet niet altijd precies wat goed/ slecht is. Het mensbeeld is relativistisch. Wereldbeeld: de samenleving vult in wat de normen zijn en legt die normen op aan individuen. Godsbeeld: Gott mit uns: God strijdt met ons.

- Fragmentatie: stelt ons in staat om te gaan met al het leed in de wereld. Hoort samen met zelfbedrog: we hebben het leed niet gezien. - Depersonalisatie: de ander wordt niet beschouwd als een mens zoals jezelf. Mensbeeld: de mens is goed, maar doet soms kwaad; de mens is soms dader en soms slachtoffer.

spoor 1â&#x20AC;&#x192; FACES OF EVIL

SPOOR 2

DOOR MIJN ZIJN SCHULD?

1 Het verhaal van Job 1

Elifaz: het lijden dat je doormaakt is rechtvaardig. Je bent maar een mens en een mens is in wezen verdorven.

Hoe kan een mens nu zuiver zijn, wie uit een vrouw geboren is, onschuldig? Zelfs in zijn engelen stelt God geen vertrouwen, ook de hemel is niet zuiver in zijn ogen. Hoezeer wordt dan de mens verafschuwd, die verdorven is en het kwaad als water drinkt.

Job: ‘Het lijden blijft onrechtvaardig. Ik roep God op ter verantwoording.’

Ik was in vrede, maar Hij jaagt me op, grijpt me in mijn nek om hem te breken. Ik ben zijn doelwit: zijn pijlen vliegen me om de oren, Hij spaart me niet, treft mijn nieren, mijn gal vloeit op de grond. Hij ramt mij open, een bres in de muur, en stormt als een krijger op mij af. Een zak is mijn kleed, stof mijn kroon; rood zijn mijn ogen van tranen, helemaal verduisterd. Toch heb ik nooit geweld gepleegd en mijn gebed is oprecht.

Gelukkig de mens die door God wordt getuchtigd, wijs daarom de straf van de Ontzagwekkende niet af! Want hij verwondt en hij verbindt, hij slaat en zijn handen genezen. Zesmaal zal hij je redden in gevaar, ook de zevende maal zal je niets overkomen.

pl a

Elihu: God is goed en rechtvaardig. Als je goed bent dan zal God je goedgezind zijn. Als het nodig is zal God je straffen om te leren uit je fouten.

Job 15, 14-16

Job 5, 17-21

In ki

we Tien doden door nieu bok aardbeving op Lom us 2018

De Standaard, 20 august

café de hellepoort

Job 16, 12-17

"Mijn sterke zus was ongeneeslijk ziek. Ze ging dood en ik kon er helemaal niets aan veranderen." Janneke

SPOOR 2

1 Het verhaal van Job 1 Pas de uitspraken bij bron 1 toe op de actuele voorbeelden bij bron 2. Welke argumenten zijn houdbaar en waarom? 2 In welke situaties van bron 2 zijn mensen verantwoordelijk voor het kwaad? Leg uit. 3 Kan het geloof iets betekenen wanneer mensen met deze vormen van kwaad geconfronteerd worden? Waarom wel/niet? 4 Wat is het verschil tussen moreel kwaad en natuurlijk kwaad?

pl a

In ki

spoor 2â&#x20AC;&#x192; door mijn zijn schuld?

2 God en het kwaad

STEL EEN VRAAG Als God werkelijk bestaat en al het goede voorheeft met de mens, waarom zijn er mensen als Hitler, Bin Laden, ... dan ooit geboren? Katrien, 20 jaar Bron: www.ikhebeenvraag.be

pl a

Theodicee: het bestaan van een goede, almachtige en rechtvaardige God proberen te verzoenen met de aanwezigheid van het kwaad in de wereld.

Visie 1: John Mackie: God bestaat niet

De filosofische visie van Mackie kan als het volgt worden samengevat: als God zou bestaan, dan zou er geen kwaad zijn, tenzij er een rechtvaardige reden zou zijn waardoor God het kwaad zou toelaten. Het kwaad bestaat, maar er is geen enkele reden die rechtvaardigt waarom God het kwaad toelaat. Daaruit concludeert hij dat God niet bestaat. John Mackie (1917-1981)

Visie 2: Augustinus: de mens is vrij maar besmet door zonde

De mens werd door God geschapen als een rationeel wezen met een vrije wil. Hij heeft dus de mogelijkheid om te kiezen tussen goed en kwaad. Het kwaad zelf is ontstaan op het moment dat de gevallen engel Satan rebelleerde tegen God. Het moment dat Adam en Eva, onder invloed van Satan, ongehoorzaam werden aan God, werd de puurheid van de mens bezoedeld. Vanaf deze zondeval werd elk mens vanaf de geboorte besmet door zonde. Enkel dankzij de genade van God kan de mens genezen worden.

In ki

Augustinus van Hippo (354-430)

Visie 3: John Hick: de mens moet zich ontwikkelen Volgens John Hick is de mens onvolledig geschapen. Door in de wereld te staan en actief deel te nemen en keuzes te maken kan de mens volledig worden. Goed en kwaad zijn volgens Hick nodig om mensen de kans te geven te groeien. John Hick (1922-2012)

Visie 4: Emmanuel Levinas: God doet een beroep op ons Volgens Levinas kunnen we God niet omschrijven in termen van rechtvaardig, goed of almachtig. We kunnen God enkel omschrijven in termen wat hij niet is. We moeten niet op God beroepen als het fout loopt. Het kwaad kan gebeuren omdat wij onze verantwoordelijkheid niet opnemen. In het lijden van de ander, worden mensen geroepen om te kiezen voor het goede. In het gelaat van de zwakkere, de ander, kunnen we God zien die ons wijst op onze verantwoordelijkheid om tegen het kwade te strijden. Zelfs al zetten we ons eigen leven op het spel. Emmanuel Levinas (1906-1995)

cafĂŠ de hellepoort

2 God en het kwaad 1 Ikhebeenvraag.be is een online vraagbaak waarop je terecht kunt met wetenschappelijke vragen over allerlei onderwerpen: biologie, fysica, taal, geschiedenis en nog veel meer. a Welke wetenschap kan volgens jou het best een antwoord op deze vraag formuleren? Leg uit. b Formuleer zelf een antwoord op de vraag. 2 Moest jij de mogelijkheid hebben om de geboorte tegen te houden van mensen die kwaad zullen doen, zou jij dat dan doen? Waarom wel/niet? 3 Analyseer de vier verschillende visies op God en het kwaad. Welk mens-, wereld- en godsbeeld ligt aan de basis?

4 Welke visie sluit het best aan bij de jouwe en waarom? Leg uit aan de hand van jouw mens-, wereld- en godsbeeld.

pl a

In ki

spoor 2â&#x20AC;&#x192; door mijn zijn schuld?

SPOOR 3

VERGETEN EN VERGEVEN?

1 Oog in oog met de dader 1 Vergeving kan je niet afdwingen. Het wordt om niets geschonken. Maar voor vergeving effectief mogelijk is, moet aan enkele voorwaarden voldaan worden.

Om vergeving mogelijk te maken moet de dader in eerste instantie erkennen dat hij kwaad gedaan heeft en berouw tonen. De dader moet bereid zijn een straf te ondergaan en niet dezelfde fout opnieuw begaan. De straf is in eerste instantie niet bedoeld om de wraak- en haatgevoelens van het slachtoffer te bevredigen. Vaak voelen slachtoffers dat de straf niet in verhouding is met het gedane kwaad. In veel gevallen voelen ze nog steeds de pijn en woede nadat de dader gestraft werd. Wat de straf wel doet is dat het voor de dader de ruimte creëert om vergeven te kunnen worden.

pl a

Daarnaast moet het slachtoffer de mogelijkheid krijgen om zijn verhaal te doen zonder dat hij ‘kiest’ om in de rol van slachtoffer te blijven. Het gevaar is namelijk anders dat het slachtoffer in hetzelfde spoor als de dader treedt en blind wordt voor het kwaad dat hij/zij doet. Het vertellen van het verhaal zou in termen van rouwarbeid moet beschouwd worden. Het verhaal zou verteld moeten worden om hun verdriet te verwerken. Enkel zo kan het slachtoffer zich losmaken van het verleden én van de dader zonder te vergeten.

Ook moet de dader ook de kans krijgen om zijn verhaal te doen zonder zijn daden goed te willen praten. Door het zijn verhaal te vertellen, krijgt het slachtoffer de kans om de dader niet gelijk te stellen met het kwade dat gedaan werd. Enkel door het verschil te maken tussen het kwaad en dader is vergeving mogelijk.

In ki

Zowel dader als slachtoffer, moeten ook bereid zijn zichzelf te vergeven. De dader moet zichzelf leren zien als iemand die kwaad gedaan heeft maar het toch waard is om vergeven te worden. Het slachtoffer kan met gevoelens van schuld zitten omdat hij het kwaad niet heeft kunnen verhinderen. Bron: www.themissinglink.be

"Het christelijke verhaal leeft van de overtuiging dat de mens niet geschapen is om gekwetst, gewond en geschonden te zijn, wel om bemind, geheeld en voltooid te worden, of hij nu slachtoffer of dader is, en hoe diep hij of zij ook afgescheurd is van zichzelf, van de medemens, van de schepping en van God." Didier Pollefeyt

café de hellepoort

SPOOR 3

1 Oog in oog met de dader 1 Onderstreep in de tekst de voorwaarden waaraan voldaan moet zijn om vergeving mogelijk te maken. 2 Bekijk de documentaire van Terzake: Oog in Oog. a Vergelijk de reactie van Tine en Annemie. Waarin verschillen ze? b Welke houding tegenover het kwaad dat Ivan gepleegd heeft nemen ze aan: diabolisering, ethisering, banalisering of depersonalisatie? Leg uit. c Welke voorwaarden zijn aanwezig om vergeving mogelijk te maken? d Is hier sprake van vergeving, en bij wie? Waarom wel/niet? e In welke reactie kun jij je het beste vinden, die van Tine of van Annemie? Leg uit waarom.

3 Lees het citaat van Didier Pollefeyt. Dit is de kern van ‘vergeving’. a Leg het uit in je eigen woorden. b Op welke manier is er bij Annemie en Ivan sprake van ‘geheeld worden’? c Denk je dat christenen gemakkelijker kunnen vergeven dan mensen die anders geloven of niet geloven? Leg uit.

pl a

In ki

spoor 3 vergeten en vergeven?

2 Onvoorwaardelijke vergeving? 1

pl a

En (zij zijn) diegenen die als onrecht hen treft, zich verdedigen. En de vergelding voor een slechte daad is dezelfde daad, maar voor wie vergeeft en verzoent: zijn beloning is bij God. Voorwaar, Hij houdt niet van de onrechtplegers. Maar er is geen verwijt tegen hen die zich verdedigen nadat hun onrecht is aangedaan. Er is slechts een verwijt tegen hen, die de mensen onrecht aandoen en die zonder recht buitensporig (onrechtvaardig) op aarde handelen. Zij zijn diegenen die een pijnlijke straf zullen ontvangen. Maar wie geduldig is en vergeeft: voorwaar, dat behoort zeker tot een (teken) van sterk karakter.

Rembrandt van Rijn, Terugkeer van de verloren zoon, 1668

In ki

‘Vergeving kennen ze niet in het hindoeïsme. Je moet alles zelf oplossen. En voor de slechte dingen die je hebt gedaan, moet je boeten.’ Bhagwandin heeft dat ook ervaren: ‘Geen enkele hindoe kan geloven dat God Zijn eigen Zoon gegeven heeft voor alle daden die mensen verrichten. In het hindoe-geloof ben je zelf verantwoordelijk voor alles wat je doet.’ Simon van der Lugt (dominee) & Bhagwandin (hindoe)

Bron: https://visie.eo.nl

café de hellepoort

Koran, soera 42, 39-43

2 Onvoorwaardelijke vergeving? 1 Bekijk het schilderij van Rembrandt: Terugkeer van de verloren zoon. a Welke personages zie je op het kunstwerk? b Welke gevoelens of gedachten zou je bij hen kunnen plaatsen? c Wie zou jij in dit schilderij zijn en waarom? d Welke voorwaarden zijn er in dit scenario nodig om vergeving mogelijk te maken? Leg uit. 2 Lees soera 42, verzen 39-43. a Welke voorwaarden zijn er volgens deze soera nodig om te kunnen vergeven? b Hoe ver mag je gaan om je te verdedigen tegen het onrecht dat jou werd aangedaan?

3 Lees ten slotte de getuigenis van een hindoe en een dominee. a Is de mens helemaal verantwoordelijk voor de fouten die hij begaan heeft? Waarom wel/niet? b Wanneer zou jij bereid zijn om de schuld op je te nemen voor de fouten van een ander? Leg uit.

pl a

4 Onderzoek hoe de visies op vergeven beĂŻnvloed worden door de eigenheid van de levensbeschouwingen. 5 Bij welke van de drie visies over vergeving kun jij je het meest aansluiten? a Leg uit. b Welke levensbeschouwing zou aan de basis liggen van jouw standpunt?

In ki

spoor 3â&#x20AC;&#x192; vergeten en vergeven?

3 Verzoening en verlossing

1 Red Dead Redemption 2: een videospel met een geweten

Sister Calderon:

I guess I’m afraid. 2

pl a

There is nothing to be afraid of. Take a gamble that love exists and do a loving act.

Arthur:

‘To biecht or not to biecht’: het sacrament van verzoening

In ki

Het sacrament houdt in dat een gelovige in gesprek gaat met een priester. Na een gewetensonderzoek waarbij hij/zij het geloof belijdt worden de zonden uitgesproken. Onder zonde verstaan we: al wat de gelovige ‘af-zondert’ van God en het liefdesverbond dat Hij in de Bijbel voorstelt. Na het belijden van de zonde toont de gelovige berouw. De priester scheldt de zonde kwijt (absolutie) en stelt een vorm van genoegdoening (boetedoening/straf) voor om de schade te herstellen die de zonde tegenover God (of tegenover mensen of wat dan ook) teweegbracht.

Benedictus XVI over het sacrament van verzoening Wij maken onze huizen schoon, onze kamers, minstens één keer in de week, zelfs als het vuil altijd hetzelfde is. In een schone omgeving kun je opnieuw beginnen; doe je dat niet, dan zie je het vuil misschien niet, maar toch wordt het steeds meer. De schoonmaak van de ziel, die Jezus geeft in het sacrament van boete en verzoening, helpt ons om een alerter geweten te hebben, meer open, en zo helpt het ons ook om spiritueel en als mens te kunnen rijpen. Bron: www.kuleuven.be

café de hellepoort

Bij verzoening wordt de relatie tussen de partijen hersteld (dader/slachtoffer). Er wordt erkend dat de partijen van elkaar vervreemd zijn. In het proces van verzoening wordt de schade ongedaan gemaakt met het oog om samen terug een toekomst te hebben. Vanuit christelijk oogpunt kan de mens uiteindelijk enkel helemaal gelukkig zijn in een relatie van liefde tot de medemens en tot God. Door kwaad te doen wordt die relatie beschadigd. Verzoening streeft ernaar de relatie, zowel met de medemens als met God, te herstellen.

3 Verzoening en verlossing 1 Bekijk het fragment uit de game Red Dead Redemption 2. a Wat biecht Arthur Morgan op aan de zuster en waarom juist die feiten? b Denk jij dat het een verschil maakt dat Arthur met een religieus persoon spreekt? Waarom wel/niet? c Kan liefde een antwoord zijn op angst? Welk mens-, wereld- of godsbeeld ligt hier aan de basis? Leg concreet uit. d Op welke manier kan praten volgens jou verlossing (‘redemption’) brengen? 2 Wat zijn de verschillende stappen in het sacrament van verzoening? a Markeer ze in de tekst. b Kun je deze stappen terugvinden in het fragment van Red Dead Redemption? Pas ze toe indien mogelijk.

3 Is het mogelijk om tot een geldig sacrament van verzoening te komen bij een geautomatiseerde biecht? Waarom wel/niet? Verwijs in jouw antwoord naar de verschillende stappen van het sacrament.

pl a

4 Lees de teksten van Benedictus XVI over het sacrament van de verzoening en de omschrijving van verzoening. a Hoe omschrijft Benedictus XVI ‘verlossing’? b Wat is het verschil tussen verzoening en vergeving? c Kan iemand zoals Ivan Vissers ‘schoongemaakt’ worden? Leg uit. d Hoe ga jij om met jouw ‘dagelijkse zonden’ en hoe maak jij je ‘schoon’?

In ki

spoor 3 vergeten en vergeven?

TERMINUS

pl a

De banaliteit van het kwaad

Banksy, Banality of the Banality of Evil

Zou je deze man kunnen vergeven voor zijn daden? Waarom wel/niet?

Welke visie op God, de mens en het kwaad heb je in jouw standpunt? Vanuit welke houding tegenover het kwaad vertrek je? Is hier sprake van een hoofdzonde volgens jou? Leg uit. Welk standpunt over vergeving heb je dan? Kan deze man ooit verlossing vinden denk je? Leg uit waarom.

In ki

a b c d e

cafĂŠ de hellepoort

PANORAMA

pl a

Derren Browns versie van het Milgram-experiment

1 Hoe leef je verder met jezelf als je hiertoe in staat bent?

In ki

2 Kun je Milgram vergeven in zijn experiment? Verklaar.

PANORAMA

Liefde en vriendschap

Goed handelen

Hoop en kwetsbaarheid

Samenlevingsopbouw en inspiratie

Geloof en context

JAAR 5

JAAR 6

DESPERATELY REMAINED AT HOME INVENTING LOVERS ON THE PHONE

SPOOR 1

SEVENTEEN AND STRUNG OUT ON CONFUSION

PANORAMA HOOGLIED

pl a

(LV 2)

WISSELSPOOR 1

(LV 2)

(LV 4)

Leer zoals je bent

SEVENTEEN WITHOUT A PURPOSE OR DIRECTION (LV 3)

TERMINUS MOONLIGHT (HK 7)

SPOOR 3

SPOOR 2

LEVENSPARTNER

In ki

(LV 3)

SQUARE LV 2

Mensen ontwikkelen heel verschillende visies op liefde en vriendschap. Je bent in staat om deze te onderscheiden en naar waarde te schatten.

SQUARE LV 3

Je bent bereid actief aandacht te schenken aan de manier waarop een levensbeschouwing mee kleur geeft aan liefde en vriendschap.

SQUARE LV 4

Je onderzoekt hoe in Bijbelverhalen en christelijke tradities een kijk op liefde en vriendschap ontwikkeld wordt.

SQUARE HK 7

Je bent in staat de eigen kijk op hoop en kwetsbaarheid uit te drukken.

In ki

pl a

LIEFDESNEST

Gebruik de tekening van Peter van Straaten en de verschillende songteksten bij het onlinelesmateriaal als inspiratiebron om op een creatieve manier jouw visie op ’zeventien zijn’ neer te schrijven / te tekenen / fotograferen / componeren / …

pl a

SPOOR 1

SEVENTEEN AND STRUNG OUT ON CONFUSION

Per Nilsson is een van de bekendste jeugdauteurs. In dit fragment is Jonathan aan het woord, een jongen van vijftien die op school gepest wordt, verliefd is en voor zichzelf een heldenleven droomt (15 is trouwens de titel van het boek).

In ki

Ik ben slachtoffer en held geweest Verliefd als een romantische tiener Hitsig als een bronstige gorilla en dronken als een tor ik ben een malloot geweest en een clown en een blinde idioot ik heb een klap op mijn bek gekregen ik heb in een bed gelegen en de warme adem van een meisje op mijn wang gevoeld en nog veel meer en dat alles is in de loop van een paar weken gebeurd en het meeste was nieuw voor mij

a Niemand houdt mij tegen om naar die fuif te gaan. Wat denken mijn ouders wel? Ik klim wel uit mijn raam of ik ‘slaap bij een vriend’ zogezegd. b Onweerstaanbaar, zo’n leuke tattoo op mijn rug. Ik denk dat het een tijger wordt. c Al dat gezaag over een slecht rapport, ik wil mij gewoon amuseren! d Mama heeft mijn Facebookaccount gecheckt. Dat vergeef ik haar nooit. e Laatste bus gemist. Die leuke jongen geeft mij een lift naar huis. Probleem opgelost. f Louise heeft het uitgemaakt. Mijn leven heeft geen zin meer. g En nu is het genoeg geweest: ik word veganist. Stop het dierenmisbruik. h Ha, ik durf dus volgens jullie niet zwartrijden op de trein? Dat zullen we wel eens zien. i Jonas zegt dat hij ontzettend veel van mij houdt. Ik vertrouw hem volledig, die speciale foto is alleen voor hem.

