Welkom in de buurt

Welkom in de buurt Ontdek 75 inspirerende en leuke buurtinitiatieven

Welkom in de buurt

Welkom in de buurt Ontdek 75 inspirerende en leuke buurtinitiatieven

De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten op de beelden te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen nog rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.

Omslagontwerp en vormgeving: Studio Lannoo en Keppie & Keppie Teksten: Tim Van der Mensbrugghe © Matexi en Uitgeverij Lannoo Tielt, 2020 D/2020/45/496 – ISBN 978 94 014 7076 6 – NUR 800 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Inhoud Woord vooraf – Herman Van Rompuy

9

Inleiding – Gaëtan Hannecart

11

Buurtinitiatieven 2016-2020 Sport & Spel

17

Tingeling! Daar is de Pretcamionette

Fluit eens naar een mus

21

Sporten en dansen zonder culturele obstakels

23

Leve de straat als sportterrein

25

Kinderen moet niet zozeer een fiets hebben, maar er één gebruiken

27

Gezellig fietsen zonder te trappen

28

Wandelingen brengen een hele buurt op gang

29

Goal! De hele buurt scoort

31

Schapen dragen, de nationale sport van Tienen

33

Ook samenwerken is acrobatie

35

Kansarme kinderen leren proeven van sport en spel

37

Een schoolbus van fietsen

39

Gewaagde kunstjes op een oude site

41

Meer groen, minder vuil

19

43

Omwonenden maken het plein

Een speelse kippenren voor Krottegem

45 47

De beste groenten zijn sociale groenten

49

Paradijselijk leven op straat

51

Wanneer kinderen en ouderen samen gaan tuinieren

53

Hoe compost grauwe appartementsblokken doet opleven

55

Van doorgang tot bruisende tuin

57

Laat de straten opnieuw bloeien

58

Een petanqueplein als kloppend hart van een dorp

59

5

In de ban van de rabarber

61

Van dor braakveld naar warm weiland

62

Een zomerparadijs in het centrum van de stad

63

Een gemeenschappelijke tuin als knooppunt van de buurt

65

Een huis voor de buurt

67

Warme invulling voor een oude industriĂŤle site

Niets houdt een verenigd dorp tegen

71

Hoe twee problemen elkaar kunnen oplossen

73

Wat buren zelf doen, doen ze met meer overtuiging

75

Al zittend kun je nog altijd heel goed bewegen

77

Een buurthuis vertrekt van de buren, niet van het huis

79

Een wijngaard van en voor de buren

81

Het dorpje dat zichzelf redde

82

Van oud klooster naar nieuw buurthuis

83

Goeiedag doet deugd

69

85

Complimenten met deurhangers

87

Ook ouders leren bij van een sterke buurtschool

89

Soms doen de kleine beetjes het meeste deugd

91

Een rampenplan op maat van de wijk

93

De koelkast kan uw leven redden

94

Een bank voor de hele buurt

95

Ook online bruist de buurt

97

Kan ik u Helppen?

98

Een vriend voor de hele straat

99

Hallo, laten we samen een feestje bouwen

101

Gelukkige geesten in een gezond dorp

102

Een verstandelijke beperking hoeft geen sociale beperking te zijn

103

De geneugten van een licht werkje en een flinke babbel

105

De zitbankenwandelroute: bewegen van bank tot bank

107

Stevige gesprekken versterken de wijk

109

Mensen leren weer voor elkaar te zorgen

111

Een krasse buurt met krasse buren

112

IdeeĂŤn nodig? Vraag ze aan je inwoners

113

6

Samen eten & drinken

115

Een perfecte zomersfeer op een oud fabrieksterrein

117

’t Stad is van de innovatieve boeren

119

Een groepsaankoop voor lokale gezonde voeding

121

Soep op de stoep brengt warmte in de wijk

123

Culturele diversiteit wordt een culinair paradijs

125

Koffie en eclairs als bindmiddel voor de buurt

127

Smakelijk koken met voedseloverschotten

128

Een woonkamer in de openbare ruimte

129

De kracht van lokale televisie

131

Hollywood in eigen buurt

133

Van louche kantoortoren naar hippe publiekstrekker

135

Een divers dorp leert zichzelf kennen

137

De wijk als levendig en levend decor

139

Van donkere tunnel naar fonkelende toegangspoort

141

Het huiskamerfestival: een culturele tournee in eigen dorp

143

Een maandelijkse sitcom over de buurt

145

Het eerste buurtcultuurcentrum van Vlaanderen

147

Cultuur komt naar de buurt

148

Leuvenaars doen hun stad letterlijk fonkelen

149

Een wastrommel vol kattenkwaad

151

Een panorama van ontmoeting en nieuwsgierigheid

153

Lokale televisiesterren overweldigen Kortenaken

154

Een nieuwe krant voor een nieuwe buurt

155

Matexi: een greep uit de geschiedenis 157 Nawoord 175

7

Woord vooraf Mijn ervaring is dat, wanneer een woord plots veel wordt gebruikt, er een tekort is aan wat dat woord wil zeggen.

Zo wordt er vandaag veel gesproken over ‘verbinden’, gewoon omdat er een tekort is aan sociaal kapitaal, aan directe menselijke contacten. Omdat er te veel eenzaamheid en isolement is.

Sommige ontwikkelingen die dat veroorzaakten, zijn onomkeerbaar, maar soms zijn die ontwikkelingen op zich best goed. De toegenomen mobiliteit brengt mee dat leven en werken op gescheiden plaatsen verlopen. Ook moeders gaan vandaag buitenshuis werken, terwijl ze vroeger de buurt meer leven gaven, gewoon omdat zij er fysiek waren.

De televisie, smartphones en tablets houden ons weg van het plaatselijke verenigingsleven en weg van elkaar – ook binnen gezinnen.

Vooral dat laatste leidt dikwijls tot minder menselijkheid. We leven en sterven te vaak naast elkaar. In de strijd naar meer comfort en genieten – elk voor zich – worden we allen ruwer en agressiever.

Ook de economie vergt veel van ons en brengt spanning en onzekerheid met zich mee.

Gelukkig is er nog altijd veel inzet, veel vrijwilligerswerk en veel enthousiasme.

Maar daar is er nooit genoeg van. Er kan en moet meer. Daarom moeten we bouwen op wat op plaatselijk vlak al bestaat aan verbindende initiatieven.

We moeten die aanmoedigen en versterken. Dat moeten we doen zonder heimwee naar een wereld die niet meer bestaat en ook niet meer zal terugkeren.

Het moet eigentijds.

Matexi wil die personen belonen die, voor een stuk tegen de tijdsgeest in, mensen bij elkaar brengen. Op de jaarlijkse uitreikingen van de Matexi Award druipt het enthousiasme ervan af. De wijk- en buurtwerking staat er centraal.

Fysieke, directe contacten zijn zo belangrijk omdat die menselijke warmte creëren. We moeten elkaar horen, zien, voelen, samen iets doen en samen lachen.

Dat is zoveel rijker dan sms-relaties.

Die buurtwerking kan ook een gelegenheid zijn om mensen van alle rangen en standen, van alle gezindten en van alle leeftijden samen te brengen. Het kan, want het gebeurt al. Alleen: dat komt niet vanzelf.

9

Iets organiseren vraagt inspanning en inzet, maar de beloning is niet in geld uit te drukken. Het is een ongewild tegengif voor de commercialisering van zoveel goede dingen in het leven. Meer eenvoud is nodig. Meer gewone vreugde door samen te zijn en samen iets op te zetten.

Het resultaat moet geen feest zijn waar iedereen wordt geacht uitbundig te zijn.

Het mag gewoon zijn. Ook samenwerken zelf mag meer gewoon worden. Iets normaals. Iets wat we vaker doen.

Waarom?

Omdat mensen belangrijk zijn. Omdat de mens de maat is van alle dingen. We moeten niet alleen de planeet redden, maar ook de menselijkheid, meer dan ooit.

De Matexi Award zijn een feest omdat ze ons het gevoel geven dat we met de juiste dingen bezig zijn.

Herman Van Rompuy

10

Inleiding Matexi is een buurtontwikkelaar. Dat betekent dat wij meer doen dan huizen bouwen. Met al onze projecten streven we ernaar om een positieve bijdrage te leveren aan betere en meer leefbare buurten.

Matexi bestaat 75 jaar en vond zichzelf al 4 keer opnieuw uit. De oprichters van Matexi, de broers Gerard, Robert en Herman Vande Vyvere verkochten aanvankelijk grote stukken landbouwgrond in kleinere percelen, zodat de boeren hun eigen boerderij konden verwerven. In de jaren 50 van vorige eeuw begonnen de broers met de eerste verkavelingsprojecten: op hun percelen startten ze met de aanleg van wegen en riolering en voorzagen ze het water- en elektriciteitsnet.

Als ondernemend familiebedrijf zag Matexi in de jaren 60 van vorige eeuw een stijgende vraag naar afgewerkte, betaalbare en gestandaardiseerde woningen en startte het daarom de activiteit van sleutel-op-de-deur woningen op. Toen ik 25 jaar geleden, in 1995, als CEO van Matexi aantrad maakten we de overslag van woningbouwer naar buurtontwikkelaar.

Om je thuis te voelen in je huis, moet je je namelijk ook thuis voelen in de buurt waar dat huis of appartement zich bevindt. We brengen veel tijd door in de buurt waar we wonen. Onze kinderen groeien er op en we beleven er mooie momenten – of ze nu gepland zijn of spontaan ontstaan. Bij Matexi zijn we ervan overtuigd dat de buurt de bevoorrechte plaats is om menselijke relaties op te bouwen, om interacties aan te gaan die plaatsvinden in de echte wereld. In een wereld waar sociaal contact zich steeds vaker in een virtuele wereld lijkt af te spelen, winnen fysieke ontmoetingen alleen maar aan belang. Als ontwikkelaar willen we daarom bijdragen tot inclusieve buurten waar die sociale interactie vlot tot stand komt en waar de bewoners zich openstellen voor de mensen rondom hen.

Sinds de oprichting van Matexi is dit onze bestaansreden: mensen en gezinnen gelukkig maken door hen te voorzien van een goede woonplaats. Dat inzicht heeft ons aangespoord om de voorbije jaren uit te groeien tot dĂŠ buurtontwikkelaar bij uitstek. We realiseerden honderden projecten voor meer dan 42.500 gelukkige klanten.

Wanneer wij aan de slag gaan in een buurt, kijken we naar het karakter van die plek. Hoe zit het met de mobiliteit en wat is haar identiteit? De identiteit en de kwaliteit van een buurt zijn voor ons minstens even belangrijk als de kwaliteit

11

van de individuele woningen. We denken na over de toekomstige bewoners en spreken tegelijk met de bestaande bewoners, want zij kennen de omgeving beter dan wie ook.

Omdat een buurt ontwikkelen een werk van lange adem is - onze projecten hebben doorgaans een doorlooptijd van acht tot tien jaar - zetten wij stevig in op de tijdelijke invulling van leegstaande gebouwen en sites. Door die ter beschikking te stellen van pop-ups en buurtinitiatieven ontstaan er creatieve, aantrekkelijke ontmoetingsplekken. Een leegstaand flatgebouw kan een tijdelijke zomerbar herbergen, een verlaten fabriek kan plaats bieden aan cultuur. Nog vóór de werken van start gaan, komt er zo een nieuwe dynamiek op gang. De huidige buurtbewoners en de toekomstige bewoners krijgen al een voorsmaakje van hoe het leven in de nieuwe buurt er kan uitzien.

Onze keuze voor hechte, duurzame buurten is geen luxe, maar een noodzaak. Als we streven naar een duurzame toekomst, dan is zorg dragen voor onze samenleving én ook zorg dragen voor onze planeet essentieel. Willen we leven in een wereld waarvan we de natuurlijke rijkdommen uitputten en de biodiversiteit vernietigen? Bij Matexi dragen we daarom bij aan een meer doordacht gebruik van de rijkdommen van onze planeet.

Wij tonen bij de ontwikkeling van onze projecten respect voor de natuurlijke omgeving. Wij zetten ons in voor een zuiniger gebruik van de beschikbare ruimte en van de energiebronnen. Duurzaam ontwikkelen betekent ook dat we inzetten op de verdichting in de kernen van steden en gemeenten. Zonder toe te geven op de woonkwaliteit.

Omdat ook onze kleinkinderen en achterkleinkinderen een aangename plek verdienen om te leven, moeten we compacter gaan wonen. Dat doen wij door verloederde sites nieuw leven in te blazen en om te vormen tot gezellige plaatsen die de hele buurt verbeteren. Dat is de toekomst, zeker in een dichtbevolkt land als België. Een buurt leeft op wanneer je verlaten industriegebouwen afbreekt, de vervuilde grond saneert en er energiezuinige nieuwbouw in de plaats zet. Steeds leggen we lokaal groen aan en voorzien we ruimte voor voorzieningen als buurtwinkels en zorgverstrekkers. Zo geraken wonen, werken, winkelen, ontspannen en verzorgen met elkaar verweven.

Bij Matexi hebben we de kennis, de middelen en de wil in huis om antwoorden te bieden op de vraag hoe we buurten creëren waar het aangenaam is om samen te wonen en waar mensen gelukkig zijn. Evengoed hebben we de kennis, de middelen en de wil om projecten te ontwikkelen die onze planeet respecteren. Net omdat we inclusieve en ecologische buurten zo belangrijk vinden, riepen we vijf jaar geleden de Matexi Award in het leven. Met de Matexi Award willen we buur-

12

ten in heel België inspireren om samen meer van het leven te maken. Hoe kun je dat beter doen dan met je buren, de mensen die vlakbij wonen? Ook vandaag blijft het gezegde zeer sterk: beter een goede buur dan een verre vriend.

Wanneer we zien dat lokale overheden en buren zich inzetten voor een warme, duurzame omgeving, dan weten we dat niet alleen de buurt zelf daar de vruchten van zal plakken, maar dat op termijn ook de omliggende buurten en zelfs de volledige gemeente of stad er beter van worden. Wanneer buren de handen in elkaar slaan om samen iets te realiseren, ontstaan er bijzondere momenten met een meerwaarde voor de hele omgeving. Een gezellige barbecue of nieuwjaarsreceptie kunnen een begin zijn. Maar de vele initiatieven die de voorbije jaren meedongen naar de Matexi Award gingen altijd een stapje verder. Telkens ging het om projecten waar buurtbewoners elkaar hielpen, waar ze een probleem aanpakten of waar ze samenwerkten om hun buurt aangenamer te maken.

Wij willen sociale cohesie stimuleren door dergelijke verbindende buurtinitiatieven in de verf te zetten en financieel te ondersteunen. Zulke initiatieven zijn nodig en gelukkig zijn er almaar meer buren die zich inzetten om zo’n project op poten te zetten. De cijfers bewijzen dat het besef groeit dat een leuke buurt van enorm belang is: al bijna 500 initiatieven schreven zich de afgelopen jaren in voor de Matexi Award. Dit jaar kon de Matexi Award uitreiking helaas niet plaatsvinden door de COVID-19 pandemie.

Sommige initiatieven komen van de grond doordat buren spontaan de handen in elkaar slaan, in andere gevallen geven lokale overheden buurten een duwtje in de rug. Voor onze jury is het nooit gemakkelijk om uit alle dossiers tien laureaten te kiezen. En daaruit moeten we telkens nog eens in elke categorie – lokale overheid en particulier – een winnaar kiezen. Eigenlijk zou Matexi iederéén willen belonen die zich met hart en ziel heeft ingezet voor een initiatief in zijn buurt.

Als juryvoorzitter ben ik telkens opnieuw verrast door de grote inventiviteit van de initiatieven – vaak schuilen grootse ideeën in kleine hoekjes. Daarom willen we met dit boek vijfenzeventig prachtige, verbindende buurtinitiatieven in de schijnwerpers plaatsen. Wij bij Matexi hopen dat die projecten andere mensen en buurten zullen inspireren om zelf een initiatief te organiseren. Om zo het plezier van samenleven te versterken in elkeen zijn buurt.

Laat dit boek een bron van inspiratie wezen voor elke lezer om ook in zijn buurt leuke buurtinitiatieven op te zetten.

Gaëtan Hannecart CEO Matexi

13

Buurtinitiatieven Vijfenzeventig inspirerende buurtprojecten, van 2016 tot 2020

Sport & Spel

Gemeente — Provincie

Wat is de Pretcamionette? > Een kleurrijke werfkeet vol duurzaam buiten­ speelmateriaal

> Passeert in de kwetsbare wijken van Herenthout

> Bedoeld voor kinderen van drie tot twaalf, voor de ouders is er koffie en thee

> PROJECT 18

Herenthout — Antwerpen PUBLIEKS-

Tingeling! Daar is de Pretcamionette

PRIJS 2016

Wat doe je wanneer kinderen de weg niet vinden naar georganiseerde vrijetijdsactiviteiten? Dan breng je het spel gewoon naar hen.

Met de Pretcamionette zette Herenthout in 2015 zelf de stap naar kwetsbare kinderen. Op woensdagnamiddag dook de mobiele speelkar telkens op in een van de vijf kwetsbare wijken van de gemeente.

De Pretcamionette was geen echte bestelwagen, maar een voormalige werfkeet die vol speelmateriaal was gestouwd. Je kon er niet naast kijken: met haar knalgele en felrode kleuren was de Pretcamionette een vrolijke verschijning. Er hingen zelfs nestkastjes aan de voorkant.

Monitoren lieten kinderen proeven van het vrijetijdsaanbod. De kinderen kregen zo ook de kans om nieuwe vriendjes te leren kennen. Wie wilde spelen zonder begeleiding, kon speelmateriaal lenen. De bedoeling was ook dat de kinderen bleven spelen nadat de Pretcamionette weer was vertrokken.

De Pretcamionette liet de ouders niet in de kou staan: op het mobiele terras kregen zij gratis koffie en thee. Werd het frisser, dan was er soep en stond er een vuurkorf. Zo creëerden sociaal werkers ruimte voor een informele babbel en konden ze polsen naar de noden van geïsoleerde gezinnen. Tegelijk leerden ouders elkaar kennen en kreeg de sociale cohesie een duwtje in de rug.

De Pretcamionette reed tien keer uit en bereikte telkens zo’n tachtig kinderen en een veertigtal ouders. Ze rijdt nog altijd rond in Herenthout. Vele andere steden en gemeenten namen het idee ondertussen over.

> DE PRETCAMIONETTE

19

Fluiten kun je in elke taal, op elke leeftijd

Schaarbeek — Brussel PUBLIEKS-

Fluit eens naar een mus

PRIJS 2017

Schaarbeek is een Brusselse gemeente met de allure van een grootstad – er wonen zelfs meer mensen dan in Brugge, de hoofdstad van West-Vlaanderen.

Zoals vele andere steden heeft ook Schaarbeek een erg diverse bevolking.

Heel veel verschillende nationaliteiten leven er samen. Al die mensen proberen elkaar te verstaan met woorden en desnoods met gebaren. Maar wat als zelfs dat niet lukt? Dan proberen ze het maar met fluitsignalen.

In het najaar van 2015 verschenen in vier Schaarbeekse wijken de gevelmussen José, Germaine, Tjilp de Hamoir en Gaucheret. Het waren elektronische vogeltjes: als iemand naar zo’n musje floot, lichtte het op. En niet alleen dat: een teller registreerde het fluitsignaal.

Gedurende een maand moesten de vier mussen zoveel mogelijk gefluit verzamelen en de wijk die de meeste fluitsignalen liet registreren, won een buurtfeest met frietjes. Tussendoor waren er ook prijzen voor de fijnste buurtacties.

Het stadsspel werd een succes. Alles samen werd er meer dan 194.000 keer naar de mussen gefloten. Buurtbewoners organiseerden tientallen geplande en spontane acties, zoals koffie op de stoep en avondlijke fluitsessies.

De digitale vogeltjes zorgden voor een vloed van enthousiasme. Terwijl passanten naar de mussen floten, gingen ze een gesprek aan met onbekenden.

Bewoners voelden zich meer betrokken bij hun buurt. Want fluiten kun je in elke taal, met om het even welke culturele achtergrond en op elke leeftijd.