Bron: Per Nilsson, 15

LIEFDESNEST

SPOOR 1

Geeft het tekstfragment een goed beeld van wat het betekent ‘jong’ te zijn? Welke elementen worden goed weergegeven of gesuggereerd, welke ontbreken?

2 Lees de negen situaties die ‘uit het leven gegrepen’ zijn. Plaats ze op de onderstaande schaal. Motiveer telkens je antwoord.

absoluut ondenkbaar

bij hoge uitzondering

wat niet weet, wat niet deert

zonder veel twijfelen

de logica zelf

pl a

In ki

Seventeen and strung out on confusion

3 a Frank Turner - Tel Tale Signs You kind of remind me of scars on my arms that I made when I was a kid, With a disassembled disposable razor I stole from my dad, When I thought that suffering was something profound, That weighed down on wise heads, And not just something to be avoided, Something normal people dread.

3 b

pl a

‘Soms sneed ik mezelf gewoon om íets te voelen. Alles wat ik vroeger leuk vond, had zijn glans verloren. Het enige wat hielp, was: de emotionele pijn met fysieke pijn verdringen. Dan dacht ik alleen aan het snijden, en aan hoe diep ik het zou doen – ik moest dat bloed zien vloeien om te voelen dat ik leefde. Onderschat de kracht van zelfverwonding niet. Het is een verslaving, het beheerst je leven.’

Nog steeds weten wetenschappers niet precies waarom iemand zichzelf verwondt in een poging zijn gevoelens te kanaliseren - en niet iets anders doet. Veel jongeren verklaren dat de fysieke pijn de andere pijn verdringt. Ook vaak gehoord is dat ze alleen dan nog rust vinden, een soort roes zelfs. Zelfverwondend gedrag komt nooit uit het niets, er gaan fasen aan vooraf, je kunt anticiperen. Helpt muziek, dan kan je bv. een playlist maken voor de moeilijke momenten.

In ki

Jongeren leren in therapie om woorden voor hun pijn te vinden, zodat die op een andere manier naar buiten kan.

100

LIEFDESNEST

Bron: De Standaard

3 Is Frank Turner volgens jou de aangewezen gesprekspartner voor de naamloze adolescent die vertelt over zijn ervaringen met zelfverwonding? Waarom wel/niet? 4 Bekijk de vier voorbeelden van cover-uptatoeage. a Zie je het verhaal achter de teksten? b Maak een playlist voor wanneer je een moeilijk moment hebt. Stel je Spotify-lijst van de meest ‘helende’ muziek samen.

pl a

In ki

Seventeen and strung out on confusion

101

5 Leuk primeert

Emotionele roetsjbaan

De hersenen van pubers zijn uitzonderlijk gevoelig voor beloning. Niet alleen op materieel vlak, maar ook cool zijn, iets spannends doen, verliefd zijn of vrienden hebben spelen mee. Daar komt bij dat ze moeilijk weerstaan aan groepsdruk en nog niet beseffen dat hun gedrag op langere termijn consequenties heeft. Ze denken wel degelijk na over wat ze doen, maar komen tot andere conclusies dan volwassenen. Snelle winst haalt het altijd van veilige keuzes.

Tieneremoties gaan op en neer omdat hun emotionele en rationele breinsystemen nog niet in balans zijn. Ze verwarren soms complexe emoties en hebben het moeilijk om de exacte betekenis van andermans gezichtsuitdrukkingen te herkennen. Het voordeel: tieners kunnen niet alleen heel nukkig zijn, maar ook superblij.

Doodbraaf en toch een piercing?

Dat komt doordat niet alle hersendelen zich even snel ontwikkelen en doordat niet alle tienerhersenen zich hetzelfde gedragen. Als het gebied dat emotionele kicks regelt, zich ontwikkelt, terwijl het gebied dat nadenkt over gevolgen op lange termijn nog niet rijp is, loopt een tiener het risico domme of gevaarlijke dingen te doen.

De frontale cortex van volwassenen stuurt en remt af, focust de aandacht en filtert informatie die niet belangrijk is. Als jongere zitten je hersenen nog vol kronkels, je wordt minder geremd en plant minder. Lastig, maar daardoor kunnen tieners buiten de geijkte paden denken. Hun hersenen zijn extra flexibel, creatief en komen soms met uitzonderlijk goed gevonden ideeën. Tieners zijn bovendien vaak idealistisch. Ze willen echt en oprecht de wereld verbeteren.

Hoe moeilijk kan het zijn om iets te plannen, een werkje op tijd af te hebben of geld te sparen? Heel moeilijk, zo blijkt. Het vraagt een ingewikkelde samenwerking tussen de hersenonderdelen die instaan voor geheugen, flexibiliteit, aandacht, informatiefiltering en omgang met feedback. Vandaar dat er een limiet is aan hoe zelfstandig een tiener kan handelen.

pl a

Creatief en idealistisch

Slechts deels zelfstandig

Meedrijven met de hoop

Hoezo dramaqueen?

Sociale relaties zijn voor jongeren vanaf veertien zo belangrijk dat ze vinden dat individuen moeten voldoen aan sociale regels en wetten. Ze doen dus wat de groep doet. Als die groep niet deugt, kan dat tot gevaarlijke situaties leiden. Tegelijk is het belangrijk, want het leert jongeren om zich zodanig te gedragen dat ze geaccepteerd worden.

Externe gidsen nodig

In ki

Zolang de frontale cortex van tieners niet volgroeid is, kunnen ze hun emoties niet reguleren, niet op lange termijn denken of geen grenzen aangeven. Daarom hebben ze een ‘externe’ frontale cortex nodig: ouders en leerkrachten die duidelijke grenzen en regels stellen, en hen begeleiden.

Omdat ze nog maar net leren om zich in een ander te verplaatsen en ontdekken dat niet iedereen hen geweldig vindt, zijn tieners gevoeliger dan volwassenen, die dat soort dingen kunnen relativeren.

Eveline Crone, hoogleraar Neurocognitieve Ontwikkelingspsychologie

6 Kinderen die liefdevol zijn opgevoed, met wie veel is gespeeld en geknuffeld en die veel aandacht kregen, hebben beduidend grotere hersenen dan kinderen die verwaarloosd zijn. Dat effect zie je zelfs al bij konijnen. Konijnen die in een kleine kooi zonder speelgoed zijn opgegroeid hebben tot wel 30 procent kleinere hersenen. Bij mensen is dat effect net zo sterk. Dick Swaab, neurobioloog

102

LIEFDESNEST

5 Hoe herkenbaar is de analyse van Eveline Crone voor jou? a Duid drie elementen in de tekst aan waarin je jezelf herkent. b Heb je kritische bedenkingen bij de tekst? c Ga terug naar vraag 2 op p. 98 en ‘verklaar’ iedere situatie opnieuw, maar nu door ze te verbinden met één of meerdere feiten die Eveline Crone over het functioneren van tienerhersenen neerschreef. 6 Je gedrag, je gevoelens en beslissingen ... Je hele persoonlijkheid lijkt wel gedetermineerd door je hersenen. Wat zijn je gedachten en gevoelens bij deze vaststelling? Kies uit de onderstaande lijst de meest passende term(en). Laat je ook inspireren door de stellingname van Dick Swaab, een (wereld)beroemde neurobioloog.

angstaanjagend – brave new world – de logica zelf – deprimerend – de wetenschap staat voor niets – fascinerend – ik heb het moeilijk om ‘zo’ mens te zijn – ik wist wel dat we totaal gedetermineerd waren – ontnuchterend – prikkelend en uitdagend – totaal ongeloofwaardig – zal mij worst wezen

pl a

In ki

Seventeen and strung out on confusion

103

SPOOR 2

SEVENTEEN WITHOUT A PURPOSE OR DIRECTION

pl a

Moedeloos? Wanhopig? Eenzaam?

1 Doelgericht?

Wij kozen, hé. Wij hebben gekozen. Toen we nog geen twintig waren.

Dat geeft richting aan uw leven. Ge weet wat ge wilt en ge richt uw leven zo in dat ge dat bereikt.

In ki

Kiezen doet zeer, altijd. Ge geeft veel op. Maar als ge gekozen hebt, wordt alles helder. Om meer te leven moet ge aan iets anders een beetje sterven. En natuurlijk zijn er momenten van crisis, uiteraard. ‘t Is niet omdat ge één keer die keuze hebt gemaakt, dat ge der vanaf zijt. Dat ge nooit meer twijfelt of sukkelt. Nee. Was ‘t maar waar! Op die momenten komt het eropaan om uw keuze van toen opnieuw te maken. Te herbevestigen, gelijk een vlucht met de vlieger. Ge moet dat ook reconfirmeren. Een keuze, dat is niet: één moment. Niet één kanteling waarna alles helder en gemakkelijk wordt, nee. ‘t Wordt niet gemakkelijker, ‘t wordt bij momenten moeilijk, zeer moeilijk zelfs. Maar ge hebt die leidraad. Een keuze, dat is een echo die luider wordt. Elke keer meer. Ge kiest niet één keer, ge kiest zoveel keren. En dan op het einde noemen ze dat: een leven. Bron: David Van Reybrouck, Missie

104

LIEFDESNEST

SPOOR 2

1 Doelgericht? 1 Lees de (theater)tekst van David Van Reybrouck. a Wie is er aan het woord, denk je? b Zou jij die man of vrouw kunnen zijn? In welke omstandigheden? 2 ‘Illustreren’ de twee foto’s op een gepaste manier je huidig levensgevoel? a Waarom wel/niet? b Ga op zoek naar een (nog) beter alternatief.

pl a

In ki

spoor 2 Seventeen without a purpose or direction

105

1 Doelgericht? (vervolg) Intussen bedreigde Saulus de leerlingen van de Heer nog steeds met de dood. Hij ging naar de hogepriester met het verzoek hem aanbevelingsbrieven mee te geven voor de synagogen in Damascus, opdat hij de aanhangers van de Weg die hij daar zou aantreffen, mannen zowel als vrouwen, gevangen kon nemen en kon meevoeren naar Jeruzalem. Toen hij onderweg was en Damascus naderde, werd hij plotseling omstraald door een licht uit de hemel. Hij viel op de grond en hoorde een stem tegen hem zeggen: ‘Saul, Saul, waarom vervolg je mij?’ Hij vroeg: ‘Wie bent u, Heer?’ Het antwoord was: ‘Ik ben Jezus, die jij vervolgt. Maar sta nu op en ga de stad in, daar zal je gezegd worden wat je moet doen.’ De mannen die met Saulus meereisden, stonden sprakeloos; ze hoorden de stem wel, maar zagen niemand. Saulus kwam overeind, en hoewel hij zijn ogen open had, kon hij niets zien. Zijn metgezellen pakten hem bij de hand en brachten hem naar Damascus. Drie dagen lang bleef hij blind en at en dronk hij niet.

pl a

Handelingen 9, 1-9

Caravaggio, De bekering van Saulus, 1601

‘Later wil ik als politica het asielthema aanpakken’ Ligt wakker van: de vluchtelingenthematiek.

Wie: Charlotte Waeyenberge, 16, studeert economiewetenschappen-wiskunde en nam dit jaar deel aan Road of Change, een inleefreis voor jongeren doorheen landen die een rol spelen in het Europese asielverhaal, georganiseerd door Vluchtelingenwerk Vlaanderen en Bond Zonder Naam.

In ki

Later wil ik als politica de vluchtelingensituatie aanpakken. Mensen die petities opstarten of op straat komen om te protesteren: ik vind dat mooi, maar ik wil de oorzaak van de situatie aanpakken op hoger niveau. Droom: ‘Een klein land als België kan niet iedereen opvangen, maar toch vind ik het spijtig dat de berichtgeving over vluchtelingen in ons land vaak een negatieve ondertoon heeft. Ik lees in de media dat elke vluchteling de staat 42 000 euro kost, nergens lees ik iets over de meerwaarde van een geslaagde integratie. Het is mijn droom dat alle Europese landen zouden samenwerken om de situatie aan te pakken, in plaats van ieder voor zich.’

Bron: Knack

106

LIEFDESNEST

1 Doelgericht? (vervolg) 3 Is hier sprake van een keuze bij Saulus? a Waarom wel/niet? b Door wie laat jij je beĂŻnvloeden bij belangrijke kruispuntmomenten in je leven? Waarom? 4 Charlotte weet blijkbaar van aanpakken en legt de lat erg hoog. Speel even haar beste vriend(in). a Hoe zou je reageren als ze haar droom aan jou vertelt? b Denk hieronder na over je eigen (toekomst)idealen. -- Wie? -- Ligt wakker van? -- Droom?

pl a

In ki

spoor 2â&#x20AC;&#x192; Seventeen without a purpose or direction

107

2 Waar is Wally?

God

Mona Thijs (17) studeert Latijn-Moderne Talen en is lid van De 10, het jongerenproject rond nieuwe eindtermen van de Vlaamse Scholierenkoepel. Ze heeft ook een blog.

Ik ben geboren in een westers land en in een warm gezin. Van kinds af aan heb ik mogen dromen. Wanneer mama in de zomer het hek aan de achterkant van onze tuin een nieuwe verfbeurt gaf, mocht ik daar haaientanden in zien. Dan keken we samen recht in de ogen van het gevaar en waren we toch veilig. Ik heb altijd mogen schommelen, zo hoog en hard ik maar wilde, en vanop die schommel zag ik de windhaan op de kerk. Ik mocht de hoogte van die haan schatten en omdat ik klein was en hield van het ‘klein mens staart naar iets heel groots’-idee, dacht ik aan honderd meter.

pl a

Is dat dan God, het sterke geloof in iets omdat ik weet dat het niet hoeft te kloppen? Als ik in een wolk een muis met vleugels wil zien, dan kan dat. Als ik op een terras mezelf weer vijf waan en mijn hoofd in papa’s schoot wil laten rusten, dan kan dat. Het is makkelijk voor mij te geloven dat iets is, omdat ik alles al heb.

En ik weet, mijn God is de uwe niet, omdat wij hem in andere mate nodig hebben, omdat hij zich op andere manieren heeft laten zien. Voor mensen in ellende is God misschien een veel letterlijkere vertaling, omdat zij niet de ruimte hebben waarin iets niet hoeft te kloppen. Omdat zij te kampen hebben met echte haaientanden. Ik heb het voorrecht God te kunnen zien waar ik het wil, omdat ik zo veilig en vrij en vol mogelijkheden leef.

Het is mij allemaal gegeven zonder dat ik er dapper voor ben geweest, of groots of rechtvaardig of uniek. En is dat dan God, het feit dat ik mijn armen kan spreiden voor het leven terwijl er heel dichtbij mensen vrezen voor de dood? Of is dat louter geluk voor de een en brute pech voor de ander?

In ki

In ieder geval kan ik God niet bestempelen als iets goeds dat alleen mij en nog wat happy few is overkomen. Waar is dan de logica heen? Het is misschien eerlijker wanneer ik geloof dat God iets in mij is. Want als ik ergens in zou moeten slagen – gezien het westerse land, het warme gezin – is het wel geloven in mijzelf. Geloven in de kansen die ik krijg, de wegen die ik kan inslaan, de richtingen die ik kan uitwijzen als was ik een windhaan. Alles uit het leven halen. Zo kan ik op schaal teruggeven wat ik om onverklaarbare redenen kreeg. Het idee ‘klein mens staart naar iets heel groots’ blijft, maar valt zo toch iets meer te bevatten. Bron: De Standaard

108

LIEFDESNEST

2 Waar is Wally?

God

1 Synthetiseer het Godsbeeld van Mona in maximaal twee zinnen. 2 Beoordeel dat Godsbeeld (vanuit je eigen gedachten, gevoelens en ervaringen) door het te situeren op de onderstaande schaal. Verantwoord je positie. Totaal niet relevant en herkenbaar

Ik begrijp wat ze bedoelt, maar voel mij niet aangesproken

Mooi gezegd, maar ik ben niet helemaal mee

3 Mona schreef deze tekst voor de krant De Standaard. De journalist probeerde in een reeks artikels dĂŠ zeventienjarige en zijn of haar geloof te vatten. Help die brave mens vooruit en stuur ook jouw geloofsvisie op. Hieronder vind je de gepaste schrijfruimte.

pl a

In ki

Ik had het niet beter kunnen formuleren

spoor 2â&#x20AC;&#x192; Seventeen without a purpose or direction

109

SPOOR 3

‘CAUSE WE WERE BARELY SEVENTEEN AND WE WERE BARELY DRESSED' Voeten Ik kan het allemaal niet alleen. Ik moet mij gedragen voelen, steun ervaren. Is het dat wat sommige mensen ‘God’ noemen?

In ki

pl a

Hier zijn letterlijk geen woorden voor. Laten we het houden op: ‘Zij houdt van vrijen en dat doe ik ook’. Hemels.

Arm Een zwaar auto-ongeval op mijn tiende, ik droeg geen gordel en werd naar voor gekatapulteerd. Tot zover mijn basketcarrière. Doodjammer.

110

LIEFDESNEST

Mond Ik ben een echte flapuit. Creatief en enthousiast, maar ik heb ook al veel mensen gekwetst. Misschien iets meer nadenken vooraleer ‘zomaar’ mijn mening te geven.

1 Nu is het jullie beurt. Trek vijf lijnen en verwoord waarom juist dat lichaamsdeel voor jou een speciale betekenis heeft.

In ki

pl a

SPOOR 3

spoor 3 ‘Cause we were barely seventeen and we were barely dressed'

111

ar pl a

Het Zesde Metaal - Liefde

Carole King Will You Still Love Me Tomorrow Tonight with words unspoken You say that I’m the only one But will my heart be broken When the night meets the morning sun? I’d like to know that your love Is love I can be sure of So tell me now and I won’t ask again.

Een betje stiller, laat u asem in Min oders zin thus, zie da ze ons nie vindn Voorzichtig Voorzichtig

Normaal gesproken komen ze hier ni binnen Ma da vertrouwen heb ik moeten winnen Voorzichtig Voorzichtig

In ki

Liefde Grote liefde leeft ons in Liefde Liefde Grote liefde leeft ons in Den dag die van de nacht ni meer verschilt En al wat da ni mag is wat gij wilt Kom doe maar Kom doe Alletwee hebben we hierover gedroomd Hoedane mens van liefde overstroomt Hoe voelt da Hoe voelt da Liefde Grote liefde leeft ons in Liefde Liefde Grote liefde leeft ons in ...

112

LIEFDESNEST

Will you still love me tomorrow?

Katy Perry Nothing like the first time Oh, my legs were not shaved And you had dirt between your fingers They told us to behave, But hey, It’s not like riding a bike It’s not like flying a kite It’s not as easy as pie There’s nothing like the first time It’s not like taking a bath It’s not like having a laugh It’s not like reading a map There’s nothing like the first time

2 De drie songteksten geven een heel aantal facetten weer van de mijlpaal die ‘de eerste keer’ is. a Welke gedachten en gevoelens vind je in de lyrics terug? Markeer ze in de onderstaande lijst. b Kies uit het lijstje met woorden die je markeerde één term die jouw gedachten, gevoelens en ervaringen het best omschrijft. Probeer ook je keuze te verklaren.

angstig – beslissing – gebruikt – heimelijk – moeilijk – niet bewijsbaar – nieuw – onaantrekkelijk – onvergelijkbaar – onzekerheid – overleg – overroepen – rationeel – schuldig – sprong in het duister – vertrouwen – uniek – uitzonderlijk verloren – zalig – zondig

pl a

In ki

spoor 3 ‘Cause we were barely seventeen and we were barely dressed'

113

3 ‘Op mijn bureau.’ 4 ‘Ongemakkelijk ging het toch zijn.’ 5 ‘Opgelucht dat ik eindelijk kon slapen.’ 6 ‘Het is veel ingewikkelder dan porno.’

8 ‘Ik wil geen spijt krijgen.’

In ki

Bron: De Standaard

9 ‘Ik was satisfied.’

114

LIEFDESNEST

Fabel 2: Veel seks is een teken van een goede relatie.

Fabel 3: Seks is iets voor jonge mensen. Fabel 4: Zwanger worden is een kwestie van plannen.

7 ‘Ik had veel meer een “waw”-gevoel verwacht.’

2 ‘Drie jaar later besefte ik hoe fout het was.’

Fabel 1: Jongeren beginnen steeds vroeger aan seks.

pl a

1 ‘We hadden er geen van beiden iets aan.’

Fabel 5: De beste seks is spontane seks.

Fabel 6: ‘Voor een orgasme moet de penis altijd in de vagina.’

3 Acht jonge mensen getuigen over hun eerste keer. Enkel de titel van hun tekst is weergegeven. a Kies er één uit die jou bevalt / aantrekt / herkenbaar is ... en schrijf zelf het vervolg. b Check de originele versie bij het onlinelesmateriaal. Heb je andere accenten gelegd, verschillende keuzes gemaakt? Hoe verklaar je die verschillen? 4 Over de wondere wereld van de seksualiteit doen jammer genoeg heel wat fabels en mythes de ronde. Dien de Fabeltjeskrant uitgebreid van antwoord en ga op zoek naar de (verrassende, prikkelende, confronterende ...) waarheid. Ga daarvoor naar de website www.seksualiteit.be (gebruik de zoekterm ‘seksmythe’).

5 Dit derde spoor wordt geïllustreerd door twee cartoons van Jeroom. a Welke visie op seksualiteit hanteert deze cartoonist? b Schrijf een korte lezersbrief naar het publicerende tijdschrift om jouw gedachten rond de tekeningen te ventileren.

pl a

In ki

spoor 3 ‘Cause we were barely seventeen and we were barely dressed'

115

TERMINUS Moonlight

pl a

Chiron groeit op in een achterbuurt van Miami, met een afwezige vader en een aan crack verslaafde moeder. Hij vindt even wat warmte en beschutting onder de vleugels van Juan, de dealer van Chirons moeder. Chiron (‘Little’) wordt gepest en hij twijfelt aan zijn (seksuele) identiteit. Hij groeit op, wordt een ‘echte’ man. Maar vindt hij ook vertrouwen en vriendschap?

Fragment 1: Juan en Chiron

I’ve been here a long time. Out of Cuba. A lot of black folks are Cuban. You wouldn’t know from being here now. I was a wild little shorty, man. Just like you. Running around with no shoes on, the moon was out. This one time, I run by this old... this old lady. I was running, howling. Kinda of a fool, boy. This old lady, she stopped me. She said...

In ki

Juan:

[imitates old lady voice] ‘Running around, catching a lot of light. In moonlight, black boys look blue.’ You’re blue. That’s what I’m gonna call you: ‘Blue’.

[pause] Little:

Is your name ‘Blue’?

Juan:

[laughs] Nah.

[pause] Juan:

116

At some point, you gotta decide for yourself who you’re going to be. Can’t let nobody make that decision for you.

LIEFDESNEST

Fragment 2: Kevin en Chiron

Kevin:

Who is you, Chiron?

Chiron: I’m me man. I ain’t trying to be nothing else.

PANORAMA Hooglied – The Song of Songs – Chanson de Chansons – ‫םיִריִּׁשַה ריִׁש‬ Laat hij mij kussen, laat zijn mond mij kussen! Jouw liefde is zoeter dan wijn

Mijn lief is mij een bundel mirre, hij slaapt tussen mijn borsten. (1, 13)

Nu de dag weer ademt en het duister vlucht, ga ik naar de mirreberg, ga ik naar de wierookheuvel.

Ik sliep, maar mijn hart was wakker. Hoor! Mijn lief klopt aan! ‘Doe open, zusje, mijn vriendin, mijn duif, mijn allermooiste.Mijn hoofd is nat van de dauw, mijn lokken vochtig van de nacht.’ (5, 2) C

(4, 6)

pl a

(1, 2)

In ki

Wat zijn je voeten mooi in je sandalen, koningskind! Je heupen draaien sierlijk rond, de schepping van een kunstenaar. (7, 2)

De Joods-Russische kunstenaar Marc Chagall verwerkt heel wat Bijbelse thema’s in zijn werk. Hier ‘illustreert’ hij een aantal verzen uit het Bijbelboek Hooglied. Doe precies hetzelfde: kies een vers en maak er een kunstwerk van. Je krijgt de vrije hand, maak er iets moois van!

PANORAMA

117

Liefde en vriendschap

Goed handelen

Hoop en kwetsbaarheid

JAAR 5

JAAR 6

SPOOR 1

PANORAMA

DE VERLOREN ZOON

LAUDATO SI'

(HK 5)

WISSELSPOOR 2

MENSENÂ SMOKKEL

IN TIJDEN VAN NOOD

(HK 2, 4 EN 7; GH 3)

TERMINUS

WIJNVEILING IN HET PALEIS VOOR DE ARMEN (HK 3)

(HK 2, 4 EN 7; GH 3)

pl a

(HK 1, 3 EN 8)

SPOOR 2

Samenlevingsopbouw en inspiratie

Geloof en context

Leer zoals je bent

ESTER

SPOOR 3

(HK 5 EN 6; GH 8)

Je kunt uit verschillende voorbeelden het ethisch appel ontleden en toelichten.

SQUARE GH 8

Je kunt op verschillende manieren uitdrukken hoe jouw eigen visie uitgedaagd wordt/ verwantschap vertoont met een christelijke kijk op ethisch denken en handelen.

SQUARE HK 1

Je verkent het positieve en het negatieve van kwetsbaarheid.

SQUARE HK 2

Je kunt verschillende mogelijkheden van omgaan met goed en kwaad toelichten.

SQUARE HK 3

Je weet te illustreren hoe mensen hoop kunnen vinden in kwetsbare situaties.

SQUARE HK 4

Je kunt verhelderen dat een levensbeschouwing mee vormgeeft aan hoop en kwetsbaarheid.

SQUARE HK 5

Je verkent in Bijbelverhalen en/of christelijke tradities visies op en houdingen tegenover lijden.

SQUARE HK 6

Je kunt in kaart brengen hoe christelijke tradities christenen hoop geven en oproepen tot engagement.

SQUARE HK 7

Je bent in staat de eigen kijk op hoop en kwetsbaarheid uit te drukken.

SQUARE HK 8

Je kunt uitdrukken hoe een christelijke visie op hoop en kwetsbaarheid verwantschap vertoont met en/of een uitdaging vormt voor de eigen visie.

In ki

SQUARE GH 3

In ki

pl a

FRANCISCUSDREEF

In welke stad en in welk land bevindt zich dit gebouw? Laat je fantasie werken. Wat verwacht je hier bij aankomst?

SPOOR 1

LAUDATO SI’

1 Woestijntocht

De verbondssluiting

Laudato Si’: Wees geprezen

In ki

Exodus 23, 6-7: Bij een rechtszaak moet je de rechten van de armen eerbiedigen. Laat je niet beïnvloeden door valse aantijgingen en breng een onschuldige die in zijn recht staat niet ter dood; wie zich daaraan schuldig maakt, laat ik niet vrijuit gaan. Exodus 23, 8: Neem geen steekpenningen aan, want steekpenningen maken zienden blind en maken eerlijke mensen tot leugenaars. Exodus 23, 9: Vreemdelingen mag je niet uitbuiten. Jullie weten immers hoe het voelt om vreemdeling te zijn, omdat jullie zelf vreemdelingen zijn geweest in Egypte. Exodus 23, 10-11: Zes jaar achtereen mag je je land inzaaien en de oogst binnenhalen. Maar het zevende jaar moet je het land braak laten liggen en het met rust laten, dan kunnen de armen onder jullie ervan eten; wat zij nog overlaten is voor de dieren van het veld. Met je wijngaard en je olijfgaard moet je hetzelfde doen.

120

Paus Franciscus schreef deze encycliek ‘over de zorg voor het gemeenschappelijk huis’, waarmee hij onze aarde bedoelt.

God heeft Israël bevrijd uit Egypte en door de woestijn geleid. Als het volk bij de berg Sinaï aankomt, openbaart God zich aan Mozes. Hij maakt via Mozes zijn wetten en geboden aan het volk bekend. De Israëlieten verklaren eenstemmig dat ze zich zullen houden aan alles wat God geboden heeft. OT

pl a

De naam Wadi Musa – rivier(bedding) van Mozes – is tegenwoordig van toepassing op de gehele omgeving van de stad Petra. Hij gaat terug op de enge verbinding tussen water en rots in de regio. Hier is de legende ontstaan dat Petra de plaats is geweest waar Mozes gedurende de exodus van het volk Israël met een slag van zijn staf water uit de rots liet komen. Daadwerkelijk is het zo dat de Nabateeërs met hun kennis van waterhuishouding een kunstmatige oase schiepen en daarmee een voorwaarde voor de bloei en de groei van de stad.

Franciscusdreef

Het klimaat als gemeenschappelijk goed (§ 25) ‘De klimaatveranderingen veroorzaken bijvoorbeeld migraties van dieren en planten die zich niet altijd kunnen aanpassen en dit tast op zijn beurt de productiemiddelen aan van de armsten, die zich echter verplicht zien te vertrekken in grote onzekerheid over de toekomst van hun leven en van hun kinderen. Tragisch is de toename van de migranten die de ellende ontvluchten die door het verval van het milieu wordt verergerd, die in de internationale conventies niet worden erkend als vluchtelingen en de last dragen van een leven dat zij hebben achtergelaten zonder enige wettelijke bescherming.’

SPOOR 1

1 Woestijntocht 1

Exodus, de uittocht van de Israëlieten uit Egypte, betekent een nieuwe start voor ‘het volk van God’. a Schets op het kaartje de vermoedelijke woestijntocht van Egypte naar Israël. b Wat is het belang van de plaatsen Sinaï en Petra in de woestijntocht? c Wat is een verbond en wat kenmerkt het zogenaamde Mozaïsche verbond?

2 In zijn encycliek Laudato Si’ benadrukt paus Franciscus twee zaken die om aandacht, zorg en actie vragen en die nauw met elkaar verbonden zijn. Welke?

3 Bekijk de video over Laudato Si’. a Wat zijn Kyoto 1997 en Parijs 2015? b Waarom kun je ze een hedendaagse vorm van ‘verbond’ noemen? 4 Welke gelijkenissen zie je in paragraaf 25 van de encycliek met de verzen uit Exodus 23, een hoofdstuk waaruit paus Franciscus trouwens citeert?

pl a

In ki

Laudato Si’

121

pl a

2 Een meisje dat fronst

Greta Thunberg is een meisje dat fronst. Zo iemand is zij. Wenkbrauwen als zonneschermen. Ook als zij glimlacht, fronst zij. Zeker dan. Want ook als het goed gaat, zet zij zich schrap. De 16-jarige kijkt de wereld aan alsof ze die net op ontrouw heeft betrapt. Met gebroken hart. Geen liefde die ooit nog onbevangen voorbij die wenkbrauwen geraakt. Een vroegrijpe depressie gaf haar de diagnose Asperger, alsook inzicht in wat nodig was. Een doel, groot of klein. Het werd groot. ‘Ik ben gelukkiger nu’, zei ze in The New York Times. ‘Er is betekenis.’ Zo iemand is zij. Iemand die betekenis eist.

Bron: De Standaard

De ernst van Greta Thunberg lijkt me er een die niet zozeer zelfgenoegzaam is, maar vooral erg eenzaam. Een ernst die van zichzelf blijft twijfelen of hij niet eerder een ontgoocheling is. Een ernst van die zeldzaam aangrijpende soort waarmee ze een hele generatie heeft kunnen bezielen.

Laudato Si’: De gerechtigheid tussen de generaties (§ 159)

In ki

Het begrip algemeen welzijn betreft ook de toekomstige generaties. De internationale economische crises hebben onverbiddelijk de schadelijke effecten laten zien die het ontkennen van een gemeenschappelijke bestemming met zich meebrengt, waarvan ook degenen die na ons zullen komen, niet kunnen worden uitgesloten. Intussen kan men niet meer spreken over een houdbare ontwikkeling zonder solidariteit tussen de generaties. Wanneer wij denken aan de situatie waarin men de planeet aan de toekomstige generaties achterlaat, treden wij in een andere logica, die van de belangeloze gave die wij ontvangen en meedelen. Als de aarde ons wordt geschonken, kunnen wij niet alleen meer denken vanuit een utilitaristisch criterium van efficiëntie en productiviteit voor individueel profijt. Wij hebben het hier niet over een optionele houding, maar over een wezenlijke kwestie van gerechtigheid, daar de aarde die wij hebben gekregen, ook hen die zullen komen, toebehoort. De bisschoppen van Portugal hebben ertoe aangespoord deze plicht tot gerechtigheid op zich te nemen: ‘Het milieu vindt zijn plaats in de logica van het krijgen. Het is een lening die iedere generatie krijgt en moet doorgeven aan de volgende generatie’. Een integrale ecologie heeft deze ruime visie.

122

Franciscusdreef

2 Een meisje dat fronst Paus Franciscus en Greta Thunberg houden eenzelfde lijn aan, zeker waar het de solidariteit tussen de generaties betreft. Bekijk de video en geef de parallellen weer tussen de speech van Greta Thunberg en de tekst van paragraaf 159 uit Laudato Si’. Probeer zo veel mogelijk termen over te nemen die je hoort/leest. Laudato Si’

Greta Thunberg

pl a

2 Greta Thunberg was 15 jaar toen ze haar spijbelacties begon en elke vrijdag voor het Zweedse parlement ging zitten om klimaatregelen te eisen. Guinevere Claeys beschrijft haar kwetsbaarheid en tegelijk haar grootheid. Wat leren de commentaren over Greta Thunberg en wat ze zelf zegt en doet ons over kwetsbaarheid?

In ki

3 Paus Franciscus en Greta Thunberg houden ons een onbarmhartige spiegel voor. Het is 3 voor 12, de tijd tikt. Toch geven zij het niet op, integendeel. Waaruit kunnen we hoop putten?

Laudato Si’

123

3 Goede voornemens

Tip 1: iedereen naar de Noordzee met vakantie Vliegreizen zijn rampzalig voor het klimaat.

Tip 2: steak-friet vervangen door mosselen-friet

Een van grote taboes van de noodzakelijke energietransitie is het aanpakken van de vleessector. Tip 3: overal fietspaden

Als je fietst, stoot je geen broeikasgassen uit. Tip 4: de lonen drastisch verlagen

Het is zeer nobel de taak op zich te nemen zorg te hebben voor de schepping in kleine dagelijkse handelingen en het is schitterend dat de opvoeding in staat is ze zodanig te motiveren dat ze een levensstijl gestalte geven. Opvoeding tot verantwoordelijkheid voor het milieu kan verschillende gedragingen bemoedigen die een directe en belangrijke invloed hebben op de zorg voor het milieu, zoals het vermijden van het gebruik van plastic of papieren materiaal, het terugbrengen van het waterverbruik, het scheiden van afval, alleen maar koken wat men redelijkerwijze zal kunnen eten, het zorgvuldig omgaan met de andere levende wezens, het gebruik van het openbaar vervoer of carpooling, het planten van bomen, zinloze verlichting uitdoen enzovoort. Dit alles maakt deel uit van een edelmoedige en waardige creativiteit, die het beste van het menselijk wezen laat zien. Iets hergebruiken in plaats van zich er snel van te ontdoen op grond van diepe motieven kan een daad van liefde zijn die onze waardigheid tot uitdrukking brengt.

Damien Ernst, energiespecialist en professor aan de Universiteit van Luik, geeft vijf concrete tips om de planeet te redden:

pl a

Laudato Si’: Opvoeden tot een bondgenootschap tussen mensheid en milieu (§ 211)

Hoe armer de mensen, hoe minder ze verbruiken.

Geen enkel ander transportmiddel scoort beter.

Bron: Knack

In ki

Tip 5: treinen, treinen en nog eens treinen

Steven Vromman vroeg zich af of het mogelijk was om gelukkig te leven met een veel kleinere ecologische voetafdruk. Hij zette zijn ideeën om in realiteit en werd een ‘Low Impact Man’. In tien jaar tijd heeft hij niet meer gevlogen, hij woont zeer sober, gebruikt bijna uitsluitend regenwater en eet uitsluitend seizoensgebonden voedsel van lokale telers. Vandaag geeft hij lezingen en voorstellingen met eco-humor en adviseert hij bedrijven en organisaties in het leveren van milieu- en klimaatinspanningen. Zijn zorg voor de volgende generaties uit hij onder meer in zijn verantwoordelijkheid voor zijn jongste zoontje.

124

Franciscusdreef

3 Goede voornemens 1

Neem uit de voorstellen van paus Franciscus en Damien Ernst een top 3 van wat je realiseerbaar acht en vertel er ook bij hoe je dit concreet wilt invullen.

2 Steven Vromman is gedurende meer dan tien jaar een ‘low impact man’. In zijn verhaal schuilt een grote hoop en veel energie en motivatie, maar ook een dosis cynisme. a Hoe verklaar je enerzijds het cynisme en anderzijds de hoop? b Wat is de kern van zijn boodschap?

3 Laudato Si’, 'low impact man', tips van energie- en andere specialisten ... a Wat doe jij? Wat doet jouw gezin? b Wat zou je willen doen en hoe groot is de kans dat je dat waarmaakt? c Wat zou je zeker niet willen doen en waarom?

pl a

4 2050 wordt vaak genoemd als het cruciale jaar waarin de omslag gerealiseerd moet zijn. Een van de manieren waarop die omslag moet gebeuren is een andere ruimtelijke indeling. Daarvan zie je hieronder een voorbeeld.

a Wat valt je op als je de afbeelding goed bekijkt? b Geef in procenten hoeveel ruimte je zelf zou geven aan: (en denk ook even na hoe)

* bv. onderwijs, ziekenhuizen, administratie

In ki

landbouw – openbaar nut* – ontspanning – puur natuur – vervoer – wonen – werken

5 Schrijf één goed voornemen op en bewaar dat zodat je het over tien jaar kunt terugvinden om jezelf ermee te confronteren.

Laudato Si’

125

SPOOR 2

MENSENSMOKKEL

1 Crisis? Oplossen! Minister Jan Jambon neemt drastische maatregelen tegen mensensmokkel en transmigranten

pl a

Ten tweede zullen de lokale en federale politie elke dag controles uitvoeren op het spoor, langs de snelwegen en in de haven van Zeebrugge. Het gaat om kleine, flexibele acties die niet aangekondigd worden.

Ten eerste zullen vijf snelwegparkings richting de kust van zonsondergang tot zonsopgang bewaakt worden door een privébedrijf, met veiligheidsagenten én honden. Tot de opdracht is toegewezen aan een firma, zal de politie die taak op zich nemen, vanaf maandagavond al.

Tot slot zal de taskforce tegen mensensmokkel een versnelling hoger schakelen. Volgende week komen alle veiligheids- en gerechtelijke diensten samen om informatie over de bendes uit te wisselen, zodat ze gericht aangepakt kunnen worden. Bron: De Standaard

Bisschop van Antwerpen Johan Bonny trok door oorlogsgebied in Syrië

In ki

Iedereen vecht in Syrië tegen iedereen. Sjiieten tegen soennieten. Turken, Iraniërs, Israëli’s, Russen en Amerikanen. Iedereen voor zijn eigen belang. De dwaasheid daarvan beseffen, en tegelijk in hulpeloze ogen kijken, dat weegt het zwaarst. In Homs zag ik voor het eerst in mijn leven een verwoeste stad. Beelden die doen denken aan Dresden en Hiroshima. De verschrikking van de oorlog. Ik ging op zoek naar het graf van de vermoorde Nederlandse jezuïet Frans van der Lugt. Een terrorist schoot hem neer omdat hij zijn klooster en de mensen eromheen niet wilde verlaten. Hij werd meteen begraven in de binnentuin van het klooster. Hij is slechts één van duizenden onschuldigen die in Syrië het leven lieten, onschuldigen van alle godsdiensten, van alle leeftijden, van alle bevolkingsgroepen. Dat de onschuldigen het steeds bekopen, grijpt me naar het hart. Voor al deze hulpposten doet Caritas een beroep op voornamelijk jonge medewerkers van ter plaatse. Hun professionaliteit en hun doorzettingskracht raakten me diep. Hun kleine ploegen zijn een zeldzaam teken van hoop in deze woestijn van menselijke en materiële ellende. Na de oorlog wordt dit het grootste drama: dat juist de meest noodzakelijke personen en competenties – zowel onder christenen als onder moslims – het land verlaten hebben. Bron: De Standaard en De Morgen

126

Franciscusdreef

SPOOR 2

1 Crisis? Oplossen! 1

Verklaar de belangrijkste verschillen in de uitspraken van minister Jambon en bisschop Bonny vanuit hun functie.