Ook nadat de mussen waren verdwenen, bleef de verbondenheid in de Schaarbeekse wijken.

> QUAND LES ZOZIAUX / TUSSEN DE MUSSEN

21

 Gemeente — Provincie

Het belang van samen bewegen > Focus op het plezier van sporten en dansen > Welzijn neemt toe, isolement vermindert > Verschillen in taal en cultuur verdwijnen

> PROJECT 22

Eupen — Luik PUBLIEKS-

Sporten en dansen zonder culturele obstakels

PRIJS 2018

In Eupen stelde buurthuis Cardijn vast dat veel omwonenden heel graag aan sport wilden doen of wilden dansen.

Vooral voor mensen met een migratieachtergrond waren er echter twee belangrijke hindernissen: velen beschikten niet over de financiële middelen om zich in te schrijven in een sportclub of ze vonden geen activiteit die paste binnen hun cultuur.

Daar besloot het buurthuis iets aan te doen. Want niet alleen is bewegen gezond, zo kom je ook in contact met anderen. Bij wijze van test lieten ze een Iraanse sportleraar een zumbacursus geven. Een Afrikaanse leraar gaf danslessen, en een sportleraar uit Irak gaf een fitness- en een basketbalcursus.

Conclusie? Het werkte. Dat de instructeurs uit hun eigen cultuur kwamen, verlaagde voor velen de drempel om de eerste stap te zetten.

Begin 2018 schakelde Cardijn vele vrijwilligers in om buurtbewoners aan het bewegen te krijgen. Wekelijks of zelfs twee keer per week konden de bewoners deelnemen aan een cursus. Daar betaalden ze 2 euro voor.

Het uitgangspunt van het buurthuis was altijd het respect voor culturele tradities en voorkeuren. Zo opteerde een significant aantal vrouwen voor een nietgemengd aanbod, het liefst met een vrouwelijke begeleider.

Dankzij de sport- en danslessen ontstond er een ontmoetingsplaats voor een diverse bevolking. Mensen werden uit hun isolement gehaald. Door samen te bewegen verdwenen taalbarrières en werd de basis gelegd voor meer integratie.

Tegelijk genoten de deelnemers van het plezier dat sporten en dansen met zich meebrengen.

> ATELIERS DE SPORT ET DE DANSE

23

Straatsporters vonden de stad opnieuw uit

Verviers — Luik

Leve de straat als sportterrein Sport en de stad leken tot voor kort tegenstrijdige ideeën.

Sport was iets voor stadions, gymzalen en wielerbanen. Maar sport in de stad blijkt veel verder te gaan dan heel specifieke locaties. Sport is meer dan een competitie. Een aanzienlijk deel van de bevolking gebruikt de stad zelfs als sportterrein. En ook straatmeubilair kan deel uitmaken van een sportactiviteit.

Dat inzicht hielp Verviers om de openbare ruimte te herbekijken en in twijfel te trekken. De stad organiseerde in 2018 een Urban Sports Day om straatsporten onder de aandacht te brengen. Het achterliggende doel was verbondenheid creëren en een betere levensstijl promoten.

Straatsporters – denk aan joggers, inlineskaters, skateboarders of BMX’ers – hadden zich sowieso al pleinen, straten en parkeerplaatsen toegeëigend.

Zij gebruikten de fysieke ruimte op een nieuwe manier, los van vervoer of een plaats om iets te consumeren. Straatsporters vonden de stad opnieuw uit en creëerden een interactieve relatie met de stedelijke omgeving.

Vaak gaat het om spectaculaire activiteiten waar voorbijgangers met verbazing naar staan te kijken. De toeschouwers hoeven geen ticket te kopen, maar zien hoe het schouwspel zich spontaan manifesteert.

Op 5 mei 2018 stelde Verviers zulke straatsporten de hele dag centraal tijdens de Urban Sports Day. Niet alleen spektakelsporten als kickboks of Parkour kregen een plaats, ook petanque is een activiteit die perfect past in de openbare ruimte.

Bewegen komt je lichaam ten goede en als je dat samen kunt doen met je buren, ongedwongen en in de buitenlucht, krijgt ook je welzijn een boost.

> URBAN SPORTS DAY

25

Tweedehands kinderfietsen worden tiptop in orde gezet en voor een klein prijsje opnieuw ter beschikking gesteld

Brugge — West-Vlaanderen

Kinderen moeten niet zozeer een fiets hebben, maar er één gebruiken De meeste kinderen fietsen graag, maar helaas ontgroeien kinderen tussen twee en twaalf jaar hun fiets heel snel.

Voordat ze naar de middelbare school gaan, hebben kinderen vaak drie tot vier fietsen versleten. Dat kan behoorlijk wegen op het gezinsbudget en voor sommige gezinnen weegt die uitgave zelfs erg zwaar door.

Daarom kwam de afdeling Midden en Zuid-West-Vlaanderen van Beweging.net, het vroegere ACW, met de Fietsbieb op de proppen. Hoewel de Fietsbieb mikt op verschillende lagen van de bevolking, biedt ze specifiek mensen in of op de rand van armoede de kans om op hun gezinsbudget te besparen en tegelijk hun mobiliteit te verhogen.

Om kinderen op een budgetvriendelijke manier aan het fietsen te krijgen zet de Fietsbieb tweedehands kinderfietsen tiptop in orde. Vervolgens worden die voor een klein prijsje opnieuw ter beschikking gesteld. Voor 20 euro en een waarborg van nog eens 20 euro kan een kind één jaar lang rondrijden met een fiets op maat. Gedurende dat jaar mag die fiets altijd worden ingewisseld voor een ander exemplaar. Wie een kinderfiets in goede staat aan de Fietsbieb schenkt, krijgt één jaar fietsgeld in ruil.

De eerste Fietsbieb opende in 2015 haar deuren in Brugge. Sindsdien groeide het aantal Fietsbiebs in West-Vlaanderen gestaag. In 2018 telde het aanbod bijna achthonderd kinderfietsen en ondertussen zijn ook de provincies Antwerpen en Limburg overstag gegaan.

> DE FIETSBIEB

27

 Turnhout — Antwerpen

Gezellig fietsen zonder te trappen Fietsen is iets om je hele leven van te genieten.

Het staat garant voor leuke uitstappen en fijne herinneringen, van je eerste vrijheidsgevoel op twee wielen over ritjes naar school tot mooie tochten door bijzondere landschappen. Fietsen heeft altijd en overal een positief effect, zelfs als je gewoon het blokje omrijdt naar de winkel.

Maar helaas merken sommige mensen dat fietsen hen op een bepaalde leeftijd niet meer afgaat. Dat kan zijn omdat hun lichaam het laat afweten of omdat ze zich op de fiets niet meer veilig voelen.

Het Turnhoutse initiatief Fietsen zonder Leeftijd doet daar iets aan. Een riksja geeft minder mobiele personen het plezier van het fietsen terug. Zo wordt hun leefwereld weer net dat tikkeltje groter.

Een riksja geeft minder mobiele personen het plezier van het fietsen terug

De riksja reed voor het eerst uit in 2017.

Er is plaats voor twee passagiers en een vrijwilliger duwt op de pedalen.

De dienst Toerisme van Turnhout regelt de reservaties.

De riksja is ook een sociaal instrument, want passagiers en bestuurder raken vanzelf aan de praat. En wie zelf niet meer kan fietsen, voelt de wind nog eens door zijn of haar haren waaien.

> FIETSEN ZONDER LEEFTIJD

28

Herselt — Antwerpen

Wandelingen brengen een hele buurt op gang Ieder huisje heeft zijn kruisje, maar mensen lijken steeds minder bij elkaar terecht te kunnen.

Daar wilden enkele dames uit Ramsel, een deelgemeente van Herselt, iets aan doen. In plaats van te gluren bij de buren besteedden ze liever een paar echte uren met hun buren. De verbondenheid moest weer in ere worden hersteld.

Hoe waren ze van plan dat te doen? Door te wandelen.

Sinds oktober 2017 vertrekken de vrouwen elke dinsdag en donderdag voor een wandeling van vijf kilometer door hun dorp. In korte tijd mobiliseerden ze dorpsgenoten van alle leeftijden en alle slag om mee te stappen. Zelfs de

In korte tijd mobiliseerden de Ramsellen talrijke dorps­ genoten om mee te stappen

> WANDELEN MET DE RAMSELLEN

burgemeester en schepenen van Herselt vergezelden hen al enkele keren.

Eén keer per maand trekken ze door een naburige (deel)gemeente.

29

 Gemeente — Provincie

Spannende wedstrijden dienden als trekpleister om bewoners informatie aan te reiken

Ham — Limburg PUBLIEKS-

Goal!

De hele buurt scoort

PRIJS 2019

Het was nodig om de wijken en buurten van Ham te activeren, vond de jeugddienst van de Limburgse gemeente.

En dus zochten ze hun heil in panna.

Ooit al van ‘panna’ gehoord? Het is geen Italiaanse kaas, wel een uitdagende voetbalvariant waarbij spelers proberen om de bal tussen de benen van hun tegenspeler te trappen. In een speciale kooi bekampen ze elkaar in superkorte wedstrijden, tot ze een panna scoren. Het spel vraagt techniek én uithoudingsvermogen – en het is razend populair bij jonge spelers (m/v).

De jeugddienst van Ham organiseerde daarom een Panna Cup. Jongeren konden meedoen aan de competitie en tegelijk dienden de spannende wedstrijden als trekpleister voor de omwonenden.

Dat laatste was de echte bedoeling: zoveel mogelijk buurtbewoners mobiliseren en hen ter plekke informatie aanreiken. Rond de panna-arena presenteerden de gemeentediensten hun brede aanbod, van vrijetijdsbesteding, over de werking van de wijkagent en de diensten welzijn en integratie, tot informatie over allerlei cursussen. De sfeer was ongedwongen, met hapjes, drankjes en muziek.

De gemeente Ham vond met de Panna Cup een succesvolle formule om jongeren en hun ouders enthousiast te maken en in één beweging een heel uiteenlopend publiek te bereiken. Achter de eenvoud zat een hele waaier van mogelijkheden.

> PANNA CUP

31

 Gemeente — Provincie

Een competitie kan er pittig aan toe gaan, maar de ludieke aanpak van de Lazuur relativeert de strijdgevoelens

Tienen — Vlaams-Brabant

Schapen dragen, de nationale sport van Tienen

1STE PRIJS 2019

PUBLIEKS-

PRIJS 2019

Vraag: wat hebben de paardenrace Palio in Siena en het carnaval van Aalst met elkaar gemeen?

Antwoord: het zijn allebei wedstrijden met middeleeuwse roots waarin verschillende buurten van een stad het tegen elkaar opnemen.

Het eeuwenoude concept van een stedelijke competitie inspireerde de burgerbeweging Opgewekt Tienen om de Lazuur te organiseren – de naam verwijst naar het specifieke blauw in het Tiense wapenschild.

Ook de datum van de wedstrijd was geen toeval: woensdag 10 oktober 2018 was Kweikersdag, de Tiense feestdag, verwijzend naar de schapenkweek.

Op die dag namen alle Tiense wijken en dorpen – contreien zeggen ze daar – deel aan een bijzondere aflossingswedstrijd. De lopers gaven elkaar geen stokje door, maar wel: een zelfgemaakt schaap. Zo’n schaap moest minstens vier kilogram zwaar zijn en voldoende groot, tussen een halve en één kubieke meter.

De contrei met het mooiste schaap kreeg een voorsprong en de ploeg die het snelst zijn ronden afwerkte, ontving de Gouden Vlag.

De volgende wedstrijd zou worden georganiseerd in de winnende wijk, waardoor het volksfeest rond de Lazuur ieder jaar naar een andere plaats op het Tiense grondgebied verhuist. In 2020 is de wedstrijd toe aan zijn derde editie.

De wedstrijd zorgt er zo niet alleen voor dat bewoners fier zijn op hun wijk, maar ook dat ze de andere buurten van Tienen beter leren kennen. Dat versterkt het stedelijke gevoel.

De ludieke aanpak van de Lazuur relativeert de strijdgevoelens die bij een competitie horen. Je kunt maar hopen dat die combinatie van creativiteit en sport ook andere steden inspireert.

> DE LAZUUR

33

Gemeente — Provincie

© La Bonneterie ASBL

Volharden en samenwerken blijken heel krachtig te zijn

Leuze — Henegouwen

Ook samenwerken is acrobatie

2DE PRIJS 2019

In 2017 kreeg een groep jongeren uit Tourpes, een deelgemeente van Leuze, een idee: ze zouden acrobatentoeren uithalen met hun steps.

De vrienden vonden een plaats waar ze trucs konden oefenen, maar de buurtbewoners waren daar niet gelukkig mee. De omwonenden maakten zich zorgen over de veiligheid van de jongeren, vooral door het gevaarlijke verkeer langs het terrein.

In plaats van de jongeren te verbieden om nog met hun steps te rijden sloeg de buurt de handen in elkaar. Ruim honderdvijftig medestanders trokken naar het gemeentebestuur van Leuze en de schepen van Jeugd erkende de nood van de jonge vrienden. Alleen: het geld voor investeringen ontbrak.

De initiatiefnemers lieten zich door dat slechte nieuws niet uit het lood slaan.

Waarom zouden ze niet zelf een zone ontwikkelen, op maat van de buurt en met méér dan een terrein voor steps? De buurtbewoners bedachten dat ook een petanqueterrein welkom was. Net als een kleuterhoek en een groene zone.

In de zomer van 2018 organiseerde de buurt een feestelijk bouwfestival, waarop iedereen die dat wilde, de handen uit de mouwen kon steken. Er werd lekker eten en drinken voorzien, er speelde een muziekgroep en na de arbeid genoten de aanwezigen van een openluchtcinema.

De jongeren konden steppen, terwijl de ouderen hun kunsten met de petanqueballen konden tonen. Bovenal bewees het project dat een daadkrachtige, creatieve buurt zelf plannen kan realiseren. Volharden en samenwerken blijken heel krachtig te zijn. Bovendien leerden de buurtbewoners elkaar kennen door samen te werken. Het nieuwe speelplein in Tourpes is zoveel meer dan een oefenzone voor steps.

> LA BONNETERIE – TROTILUXE DE TOURPES

35

In Beringen-Mijn waren er weinig initiatieven die inspeelden op de noden en interesses van de plaatselijke kinderen

Beringen — Limburg

Kansarme kinderen leren proeven van sport en spel In Beringen-Mijn heerst nog altijd diepe armoede, ook al zit die soms goed verborgen.

Hoewel de woonkern, die niet eens een deelgemeente vormt van de stad Beringen, vele kinderen telt, is het vrijetijdsaanbod er minimaal. Er zijn weinig initiatieven die inspelen op hun noden en interesses.

Om de kinderen meer kansen te geven kwam de Brede School De Terrilling tot stand. Drie scholen sloegen de handen in elkaar met Samenlevingsopbouw RIMO Limburg, de dienst Samenleven van Beringen en geëngageerde ouders.

Het doel was om de onderwijskansen van de leerlingen te verbeteren en tegelijk de kinderen, hun ouders en de buurt als geheel te versterken. Naast gelijke onderwijskansen moest er daarom een laagdrempelig en betaalbaar vrijetijdsaanbod komen in de wijk. Tegelijk wilde De Terriling de bestaande clubs toegankelijker maken.

Een van de manieren om kinderen naar dat vrijetijdsaanbod te lokken was het zomerkamp dat De Terrilling eind augustus 2018 organiseerde. De bedoeling was om de kinderen van Beringen-Mijn een week lang onder te dompen in een ruim aanbod van activiteiten.

Het zomerkamp was bedoeld voor kinderen tussen drie en twaalf jaar, waarbij de kinderen in groepen van hun leeftijd zaten. In de voormiddag waren er taalspelletjes, in de namiddag volgde telkens een andere activiteit. Dat kon iets sportiefs zijn, zoals rugby spelen of gaan zwemmen, of samen muziek leren spelen.

Per kind betaalde een gezin tien euro – en als het recht had op een verhoogde tegemoetkoming, was dat zelfs maar vijf euro. De week vol pret werd afgesloten met een groot buurtfeest, want de Brede School mikt nu eenmaal op de hele buurt.

> ZOMERKAMP DE TERRILLING

37

Toen de VĂŠloBus voor het eerst uitreed, waren er drie kinderen.

Een dikke maand later waren dat er al twaalf

Nijvel — Waals-Brabant

Een schoolbus van fietsen

MATEXI PROJECT

Een schoolbus is veilig voor de kinderen die erin zitten, maar het is niet de gezondste of meest milieuvriendelijk optie.

Fietsen is wel gezond en goed voor het milieu, maar sommige ouders maken zich zorgen over de verkeersveiligheid. Dus kwam de vzw GRACQ Nivelles met het idee van de VéloBus op de proppen.

Net zoals bij de schoolbus verplaatsen leerlingen zich iedere woensdag in groep naar school, alleen zitten ze op een fiets in plaats van in een zetel. Want fietsen in groep is veiliger dan alleen fietsen, terwijl je wel de klimaat- en gezondheidsvoordelen bewaart. Volwassen begeleiders fietsen mee langs een route en volgens een schema die vooraf door alle belanghebbenden zijn vastgelegd.

Het eerste VéloBus-project verbond de buurt Campagne du Petit Baulers, een project van Matexi, met het Institut Sainte-Thérèse, een goeie twee kilometer verderop. Iedere woensdag vertrok de fietsbus om kwart voor acht naar school, de terugkeer was gepland rond 13 uur.

Toen de VéloBus eind februari 2019 voor het eerst uitreed, waren er drie kinderen.

Begin april waren dat er al twaalf.

Het leuke is dat buren elkaar via de Vélobus leerden kennen en dat ze samen naar oplossingen zochten om zich te verplaatsen. Niet alle kinderen die wilden meerijden, hadden echter een fiets. Daarom werkte GRACQ samen met de coöperatie Ateliers Vélo: zo konden kinderen een fiets lenen.

Een andere behoefte die naar boven kwam, was de nood aan fietsvaardigheden en kennis van de verkeersregels. Niet alleen voor kinderen, maar ook voor hun ouders, want sommige ouders hadden al jaren niet meer gefietst.

> VÉLOBUS

39

De skaters van Ottignies mogen de voormalige site van een bouwbedrijf minstens drie jaar gebruiken

Ottignies — Waals-Brabant

Gewaagde kunstjes op een oude site

MATEXI PROJECT

In september 2017 kwamen twee zoektochten wonderwel samen in Ottignies.

Matexi zocht een tijdelijke invulling voor de voormalige site van bouwbedrijf Bétons Lemaire, waar het een nieuwe buurt plande. Ondertussen wachtten de lokale skaters al vele jaren op een eigen skatepark. Het antwoord op die twee was een tijdelijk skatepark in de leegstaande panden. Ook een spelletje lasershooten was er opeens mogelijk.

Dat idee was naar boven gekomen tijdens een brainstormsessie die samen met het stadsbestuur van Ottignies was georganiseerd. Want Matexi wilde dat de buurtbewoners inspraak hadden in het hele proces. Op die vergadering bleek dat de skateboarders van Ottignies stonden te springen voor een plek om nieuwe skills te oefenen, want de ontwikkeling van een gepland skatepark bleef maar aanslepen. Het oude terrein van Bétons Lemaire was de ideale locatie om ongestoord te skaten.

Het waren de skaters zelf die de skatemodules bouwden en op het terrein installeerden. Zowel het skatepark als de lasergames mochten er minstens drie jaar blijven. De start van de ontwikkeling van de nieuwe buurt, die naast commerciële ruimtes zevenhonderd wooneenheden zal tellen, was ten vroegste voor 2020 voorzien.

> SKATEPARK BÉTONS LEMAIRE

41

Meer groen, minder vuil

Eindelijk ging het plein iets betekenen in het leven van de buurtbewoners

Doornik — Henegouwen

Omwonenden maken het plein

3DE PRIJS 2016

La Place Verte klinkt idyllisch, maar het was lange tijd een leeg doorgangsplein, weliswaar omzoomd met bomen.

Vooral passanten gebruikten het plein om tussen het station en het historische centrum van Doornik te wandelen. Zelden gebeurde er iets, de omwonenden kenden elkaar nauwelijks.