2 Hoe gelijklopend en hoe verschillend zijn de taken voor politieke overheden en kerken in oorlogen zoals in Syrië en de gevolgen daarvan, zoals vluchtelingencrisissen? 3 Zoek op wat Caritas is en wat ze doen in conflictgebieden zoals Syrië. 4 Maak je keuze en beargumenteer. Ga je werken voor of verleen je steun aan: de Taskforce tegen mensensmokkel of Caritas?

5 Schrijf een korte brief aan een slachtoffer van mensensmokkel om hem of haar een hart onder de riem te steken. Pas op voor onmogelijk te realiseren beloftes.

pl a

In ki

spoor 2 Mensensmokkel

127

2 Discussie mensensmokkel in België 1 Situatieschets Het ‘Comité Mensensmokkel’ beslist vandaag over een reeks maatregelen die de mensensmokkel van immigranten in België moet voorkomen of op z’n minst bemoeilijken. Tegelijk wordt beslist over voorstellen die ertoe leiden dat de slachtoffers van mensensmokkel worden opgevangen en een humane en veilige leefsituatie krijgen, tijdelijk of definitief. De beslissingen worden genomen na grondige discussie over zeven voorliggende voorstellen.

Elk voorstel wordt toegelicht door wie het voorstel heeft ingediend. De toelichting wordt zowel inhoudelijk beargumenteerd als gestaafd met cijfers of feiten. Aan elk voorstel hangt een prijskaartje. Hier is geen discussie meer over mogelijk.

pl a

De voorzitter van het comité zit de vergadering voor. Hij zal enerzijds de vergadering in goede banen leiden en elk lid van het comité de nodige spreektijd geven. Anderzijds bewaakt hij het financiële totaalplaatje. De totale kostprijs van de gekozen voorstellen mag de begroting van dit jaar niet overschrijden. Er mag wel een reserve aangelegd worden voor de toekomst en eventueel kan de reserve van de vorige jaren worden gebruikt.

2 Aanwezigen

voorzitter Comité Mensensmokkel en staatssecretaris voor Gelijke Kansen kabinetschef Ministerie Binnenlandse Zaken adjunct commissaris-generaal van de Federale Politie directeur opvangcentra slachtoffers van mensenhandel Belgisch rechter en lid van het Internationaal Gerechtshof van de VN voorzitter Rode Kruis België

-------

In ki

Budget ----

voorzien jaarbudget: 150 miljoen euro reserve voorgaande jaren: 10 miljoen euro totaal van de investeringsvoorstellen: 220 miljoen euro

Verloop van de vergadering --

128

De voorzitter leidt de vergaderingen in twee rondes: • eerste ronde: besprekingen; • tweede ronde: korte samenvattende besprekingen + beslissingen. De voorzitter tracht steeds een consensus te bekomen bij alle leden. Indien geen consensus wordt gevonden, wordt er gestemd. Bij staking van stemmen is de stem van de voorzitter doorslaggevend. Onthouding is niet mogelijk.

Franciscusdreef

5 Voorstellen

in havens en bij grensovergangen 30 miljoen euro

Binnen de federale politie wordt een speciale eenheid opgericht die gerichte en selectieve controles zal uitoefenen om illegale immigranten op te pakken en te ondervragen. Dat moet deze immigratie ontmoedigen en illegaliteit bestrijden. Wie? Adjunct Federale Politie

e Opleiding van buddy’s die slachtoffers van mensensmokkel begeleiden 20 miljoen euro

b Strengere voorwaarden voor

De asielprocedures zijn niet zo streng als in sommige buurlanden; georganiseerde mensensmokkelaars stellen ons land voor als een ideale maatschappij om als immigrant te wonen en te werken. Een werkgroep van specialisten zal strengere voorwaarden voor asielaanvragen uitwerken en de politieke beslissing hierover voorbereiden. Zij werken ook een informatiecampagne hierover uit en organiseren nieuwe provinciale opvangcentra waar asielzoekers geïnformeerd worden tijdens een kortdurend verblijf. Wie? Kabinetschef minister BZ

Op korte termijn worden vier groepen van vijftig vrijwilligers opgeleid die buddy willen zijn van één tot maximaal vier slachtoffers van mensensmokkelaars. Zij zullen via regelmatig contact en bezoeken de slachtoffers begeleiden zolang zij in ons land verblijven, ten laatste tot drie jaar na de definitieve beslissing over de asielaanvraag. Zij zullen per dossier een jaarlijkse vergoeding krijgen van 1 500 euro plus vergoeding van onkosten. Wie? Voorzitter Rode Kruis

pl a

asielaanvragen 30 miljoen euro

Het personeel is opgeleid om trauma’s te behandelen en deze groep asielzoekers te helpen bij de verwerking van hun problemen. De asielprocedures blijven dezelfde als voor anderen. Wie? Directeur Opvangcentra

a Strengere controle op luchthavens,

c Samenwerkingsverbanden smeden met

Een werkgroep van politiemensen, diplomaten en hulpverleners werkt een strategie uit om in samenwerking met probleemlanden de mensensmokkel ter plaatse te bestrijden. Zij zullen eveneens zes mobiele ploegen van een tiental mensen vormen en opleiden die ter plaatse zullen werken. Wie? Rechter Verenigde Naties

In ki

probleemlanden 30 miljoen euro

Uitbreiding opvangzorg voor asielzoekers 40 miljoen euro

Er komen in de opvangcentra zorgteams met goed opgeleid personeel dat focust op de zorg voor slachtoffers van mensensmokkelaars. Deze slachtoffers getuigen heel vaak van folteringen, diefstal, verkrachtingen en gedwongen prostitutie.

Investering in ICT voor communicatie en opsporing 40 miljoen euro Het bestrijden van mensensmokkel is een internationale aangelegenheid. Enkel met een goede uitwisseling van gegevens is het opsporen en effectief bestrijden ervan mogelijk. Daarvoor zijn goed opgeleide nationale teams nodig die kunnen beschikken over moderne apparatuur, wat een goede uitwisseling en beveiliging van gegevens mogelijk maakt. Wie? Kabinetschef minister BZ

g Investering in juridische acties tegen mensensmokkelaars 30 miljoen euro

De juridische acties zullen op de eerste plaats gebeuren in de probleemlanden zelf. Afhankelijk van de situatie ter plaatse kan er geïnvesteerd worden in gevangenissen, het opleiden van rechters, het opsporen van netwerken, het opleiden van infiltranten, het opsporen van verdachte financiële transacties. Wie? Rechter Verenigde Naties

spoor 2 Mensensmokkel

129

3 Even stilstaan bij … In een opmerkelijk essay vraagt Khaled Hosseini, schrijver van de roman De Vliegeraar, zich af of we nog voldoende voeling hebben met de mensen die hun leven wagen om een beter bestaan te verkrijgen voor zichzelf en hun kinderen.

Ik wou dat de hele wereld kon horen wat ik heb gehoord

Op een milde ochtend in juni in Catania, aan de oostkust van Sicilië, bezoek ik een klein kerkhof in het gezelschap van een imam van een moskee in de buurt. Een paar meter verderop ligt nog een ander kerkhof: keurige, omheinde terreinen en hoge, granieten grafstenen, rijen van netjes gesnoeide rozenstruiken die overvloedig gesproeid zijn, een paar families die een graf komen bezoeken. Maar hier, aan deze kant van de omheining, liggen de doden begraven zonder naam.

In ki

Khaled Hosseini in De Standaard

pl a

In deze onverzorgde grond liggen de resten van vluchtelingen en migranten die omgekomen zijn in de Middellandse Zee toen ze Europa probeerden te bereiken. Veel lijken, zegt de imam, waren te zwaar gehavend om zelfs nog maar vingerafdrukken te kunnen nemen: hun naam en verleden, de ademende en dromende ziel die ze ooit zijn geweest, waren volledig en voorgoed verzwolgen door de zee. Onder mijn voeten slapen zonen, vaders, moeders en kleinkinderen, elk van hen nu gedegradeerd tot een perceelnummer, de code van een gemeente en één enkele letter om het geslacht aan te duiden. Omdat het onmogelijk was de religieuze voorkeur vast te stellen, waren enkel de imam en een katholieke priester aanwezig bij de begrafenissen. Elk werd gevraagd een aantal verzen uit zijn eigen Heilige Schrift voor te dragen. ‘Ze waren op zoek naar een waardiger leven’, zegt de imam zachtjes. ‘We konden ze niet eens een waardige begrafenis geven.’

Iris Van der Kerken, Winterreise

130

Franciscusdreef

2 Discussie mensensmokkel in België 1

Vragen aan de deelnemers aan de discussie: a Wat was de meest frustrerende ervaring tijdens de discussie? Waarom? b Verwoord zo concreet mogelijk waarop je focuste tijdens de discussie en waarom: financiën, ethiek, groepsgevoel, veiligheid … c Klopte je functie en de bijbehorende argumentatie met je eigen visie. Waarom wel/niet?

3 In welke mate speelt het vluchtelingenprobleem een rol in je leven? 4 Welke rol kunnen godsdiensten en kerken spelen bij dit probleem?

pl a

In ki

2 Vragen aan wie geobserveerd heeft: a Welk voorstel zou jij absoluut voorrang geven en waarom? b Formuleer zelf een initiatief waarin het Comité Mensensmokkel zou kunnen investeren. c Omschrijf aan de hand van deze discussie het verschil tussen consensus, compromis en stemmen. Waarmee bereik je doorgaans het meest?

3 Even stilstaan bij …

Kies een van de twee items uit ‘Even stilstaan bij’ en schrijf op wat dit spontaan bij je oproept. Formuleer daarna een zinvolle en open vraag hierover die je stelt aan een van je medeleerlingen.

spoor 2 Mensensmokkel

131

SPOOR 3

ESTER

1 Het boek Ester

Wanneer Mordechai deze beslissing verneemt, trekt hij rouwkleren aan en laat Ester op de hoogte brengen van het lot dat de joden te wachten staat. Het lot van het volk ligt nu in haar handen. Om moed en doorzettingsvermogen te bekomen vast Ester eerst drie dagen en zij roept het hele joodse volk op haar daarin te steunen. Daarna gaat ze naar de koning en vraagt of hij samen met Haman bij haar wil komen dineren. Haman is zeer vereerd met de uitnodiging. Maar als hij bij de stadspoort Mordechai ziet, die opnieuw weigert te knielen voor hem, laat hij alvast een galg oprichten waaraan Mordechai zal worden opgeknoopt. Bij de maaltijd vraagt koning Ahasveros aan Ester of zij wensen heeft die hij kan vervullen. Ester vraagt aan de koning of hij haar volk kan redden van de ondergang. Zij vertelt dat Haman het joodse volk wil uitroeien, het volk waartoe zij en haar oom Mordechai behoren. Koning Ahasveros herinnert zich hoe Mordechai zijn leven eens heeft gered. Hij prijst de moed en de onbaatzuchtigheid van Ester en Mordechai en hij laat Haman ophangen aan de galg die door hem was opgericht. De koning vaardigt ook een wet uit die de joden het recht op zelfverdediging schenkt. Zij maken hiervan gebruik en doden hun vijanden. Mordechai heeft inmiddels groot aanzien verworven en hij legt aan zijn volk de verplichting op deze gebeurtenis elk jaar uitbundig te vieren en te delen met elkaar en met de armen.

Het verhaal opent met de vraag van de machtige Perzische koning Ahasveros aan zijn echtgenote koningin Wasti om naast hem op de troon te zitten. Hij wil met haar schoonheid pronken tegenover de rijksgroten en het volk. Zij weigert. De koning roept daarom een wet uit die in het hele Perzische rijk de man thuis heer en meester maakt. Tegelijk worden de mooiste maagden opgevorderd om een nieuwe koningin te kiezen.

Het boek Ester is heel populair bij de joden. Het wordt in de synagoge gelezen op Poerim, het Lotenfeest. Boek en feest horen immers samen. Tijdens het voorlezen van de boekrol maken de kinderen lawaai met een ratel bij het horen van de naam ‘Haman’. Hij verpersoonlijkt het kwaad. Op Poerim lopen kinderen én volwassenen vaak verkleed door de straten. Je moet je vreugde tonen. Er worden ook speciale koekjes gebakken en gegeten, de hamansoren. De dag vóór het poerimfeest is echter een vastendag. Bij het feest zelf geldt nog een ander voorschrift: geschenken geven aan vrienden en behoeftigen, die dag vaak een goed doel. Poerim eindigt met een feestmaaltijd waarbij zo stevig mag gedronken worden dat men de vervloekte Haman en de gezegende Mordechai niet meer van elkaar kan onderscheiden. Poerim herdenkt immers de redding van het joodse volk door Ester en haar oom Mordechai, het lot van de joden werd gekeerd.

pl a

In ki

De joodse Ester geniet onmiddellijk alle bewondering en genegenheid van de koning en haar verkiezing wordt bezegeld met een groot feestmaal. Haar oom en pleegvader Mordechai voorkomt in die tijd een aanslag op de koning door twee lijfwachten en deze gebeurtenis wordt voor de koning opgetekend.

Boven alle rijksgroten in dienst van de koning staat Haman, een hovaardige man. Iedereen moet voor hem buigen of knielen. Maar Mordechai wil enkel knielen voor God. Haman is woedend en wil niet alleen Mordechai uit de weg ruimen, maar met hem het hele joodse volk. Hij laat het lot – Poer – beslissen over het meest gunstige tijdstip hiervoor en het lot valt op de maand Adar, de twaalfde maand. Haman krijgt de toestemming van koning Ahasveros omdat hij de joden afspiegelt als weerspannig en onbetrouwbaar.

132

Franciscusdreef

SPOOR 3

1 Het boek Ester Link de onderstaande foto’s aan de tekst en geef kort uitleg.

pl a

2 Haal uit de inleiding en de samenvatting van het verhaal over Ester twee zaken die je vandaag herkenbaar en wenselijk of nuttig vindt.

In ki

3 Ester en Mordechai handelen vanuit verschillende motieven. Angst is er zeker één van. a Toon aan dat ze handelen uit angst en hoe dat te rechtvaardigen valt. b Welke motieven merk je nog op?

spoor 3 Ester

133

pl a

2 Vasten

Pieter Bruegel, De strijd tussen Vasten en Vastenavond, 1559

Ester stuurde dit antwoord aan Mordechai: ‘Roep alle joden die in Susa wonen bij elkaar en vast voor mij: eet niet en drink niet, overdag niet en ’s avonds niet, drie dagen lang. Ook ik zal op die manier vasten met mijn dienaressen. En na die voorbereiding zal ik naar de koning gaan, al is dat tegen de wet. Moet ik omkomen, goed, dan zal ik omkomen.’

David vast na de dood van Saul en Jonathan Na de dood van Saul en Jonathan greep David zijn kleren en scheurde ze en ook al zijn mannen deden dit. Ze rouwden, jammerden en vastten tot de avond viel voor Saul, zijn zoon Jonathan en het volk van de Heer, het volk van Israël, omdat zij in de strijd waren gesneuveld.

In ki

Ester 4, 16

2 Samuel 1, 11-12

Jezus vast in de woestijn

Veertig dagen bleef Jezus in de woestijn, waar hij door Satan op de proef werd gesteld. Hij leefde er te midden van de wilde dieren en engelen zorgden voor hem. Marcus 1, 13

Richtlijnen over het vasten Als jullie vasten, was dan je gezicht en wrijf je hoofd in met olie, zodat niemand ziet dat je aan het vasten bent, alleen je Vader, die in het verborgene is. En jullie Vader, die in het verborgene ziet, zal je ervoor belonen. Matteüs 6, 17-18

134

Franciscusdreef

2 Vasten 1

Noteer de belangrijkste verschillen tussen de linker- en de rechterkant van het schilderij van Bruegel.

2 Carnaval kennen we in het christendom als een voorbereiding op het vasten. Waarop is vasten een voorbereiding? Verklaar beide voorbereidingen: carnaval en vasten. 3 De teksten uit het Oude en het Nieuwe Testament tonen het belang aan van een vastenritueel dat gebruikt wordt om verschillende redenen. Geef bij elke tekst aan waarom men vast.

4 Op het vasten volgt in Ester een feest. Daarop rust voor de joden eenzelfde gebod als op het vasten: het Poerimfeest moet elk jaar gevierd worden (Ester 9, 20-22). a Geef enkele analoge voorbeelden uit andere levensbeschouwingen. b Omschrijf het verschil tussen religieus vasten en gezondheidsvasten. Katholicisme

pl a

Islam

In ki

spoor 3â&#x20AC;&#x192; Ester

135

3 Machtig, machtiger, machtigst OT

Op de zevende dag, toen de koning door de wijn in een vrolijke stemming was, beval hij (…) om koningin Wasti, getooid met de koninklijke hoofdband, bij hem te brengen; hij wilde de rijksgroten van de volken haar schoonheid laten zien, want zij was mooi. Maar toen haar het bevel van de koning door de eunuchen werd overgebracht, weigerde koningin Wasti te komen. Dit ergerde de koning zeer en hij ontstak in woede. Ester 1, 10-12

Als het de koning goeddunkt, laat hij dan een koninklijk besluit uitvaardigen dat schriftelijk in de wetten van Perzië en Medië wordt vastgelegd, zodat het niet kan worden herroepen.

Ester 1, 19a

Toen Haman te weten kwam dat Mordechai niet voor hem knielde of boog, werd hij woedend, en hij besloot Mordechai uit de weg te ruimen. Maar nadat men hem had verteld uit welk volk Mordechai stamde, was de dood van Mordechai alleen hem niet genoeg: vanaf dat moment zon Haman op middelen om alle Joden in Ahasveros’ rijk om te brengen, heel Mordechais volk.

Roep alle joden die in Susa wonen bij elkaar en vast voor mij: eet niet en drink niet, overdag niet en ’s avonds niet, drie dagen lang. Ook ik zal op die manier vasten met mijn dienaressen. En na die voorbereiding zal ik naar de koning gaan, al is dat tegen de wet. Moet ik omkomen, goed, dan zal ik omkomen. Ester 4, 16-17

Zo werd Haman aan de paal gehangen die hij had laten klaarzetten voor Mordechai. Ester 7, 10

In ki

Ester 3, 5-6

pl a

BAAS

LEIDER

136

Franciscusdreef

3 Machtig, machtiger, machtigst

Haman

Koning Ahasveros

In het boek Ester hebben de vier hoofdfiguren macht. De machtsverhoudingen wisselen wel in de loop van het verhaal. a Plaats bij elke figuur in de blauwe cirkels drie begrippen die hun macht kenmerken. b Vertrek vanuit deze begrippen en plaats in elke gele cirkel een hedendaagse figuur (20e of 21e eeuw) wiens macht dezelfde of sterk gelijkende kenmerken omvat.

Ester

pl a

Mordechai

2 Het verhaal van Ester bevat enkele merkwaardige passages, zelfs al nemen we in acht dat het verhaal meer dan 2 300 jaar geleden is geschreven en onze zeden intussen zijn veranderd. Kies een Bijbeltekst en noteer een vraag of bedenking die hij bij je oproept. Je mag de tekst daarna in de klasgroep brengen en maximaal twee medeleerlingen mogen erop reageren.

In ki

3 Vul aan de hand van de cartoons kenmerken in waaraan het gebruik van macht moet voldoen. Discussieer hierover in kleine groepjes en word het eens met elkaar.

spoor 3â&#x20AC;&#x192; Ester

137

TERMINUS

In ki

pl a

Wijnveiling in het paleis voor de armen

Waarom lokt deze wijnveiling elk jaar zoveel geïnteresseerden naar de Bourgogne?

2 Geef aan de hand van de foto’s en wat zoekwerk op het internet een historische én hedendaagse verklaring voor de erenaam ‘paleis van de armen’. 3 De Warmste Week, Rode Neuzen, 11.11.11, Broederlijk Delen, Damiaanactie, maar ook minder gekende initiatieven kunnen rekenen op veel sympathie en hulp. Goede doelen beogen een betere leefsituatie voor wie een stevige steun in de rug kan gebruiken. Maar onrechtstreeks bevorderen ze nog andere positieve zaken. Welke? Inspiratie vind je misschien op de vorige pagina’s van deze lessenreeks.