In 2011 besloot de stad daar iets aan te doen. Het plein moest een urban lifestyle point worden. Een slimme combinatie van minimale herinrichting en maximale organisatie van activiteiten moest van het plein een levendige publieke ruimte maken. Er kwamen tuinbakken, een pleinbib en los meubilair. Al die elementen zouden ervoor zorgen dat de buurtbewoners elkaar vaker ontmoetten en het plein meer gingen gebruiken.

Doornik wilde niet zomaar een mooi plein, de stad wilde in de eerste plaats dat de omwonenden actief en in groten getale zouden meehelpen om het plein meer kleur te geven. Vanzelfsprekend was dat niet, want de buurt rond het plein stond bekend als een redelijk moeilijke wijk.

Om het plein te transformeren waren geen indrukwekkende architecturale ingrepen nodig, bovenal moesten de bewoners het gevoel krijgen dat zij verantwoordelijk waren voor hun plein. Dat gebeurde door hen een prominente rol te geven als een soort pleinconciërges. Zo gingen ze vanzelf zorg dragen voor de publieke ruimte.

Het resultaat was dat het plein eindelijk iets ging betekenen in het leven van de buurtbewoners. Het was niet langer een leeg stuk stad: La Place Verte was wat de omwonenden fysiek en emotioneel verbond.

> LA PLACE VERTE

45

Een vergeten hoek werd een levendige lokale hotspot

Roeselare — West-Vlaanderen

Een speelse kippenren voor Krottegem

1STE PRIJS 2016

Krottegem is een oude arbeiderswijk aan de achterkant van het station van Roeselare.

Tussen de kleine arbeiderswoningen en de grote fabriekshallen is er heel weinig plaats voor groen. De publieke ruimte is er vooral functioneel ingericht, wat wil zeggen: gemakkelijk om door te rijden, maar onaangenaam om er rond te kuieren. Het centrale plein in de wijk, de Onze-Lieve-Vrouwemarkt, is in de eerste plaats een parking. Je laat je wagen er achter, maar er is geen reden om er zelf lang te blijven rondhangen.

De inwoners van de wijk besloten daar iets aan te doen. Hoe konden ze hun buurt levendiger maken? Hoe konden ze van hun plein een plaats maken waar mensen wel naartoe wilden komen?

Het idee borrelde op om er een openbare kippenren te bouwen. En om een plaats te voorzien waar je bloembollen kon planten. Waarom geen kruidenbakken? En misschien moesten er op het plein speeltuigen komen voor de kinderen en zitbanken voor hun ouders?

Een tiental vrijwilligers sloeg aan het klussen met het materiaal dat een lokale ondernemer had geleverd. In de zomer van 2015 was het zover: Kippegem was een feit. Krottegem had een kippentuin met speel- en zithoek.

Al heel snel vonden jonge gezinnen de weg naar de nieuwe ontmoetingsplaats.

Mensen die in de buurt werkten, kwamen er lunchen. Ook ouderen en wie minder mobiel was, vond er een bekoorlijk rustplekje. Het gemarginaliseerde plein werd een lokale hotspot. Wat lang een lege, vergeten hoek was, kreeg plots een levendige invulling.

En net zoals de kippen iedere dag hun ei legden, kwamen er voor Kippegem iedere dag nieuwe ideeën bij.

> KIPPEGEM

47

 Gemeente — Provincie

Doelen van De Lochting > Verschillende organisaties en diensten laten samenwerken om lokale kansarmoede te bestrijden

> De maatschappelijke

participatie en integratie van kwetsbare groepen verhogen

> Een divers publiek

aanspreken en samenbrengen op een plek voor iedereen

 Ronse — Oost-Vlaanderen

De beste groenten zijn sociale groenten De Lochting is een sociale moestuin. Dat betekent dat niet de groenten centraal staan, maar wel de mensen.

In 2015 veranderde een groot braakliggend terrein in de aandachtsbuurt Prinskouter in een ecologische tuin voor de hele wijk. Het stadsbestuur van Ronse had er samen met enkele welzijnsorganisaties zijn schouders onder gezet.

De buurtbewoners leerden er ecologisch te tuinieren, maar de moestuin was er niet zomaar om mensen te tonen hoe ze zelf gezonde groenten konden kweken.

Van in het begin was het de bedoeling om de buurtbewoners samen te brengen.

De Prinskouter telt als multiculturele wijk immers nogal wat maatschappelijk kwetsbare inwoners.

De Lochting moest een warme buurttuin worden, waar ook plaats was voor ontspanning. Daarom werden de bewoners van in het begin zoveel mogelijk betrokken bij de uitwerking van het project. Er moest ook ruimte komen voor natuurbeleving, want de wijk had nood aan meer groen.

Dankzij De Lochting werd Prinskouter een referentiepunt in Ronse. De wijk toonde dat een traditionele volkse buurt de omschakeling kan maken naar een duurzame, aantrekkelijke buurt en dat alle inwoners daaraan kunnen meewerken en er ook voordeel uit halen.

> SOCIALE MOESTUIN DE LOCHTING

49

Het bestuur vertrouwde en ondersteunde de experimen­ ten van creatieve bewoners

Gent — Oost-Vlaanderen

Paradijselijk leven op straat Het begon in 2013 met twee Gentse straten.

Drie jaar later waren er al meer dan twintig Leefstraten.

In samenwerking met de stad en privésponsors stimuleerde vzw Lab van Troje bewoners om hun straat om te toveren tot een klein paradijs. Asfalt verdween onder een grasgroene mat, er werd meubilair in elkaar gevezen om op te relaxen en om aan te eten. Plantenbakken zorgden voor een weelderige atmosfeer.

Zeker in de nauwe, grauwe straten van volkswijk Brugse Poort was de transformatie enorm. Autoverkeer werd geweerd, gezinnen verlieten hun woning om op straat te leven.

De Leefstraten werden een succes dankzij constante begeleiding, opvolging en evaluatie. Waar nodig werd het concept aangepast en verbeterd. Er ontstond een dynamiek tussen de Stad – het bestuur – en de stad – de bewoners. Het bestuur vertrouwde en ondersteunde de experimenten van creatieve bewoners, zodat hele buurten van aanschijn konden veranderen. Het openbaar domein kreeg een meer betekenisvolle invulling.

De straat in zo’n prominente rol plaatsen was een voorbeeld van hyperlokaal zelfbestuur. Vanuit andere steden was de interesse voor die vorm van sociale innovatie groot. Ondertussen kreeg het concept navolging in Antwerpen, Rotterdam, Groningen en Utrecht.

> LEEFSTRAAT

51

Gemeente — Provincie

Senioren hebben het gevoel dat ze met iets zinvols bezig zijn wan­ neer ze tuinieren

 Laarne — Oost-Vlaanderen

Wanneer kinderen en ouderen samen gaan tuinieren Wanneer ouderen in een woonzorgcentrum terechtkomen, worden ze wel goed verzorgd, maar vaak hebben ze het gevoel dat ze niet meer bijdragen tot de maatschappij.

Daar besloten het OCMW van Laarne en woonzorgcentrum Hof ten Kouter iets aan te doen. Hun oplossing? Een deel van het terrein van het woonzorgcentrum omtoveren tot een ecologische moestuin waar ook schoolkinderen en buurtbewoners terechtkunnen.

Zo zorgt het samentuinproject voor contact tussen de generaties, doet het mensen nadenken over gezonde voeding en laat het zowel kinderen als ouderen bewegen. In de moestuin is er geen plaats voor pesticiden en kunstmeststof.

Met de oogst van groenten en fruit kan het alle kanten uit: kinderen, buurtbewoners en senioren kunnen die meenemen of de keuken van de buitenschoolse kinderopvang verwerkt de groenten tot een gezonde maaltijd.

Het contact met jonge mensen doet de bewoners van het woonzorgcentrum deugd. Bovendien hebben ze het gevoel dat ze met iets zinvols bezig zijn wanneer ze tuinieren. Ze maken actief deel uit van een project en dus van de maatschappij.

Er werd ook gedacht aan de ouderen die fysiek niet meer in staat zijn om zelf een handje toe te steken. Door zitbanken te plaatsen kunnen ook zij genieten van de gezellige drukte en van het wonder van groeiende groenten en bessen.

Het samentuinproject toont mooi aan dat je ook als bewoner van een verzorgingshuis nog altijd kunt meewerken aan een inspirerend project dat goed is voor het milieu en voor de gezondheid.

> SAMENTUIN HOF TEN KOUTER

53

Gemeente — Provincie

Een laagdrempelige strategie kan een heel ingrijpend effect hebben

> PROJECT 54

Grâce-Hollogne — Luik

Hoe compost grauwe appartementsblokken doet opleven

3DE PRIJS 2017

Ieder jaar leek er zich meer afval op te stapelen tussen de zestien woonblokken van la Cité du Flot, een sociale wijk in Grâce-Hollogne.

Enkele honderden huurders leefden in een omgeving waar netheid almaar verder zoek raakte. In 2010 had het gemeentebestuur beslist dat alle afval voortaan zou worden opgehaald in containers, maar in la Cité du Flot had die maatregel een averechts effect. De containers puilden uit, vuilnis slingerde rond.

De troosteloze aanblik van de braakliggende grond tussen de parkeergarages maakte niemand vrolijk.

Er moest worden ingegrepen.

Compostage de la Cité du Flot koos voor een educatieve aanpak en trok de bewoners mee in het bad. Een gemeenschappelijke composteerruimte leerde hen hoe ze duurzaam konden omgaan met hun huishoudelijk afval. Door beter te sorteren en etensresten te composteren slonk de hoeveelheid vuilnis in de containers. Zo ging er ook minder afval rondslingeren.

De huurders van de woonblokken hadden een manier gevonden om hun buurt proper te krijgen en te houden. Het compost kon worden gebruikt om planten en bloemen te bemesten. Zo droeg de woonwijk ook bij aan duurzame ontwikkeling.

Daarnaast was er een sociale factor. Jong en oud ontmoetten elkaar aan de composteerruimte, wisselden weetjes uit. De band tussen de bewoners werd sterker.

Het hele project bewees dat een laagdrempelige strategie met concrete acties een heel ingrijpend effect kan hebben. Buren kregen niet alleen meer respect voor hun omgeving, maar ook voor elkaar.

> COMPOSTAGE DE LA CITÉ DU FLOT

55

 Gemeente — Provincie

De buurtbewoners herwonnen een stukje openbare ruimte

Luik — Luik

Van doorgang tot bruisende tuin In de wijk Laveu van de stad Luik ligt een langgerekt stuk groen in de schaduw van de autosnelweg.

Het is genoemd naar de priester Paul Firket, die in 1942 door de nazi’s werd gefusilleerd. Buurtbewoners gebruikten het terrein lange tijd hoofdzakelijk als doorgang, want er stond nauwelijks meubilair waarop je even kon verpozen.

Toch leefde het lapje natuur. Lokale verenigingen organiseerden er regelmatig activiteiten. Langzaam rijpte het idee om er iets meer mee te doen, om van het park een plek te maken waar buren elkaar ontmoetten, waar er iets te beleven viel, waar je lekker kon eten. De buurtbewoners schoten zelf in actie om van de Jardin de l’Abbé Firket een echte tuin te maken voor iedereen.

Begin 2016 kwamen er nieuwe banken en in 2017 verschenen er ook twee grote tafels. Er kwamen speeltuigen voor kinderen bij en daarna fitnesstoestellen voor volwassenen. De voorzieningen kregen vorm, de tuin werd weer tot leven gewekt.

De buurtbewoners hadden een stukje openbare ruimte herwonnen.

> JARDIN DE L’ABBÉ FIRKET

57

Dison — Luik

Laat de straten opnieuw bloeien

2DE PRIJS 2018

Straten en pleinen opfleuren doet wonderen, maar in de Waalse gemeente Dison gingen ze nog een stap verder.

De bewoners van verschillende wijken kregen er de kans om zelf plantenen bloembakken te maken en die vervolgens te beplanten. Door die aanpak ontstond er een nieuwe vorm van betrokkenheid.

Végétalis Action is in essentie een project van herbegroeiing. De publieke ruimte werd heroverd – maar niet alleen door planten en bloemen, ook de bewoners zelf kregen weer controle over hoe hun gemeente eruitzag.

Overheid en burgers bezonnen zich samen

Gemeentebestuur en burgers bezonnen zich samen over wat kon, mocht en moest gebeuren

over wat kon, mocht en moest gebeuren.

Babbelen werd handelen en dat proces creëerde wederzijds begrip. Een keten van activiteiten stimuleerde en kanaliseerde al het engagement, waardoor zowel knutselaars als tuiniers aan hun trekken kwamen.

Végétalis Action sluit aan bij de gemeenschaps- en solidariteitstuinen van Dison.

Bewoners beheren en onderhouden die tien individuele kavels zelf. Voor sommigen waren die percelen echter moeilijk te bereiken. Dat loste de gemeente op door kweekbakken in het straatbeeld te plaatsen.

Op die manier kregen buurten een frisse, fleurige uitstraling en werd de publieke ruimte aantrekkelijker. Tegelijkertijd groeide er een gemeenschappelijk gevoel van verantwoordelijkheid: iedereen voelt zich zowel gebruiker als eigenaar van het project.

Dison heeft bewezen dat een lokale overheid buurtrelaties kan opkrikken en een groot project toch werkbaar kan maken.

> VÉGÉTALIS ACTION

58

Denderleeuw — Oost-Vlaanderen

Een petanqueplein als kloppend hart van een dorp Welle, een deelgemeente van Denderleeuw, heeft een bijzonder plein: het Popolplein.

Het is een petanqueplein met zithoek dat werd genoemd naar buurtbewoner Paul De Wolf, alias ‘de Popol’. Hij was een van de bezielers van het nieuwe pleintje, maar overleed enkele maanden voor de officiële inhuldiging ervan in 2012.

Ondertussen is het Popolplein een begrip

Popol, de bezieler van

in Welle. Ieder jaar lokken de Popolfeesten

het plein, overleed enkele

een hoop bezoekers naar het petanque-

maanden voor de officiële inhuldiging

plein. Maar daar blijft het niet bij. Drie keer per jaar gaan de buurtbewoners op pad om afval te ruimen in de omliggende straten, telkens met een barbecue of breu-

gelmaal ter afsluiting. Ieder jaar mondt het zomerse petanquetoernooi uit in een mosseldiner. Halloween wordt gevierd met een fuif en er is een kerstmarkt.

Paul De Wolf heeft het allemaal niet mogen meemaken, maar de Popol leeft voort.

> POPOLPLEIN

59

Een eenvoudige plant werd het bindmiddel van een vrolijk en tegelijk slag­ krachtig project

Herne — Vlaams-Brabant

In de ban van de rabarber Kun je de promotie van streekproducten combineren met het ondersteunen van goede doelen en tegelijk ook nog eens werken aan meer verbondenheid tussen de bewoners van een dorp?

Het antwoord luidt: ja.

Enkele enthousiaste inwoners van Herne ontdekten de rabarber, een groente die in de vergetelheid lijkt te geraken. In het Vlaams-Brabantse dorp werd de plant het bindmiddel van een vrolijk en tegelijk slagkrachtig project.

De eenvoudige rabarber kreeg een opwaardering. De initiatiefnemers spoorden hun dorpsgenoten aan om de groente volop te planten, te oogsten en te verwerken tot allerlei lekkernijen. Rabarberconfituur lag voor de hand, maar je kunt met rabarber ook paté, bier en zelfs gin maken. Die culinaire mogelijkheden mobiliseerden heel Herne.

Gedurende één weekend in april 2018 stonden de rabarber en allerlei afgeleide lekkernijen centraal. Er waren proeverijen, wandelingen en tentoonstellingen.

Al die activiteiten brachten geld in de la voor allerlei goede doelen.

Een project als Herne Rabarber’t bewijst dat je een dorp in beweging krijgt met een geestig idee. De gemeente kon de troef van haar landelijke karakter volop uitspelen, de bewoners werkten mee aan een aangename activiteit die ook nog eens nuttig was.

En de rabarber kreeg alweer een nieuwe jeugd.

> HERNE RABARBER’T

61

 Sint-Niklaas — Oost-Vlaanderen

Van dor braakveld naar warm weiland In de Dillaartwijk in Sint-Niklaas lag een braakliggend terrein, eigendom van de stad, waar buurtbewoners graag iets mee zagen gebeuren.

Waarom zouden ze het perceel bijvoorbeeld niet opschonen en transformeren naar een weiland?

Het idee werd concreet en de buren werkten samen om een kippenren te installeren, wat meteen een goeie bestemming gaf voor etensresten. Ze plantten kleine fruitbomen en sloegen samen aan het composteren. Ook vonden twee schaapjes een plek op het terrein.

De aanleg van de mini-kinderboerderij en het verzorgen van de dieren brachten de buurt samen. Er ontstonden nieuwe samenwerkingen, de bewoners leerden met elkaar overleggen om afspraken op te stellen. Voor de kinderen waren de dieren een genot.

De aanleg van de kippenren en het verzorgen van de dieren brachten de buurt

Met een beetje creativiteit en overleg kan een braakliggend terrein zoveel meer zijn dan stuk grond waarop toevallig geen gebouw staat.

samen

> MINI-KINDERBOERDERIJ MET SAMEN COMPOSTEREN

62

Herstal — Luik

Een zomerparadijs in het centrum van de stad

1STE PRIJS 2019

De typisch Belgische kwakkelzomers zijn geen probleem voor Herstal.

Daar importeerden ze een mediterrane vakantie naar het Jean Jaurèsplein, in het centrum van de stad. Plots verscheen er een zomerparadijs met cafeetjes, spel- en sportvoorzieningen, podia voor muziek en theater, en vooral: veel plaats voor ontmoeting, amusement en plezier.

Meer dan duizend mensen ontdekten er een combinatie van traditie en experiment. Het aanbod sprankelde, iedereen kon er heerlijk grasduinen.

Er werd gekookt, geproefd en gesmikkeld, en bovenal gebeurde dat samen.

Al twee jaar op rij is Herstal erin geslaagd de wat lusteloze, ingedommelde sfeer te verdrijven. Zelfs wanneer het regende en het frisser was dan je zelfs van een Belgische zomer mocht verwachten, waren er voldoende beschutte ruimtes om van het prikkelende aanbod te genieten.

Bewoners konden gewoon vakantie nemen in hun eigen woonomgeving

Vanaf half juli tot en met de eerste week van augustus veroverde dit zomeroffensief Herstal iedere dinsdagnamiddag.

Het vormde een prettig alternatief voor een verre reis: bewoners konden gewoon

vakantie nemen in hun eigen woonomgeving.

De zomerse happenings bewezen dat de inwoners van Herstal echt samenleefden. Ze bouwden er actief contacten op, wat op zijn beurt een mooie voedingsbodem was voor een nog hechtere gemeenschap.

Het stadsbestuur had goed ingezien dat samen genieten de poort opent voor beter samen leven.

> CET ÉTÉ ON PREND LA PLACE

63

De inrichting bevordert de gezelligheid en nodigt uit om feestjes te organiseren

Fleurus — Henegouwen

Een gemeenschappelijke tuin als knooppunt van de buurt In het hart van de sociale woonwijk Lambusart, in de gemeente Fleurus, kwam in 2016 een gemeenschappelijk tuinproject tot stand.

Het project moest een nieuwe dynamiek tussen burgers creëren en intergenerationele uitwisselingen bevorderen. Daar lijkt het ook in te slagen.

Het idee was om een extra ontmoetingsruimte te bieden aan gezinnen, met de installatie van een barbecue, een kiosk, banken en speelmodules. De inrichting bevordert de gezelligheid en nodigt uit om feestjes te organiseren. Dat versterkt het gemeenschapsgevoel in de omgeving. De bedoeling is dat de tuin zich ontwikkelt tot een gemeenschappelijk goed. Buurtbewoners en de lokale school staan in voor het beheer.

Twee keer per week houdt de dienst Sociale Zaken van Fleurus permanentie en dan kunnen kinderen spelletjes spelen en voetballen. Tegelijk wordt hen bewustzijn over netheid bijgebracht.

In andere districten van de gemeente Fleurus is er ondertussen ook interesse in zo’n wijktuin.