138

Franciscusdreef

PANORAMA

In ki

pl a

Vul bovenaan als titel in hoe het Bijbelverhaal gekend is en bedenk ook zelf een originele titel.

2 Hoe houdt dit schilderij ons een spiegel voor?

PANORAMA

139

Goed handelen

Hoop en kwetsbaarheid

Geloof en context

JAAR 5

JAAR 6

WISSELSPOOR 1

EEN BRANDENDE KWESTIE

SPOOR 1

CASE STUDIES

(GH 1, 3 EN 5)

SPOOR 2

(GH 3)

CONFRONTEREND

(GH 1 EN 7)

(GH 2 EN 4)

(GH 6 EN 8)

PIJNPUNT

TERMINUS

'A MAN WITH A PLAN'

BOEKENWIJSHEID

PANORAMA

pl a

Leer zoals je bent

SPOOR 3

Samenlevingsopbouw en inspiratie

Liefde en vriendschap

Je onderzoekt hoe goed en kwaad eigen zijn aan menselijk denken en handelen.

SQUARE GH 2

Je kunt een onderscheid maken tussen verschillende visies op goed en kwaad.

SQUARE GH 3

Je kunt uit verschillende voorbeelden het ethisch appel ontleden en toelichten.

SQUARE GH 4

Je kunt het verband leggen tussen levensbeschouwingen en ethisch denken en handelen.

SQUARE GH 5

Je kunt de verschillende ethische keuzes in Bijbelverhalen en christelijke tradities ontdekken en beoordelen.

SQUARE GH 6

Je kunt concrete voorbeelden geven van hoe christenen in Bijbelverhalen en christelijke tradities inspiratie vinden om ethisch te denken en te handelen.

SQUARE GH 7

Je kunt uit de verschillende mogelijkheden een richting kiezen voor jouw eigen ethisch denken en handelen.

SQUARE GH 8

Je kunt op verschillende manieren uitdrukken hoe jouw eigen visie uitgedaagd wordt/ verwantschap vertoont met een christelijke kijk op ethisch denken en handelen.

In ki

SQUARE GH 1

In ki

pl a

CENTRAAL STATION

De mysterieuze graffitiartiest Banksy koos de stad Bethlehem uit om deze muurschildering te maken. - Waarom denk je dat hij voor Bethlehem koos? - Wat wil hij inhoudelijk duidelijk maken met dit werk?

SPOOR 1

CASE STUDIES

Elvis Costello - Shipbuilding

pl a

1 Beeld- en klankverslag

Liza Minnelli - The Money Song (uit de film: Cabaret)

Money makes the world go around The world go around The world go around Money makes the world go around It makes the world go 'round. A mark, a yen, a buck, or a pound A buck or a pound A buck or a pound Is all that makes the world go around, That clinking clanking sound Can make the world go 'round.

In ki

Is it worth it? A new winter coat and shoes for the wife And a bicycle on the boy's birthday It's just a rumour that was spread around town By the women and children Soon we'll be shipbuilding Well, I ask you The boy said 'dad, they're going to take me to task But I'll be back by Christmas' It's just a rumour that was spread around town Somebody said that someone got filled in For saying that people get killed in The result of this shipbuilding With all the will in the world Diving for dear life When we could be diving for pearls It's just a rumour that was spread around town A telegram or a picture postcard Within weeks they'll be re-opening the shipyards And notifying the next of kin, once again It's all we're skilled in We will be shipbuilding With all the will in the world Diving for dear life When we could be diving for pearls It's all we're skilled in We will be shipbuilding With all the will in the world Diving for dear life When we could be diving for pearls When we could be diving for pearls When we could be diving for pearls

142

Centraal Station

SPOOR 1

1 Beeld- en klankverslag 1

Bekijk de vier filmfragmenten en beantwoord telkens de vraag die ze oproepen. a Gone Baby Gone: hoort een kind bij haar moeder, ook al weet je dat zij er nauwelijks zorg voor zal dragen, of is het beter af bij een liefdevol adoptiepaar (dat niet alle regels gevolgd heeft)? b Se7en: moet Mills de trekker overhalen en wraak nemen op John Doe, ook al weet hij dat daarmee zijn carrière (en dus zijn leven) voorbij is? c Passengers: had Jim het recht om Aurore wakker te maken? Heb je met andere woorden het recht om 'God' te spelen over het leven van je naaste? d Eye in the Sky: weegt het leven van een onschuldig Keniaans meisje op tegen de dood van een heel aantal levensgevaarlijke terroristen?

2 Welke 'ethische' vraag staat centraal in het nummer Shipbuilding van Elvis Costello? 3 Zou Elvis Costello akkoord gaan met het stukje tekst uit de musical Cabaret? a Waarom wel/niet? b Ga jij akkoord?

pl a

In ki

CASE STUDIES

143

2 Het kind van de rekening

David reed niet altijd uit met zijn troepen en terwijl zijn soldaten tegen de Ammonieten vochten, bestuurde hij zijn koninkrijk. Toen hij eens op het dakterras van zijn paleis rondwandelde om zich te ontspannen, zag hij in het gouden licht van de vooravond een vrouw die een bad nam. Zoveel schoonheid benam hem de adem en als verstard bleef hij staan, alsof een geheimzinnige macht hem belette zijn benen te bewegen, zijn hoofd naar elders te wenden of naar iets anders te kijken. Zo bleef hij zich lang verschuilen achter de kantelen, om vol bewondering toe te kijken hoe het water en de weerkaatsing van het zonlicht over het lichaam van de vrouw golfde. Toen hij weer afdaalde, vertelde zijn dienaar hem dat hij Batseba, de vrouw van Uria, had gezien. David ontbood haar in zijn paleis en ze had er geen bezwaar tegen. En toen ze naar huis terugkeerde, was de ochtend al aangebroken. Dit herhaalde zich nacht na nacht en al snel merkte Batseba dat ze zwanger was van David. Om de schande te vermijden en om te voorkomen dat zijn kind door iemand anders zou worden opgevoed, besloot David de echtgenoot van de vrouw die van toen af aan zijn bed deelde, uit de weg te ruimen. In de volgende veldslag gaf hij een legeraanvoerder het bevel Uria in de voorste linie te zetten, zodat hij de dans niet zou ontspringen. En dat gebeurde dan ook.

pl a

Batseba beweende haar man en toen de rouwperiode achter de rug was, verwelkomde David haar in zijn paleis. In het bijzijn van iedereen trouwde hij met haar en niet lang daarna baarde ze een zoon. Dit stond God helemaal niet aan en hij koos Natan om het aan David duidelijk te maken.

In ki

‘Een rijke man met een enorme kudde ontving eens een arme man die alleen maar een mager schaap bezat. Hij gaf die man zijn arme schaap te eten, liever dan een dier van hemzelf. Wat vind je van die man?’

David Cranch, David and Bathsheba, 1526

144

Centraal Station

David zei dat hij walgde van het egoïstische gedrag van die kerel en woedend op hem was, maar Natan onderbrak hem: ‘Die rijke man, dat ben jij. God heeft jou alles gegeven, kracht, overwinningen, macht, vruchtbare vrouwen, een sterk nageslacht en nu heb jij Uria de enige twee dingen afgenomen waaraan hij gehecht was: zijn vrouw Batseba en zijn leven. Weet dan dat het kind dat die vrouw je heeft gebaard, binnenkort zal sterven.’ En zo gebeurde. 2 Samuël 11-12 (Philippe Lechermeier, Rébecca Dautremer & Ed Franck, Een Bijbel)

ar Psalm 51, 1-14 Voor de koorleider. Een psalm van David toen de profeet Natan hem had bezocht, nadat hij met Batseba geslapen had.

Schep, o God, een zuiver hart in mij, vernieuw mijn geest, maak mij standvastig, verban mij niet uit uw nabijheid, neem uw heilige geest niet van mij weg. Red mij, geef mij de vreugde van vroeger, de kracht van een sterke geest.

pl a

Rembrandt van Rijn, Nathan vermaant David, 1650–55

Wees mij genadig, God, in uw trouw, u bent vol erbarmen, doe mijn daden teniet, was mij schoon van alle schuld, reinig mij van mijn zonden.

ik ken mijn wandaden, ik ben mij steeds van mijn zonden bewust, tegen u, tegen u alleen heb ik gezondigd, ik heb gedaan wat slecht is in uw ogen.

In ki

Laat uw uitspraak rechtvaardig zijn en uw oordeel zuiver. Ik was al schuldig toen ik werd geboren, al zondig toen mijn moeder mij ontving, maar u wilt dat waarheid mij vervult, u leert mij wijsheid, diep in mijn hart.

Neem met majoraan mijn zonden weg en ik word rein, was mij en ik word witter dan sneeuw. Laat mij vreugde en blijdschap horen: u hebt mij gebroken, laat mij ook juichen. Sluit uw ogen voor mijn zonden en doe heel mijn schuld teniet.

Henri de Triqueti, relief van de profeet Natan en koning David, 1837

CASE STUDIES

145

2 Het kind van de rekening 1

Gebruik telkens maximaal vier regels om de inhoudelijke essentie van de twee teksten vast te leggen. Focus je op de vraag of David ‘in alle vrijheid’ beslissingen kon nemen.

2 Jij bent een ‘profiler’ verbonden aan de FBI. Maak een psychologisch profiel op van koning David. Wat zou je besluit zijn: neem je hem in dienst of breng je hem voor de rechtbank?

In ki

pl a

3 ‘Toen de profeet Natan hem had bezocht, nadat hij met Batseba geslapen had.’ Wat zou jij als antwoord geschreven hebben? Ook een schuldbekentenis, of ...?

146

Centraal Station

4 Lees het volledige hoofdstuk 18 van het boek 1 Samuël (dat hoofdstuk volgt op het verhaal van David, die onder de ogen van koning Saul de reus Goliath doodt). Hieronder vind je de essentie van 1 Samuël 18, de verzen 20 tot 30.

pl a

Ondertussen was Sauls dochter Michal op David verliefd geworden. Saul hoorde hiervan en het kwam goed uit. Ik bied hem Michal als vrouw aan, dacht hij. Als hij zich door dat aanbod laat verlokken, kunnen de Filistijnen hem om het leven brengen. Tegen David zei hij: ‘Je kunt alsnog mijn schoonzoon worden, door met mijn tweede dochter te trouwen.’ En hij droeg zijn hovelingen op: ‘Gaan jullie eens met David praten en zeg hem dan: ‘Zie je wel dat de koning op je gesteld is? En al zijn dienaren mogen je graag. Grijp dus je kans om de schoonzoon van de koning te worden.’ Sauls hovelingen brachten deze woorden aan David over, maar hij antwoordde: ‘Jullie denken zeker dat het zo eenvoudig is om schoonzoon van de koning te worden. Ik ben anders maar een arm en eenvoudig man.’ Toen ze aan Saul vertelden wat David gezegd had, zei hij: ‘Zeg tegen David dat de koning niet aan een bruidsprijs hecht en dat hij genoegen neemt met de voorhuiden van honderd Filistijnen, als wraak op zijn vijanden.’ Het was zijn bedoeling dat David op die manier zou sneuvelen in de strijd tegen de Filistijnen. De hovelingen brachten Sauls woorden aan David over, en die stemde er toen mee in om schoonzoon van de koning te worden. Nog binnen de termijn voldeed hij aan de gestelde voorwaarde. Hij rukte met zijn troepen uit en doodde tweehonderd Filistijnen. Hun voorhuiden nam hij mee om ze aan de koning af te dragen. Het waren er meer dan genoeg om de hand van de koningsdochter te verwerven, en Saul gaf hem zijn dochter Michal tot vrouw. Uit dit alles maakte Saul op dat de HEER David bijstond. Bovendien had zijn dochter Michal David lief. Zijn angst voor David nam nog toe, en van toen af was hij Davids aartsvijand. En telkens als de Filistijnse vorsten een aanval op Israël ondernamen, streed David met meer succes tegen hen dan enig andere bevelhebber van Saul. Zo oogstte hij steeds meer roem.

In ki

David had een goede leermeester, zou je kunnen besluiten na het lezen van deze tekst. Welke parallellen zie je tussen 1 Samuël 18 en 2 Samuël 11-12?

1 Samuël 18, 20-30

CASE STUDIES

147

SPOOR 2

'A MAN WITH A PLAN'

1 'In theorie'

pl a

De echtgenote van Heinz (nee, niet de man van de ketchup) lijdt aan een zeldzame, dodelijke vorm van kanker. Dokters vertellen hem dat een nieuw medicijn het leven van zijn vrouw zou kunnen redden. Het medicijn is ontdekt, uitgevonden door een plaatselijke apotheker. Uiteraard probeert Heinz het medicijn aan te kopen, maar de apotheker hanteert echte woekerprijzen (hij heeft er immers een patent op genomen). Heinz heeft eenvoudig het geld niet. Hij roept familie en vrienden te hulp, maar ook dan krijgt hij niet genoeg geld bij elkaar. Hij smeekt de apotheker om een korting, om betaling in termijnen. De apotheker weigert, hij heeft het medicijn ontdekt en hij zal ervan profiteren. Heinz wordt steeds wanhopiger: zal hij het medicijn stelen? (Heeft hij daar trouwens het recht niet toe, aangezien zijn vrouw stervende is?) Of zal hij de wet naleven en zijn vrouw begraven?

Tientallen patiënten, onder wie Viktor Ameys (7), hebben een zeldzame immuunziekte waarvoor een medicijn bestaat. Maar het is peperduur, het wordt niet terugbetaald en de producent wil de prijs niet laten zakken.

Toch hoop op terugbetaling van peperduur medicijn Viktor (7)

Er is nu toch hoop voor Viktor Ameys (7) en zijn ouders. De jongen heeft een zeldzame ziekte waarvoor enkel een peperduur medicijn bestaat dat niet terugbetaald wordt. Het ziekenhuis heeft een dossier ingediend bij het solidariteitsfonds, dat kan tussenkomen in de kosten wanneer het ziekenfonds niet terugbetaalt. Dat meldt VTM.

In ki

Viktor lijdt aan een atypische vorm van HUS – het hemolytisch uremisch syndroom, een zeldzame en ernstige ziekte die het bloed en de nieren aantast. Het medicijn Soliris, dat Viktor samen met 24 andere lotgenoten inneemt, wordt om de twee weken toegediend. De jongen moet dan een halve dag naar het ziekenhuis, waar hij een infuus krijgt. Dat kost 9 000 euro per keer en dus 18 000 euro per maand. Soliris wordt in België enkel terugbetaald voor wie aan PMH, een andere nierziekte, lijdt. Maar nog niet voor wie het atypische HUS heeft. De ouders moeten dus zelf opdraaien voor de kosten, ondertussen al zo'n 100 000 euro. Het ziekenhuis heeft nu een dossier ingediend bij het Bijzonder Solidariteitsfonds. Dat kan soms tussenkomen wanneer een medicijn niet terugbetaald wordt door het ziekenfonds. Maar het is nu afwachten of het fonds het dossier van Viktor goedkeurt. De online een petitie die de ouders van Viktor gestart zijn, is al door meer dan 11 000 mensen ondertekend.

Bron: www.gva.be

148

Centraal Station

Ethiek gaat over ‘hoe juist handelen’, over het op zoek gaan naar de definitie van ‘goed’ en ‘kwaad’, over het belang van motieven, context en consequenties van je handelen. Heel wat auteurs zijn betrouwbare gidsen op weg naar ethische volwassenheid. Lawrence Kohlberg is er een van. Kohlberg (1927-1987) verrichtte als psycholoog baanbrekend studiewerk naar de opeenvolgende stappen die mensen doorlopen in de ontwikkeling van hun ethisch redeneren (de zes ‘morele ontwikkelingsfasen’).

Het preconventionele niveau Dit niveau wordt vooral gekenmerkt door egocentrisme en gebrek aan belangstelling voor anderen.

Fase 2: Egoïsme en uitwisseling van relaties

Het handelen van mensen is in deze fase uitsluitend gericht op beloning en het vermijden van straf. Dat wil zeggen dat er bij het nemen van beslissingen geen ‘inhoudelijke’ (ethische) referentiepunten gehanteerd worden, een fase waarin puur egocentrisme overheerst.

Eigenbelang en de afwezigheid van inhoudelijke ethische argumenten blijven behouden, maar functioneren nu binnen een sociale, relationele context. Je wordt als het ware gedwongen (jammer genoeg) om rekening te houden met de ander(en). Deze relaties blijven echter louter functioneel, er is geen sprake van aandacht, zorg of engagement.

Fase 1: Straf en beloning

Het conventionele niveau

Fase 4: Respect voor de regels van de groep

Fase 3: Het koesteren van goede interpersoonlijke relaties

pl a

De ander begint mee te tellen, het pure egocentrisme is verleden tijd. Toch blijft het ethische oordelen binnen het conventionele niveau functioneren ‘met de handrem op’. Je leeft, denkt en gaat veelal gedachteloos mee met veranderlijke en tijdelijke culturele en maatschappelijke verwachtingen.

De context wordt groter, je wereld opent zich: je gaat belang hechten aan het functioneren van een groter geheel (de samenleving!). Deze nieuwe ontwikkelingen verlopen echter nog aarzelend en defensief, je komt niet verder dan het louter aanvaarden en overnemen van een bestaand normen- en regelpatroon. Het vrijwel gedachteloos ‘de wet naleven’ blijft het enige ethische referentiepunt. Een zinvol en aan te bevelen standpunt, maar het mag en het moet nog meer en beter worden.

Je gedrag naar anderen toe wordt bepaald door een verwacht en voorgeschreven ‘ideaalbeeld’ (ik moet een ‘goede’ ouder, vriend, leerling, zoon of dochter zijn). Maar erg belangrijke vragen worden niet gesteld: ‘Hanteer ik wel de juiste (inhoudelijk meest waardevolle) definities? Hoe ervaar IK mijn (voorgeschreven) gedrag?

In ki

Het postconventionele niveau

In het postconventionele niveau neem je ethische beslissingen uitsluitend op basis van overstijgende, tijdloze en fundamentele waarden en normen. Beslissingen worden niet langer ‘zomaar’ genomen.

Fase 5: Sociale contracten

Fase 6: Rechten en rechtvaardigheid

Wetten zijn afspraken die de meerderheid heeft gemaakt en zijn dus in principe herroepbaar. Je kunt wetten overtreden in functie van een ‘groter goed’. Maak echter nooit de fout om te denken dat fase 5 gelijk staat met ‘je goesting doen’ of: ‘wetten zijn er voor iedereen maar niet voor mij’. Het tegendeel is waar.

Mensen beschikken over onvervreemdbare mensenrechten. Die vormen altijd en onveranderlijk de horizon van iedere ethische beslissing. Rechtvaardigheid, gelijkwaardigheid, solidariteit en zorg: slechts enkele rotsvaste referentiepunten voor iedere ethische beslissing. Je bent dus niet langer een egocentrische meeloper, een gemakzuchtige imitator, maar een fiere, autonome ethicus in de dop.

spoor 2 'A MAN WITH A PLAN'

149

SPOOR 2

1 'In theorie' 1

Hoe zou jij reageren als je in de schoenen van Heinz stond? En hoe wanneer je de mama of papa was van Viktor?

In ki

pl a

2 Plaats de zes 'voorbeeldverhalen' bij de juiste fase en verantwoord je keuze. a Verdomme toch, 50 euro heb ik moeten betalen voor al de antwoorden op de vraagstukken meetkunde. Dirk had mij wel korting mogen geven, maar enfin, ik kan nu gerust naar het proefwerk. b Nee, wij slaan die kindermoordenaar niet in elkaar, geen 'oog om oog, tand om tand', hoe weerzinwekkend zijn misdaden ook zijn. Hij heeft net als iedereen recht op een eerlijk proces. c Ik gedraag mij in de klas, ik lever al mijn taken netjes op tijd in. Ik wil mijn diploma immers niet mislopen, anders kan ik die IT-job wel vergeten. Trouwens, wanneer mevrouw Wouters ons genoeg vertrouwt, zit er wel een extra vrije avond in op de Parijsreis. d Ja, dat is wel zuur: ik moest mijn bibliotheekboeken, die onbruikbaar werden door een omgevallen mok koffie, volledig vergoeden. Kost mij een flinke duit, maar het is wel logisch natuurlijk, staat ook in de kleine lettertjes op de website van de bib. e Uiteraard stuur ik die naaktfoto van Samantha door naar al mijn vrienden, het IP-adres van mijn computer is immers niet te traceren. f Streng verboden toegang, privĂŠterrein. Een duidelijke boodschap, geen probleem. Maar nu het nabijgelegen festivalterrein snel ontruimd moet worden wegens een ernstige terreurdreiging, vormt die weide wel een perfect verzamelpunt.

150

Centraal Station

Fase 2

NIVEAU 2

Fase 2

pl a

Fase 1

In ki

Fase 1

NIVEAU 3

NIVEAU 1

Fase 1

Fase 2

spoor 2â&#x20AC;&#x192; 'A MAN WITH A PLAN'

151

Bruce Springsteen - Sinaloa Cowboys

pl a

2 'In de praktijk'

Miguel came from a small town in northern Mexico He came north with his brother Louis to California three years ago They crossed at the river levee when Louis was just sixteen And found work together in the fields of the San Joaquin

They left their homes and family Their father said 'My sons one thing you will learn For everything the north gives it exacts a price in return.' They worked side by side in the orchards From morning till the day was through Doing the work the hueros wouldn't do.

In ki

Word was out some men in from Sinaloa were looking for some hands Well deep in Fresno county there was a deserted chicken ranch There in a small tin shack on the edge of a ravine Miguel and Louis stood cooking methamphetamine. You could spend a year in the orchards Or make half as much in one ten-hour shift Working for the men from Sinaloa But if you slipped the hydriodic acid Could burn right through your skin They'd leave you spittin' up blood in the desert If you breathed those fumes in It was early one winter evening as Miguel stood watch outside When the shack exploded lighting up the valley night Miguel carried Louis' body over his shoulder down a swale To the creekside and there in the tall grass Louis Rosales died Miguel lifted Louis' body into his truck and then he drove To where the morning sunlight fell on a eucalyptus grove There in the dirt he dug up ten thousand dollars all that they'd saved Kissed his brother's lips and placed him in his grave

152

Centraal Station

2 'In de praktijk' 1

Lees de lyrics van Sinaloa Cowboys. a Zou jij de gebroeders Rosales omschrijven als misdadigers? Waarom wel/niet? b Welke beslissing zou jij genomen hebben als je in hun schoenen stond? Blijven werken voor een hongerloon op de landbouwplantages of veel geld verdienen met de (levensgevaarlijke) drugshandel? c Zou het beeld van de stervende Louis Rosales, zijn verscheurde lichaam, door je hoofd moeten gaan als jij (of je vrienden/vriendinnen) een joint smoort, een pil slikt, een lijn snuift? Waarom wel/niet?

2 De foto van het verdronken vluchtelingjongetje Aylan op een Turks strand maakt de tekst van Springsteen erg actueel. Ook Miguel en Louis Rosales zijn (economische) vluchtelingen. Heeft hun verhaal je kijk op de vluchtelingencrisis veranderd? Waarom wel/niet?

pl a

In ki

spoor 2â&#x20AC;&#x192; 'A MAN WITH A PLAN'

153

SPOOR 3

BOEKENWIJSHEID

1 De Tien Geboden (Exodus 20, 1-17 / Deuteronomium 5, 6-21) Rembrandt, Mozes en de stenen tafelen

pl a

Het ontstaansverhaal van de Tien Geboden (of beter: de 'Tien Woorden' of 'Decaloog') wordt in het Oude Testament op twee plaatsen verteld. In het boek Exodus ontvangt Mozes de twee stenen tafelen van God op de berg Sinaï. God plaatst de woorden binnen het kader van de bevrijding uit de slavernij en dus binnen de verbondssluiting. In het boek Deuteronomium worden de Tien Geboden gepresenteerd als een voorafgaande synthese van de volledige Thora. Historisch gezien zijn de Tien Geboden het eindpunt van een lang groeiproces met wortels die teruggaan tot de 14e eeuw v.C. (invloed van de Codex Hammurabi en Hettitische wetgeving).

Hoe belangrijk ook, de Tien Geboden zijn geen 'ultieme' wetgeving, daarvoor ontbreekt een brede sociale betrokkenheid (geen verwijzing naar bijvoorbeeld maatschappelijk onrecht) en worden vormelijke aspecten te weinig uitgedaagd door een 'levende' context. De Decaloog bevat een aantal fundamentele basisrechten, voorwaarden om werkelijk te mogen spreken van een menselijke samenleving. Belangrijk is de concrete context die de auteur van het boek Exodus meegeeft met de Tien Geboden: een verhaal van vrijheid, van bevrijding uit de slavernij. Parallel hiermee wordt de decaloog geen symbool van onvrijheid (je mag niet dit en je mag niet dat ...) maar juist van het tegendeel: tien wegwijzers om waarlijk te kunnen opgroeien tot vrije en bevrijde mensen.

Rembrandt van Rijn, Mozes en de tafelen der wet, 1659

N DE 10 GEBODE ESTEN

VAN DE GENTSE FE

In ki

ZONDER MANIEREN. ZE MOGEN ZOMERFESTIVALS ZIJN VOOR PUBERS E FEESTEN DAARENTEGEN DIE DUS GERUST AFSCHAFFEN. DE GENTS ZONDER GELIJKE. DAAR MAG ZIJN EEN CULTUREEL VOLKSFEEST N. DIT ZIJN DE RICHTLIJNEN. NIET TE VEEL AAN VERANDERD WORDE

Koopt uw pinten aan de toog. nachtwinkel Enkel Hollanders kopen blikken in de de feestenzone verlaat. ge er wanne mond uw Houdt 2 En roept stillekes. ge in de toiletten. Plassen, overgeven en kakadoen doet 3 We zijn niet in een grot opgevoed. kennis met Iedereen die afval op straat smijt, maakt 4 die van Ivago. Zware mannen. a’s, dus gedraagt uzelf! Het stadscentrum hangt vol met camer 5 bepotelt. Vraagt toestemming voor ge iemand 6 de velo. met of Komt te voet, met de tram en bus 7 parkeerplaats. Centrumbewoners hebben recht op een

haar. Probeert thuis te vrijen. En kamt uw , recht naar huis. scheef zo nog ge zijt al En Amuseert ulder!

Uw laatste pint drinkt ge met een volslag

en onbekende.

E FEESTEN 10 GEBODEN VAN DE GENTS VOLG ONS OP FACEBOOK: DE

154

Centraal Station

SPOOR 3

1 De Tien Geboden (Exodus 20, 1-17 / Deuteronomium 5, 6-21) 1

De Tien Geboden gelden als de hoeksteen van de oudtestamentische wetgeving. Lees Exodus 20, 1-17 (en/of de paralleltekst Deuteronomium 5, 6-21). a Maak een kritische evaluatie. Waar ligt de kracht van de Tien Geboden? b In de tekst lees je dat het de Tien Geboden aan een 'brede sociale betrokkenheid' en een 'levende context' ontbreekt. Formuleer telkens een voorbeeld om deze twee kritische opmerkingen kracht bij te zetten. c Welke zwakheden, gebreken of onvolledigheden zie jij in de tekst?

2 De Tien Geboden van de Gentse Feesten: een makkie. Maar wat zouden de Tien Geboden van jullie school moeten zijn? Kunnen jullie die oplijsten?

pl a

In ki

spoor 3â&#x20AC;&#x192; BOEKENWIJSHEID

155

2 'Op weg naar ijle hoogtes': een masterclass ethiek

Fra Angelico, De Bergrede, 1395-1455

Jullie hebben gehoord dat destijds tegen het volk is gezegd: ‘Pleeg geen moord. Wie moordt, zal zich moeten verantwoorden voor het gerecht.’ En ik zeg zelfs: ieder die in woede tegen zijn broeder of zuster tekeergaat, zal zich moeten verantwoorden voor het gerecht. Wie tegen hen ‘Nietsnut!’ zegt, zal zich moeten verantwoorden voor het Sanhedrin. Wie ‘Dwaas!’ zegt, zal voor het vuur van de Gehenna komen te staan. Wanneer je dus je offergave naar het altaar brengt en je je daar herinnert dat je broeder of zuster je iets verwijt, laat je gave dan bij het altaar achter; ga je eerst met die ander verzoenen en kom daarna je offer brengen. Leg een geschil snel bij, terwijl je nog met je tegenstander onderweg bent, anders levert hij je uit aan de rechter, draagt de rechter je over aan de gerechtsdienaar en word je gevangengezet. Ik verzeker je: dan kom je niet vrij voor je ook de laatste cent betaald hebt. Jullie hebben gehoord dat gezegd werd: ‘Pleeg geen overspel.’ En ik zeg zelfs: iedereen die naar een vrouw kijkt en haar begeert, heeft in zijn hart al overspel met haar gepleegd. ...

In ki

pl a

De Bergrede (Matteüs 5-7) is een van de vijf belangrijke redevoeringen van Jezus die de inhoud van het Matteüsevangelie bepalen. Hier ontvouwt Hij de ethische krachtlijnen van zijn boodschap. Hoe verhoudt Hij zich bijvoorbeeld tegenover de Joodse Thora?

Jullie hebben gehoord dat gezegd werd: ‘Een oog voor een oog en een tand voor een tand.’ En ik zeg jullie je niet te verzetten tegen wie kwaad doet, maar wie je op de rechterwang slaat, ook de linkerwang toe te keren. Als iemand een proces tegen je wil voeren en je onderkleed van je wil afnemen, sta hem dan ook je bovenkleed af. En als iemand je dwingt één mijl met hem mee te gaan, loop er dan twee met hem op. Geef aan wie iets van je vraagt en keer je niet af van wie geld van je wil lenen. Jullie hebben gehoord dat gezegd werd: ‘Je moet je naaste liefhebben en je vijand haten.’ En ik zeg jullie: heb je vijanden lief en bid voor wie jullie vervolgen, alleen dan zijn jullie werkelijk kinderen van je Vader in de hemel. Hij laat zijn zon immers opgaan over goede en slechte mensen en laat het regenen over rechtvaardigen en onrechtvaardigen. Is het een verdienste als je liefhebt wie jou liefheeft? Doen de tollenaars niet net zo? En als jullie alleen je broeders en zusters vriendelijk bejegenen, wat voor uitzonderlijks doe je dan? Doen de heidenen niet net zo? Wees dus volmaakt, zoals jullie hemelse Vader volmaakt is.

Matteüs 5, 21-27 en 38-48

156

Centraal Station

2 'Op weg naar ijle hoogtes': een masterclass ethiek

Bewijs de waarheid van de onderstaande stelling aan de hand van de verzen uit Matteüs 5. Jezus was letterlijk groot geworden met de Mozaïsche wetgeving, Hij blijft trouw aan die traditie ('Eerder nog zullen hemel en aarde vergaan, dan dat een jota of haaltje vergaat uit de Wet'), maar legt minstens andere accenten. Jezus vervult en radicaliseert de wet door een exclusief formalistische interpretatie uit te bannen en veel meer de nadruk te leggen op de naastenliefde ('Maar Ik zeg u: al wie naar een vrouw kijkt om haar te begeren, heeft in zijn hart al echtbreuk met haar gepleegd.'). De Bergrede (Matteüs 5-7) bevat de neerslag van deze nieuwe interpretatie.

a Geef minstens twee voorbeelden van hoe Jezus de wet 'radicaliseert'. b Wat bedoelt Hij met de term 'verinnerlijking? c 'Weest dus volmaakt, zoals uw Vader in de hemel volmaakt is.' Hoe interpreteer je deze slotzin?

pl a

afschrikwekkend – irrelevant – leidinggevend – opvorderend – uitdagend – vermoeiend d Formuleer één concreet voorbeeld waarin deze uitspraak vorm kan krijgen.

In ki

spoor 3 BOEKENWIJSHEID

157

3 Voorbij de woorden 1 Voetvolk

pl a

It happened one day, about noon, going towards my boat, I was exceedingly surprised with the print of a man’s naked foot on the shore, which was very plain to be seen on the sand. I stood like one thunderstruck, or as if I had seen an apparition. I listened, I looked round me, but I could hear nothing, nor see anything; I went up to a rising ground to look farther; I went up the shore and down the shore, but it was all one; I could see no other impression but that one.

Bron: Daniel Defoe, Robinson Crusoë

Oproepgeschiedenis

In ki

Ethiek is veel meer dan rekenen. Niet dat verstandelijke redeneringen geen deel uitmaken van morele besluitvorming. Ethiek kan bijvoorbeeld vereisen dat we het verstand laten regeren over emoties zoals verlangen of woede. Toch begint ethiek volgens veel denkers niet bij een verstandelijke afweging. Ethiek begint in de ontmoeting met de medemens of ‘het gelaat van de ander’ zoals de invloedrijke joodse filosoof Emmanuel Levinas (1906-1995) het uitdrukte in Totalité et Infini (1961).

158

Centraal Station

Volgens Levinas vormt niet ons verstand, maar de ander voor wie we empathie voelen het begin van de ethiek. Ethiek wortelt in een emotie van ‘geraakt worden’ door iets buiten onszelf. Onze morele verantwoordelijkheid is zo een existentiële ervaring die ons overkomt en niet het resultaat van een zorgvuldig beredeneerd besluit.

3 Voorbij de woorden De komst van Vrijdag schudt het leven van Robinson CrusoĂŤ volledig door elkaar. a Wat verandert de confrontatie met de voetafdrukken allemaal in zijn handelen, denken en voelen? b Zien jullie Vrijdag verschijnen op deze foto's van een erg jong oorlogsslachtoffer en van een dakloze jonge vrouw in Brussel? Waarom wel/niet?

pl a

2 'Ethiek begint in de ontmoeting met de medemens ('het gelaat van de ander')', zegt Levinas. Pas de consequenties van deze uitspraak toe op de foto's van de demente bejaarde en de gevolgen van een orkaan.

In ki

spoor 3â&#x20AC;&#x192; BOEKENWIJSHEID

159

TERMINUS Confronterend

pl a

Somayeh Mehri en haar dochtertje Rana werden gruwelijk verminkt door Amir, de echtgenoot van Somayeh. Hij overgoot beiden met zwavelzuur omdat zijn vrouw dreigde met een echtscheiding omwille van zwaar intrafamiliaal geweld. De feiten speelden zich af in Iran.

a Zijn er omstandigheden en situaties denkbaar waarbij culturele, sociologische of historische elementen juridische of sociale ongelijkheid tussen man en vrouw rechtvaardigen?

Lamon Reccord staart een politieofficier aan tijdens een protestbetoging tegen raciaal geĂŻnspireerd politiegeweld. De politie van Chicago had eerder die dag een 17-jarige zwarte jongen, zonder noodzaak, met zestien schoten gedood. Dit soort politiegeweld is wijdverspreid in de hele Verenigde Staten. Zwarte jongeren zijn schijnbaar een veel makkelijker doelwit voor politiegeweld in de Verenigde Staten dan blanke jongeren.

In ki

b Zie jij verklaringselementen? Een reden tot strafvermindering?

160

De moeder van een vermoorde man slaat de moordenaar in het gezicht vlak voor zijn executie. Toch zal ze onmiddellijk daarna de strop rond zijn hals verwijderen en zo zijn leven sparen. Dit gebeurde in de stad Noor, in het noorden van Iran.

Welke redenen zou de vrouw kunnen hebben om de executie af te blazen? Een terechte beslissing?

Centraal Station

PANORAMA

In ki

pl a

Pijnpunt

'Crisis Relief Singapore' is een plaatselijke NGO, gerund door vrijwilligers, die zich inzet voor hulp bij grote (natuur)rampen. Hun postercampagne heeft een duidelijk doel. Welk?

PANORAMA

161

Goed handelen

Hoop en kwetsbaarheid

JAAR 5

JAAR 6

WISSELSPOOR 1

SPOOR 1

TO MAKE YOU FEEL MY LOVE

LIEFDESVERKLARING

(LV 1 EN LV 6; HK 2)

SPOOR 2

(LV 6)

PAULUS OVER DE LIEFDE

(LV 4 EN LV 7; GC 1)

(LV 4)

(LV 1 EN LV 5)

GROOTSPRAAK

TERMINUS

'MAAR ZEG HET AAN GEEN MENS ...'

GOED GEZIND

PANORAMA

pl a

Leer zoals je bent

SPOOR 3

Samenlevingsopbouw en inspiratie

Geloof en context

Liefde en vriendschap

Je begrijpt en kunt aan de hand van voorbeelden toelichten dat mensen liefde en vriendschap op verse wijzen beleven.

SQUARE LV 4

Je onderzoekt hoe in Bijbelverhalen en christelijke tradities een kijk op liefde en vriendschap ontwikkeld wordt.

In ki

SQUARE LV 1

SQUARE LV 5

Je gaat op zoek naar waar christenen inspiratie halen voor duurzame relaties.

SQUARE LV 6

Je bent in staat om een eigen kijk op liefde en vriendschap uit te drukken.

SQUARE LV 7

Je kunt uitdrukken hoe een christelijke visie op liefde en vriendschap verwantschap vertoont met en/of een uitdaging vormt voor je eigen visie erop.

SQUARE HK 2

Je kunt verschillende mogelijkheden van omgaan met kwetsbaarheid toelichten.

SQUARE GC 1

Je kunt voorbeelden geven van hoe mensen grondervaringen uitdrukken.

In ki

pl a

WOONERF

Maak een variant op de geweldige pancarte-scĂ¨ne uit Love Actually waarin je maximaal vijf plaatjes gebruikt om de ultieme liefdesverklaring af te leggen. Bij het onlinelesmateriaal vind je andere fragmenten ter inspiratie en nuance.

SPOOR 1

LIEFDESVERKLARING

1 In vlees gekerfd Knorretje: ‘Hoe spel je liefde?’ Poeh: ‘Dat spel je niet, dat voel je.’

Wortelt in gewonigheid

IN VLEES GEKERFD

Nooit een Staat midden in de wereld moment van IS Is complex en gelaagd, zekerheid en OOK een ingewikkeld gegeven vastigheid MYSTIEK Geen eindpunt

pl a

We moeten er met z’n allen wat minder van verlangen

Blijvend verlangen en nieuwsgierig maar een proces

Doorheen de stilte het leven voelen Steeds een spanningsveld en onrust

Doorbreekt de zelfgenoegzaamheid van het individu

Ontsnapt altijd aan ons begripsvermogen

In ki

Bron: Dirk De Wachter, Liefde, een onmogelijk verlangen

Egon Schiele, Mann und Frau, 1917

164

WOONERF

Roy Lichtenstein, Two nudes, 1984

Tourist LeMC - Koning Liefde

Kan alleen maar geven Wa'k te bieden heb Kan alleen maar zeggen Het weinige da'k weet Ik heb zitten marchanderen Opportunist Maar met de liefde Onderhandeld ge niet

pl a

René Magritte, Les amants, 1928

In ki

Barnett Newman, Vir heroicus sublimis, 1951

Leonard Cohen There ain't no cure for love All the rocket ships are climbing through the sky The holy books are open wide The doctors working day and night But they'll never ever find that cure for love

Edward Hopper, Room in New York, 1932

Liefdesverklaring

165

SPOOR 1

1 In vlees gekerfd 1

Lees en bekijk een aantal visies op liefde. Je ziet hier: -- een woordwolk die de visie van psychiater Dirk De Wachter op liefde synthetiseert; -- vijf schilderijen die iets wezenlijks zeggen over liefde en relaties; -- twee tekstfragmenten die op zoek gaan naar de essentie van liefde. a Haal drie uitspraken uit de woordwolk die je verrassen, verontrusten, enthousiasmeren ... b Werk per twee en verantwoord naar een klasgenoot toe je keuze. Probeer samen tot concrete voorbeelden te komen die het belang van iedere uitspraak verduidelijken.

In ki

pl a

2 Zowel in het werk van Egon Schiele als dat van Roy Lichtenstein staat â&#x20AC;&#x2DC;lichamelijkheidâ&#x20AC;&#x2122; centraal. a Gebruik drie termen die de houding van beide kunstenaars tegenover het menselijk lichaam omschrijven. b Zou je een poster van hun werk op je kamer willen hangen? Waarom (niet)?