> MON QUARTIER ET NOUS! J’Y VIS J’Y RESTE

65

Gemeente — Provincie

> PROJECT 66

Gemeente — Provincie

Een huis voor de buurt

> PROJECT 67

 Gemeente — Provincie

Tot op vandaag vormt De Kruitfabriek het bruisende hart van de wijde omgeving

Vilvoorde — Vlaams-Brabant

Warme invulling voor een oude industriële site

MATEXI PROJECT

Doet de naam De Kruitfabriek een belletje rinkelen?

Inderdaad, in 2012 verscheen er onder die naam een actualiteitsprogramma op de televisie. Het programma ontleende zijn naam aan de locatie waar het werd opgenomen: een voormalige buskruitfabriek langs het zeekanaal in Vilvoorde.

Het tv-programma werd na amper een halfjaar al uit de ether gehaald, maar de naam blijft voortbestaan, want in datzelfde gebouw loopt sinds 2016 een buurtontmoetingsprogramma.

De Kruitfabriek is het enige overblijvende industriegebouw te midden van een site waar Vilvoorde stevig verandert. Eromheen ontstaat een nieuwe buurt, waar ongeveer duizend wooneenheden komen. De Kruitfabriek biedt nu plaats aan een bar, een evenementenhal, een cultuurruimte enzovoort.

Het is een tijdelijke invulling van de oude site, maar tot op vandaag vormt De Kruitfabriek wel het bruisende hart van de wijde omgeving. Ze is een creatieve ontmoetingsplek geworden die toont dat grootschalige stadsvernieuwing ook boeiend en plezierig kan zijn. Een rijk aanbod van evenementen en de aanwezigheid van creatievelingen in werkstudio’s zorgen ervoor dat omwonenden en bezoekers de weg ernaartoe blijven vinden. Naast de oude fabriekshal ligt ook nog eens de Kruittuin, waar buurtbewoners gebruik kunnen maken van een stukje groen aan het water.

Ondanks zijn industriële verleden kreeg het oude gebouw een warme, sociale invulling. Het werd een buurthuis voor de grootstedelijke rand rond Brussel.

De Kruitfabriek is een hefboom voor de ruime omgeving.

> DE KRUITFABRIEK

69

 Gemeente — Provincie

Alleen al de oprichting van het dorpshuis verenigde het hele gehucht

Neerpelt — Limburg

Niets houdt een verenigd dorp tegen Toen café De Club de deuren sloot, was dat een drama voor Grote Heide, een afgelegen gehucht in Neerpelt.

Het verenigingsleven bloeide er rijkelijk, maar De Club was het enige café.

Plots verloren de bewoners en verenigingen van Grote Heide hun vaste plaats om af te spreken.

Daarop namen de buurtbewoners het heft in eigen handen. Ze sloten een deal met de eigenaar van het pand: als ze verbouwingswerken doorvoerden, mochten ze het pand een jaar lang gratis gebruiken. De bewoners en verenigingen grepen de kans om een jaar te proefdraaien als dorpshuis ’t Kruispunt. En jawel, dat marcheerde.

Na dat eerste jaar besloot de buurt om het gebouw te kopen, maar met welk geld? Ze verzamelden subsidies, ook de gemeente bood steun en toen volgde de ultieme test: een crowdfunding. Die zou meteen duidelijk maken of er in Grote Heide wel een draagvlak was voor zo’n dorpshuis.

De respons was overweldigend. Honderden mensen en bedrijven deden hun duit in het zakje – hun naam staat vereeuwigd in de steigerhouten afwerking van het interieur. Door zomaar liefst 25.000 euro in te zamelen kon ’t Kruispunt een lening afsluiten bij de bank.

Alleen al de oprichting van het dorpshuis verenigde het hele gehucht.

Zodra de werking op poten stond, werd ’t Kruispunt effectief een kruispunt: verenigingen kunnen er vergaderen, bewoners ontmoeten er elkaar, er is plaats voor dienstverlening. Een grote groep vrijwilligers zorgt ervoor dat het dorpshuis blijft draaien en dat het een ontmoetingsplaats is, niet zomaar een café.

Grote Heide nam zelf het intitiatief om zijn gemeenschapsleven opnieuw uit te vinden. De bewoners streefden hun doel na met inzet en volharding.

Nu plukken ze er allemaal de vruchten van.

> DORPSHUIS ’T KRUISPUNT

71

Gemeente — Provincie

Alveringem — West-Vlaanderen

Hoe twee problemen elkaar kunnen oplossen

1STE PRIJS 2017

Beveren aan de IJzer is een dorp in de Westhoek, een plattelandsregio zoals je die bijna niet meer vindt in het verstedelijkte Vlaanderen.

De deelgemeente van Alveringem telt zo’n zevenhonderd inwoners, ongeveer negentig procent van de oppervlakte is nog open ruimte.

Die landelijkheid heeft ook een keerzijde: het openbaar vervoer is erg zwak uitgebouwd, de busverbindingen zijn alleen gericht op scholen. Daarnaast is er heel wat vereenzaming. Veel oudere inwoners zijn minder mobiel, wat problematisch is in een dorp waar vrijwel alle diensten verdwenen zijn.

In Beveren bevindt zich wel De Lovie, een instelling voor mensen met een verstandelijke beperking. De Lovie ijvert ervoor dat die personen actief deelnemen aan de samenleving, maar sociale relaties uitbouwen is vaak moeilijk voor hen.

Begin 2017 vielen de puzzelstukjes in elkaar met de opening van het Dorpspunt in Beveren. De inwoners van Beveren aan de IJzer kunnen nu eindelijk weer winkelen in hun eigen dorp: de buurtwinkel biedt verse producten aan van lokale leveranciers. Je wordt er bediend door de bewoners van De Lovie.

Het Dorpspunt in Beveren is zelfs méér dan een buurtwinkel: inwoners kunnen er terecht om hun fiets te herstellen of om er één te lenen. Ook voor allerlei klusjes mogen ze er aankloppen.

Het Dorpspunt in Beveren werd zo een plek van verbinding, een nieuwe draaischijf voor het dorp. Mensen met een beperking nemen er deel aan de samenleving en de bewoners van het dorp krijgen hun verdwenen diensten terug.

Ze ontmoeten er elkaar bij een potje koffie.

> DORPSPUNT IN BEVEREN

73

 Gemeente — Provincie

Jonge mensen leverden energie en daadkracht, de iets oudere inwoners droegen hun ervaring bij

 Montignies-sur-Sambre — Henegouwen

Wat buren zelf doen, doen ze met meer overtuiging Toen de bewoners van het dorp Montignies-sur-Sambre, een deelgemeente van Charleroi, te horen kregen dat hun buurthuis zou sluiten, was dat een shock.

Tegelijk besloten ze onmiddellijk dat ze het daar niet bij zouden laten.

Het buurthuis was immers de enige plaats voor vergaderingen en voor activiteiten van bewoners.

Solidaroctiau werd geboren. De bewoners zouden een eigen buurthuis openen zodat ze opnieuw activiteiten konden organiseren, gericht op iedereen uit de buurt. Zo konden ze het dorp nieuw leven inblazen.

De verschillende generaties werkten samen en droegen allemaal bij aan het gemeenschappelijke project. Jonge mensen leverden energie en daadkracht, de iets oudere inwoners droegen hun ervaring bij.

Doordat ze geloofden in het idee, door te volharden en zich samen achter een concreet project te scharen, slaagden de bewoners erin om hun doel waar te maken. Er ging inderdaad een nieuwe wind door Montignies-sur-Sambre waaien.

> SOLIDAROCTIAU

75

Iedere ochtend is er een sessie zitturnen: bewegen op een stoel

Deerlijk — West-Vlaanderen

Al zittend kun je nog altijd heel goed bewegen

1STE PRIJS 2018

Kenmerkend voor Deerlijk is dat de West-Vlaamse gemeente redelijk wat uithoeken kent.

Naast Sint-Lodewijk zijn dat de Statiewijk, de Molenhoek en Belgiek.

Dat stelde de gemeente voor een probleem: ze wilde alle bewoners bereiken, maar je kunt moeilijk in ieder gehucht een afzonderlijk dienstencentrum oprichten.

Hoe los je dat op? Met een Mobiel Lokaal Dienstencentrum. Zes keer per maand strijkt dat neer op een vaste locatie in de vijf woonkernen van Deerlijk.

Zo zoekt de gemeente mensen actief op in hun eigen woonomgeving.

Telkens zijn jong en oud er welkom vanaf halfelf. Je kunt er gezellig koffiedrinken, een boek ontlenen of lezen in tijdschriften en kranten.

Speciaal voor de oudere Deerlijkenaars is er iedere ochtend een sessie zitturnen.

Zo leren ze bewegen op een stoel. Het is een veilige manier om soepel te blijven, zonder dat ze riskeren om te vallen en botten te breken.

Van bewegen krijg je honger, dus kunnen bezoekers tegen de middag aanschuiven voor een lekkere maaltijd. Zo tanken ze meteen energie voor de namiddagactiviteit: bijvoorbeeld een voordracht, een filmvoorstelling of een dansnamiddag.

De regie van het Mobiel Lokaal Dienstencentrum is in handen van de sociale dienst van het OCMW, die nauw samenwerkt met de cultuur-, jeugd- en sportdiensten. Ook plaatselijke verenigingen worden erbij betrokken. Maar het zijn de buurtbewoners zelf die mee bepalen wat ze ’s namiddags zullen doen.

Op die manier is het Mobiel Lokaal Dienstencentrum ook van hen.

> MOBIEL LOKAAL DIENSTENCENTRUM

77

 Gemeente — Provincie

Het buurthuis draaide de rollen om en ging vooral steunen op de inzet en de goesting van de buurtbewoners

Namen — Namen

Een buurthuis vertrekt van de buren, niet van het huis De zeven buurthuizen in Namen vertellen al meer dan vijftien jaar vele succesverhalen.

Maar het maison de quartier van de dichtbevolkte wijk Germinal zorgde met een forse injectie van creativiteit voor nieuwe inspiratie. Het buurthuis draaide de rollen om en ging vooral steunen op de inzet en de goesting van de buurtbewoners.