166

WOONERF

3 Hebben René Magritte en Edward Hopper een optimistische kijk op menselijke relaties? Verklaar je antwoord door een analyse te maken van de schilderijen. 4 De term ‘relatie’ krijgt bij Barnett Newman een heel andere, ‘transcendente’ betekenis. Verklaar dit door heel aandachtig naar het werk te kijken en tegelijkertijd heel goed te ‘luisteren’ naar je onmiddellijke emoties. 5 Wat bedoelt Tourist leMC met: ‘Maar met de liefde, onderhandeld ge niet'? Waarom heeft hij (on)gelijk?

6 ‘There ain't no cure for love.’ Wat zouden jullie een patiënt die lijdt aan liefde voorschrijven?

pl a

In ki

Liefdesverklaring

167

2 Verbindingsprobleem Los Angeles in de niet zo verre toekomst. Theodore Twombly schrijft liefdesbrieven op bestelling. Hij is goed in zijn werk, maar minder geslaagd in de liefde. Toch ontwikkelt hij warme gevoelens voor Samantha, bij haar vindt hij intimiteit en zielsverwantschap. Eind goed, al goed (of zit er een addertje onder het gras)? Fragment 1

pl a

It’s like I’m reading a book... and it’s a book I deeply love. But I’m reading it slowly now. So the words are really far apart and the spaces between the words are almost infinite. I can still feel you... and the words of our story... but it’s in this endless space between the words that I’m finding myself now. It’s a place that’s not of the physical world. It’s where everything else is that I didn’t even know existed. I love you so much. But this is where I am now. And this is who I am now. And I need you to let me go. As much as I want to, I can’t live in your book any more.

Samantha neemt afscheid van Theodore:

Fragment 2

Het einde van de film. Theodore mailt naar Catherine, de jeugdliefde waarmee hij huwde. Het huwelijk liep uit op een scheiding:

In ki

Send.

[pauses]

Dear Catherine, I’ve been sitting here thinking about all the things I wanted to apologize to you for. All the pain we caused each other. Everything I put on you. Everything I needed you to be or needed you to say. I’m sorry for that. I’ll always love you ‘cause we grew up together and you helped make me who I am. I just wanted you to know there will be a piece of you in me always, and I’m grateful for that. Whatever someone you become, and wherever you are in the world, I’m sending you love. You’re my friend to the end. Love, Theodore.

168

WOONERF

2 Verbindingsprobleem 1

Samantha is een revolutionair (en wel heel aantrekkelijk) besturingssysteem. Hoe zou jij reageren op de mogelijkheid dat je relaties (vriendschap, liefde, seks, tederheid ...) opbouwt met een virtueel personage?

2 Lees de ‘afscheidsbrief’ van Samantha heel aandachtig. Zou jij die geschreven kunnen hebben? Waarom wel/niet? 3 Denk je dat Theodore en Samantha (op basis van haar afscheidsbrief) een goede, deugddoende relatie achter de rug hebben? Verklaar je antwoord.

4 Heel wat (liefdes)relaties in de echte wereld komen vandaag online tot stand. Is dat voor jou een verontrustende evolutie of de logica zelf (uiteraard maak je gebruik van de digitale mogelijkheden)? Verklaar je antwoord.

pl a

5 ‘You're my friend to the end’, schrijft Theodore in de mail naar zijn ex-vrouw. Welke kwaliteiten moet een relatie volgens jou gehad hebben om dat zinnetje – ook na een scheiding – te kunnen/mogen formuleren? 6 Theodore schrijft beroepshalve liefdesbrieven in opdracht van klanten die zelf de juiste woorden niet vinden. Solliciteer bij zijn bedrijf door de mooiste liefdesbrief ooit te schrijven. Wie is de gelukkige bestemmeling?

In ki

Liefdesverklaring

169

3 Liefde is een samenspel (zeg dat de paus het gezegd heeft) 1

nederigheid geweldloosheid onthechting verdragen vergeven dienstbaarheid vertrouwen geduld vergeving verheugen waardering hopen vriendelijkheid

pl a

Paus Franciscus, Groeien in Liefde

Voor een dag van morgen

Wanneer ik morgen doodga, vertel dan aan de bomen hoeveel ik van je hield. Vertel het aan de wind, die in de bomen klimt of uit de takken valt, hoeveel ik van je hield.

In ki

Vertel het aan een kind, dat jong genoeg is om het te begrijpen. Vertel het aan een dier, misschien alleen door het aan te kijken. Vertel het aan de huizen van steen, vertel het aan de stad, hoe lief ik je had.

Hans Andreus

170

WOONERF

Maar zeg het aan geen mens. Ze zouden je niet geloven. Ze zouden niet willen geloven dat, alleen maar een man alleen maar een vrouw, dat een mens een mens zo liefhad als ik jou.

3 Liefde is een samenspel (zeg dat de paus het gezegd heeft) 1

Heeft de paus de kern van wat liefde is verwoord met zijn woordwolk? a Welke termen zou jij groter of kleiner afbeelden? Welke termen mis je, welke, zijn overbodig? b Kies uit de woordwolk drie elementen waarvan je vindt dat je ze in je eigen (liefdes)leven realiseert. Geef telkens en concreet voorbeeld van hoe je dat doet. c Voor welke drie elementen is er nog (veel) werk aan de winkel? Verklaar en stel telkens een remediëringsplan op.

2 Voor een dag van morgen van Hans Andreus (1926-1977) werd ter gelegenheid van de jaarlijkse Gedichtendag door de Vlaamse krantenlezers uitgeroepen tot meest geliefde gedicht. a Kun je deze keuze begrijpen? Motiveer. b Welke bouwstenen die paus Franciscus suggereert, zou jij gebruiken om de liefde die Hans Andreus in zijn gedicht beschrijft concreet te maken?

pl a

In ki

Liefdesverklaring

171

SPOOR 2

‘MAAR ZEG HET AAN GEEN MENS ...’

1 Spiegelverhaal NT

Petrus kwam bij Jezus staan en vroeg: ‘Heer, als mijn broeder of zuster tegen mij zondigt, hoe vaak moet ik dan vergeving schenken? Tot zevenmaal toe? Jezus antwoordde: ‘Niet tot zevenmaal toe, zeg ik je, maar tot zeventig maal zeven.

pl a

Jezus vertelde hun deze gelijkenis: ‘Iemand had een vijgenboom in zijn wijngaard geplant en ging kijken of de boom vrucht droeg, maar hij vond geen vijgen. Hij zei tegen de wijngaardenier: ‘Al drie jaar kom ik kijken of die vijgenboom vrucht draagt, maar tevergeefs. Hak hem maar om, want hij dient tot niets en put alleen de grond uit. Maar de wijngaardenier zei: ‘Heer, laat hem ook dit jaar nog met rust, tot ik de grond eromheen heb omgespit en hem mest heb gegeven, misschien zal hij dan het komende jaar vrucht dragen, en zo niet, dan kunt u hem alsnog omhakken.’

Matteüs 14, 15-20

Matteüs 18, 21-22

Bij het vallen van de avond kwamen de leerlingen naar Jezus toe en zeiden: ‘Dit is een afgelegen plaats en het is al laat. Stuur de mensen weg, laat ze naar de dorpen gaan om eten voor zichzelf te kopen.’ Maar Hij zei: ‘Ze hoeven niet weg, geven jullie hun maar te eten.’ Ze antwoordden hem: ‘We hebben hier niets, alleen vijf broden en twee vissen.’ Hij zei: ‘Breng ze mij.’ En nadat hij de mensen opdracht had gegeven op het gras te gaan zitten, nam hij de vijf broden en de twee vissen, keek omhoog naar de hemel, sprak het zegengebed uit en brak de broden; hij gaf ze aan de leerlingen, en de leerlingen gaven ze door aan de mensen. Iedereen at en werd verzadigd, en toen ze de stukken brood die over waren ophaalden, hadden ze twaalf manden vol.

Er werd ook een verlamde bij Jezus gebracht, die door vier mensen gedragen werd. Omdat ze zich niet door de menigte konden wringen, haalden ze een stuk van het dak weg boven de plaats waar Hij zat, en toen ze een opening hadden gemaakt, lieten ze de verlamde op zijn draagbed naar beneden zakken.

Lucas 13, 6-9

Marcus 2, 3-4

The Velvet Underground & Nico - I’ll Be Your Mirror

In ki

I’ll be your mirror Reflect what you are, in case you don’t know I’ll be the wind, the rain and the sunset The light on your door to show that you’re home When you think the night has seen your mind That inside you’re twisted and unkind Let me stand to show that you are blind

172

WOONERF

Please put down your hands ‘Cause I see you I find it hard to believe you don’t know The beauty you are But if you don’t let me be your eyes A hand to your darkness, so you won’t be afraid When you think the night has seen your mind That inside you’re twisted and unkind Let me stand to show that you are blind Please put down your hands ‘Cause I see you I’ll be your mirror…

SPOOR 2

1 Spiegelverhaal 1 De vier evangelieperikopen zijn allemaal, op hun manier, een concrete illustratie van wat ‘echte’ vriendschap kan of moet zijn. a Noteer telkens hoe vriendschap vorm krijgt. b Bekijk je antwoorden aandachtig. Ben je het eens met de evangelisten? Brengen ze fundamentele kenmerken van vriendschap naar voor of zou jij andere accenten leggen? Welke en waarom? 2 I’ll be your mirror, de verrassend intieme song van de legendarische rockband The Velvet Underground, verwoordt wat een echte vriend(in) voor iemand kan betekenen. ‘Bewijs’ deze stelling.

3 Vind je elementen uit de evangelieteksten terug in de lyrics? Leg waar mogelijk verbindingen en verklaar waarom je de associatie maakt.

pl a

In ki

spoor 2 ‘Maar zeg het aan geen mens ...’

173

2 Bondgenootschap 1 OT

Op de dag dat je geboren werd, was er niemand om je navelstreng door te snijden of om je schoon te wassen, niemand om je met zout in te wrijven of in doeken te wikkelen. Niemand deed een van die dingen voor je, niemand keek naar je om, niemand had medelijden met je. Op de dag dat je geboren werd, werd je ergens op een akker achtergelaten, zo weinig waarde werd er aan je leven gehecht. Toen kwam ik voorbij en zag hoe je in je bloed lag te spartelen. Ik zei tegen je, terwijl je onder het bloed zat: ‘Leef! Blijf in leven, bedekt met bloed als je bent.’ Ik liet je groeien als een bloem in het veld: je groeide, je werd groot en je werd hoe langer hoe mooier. Je kreeg stevige borsten, je kreeg schaamhaar, maar je was nog helemaal naakt. Ik kwam voorbij en zag dat je rijp was voor de liefde, ik spreidde mijn mantel over je uit om je naaktheid te bedekken. Ik zwoer je trouw, ik sloot een verbond met je – spreekt God, de HEER – en je werd de mijne.

Ezechiël 16, 4-8

pl a

Ezechiël werkte als profeet in Babylon onder de ballingen (6e eeuw v.C.). Zijn visioenen van een nieuwe toekomst, van het volk dat terugkeert naar Jeruzalem, betekenden een hart onder riem voor mensen die bijna alles verloren hadden (hun land, gemeenschap, tempel en koning).

De mens gaf namen aan al het vee, aan alle vogels en alle wilde dieren, maar hij vond geen helper die bij hem paste. Toen liet God, de HEER, de mens in een diepe slaap vallen, en terwijl de mens sliep nam hij een van zijn ribben weg; hij vulde die plaats weer met vlees. Uit de rib die hij bij de mens had weggenomen, bouwde God, de HEER, een vrouw en hij bracht haar bij de mens. Toen riep de mens uit: ‘Eindelijk een gelijk aan mij, mijn eigen gebeente, mijn eigen vlees, een die zal heten: vrouw, een uit een man gebouwd.’ Zo komt het dat een man zich losmaakt van zijn vader en moeder en zich hecht aan zijn vrouw, met wie hij één van lichaam wordt. Beiden waren ze naakt, de mens en zijn vrouw, maar ze schaamden zich niet voor elkaar.

In ki

Michelangelo, De profeet Ezechiël (fresco Sixtijnse Kapel: 1508-1512)

Genesis 2, 20-25

174

WOONERF

Rubens, Adam en Eva, 1597-1600

2 Bondgenootschap 1

Ezechiël gebruikt een prachtige, poëtische taal. Toch verwijst hij duidelijk naar een aantal belangrijke Bijbelse gebeurtenissen. ‘Ontcijferen’ jullie zijn boodschap?

2 De auteur van Genesis 2 suggereert dat de man-vrouwverhouding (naar analogie met de band tussen het volk en God) de vorm aanneemt van een verbond. Hij geeft dat verbond drie kenmerken: -- Een verbondsrelatie is radicaal. -- Een verbondsrelatie is totaal. -- Een verbondsrelatie is uniek.

a Welke inhoud zou jij aan deze drie termen geven? b Hoe vind je ze terug in de tekst van Genesis 2?

pl a

In ki

spoor 2 ‘Maar zeg het aan geen mens ...’

175

SPOOR 3

GOED GEZIND

1 Opgepast: breekbaar 1

Rusland. Boris en Zhenya gaan scheiden, hun huwelijk is dood, zij ruziën nog enkel over de waarde van hun appartement. Zij hebben allebei een nieuwe partner, de hoop op een nieuw leven. Maar er is ook Aliocha, hun 12-jarige zoon, een blok aan hun been, een warme aardappel die doorgeschoven wordt.

pl a

En dan verdwijnt Aliocha …

Een aantrekkelijk en welvarend Zweeds gezinnetje gaat in de Franse Alpen op zoek naar wat stressvrije ‘quality time’. Alles gaat goed tot zij terechtkomen in een (gecontroleerde) lawine. De reactie van papa Tomas roept heel wat vragen op en stort het ‘mooie’ koppel in een heuse huwelijkscrisis …

In ki

Geen enkel gezin valt volledig gevormd uit de hemel. Gezinnen moeten gestadig groeien en zich ontwikkelen in hun vermogen om lief te hebben. Paus Franciscus, Amoris Laetitia, § 325

In het gezin moeten drie zinnetjes uitgesproken worden. Ik wil het herhalen, drie zinnetjes: Mag ik? Dank je. Sorry. Drie sleutelbegrippen! Als men in een gezin niet heerszuchtig is en vraagt: ‘mag ik?’, als men in een gezin niet egoïstisch is en leert ‘dank je’ te zeggen, als men zich in een gezin bewust is van het aangerichte kwaad en ‘sorry’ kan zeggen, dan zal er vrede en vreugde zijn in dat gezin. Laten we niet karig zijn met deze zinnetjes, maar ze elke dag herhalen. Sommige stiltes zijn immers pijnlijk, soms zelfs in het gezin, tussen man en vrouw, ouders en kinderen, broers en zussen. Maar de juiste woorden, uitgesproken op het juiste moment, beschermen en voeden de liefde, elke dag weer. Naar: Amoris Laetitia (de vreugde van de liefde), een document van paus Franciscus over liefde en het gezin

176

WOONERF

SPOOR 3

1 Opgepast: breekbaar 1

Het fragment uit Loveless is emotioneel bijna ondraaglijk. a Hoe realistisch is het volgens jullie op een schaal van 0 (totaal ondenkbaar) tot 10 (dagelijkse kost)? b Stel, je bent advocaat van de ouders: zie je verzachtende omstandigheden? c Stel, je bent advocaat van Aliocha: waarvan beschuldig je de ouders en welke straf eis je?

2 Ook het fragment uit Turist is confronterend. a Hoe beoordeel jij de houding van Tomas, de vader? b Vind je de gebeurtenis op het restaurantterras een huwelijkscrisis waard of niet? Waarom wel/niet? 3 Geef voor ieder van de drie ‘levensreddende’ zinnetjes van Paus Franciscus een concreet voorbeeld.

pl a

In ki

spoor 3 Goed gezind

177

2 Over de grens? 1

Eens brak er in Kanaän een hongersnood uit. Abram trok naar Egypte om daar tijdelijk te gaan wonen, want de hongersnood was zeer zwaar. Toen hij op het punt stond Egypte binnen te trekken, zei hij tegen zijn vrouw Sarai: ‘Luister, ik weet heel goed dat jij een mooie vrouw bent. Als de Egyptenaren je zien, zullen ze denken: Dat is zijn vrouw, en dan zullen ze jou in leven laten, maar mij zullen ze doden. Zeg daarom dat je mijn zuster bent, dan kom ik er dankzij jou misschien goed vanaf en loopt mijn leven geen gevaar. Inderdaad was Abram nog maar nauwelijks in Egypte of de Egyptenaren zagen dat Sarai een bijzonder mooie vrouw was. Ook de officieren van de farao merkten haar op. Ze vertelden de farao zo enthousiast over haar dat hij de vrouw naar zijn paleis liet overbrengen. En vanwege haar werd Abram door de farao met geschenken overladen: hij kreeg schapen en geiten, runderen, ezels, slaven en slavinnen, ezelinnen en kamelen. Maar de HEER trof de farao en zijn hof met zware plagen om wat er gebeurd was met Abrams vrouw Sarai. Toen ontbood de farao Abram. ‘Wat hebt u mij aangedaan!’ zei hij. ‘Waarom hebt u me niet verteld dat ze uw vrouw is? Waarom hebt u gezegd dat ze uw zuster is? Nu heb ik haar tot vrouw genomen. Hier is uw vrouw weer, neem haar mee en verdwijn!’ En op bevel van de farao werd Abram, met zijn vrouw en al zijn bezittingen, onder geleide het land uit gebracht.

In ki

pl a

Nieuw-Zeeland, 19e eeuw. Ada wordt uitgehuwelijkt aan een Britse kolonist. Zij spreekt niet en communiceert enkel via haar piano. Wanneer haar lievelingsinstrument in handen valt van Baines, een collega van haar echtgenoot, staat Ada voor een verscheurende keuze.

Genesis 12, 10-20

178

WOONERF

2 Over de grens? 1

Bekijk de fragmenten uit The Piano. a Heeft Ada gelijk om in te gaan op de vraag van Baines om haar piano ‘terug te verdienen’? b Beantwoord hun gedrag aan alle voorwaarden van een ‘menselijke’ relatie? Waarom wel/niet?

2 Lees de tekst uit Genesis 12. a Hoe beoordeel je de houding van Abram? Welke argumenten kun je geven om zijn gedrag te verantwoorden (of is dat totaal onmogelijk)? b Sarai gaat in op de vraag van Abram. Hoe evalueer je haar beslissing?

pl a

In ki

spoor 3 Goed gezind

179

3 Optelsom Zeven gouden tips om een nieuw samengesteld gezin te overleven Heb jij een nieuw samengesteld gezin? Je bent zeker niet alleen. Ongeveer 1 op 4 gezinnen in Vlaanderen is het. Toch is het niet eenvoudig, want twee derde van de gezinnen gaat binnen de 3 jaar opnieuw uit elkaar. Het is dus hard werken. Plusmama’s en -papa’s krijgen de volgende tips mee ...

Een nieuw samengesteld gezin is geen kerngezin. De relatie tussen ouder en plusouder is het fundament. Breng vooral veel tijd met jullie tweetjes door. De keuze van je partner is jouw beslissing. Wees de extra volwassene. Neem niet alles persoonlijk. Wees altijd respectvol en eis zelf respect.

Over tachtig jaar

Bron: www.feeling.be

Voor jou wil ik werkelijk sterven. Kon ik je leven redden door vanavond dood te gaan; ik zou het onmiddellijk doen.

pl a

1 2 3 4 5 6 7

In ki

Toch blijf ik liever tachtig jaren samen. In de negentig zijn we dan. Niemand noemt me nog je ‘vriendje’: ik ben al een opa-lang je man. Maar jouw o gen nog steeds in hun waas van licht dat komt als je me ziet. Maar je vertellen hoe grenzeloos lief je me bent, kan ik ook dan nog niet. Kees Spiering

67 JAAR GETROUWD Louis Maes (94) en Henriette Spanhove (94) ‘Het is leuk om zo lang met iemand samen te zijn. Maar als je elkaars gebreken en fouten niet kunt aanvaarden, kan het niet werken. Dat is natuurlijk niet altijd eenvoudig. Op sommige dagen gaat het beter dan op andere’, vervolgt Henriette. ‘En ieder koppel heeft moeilijke momenten. Wij hebben een kindje verloren. Dat was niet gemakkelijk. Maar als je er samen door wilt geraken, dan lukt dat.’ Bron: Knack

180

WOONERF

3 Optelsom 1

Verklaar de titel: ‘Optelsom’.

2 De ‘zeven gouden tips’ van Steve Brouwers werden alleen ‘sloganesk’ weergegeven en vanuit het standpunt van de volwassenen. a Herschrijf ze eerst vanuit het standpunt van de kinderen die deel gaan uitmaken van een nieuw samengesteld gezin. b Maak ze daarna allemaal concreet door telkens een voorbeeld ‘uit het leven gegrepen’ te formuleren. c Maak ten slotte ook duidelijk of je het er inhoudelijk mee eens bent of juist niet.

3 Lees de getuigenis over ‘briljante’ huwelijken. a Beschrijf je gevoelens hierbij. Enkele kernwoorden die je op weg kunnen helpen: teder, angstwekkend, vervelend, mooi, banaal, droom, ideaal ... b Zou jij over 75 jaar ook z’n getuigenis willen geven? Waarom wel/niet?

pl a

In ki

spoor 3 Goed gezind

181

TERMINUS Paulus over de liefde NT

Al sprak ik de talen van alle mensen en die van de engelen – had ik de liefde niet, ik zou niet meer zijn dan een dreunende gong of een schelle cimbaal. Al had ik de gave om te profeteren en doorgrondde ik alle geheimen, al bezat ik alle kennis en had ik het geloof dat bergen kan verplaatsen – had ik de liefde niet, ik zou niets zijn. Al verkocht ik mijn bezittingen omdat ik voedsel aan de armen wilde geven, al gaf ik mijn lichaam prijs en kon ik daar trots op zijn – had ik de liefde niet, het zou mij niet baten.

pl a

De liefde is geduldig en vol goedheid. De liefde kent geen afgunst, geen ijdel vertoon en geen zelfgenoegzaamheid. Ze is niet grof en niet zelfzuchtig, ze laat zich niet boos maken en rekent het kwaad niet aan, ze verheugt zich niet over het onrecht maar vindt vreugde in de waarheid. Alles verdraagt ze, alles gelooft ze, alles hoopt ze, in alles volhardt ze.

1 Korintiêrs. 13, 1-13

De liefde zal nooit vergaan. Profetieën zullen verdwijnen, klanktaal zal verstommen, kennis verloren gaan – want ons kennen schiet tekort en ons profeteren is beperkt. Wanneer het volmaakte komt zal wat beperkt is verdwijnen. Toen ik nog een kind was sprak ik als een kind, dacht ik als een kind, redeneerde ik als een kind. Nu ik volwassen ben heb ik al het kinderlijke achter me gelaten. Nu kijken we nog in een wazige spiegel, maar straks staan we oog in oog. Nu is mijn kennen nog beperkt, maar straks zal ik volledig kennen, zoals ik zelf gekend ben. Ons resten geloof, hoop en liefde, deze drie, maar de grootste daarvan is de liefde.

In ki

"Maar de grootste daarvan is de liefde."

Gebruik de beroemde perikoop van Paulus om deze stelling te ‘bewijzen’. Hoe zien jullie liefde zich realiseren in een vriendschapsrelatie, in een intieme (seksuele) relatie, in een huwelijk? Gebruik telkens veelzeggende, indien mogelijk persoonlijke voorbeelden.

182

WOONERF

PANORAMA

In ki

pl a

Grootspraak

Caspar David Friedrich, Wandelaar boven een zee van mist, 1818

â&#x20AC;&#x2DC;Maar zeg het aan geen mens...' Een duidelijk bevel. Maar niemand belet jullie het aan de wind, de wolken, de bergen of de rotsen te vertellen.

PANORAMA

183

WOORDENLIJST Verklaring

Eigen woorden

absolutie (< Latijn: absolvere – losmaken) p. 92

Het kwijtschelden/vergeven van je zonden door de priester nadat je erkent dat je fouten gemaakt hebt en berouw getoond hebt

balling p. 174

Het woord caritas betekent liefde, in de betekenis van naastenliefde of liefde uit barmhartigheid.

Caritas is een internationale katholieke hulporganisatie. Caritas International helpt slachtoffers van geweld, natuurrampen en armoede, in hun eigen land of op de vlucht, in samenwerking met haar lokale, nationale en internationale netwerken.

Hammurabi was koning van Babylonië (1792-1750 v.C). Zijn codex is een van de oudste en best bewaarde wetboeken uit de antieke geschiedenis. De tekst behandelt een heel aantal concrete casussen (gevalstudies) uit verschillende rechtsgebieden (o.a. familie- en handelsrecht, militaire rechtspraak). Historici vermoeden dat de codex niet zozeer als pasklaar wetboek gefunctioneerd heeft, maar eerder een symbool was van koninklijke macht en persoonsverering.

Codex Hammurabi p. 154

WOORDENLIJST

pl a

In ki

Caritas (< Latijn) p. 126

184

Bhagavad Gita p. 48

De denarius of denarie, was een zilveren munt in het Romeinse rijk. Het was een van de meest gangbare munten. Eén denarie was ongeveer het dagloon van een goedbetaalde arbeider. Omgerekend naar vandaag is 1 denarie ongeveer 115 euro waard.

encycliek (<Grieks) p. 120

Pauselijke rondzendbrief aan de katholieke gelovigen over kwesties van geloofsleer, moraal of maatschappelijke vraagstukken.

epos p. 48

Heldendicht of verhalend gedicht over historische of legendarische personen of gebeurtenissen.

farizeeën p. 36

Joodse religieus-maatschappelijke beweging in Jezus’ tijd, die ijverde voor een strikte naleving van de Wet.

Gehenna p. 156

Deze naam verwijst naar Het Dal van Hinnom, een plaats ten zuiden van Jeruzalem. In vroeger tijden werden er menselijke brandoffers gebracht, daarna was het de plaats waar afval werd verbrand. Daaraan dankt het de betekenis van ‘hel’. Zo gebruikt Jezus de term ook in het evangelie volgens Matteüs.

pl a

denarie (< Latijn) p. 12

heroïsch (< Grieks: heros – held) p. 36

heldhaftig

Letterlijk ‘vleeswording’ of een niet-fysische bestaansvorm die zich manifesteert in een menselijk lichaam. Bijvoorbeeld: - Jezus is de incarnatie of openbaring van God op aarde. - Krishna is de hindoegod Vishnu die zich manifesteert in de wereld

In ki incarnatie (< Latijn.: incarnatio) p. 48

De Hettieten bewoonden in het tweede millennium voor Christus een groot deel van wat nu Turkije is. De Hettieten die in de Bijbel vernoemd worden (de verhalencyclus rond Abraham en Esau) zijn eigenlijk al latere opvolgers van de oorspronkelijke Hettitische bevolking. Ook bij hen was de koning opperrechter.

Hettitische wetgeving p. 154

WOORDENLIJST

185

De letters I.N.R.I. vormen de beginletters van het Latijnse opschrift op het kruis van Jezus: Iesus Nazarenus, Rex Iudaeorum (Jezus van Nazaret, koning der Joden). Op veel afbeeldingen van de kruisiging en op crucifixen vindt men deze tekst boven het hoofd van de gekruisigde Christus.

Majoraan (ook hysop genoemd) was een kruid met een reinigende, geneeskrachtige werking. Het werd gebruikt bij de behandeling van huidvraat (melaatsheid).

Letterlijk ‘opnieuw een lichaam worden’. Wedergeboorte in de oosterse godsdiensten en levensbeschouwingen. In een cyclus van wedergeboorten verhuist de ziel of levensenergie telkens naar een andere geest/lichaam. Die wedergeboorte wordt bepaald door het karma, een balans van hoe goed of slecht men heeft geleefd in vorige levens.

Petra in Jordanië was een knooppunt en stopplaats op de handelsroutes van Perzen, Grieken en Romeinen. De stad telde ooit naar schatting 1 000 gebouwen en vormde een oase in de woestijn. Petra is de Griekse naam, de Nabateeërs die er woonden noemden hun stad Raqmu. Vandaag is de stad grotendeels een ruïne, maar ze werd wel aangemerkt als Unesco Werelderfgoed en in 2007 uitgeroepen tot een van de zeven wereldwonderen.

piëta (< Italiaans: pietà < Latijn: pietas) p. 44

Letterlijk: godsvrucht en barmhartigheid. Voorstelling van Maria met het dode lichaam van haar zoon, Jezus, op haar schoot.

sabbat p. 36

De dag van rust of heilige dag in het jodendom. Sabbat begint op vrijdagavond met zonsondergang en eindigt met de zonsondergang op zaterdag. De rust verwijst naar de zevende dag waarop God rustte na de schepping (Genesis 2) en was voorgeschreven in de Tien Geboden.

In ki

Petra p. 120

186

oosterse reïncarnatieleer (< Latijn: reincarnatio) p. 49

pl a

majoraan p. 145

WOORDENLIJST

I.N.R.I. p. 72

Heilige berg waarop volgens de overlevering God de Tien Geboden aan Mozes gaf. Te situeren in Egypte in het zuiden van de Sinaïwoestijn.

theodicee (< Grieks: theos: god en dikè: recht of rechtvaardiging) p. 86

Je probeert een uitleg te vinden voor het feit dat kwaad in de wereld mogelijk is terwijl je God nog steeds als een goede, almachtige en rechtvaardige God beschouwt.

transcendent (< Latijn: transcendere: overstijgen) p. 167

Letterlijk ‘overstijgend’, wat onze ervaring te boven gaat. Vanuit deze betekenis bestrijkt transcendent ook het terrein van het goddelijke, het sacrale, het heilige. Tegenover transcendent staat ‘immanent’: tastbaar, nabij, aanwezig, ‘te ervaren’.

Levend vanuit de overtuiging dat je handelen nuttig moet zijn voor het algemeen welzijn. De morele waarde van je handelen wordt afgemeten aan de mate waarin je geluk brengt voor zo veel mogelijk mensen.

Bij verzoening wordt de relatie tussen de partijen hersteld (dader/slachtoffer) zodat ze samen terug een toekomst kunnen opbouwen. De afstand tussen dader en slachtoffer wordt overbrugd. De schade tussen de twee partijen wordt hersteld met de bedoeling om samen terug vooruit te kunnen in het leven.

pl a

In ki

verzoening p. 92

utilitaristisch (< Latijn: utilis: nuttig) p. 122

Sinaï (de berg) p. 120

WOORDENLIJST

187

pl a

In ki

188

WOORDENLIJST

VENSTERS

In ki

pl a

DOOR DIK EN DUN

ILC 'S

Kennis: 1, 2, 3, 8, 9, 10, 11, 18, 19, 20 Vaardigheden en attitudes: 4, 5, 6, 7, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 21, 22, 23, 24

1 Vrienden voor het leven 1

Wat betekent vriendschap voor jou? a Ga je akkoord met de stellingen of niet? Zet een kruisje in de kolom van jouw keuze.

Mijn levensbeschouwing geeft me houvast en van daaruit bouw ik verder aan mijn toekomst.

Een vriend(in) is altijd iemand die levensbeschouwelijk op mijÂ lijkt.

Levensbeschouwing is belangrijk voor mij.

4 Ik vind het (soms) moeilijk om vriend(en) uit te leggen waarom ik voor mijn levensbeschouwing kies. 5

Een echte vriend(in) steunt jou zelfs al hebben we verschillende levensbeschouwelijke visies over de dingen van het leven.

6 Levensbeschouwing is voor mij belangrijk in mijn vriendschapsrelaties. 7

Vertrouwen is de basis voor een goede vriendschapsrelatie.

8 Een vriend(in) kan mij helpen om te zijn wie ik ben op levensbeschouwelijk vlak. 9 Ik vertrouw mijn vriend(in) toe hoe ik mijn levensbeschouwing beleef.

In ki

10 Ik vind het een plicht vanuit mijn levensbeschouwing om mijn vriend(in) te helpen, bij te staan en te steunen. 11 Ik vertel mijn vriend(in) over mijn levensbeschouwelijke twijfels.

12 Ik ben onzeker over de plaats van levensbeschouwing in mijn leven.

13 Ik ben bang voor mensen met een sterke levensbeschouwelijke overtuiging. 14 Een vriend(in) met dezelfde levensbeschouwing begrijpt mij het best. 15 Ik ben trots om deel uit te maken van mijn levensbeschouwing. Score:

190

VENSTERS

0 punten

pl a

Neutraal:

Niet akkoord: 1 punt

Helemaal akkoord: 3 punten

20 punten of meer

Tussen 10 en 20 punten

Tussen 0 en 10 punten

Je bent duidelijk iemand die met levensbeschouwing bezig is en dat ook een belangrijke plaats geeft in je leven. Je probeert coherent te handelen in functie van je levensbeschouwing.

Jij bent iemand die nadenkt over je levensbeschouwing en die van je vrienden. Het is voor jou belangrijk dat je bevriend kunt zijn met mensen met een andere levensbeschouwing.

Levensbeschouwing is voor jou niet belangrijk.

b Bespreek in groep je antwoorden in de bovenstaande tabel. Denk in je groepje na over de positieve en negatieve elementen van het hebben van een levensbeschouwing. Vul het onderstaande schema aan.

ď &#x201E;

pl a

ď &#x192;

2 Welke betekenis heeft vriendschap? Je krijgt van je leraar een aantal teksten. Werk in groepjes om onderstaande vragen te beantwoorden. a Welke boodschap schuilt er in de tekst?

In ki

b Is deze boodschap universeel?

Bespreek klassikaal welke elementen van vriendschap in alle teksten terugkomen.

DOOR DIK EN DUN

191

3 Zou jij iemand met een andere levensbeschouwing als beste vriend(in) kunnen hebben? a Welke factoren kunnen de vriendschap op een positieve manier beĂŻnvloeden? b Welke factoren kunnen de vriendschap op een negatieve manier beĂŻnvloeden?

Negatieve factoren

In ki 192

VENSTERS

pl a

Positieve factoren

Vul het schema aan en bespreek in groep.

VRIENDSCHAP

2 Waarden en normen 1

Welke waarden zijn voor jou belangrijk? a Maak een woordspin in het voorziene veld. b Omcirkel in de woordspin welke waarden volgens jou universeel zijn. Bespreek in de klas.

pl a

2 Bekijk een videofragment van onze vier studenten en bespreek mondeling.

a Wat denk je van hun visie op solidariteit, vreedzame dialoog en verbinding tussen mensen?

In ki

b Wat vind je van de manier waarop ze de waarden uitdragen die ze belangrijk vinden?

Verschillende levensbeschouwingen geven niet altijd dezelfde invulling enÂ betekenis aan waarden. Daardoor ontstaan er conflicten.

DOOR DIK EN DUN

193

3 In welke levensbeschouwing vind je de onderstaande waarden terug? Noteer het nummer bij elke waarde in de kolom met geloofsovertuigingen.

Christendom

HindoeĂŻsme

Islam

19 verantwoordelijkheid 20 verbondenheid 21 verdraagzaamheid 22 vriendelijkheid 23 vrijheid 24 zelfrespect 25 zelfstandigheid

Jodendom

Vrijzinnig humanisme

pl a

Boeddhisme

10 integriteit 11 loyaliteit 12 medeleven 13 openheid 14 oprechtheid 15 positivisme 16 rechtvaardigheid 17 respect 18 solidariteit

1 barmhartigheid 2 behulpzaamheid 3 bescheidenheid 4 betrokkenheid 5 betrouwbaarheid 6 dienstbaarheid 7 eerlijkheid 8 gelijkwaardigheid 9 goedheid

4 Rangschik nu samen met een partner de waarden volgens belangrijkheid: dat doe je door de cijfers in de cirkels te zetten. Argumenteer telkens waarom je een waarde niet belangrijk, neutraal of wel belangrijk vindt.

Niet belangrijk

Belangrijk

In ki

Neutraal

WAARDEN

Neutraal Belangrijk Niet belangrijk

194

VENSTERS

Behandel je medemens steeds zoals je zelf behandeld wilt worden.

5 Duik in de actualiteit en lees een aantal krantenkoppen. a Welke achterliggende waarden komen in de krantenkoppen aan bod?

pl a

b Welke gevoelens roepen de krantenkoppen bij jou op? Verklaar die gevoelens.

CURIEUS!

Waarden en normen geven richting en zin aan ons morele en sociale handelen. De waarden bepalen â&#x20AC;&#x2DC;watâ&#x20AC;&#x2122; we belangrijk vinden. De normen beschermen de waarden die we belangrijk vinden.

Er is onder de mensen een brede consensus over welke waarden we universeel en belangrijk vinden om vreedzaam te kunnen samenleven, ongeacht de levensbeschouwelijke achtergrond. Soms zijn er normen of regels nodig om die waarden te beschermen.

In ki

6 Wie of wat is jouw morele kompas? Baseer jij je hierbij op morele en sociale regels uit je eigen levensbeschouwing? Indien ja, geef voorbeelden. Indien nee, leg uit.

Je mag oorlog/wapens of geweld gebruiken om de waarden die we belangrijk vinden te beschermen en waarborgen.

DOOR DIK EN DUN

195

3 Liefde is vriendschap, vriendschap is liefde Waargebeurd Mohamed en Marina vieren dit jaar hun 25e huwelijksjubileum. Ze leerden elkaar kennen op een feestje van gemeenschappelijke vrienden. Mohamed – ‘de Mo’ voor de vrienden – was een stoere gespierde bink met groene ogen. Mo heeft Marokkaanse ouders en is moslim. Marina had mooie blonde krullen. Ze is praktiserend katholiek en gaat regelmatig naar de kerk. Ze vielen als een blok voor elkaar.

Maar hoe gingen ze over hun relatie aan hun ouders vertellen? Hoe zouden die reageren? Wat zouden de andere familieleden en hun vrienden ervan denken?

pl a

Bovendien had Marina ook al een dochtertje uit een vorige relatie. Op welke manier konden ze een ‘nieuw’ samengesteld gezin vormen? Je kunt wel zeggen dat hun ‘interlevensbeschouwelijke’ relatie uitzonderlijk was in die tijd. Niemand in de omgeving had zo’n relatie. Niemand kon hen tips geven of bijstaan met raad. Maar ze hadden elkaar!

Gelukkig reageerden hun vrienden positief. Ook familieleden vonden het prima toen ze zagen dat ze echt verliefd waren. Natuurlijk waren er ook veel vragen en fronsende wenkbrauwen. Blikken die zeiden: hoelang zal deze relatie duren? Vroeg of laat komen er meningsverschillen en ruzies over de religieuze feesten, de erediensten, de opvoeding van hun kinderen enzovoort. Maar hun liefde was oprecht, authentiek en sterk! Ze zijn vandaag nog steeds gelukkig samen en kregen een dochter, Nora.

PS Ja, de Mo ziet Marina’s eerste dochter als ‘zijn’ dochter!

Wat is het verschil tussen liefde en vriendschap?

In ki

2 Bekijk het videofragment van onze vier studenten. a Welke betekenis heeft liefde in jouw levensbeschouwing?

b Kun je liefde voelen voor God, een profeet of andere heilige? Waarom wel/niet?

Zou jij alles kunnen opofferen uit liefde?

196

VENSTERS

Liefde = overgave. Kun je onvoorwaardelijke liefde voelen voor iemand met een andere levensbeschouwing?

3 Aan de ene kant van het spectrum staat liefde, aan het andere uiterste staat vijandschap. a Zou jij je vijand kunnen liefhebben zoals Jezus, Mohammed, Boeddha …?

b Vind je dat gemakkelijk/moeilijk? Waarom?

pl a

4 Ga in groepjes creatief aan de slag. Maak een kunstwerk waarbij vriendschap, liefde en levensbeschouwing centraal staan.

a Kies uit de onderstaande suggesties: -- Haal verf, stiften, potloden, klei, papier … boven en maak een kunstwerk waarin de thema’s worden verwerkt. -- Laat je pen spreken en schrijf een gedicht, haiku, kortverhaal … -- Duik de geschiedenis in en ontdek hoe liefde wordt beschreven in de verschillende levensbeschouwingen door de tijd heen. b Bedenk een gepaste titel voor jullie kunstwerk. Welke gevoelens komen bij jou op als je naar jullie werk kijkt?

In ki

DOOR DIK EN DUN

197

NOTITIES

pl a

In ki

198

NOTITIES VENSTERS

pl a

In ki

DOOR DIK NOTITIES EN DUN

199

pl a

In ki

200

NOTITIES VENSTERS