De eerste stap was om de aandacht van de buurtbewoners te trekken en hen te prikkelen. De gewone buurtwerking werd daarom aangevuld met een breed scala van uiteenlopende activiteiten: een schrijfgroep, een rapworkshop, minivoetbal, het inrichten van zithoekjes en rustplaatsen.

Er was daarbij bijzondere aandacht voor de interesses van jonge mensen – tijdens de schoolvakanties bereikte het buurthuis driehonderd kinderen. Tegelijk bleef het de bedoeling om de verschillende generaties gezamenlijk te betrekken.

Zoveel mogelijk bewoners met elkaar verbinden, hoe divers de bevolking ook was, daar ging het om. Zo vonden jong en oud elkaar in een zangkoor, buren trokken samen op uitstap, er was een eierenjacht…

Zodra de interesse van de bewoners was gewekt, was het de bedoeling hen ertoe aan te zetten zich meer te engageren in hun buurt.

Het buurthuis van Germinal toonde hoe je een bestaand initiatief nieuw leven kunt inblazen. Dat vergt aanvankelijk energie en vraagt een goede begeleiding, maar het resultaat is dat het enthousiasme opnieuw opflakkert en dat de activiteiten beter gaan aansluiten bij de buurtbewoners.

> MAISON DE QUARTIER DE GERMINAL

79

 Gemeente — Provincie

Vignoble Associatif de Genval illustreert wat er gebeurt wanneer buurtbewoners fantasie koppelen aan doorzetting

> PROJECT 80

Genval — Waals-Brabant

Een wijngaard van en voor de buren Als je aan iets begint, heb je lef en doorzettingsvermogen nodig, anders lukt het niet. Maar: soms zijn ook tijd en geduld onontbeerlijk.

Al in 2011 plantten buurtbewoners van l’Avenue des Combattants een wijngaard. Ze vonden een geschikte plaats in de tuin van de oude villa Beau-Site, die eigendom was van het gemeentebestuur. In het weekend onderhielden ze de ranken, tot die groot genoeg waren om druiven te produceren.

Dat werk was en blijft intens: de wijngaard telt immers zo’n achthonderd ranken.

Er moet worden gesnoeid en gewied, scheve palen moeten worden rechtgezet.

Pas na jaren van geduld en doorzetten konden de buurtbewoners eindelijk druiven oogsten én wijn maken.

De wijngaard groeide uit tot een plaats waar mensen elkaar ontmoetten en kennis uitwisselden. Het was een ideale bestemming voor schoolbezoeken.

De lokale bibliotheek en het cultuurcentrum programmeerden er activiteiten.

Elk jaar adopteerde een bekende schrijver er een wijnrank, om meteen ook de cuvée van het jaar met zijn naam te vereren.

Na iedere oogst vullen de wijnboeren ruim zevenhonderd flessen, die vervolgens drie jaar rijpen in de kelders van de oude villa. Alle geëngageerde medewerkers krijgen een fles cadeau. De rest van het geestrijke druivennat is bedoeld voor de aperitiefjes na noeste werkbeurten en voor lokale feestmomenten.

Vignoble Associatif de Genval illustreert wat er kan gebeuren wanneer buurtbewoners fantasie koppelen aan doorzetting. Daar kan een prachtig, duurzaam gemeenschapsproject uit groeien. De wijngaard werd een stukje levend erfgoed, een plaats waar doeners én genieters samen het glas heffen.

> VIGNOBLE ASSOCIATIF DE GENVAL

81

Geel — Antwerpen

Het dorpje dat zichzelf redde Het dorpje Stelen, dat deel uitmaakt van de stad Geel, heeft een beetje een meelijwekkende uitstraling, zowel in de ogen van buitenstaanders als in die van nieuwe bewoners.

Zelfs mensen die er al jarenlang wonen, kijken soms meewarig naar hun eigen dorp. Voor velen is Stelen het dorpje dat langzaam verdwijnt tussen het Albertkanaal, de E313, de industrie en de windmolens.

Omdat dat imago iets te nadrukkelijk begon te leven, schoten enkele enthousiaste bewoners in actie. Ze wilden het dorpsleven opnieuw aanwakkeren.

Een prachtige locatie bood kansen om er een gezellige ontmoetingsplaats te creëren

En ze zagen daar mogelijkheden toe.

Aan een centraal gelegen plein lag immers een Chirolokaal dat al jaren niet meer werd gebruikt, maar dat eigendom was van de stad Geel. Zouden ze daar geen pop-

upterras kunnen organiseren? Die prachtige locatie bood al meteen kansen om een er gezellige ontmoetingsplaats te creëren. In 2018 voerde de stad alvast groenwerken uit en bracht ze reparaties aan waar nodig.

Sindsdien beweegt er iets in Stelen. Er ontstaan ideeën voor heel diverse activiteiten om zoveel mogelijk geïnteresseerden te bereiken. Ook de socioculturele verenigingen kunnen zich beter tonen en nieuwe leden werven.

Nu de Stelenaars hun eigen dorp meer gaan appreciëren, begint het imago in de buitenwereld langzaam te keren.

> STELEN ONTMOET STELEN

82

Herselt — Antwerpen

Van oud klooster naar nieuw buurthuis In Bergom, een gehucht in Herselt, stond een leegstaand klooster dat opfrissing kon gebruiken.

Het plan rees dat alle verenigingen zouden samenwerken om het gebouw een nieuwe bestemming te geven, vandaar de projectnaam ‘Maak dat mee!’

Vervolgens zouden zij het oude klooster kunnen gebruiken als buurthuis en centrale ontmoetingsruimte.

De gemeente Herselt werd overtuigd van de zin van het project en kocht het pand aan. De plannen voor de herinrichting werden werkelijkheid in de zomer

Wanneer verenigingen

van 2019. Alle verenigingen engageerden zich om hun schouders onder het buurt-

samenwerken, leidt dat

huis te blijven zetten.

ook tot meer verbinding

Op die manier werd het voormalige kloos-

onder de buurtbewoners

ter een lokaal dienstencentrum dat de lokale verenigingen ruimte en zuurstof gaf. Bij de totstandkoming werkten de

verschillende verenigingen intens samen, wat vervolgens ook kon leiden tot meer verbinding onder de dorpsbewoners en tot een inclusiever dorp.

Het gebouw is ideaal gelegen, centraal in het dorp. Doordat de kerk en de school in de nabijheid liggen, is er altijd veel passage van buurtbewoners.

Onder toezicht van het OCMW nemen lokale vrijwilligers het beheer in handen.

Herselt ziet het gemeenschapshuis van Bergom als een proefproject.

Als de opzet slaagt, krijgen ook andere deeldorpen mogelijk hun buurthuis.

> MAAK DAT MEE!

83

Gemeente — Provincie

> PROJECT 84

Gemeente — Provincie

Goeiedag doet deugd

> PROJECT 85

Gemeente — Provincie

Deurhangers zijn een beproefde reclamestunt, maar in Astene kreeg de actie een originele, maatschappelijke invulling

> PROJECT 86

Astene — Oost-Vlaanderen

Complimenten met deurhangers De beste buren zeggen altijd goeiedag.

Ze rijden consequent trager wanneer er kinderen op straat spelen. Ze houden mee de straat proper.

We appreciëren zulke buren, maar soms zeggen we hen te weinig hoezeer we hun bijdrage aan de buurt appreciëren. Daarom verdeelde Beweging.net Astene, in samenwerking met de KWB en het stadsbestuur van Deinze, tweeduizend deurhangers onder de inwoners van Astene – één voor elk gezin.

Fantastische buur(t) heette de actie.

Het concept was eenvoudig: op zo’n deurhanger kon je aanvinken wat je zo beviel aan je buurvrouw of -man. Dat lijstje met complimenten hing je vervolgens aan haar of zijn deur.

Deurhangers zijn een beproefde reclamestunt, maar in Astene kreeg de actie een originele, maatschappelijke invulling. Het werd een techniek om buren te activeren en te verbinden. Dat buren elkaar zulke expliciete complimenten gaven, creëerde een hefboomeffect. Immers: weten dat je buren jouw spontane gedrag op prijs stellen, vergroot je hechting aan je buurt alleen maar. Zo maak je het maatschappelijk weefsel een heel stuk sterker.

> FANTASTISCHE BUUR(T)

87

 Gemeente — Provincie

De school diende als hefboom voor een beter buurtleven

 Lokeren / Sint-Niklaas / Mechelen

Ook ouders leren bij van een sterke buurtschool Concentratiescholen hebben een slechte naam: het niveau zou er lager liggen en ze zouden vooral een verzameling zijn van kansarme kinderen, dikwijls met een migratieachtergrond.

Daarom wilden de steden Lokeren, Sint-Niklaas en Mechelen concentratiescholen weer opwaarderen tot echte buurtscholen.

De bedoeling van School in Zicht was ervoor te zorgen dat scholen opnieuw een afspiegeling zouden zijn van hun buurt, een plek waar kansarme en kansrijke kinderen elkaar ontmoeten en samen in de klas zitten.

Dat probeerde School in Zicht te bereiken door een resem activiteiten te organiseren voor kansrijke ouders die voor een schoolkeuze stonden. Zo leerden de ouders hun buurtscholen kennen en ontstonden er netwerken van ouders.

Op die manier raakten kansrijke kinderen ook ingeschreven in de buurtscholen, vaak in groepsverband. De sociale mix in de buurtschool steeg. Kinderen met heel diverse achtergronden leerden er samen te spelen, werken...

De structurele manier waarop dit initiatief de buurtschool in ere herstelde, is indrukwekkend. De vrije schoolkeuze was de grafdelver van de buurtscholen van weleer, maar School in Zicht gebruikte diezelfde vrije schoolkeuze in zijn voordeel. De school diende als hefboom en zette het kleuter- en basisonderwijs in voor een beter buurtleven.

Dit slimme project krijgt jaar na jaar meer navolging in andere steden en gemeenten, de effecten kunnen nog lang blijven doorwerken.

> SCHOOL IN ZICHT

89

De buurtgezellen hadden aandacht voor de kleine, soms verborgen noden van mensen die hulp nodig hebben

Neerpelt — Limburg

Soms doen de kleine beetjes het meeste deugd Het bestaande, professionele zorgaanbod levert uitstekend werk. Mantelzorgers doen hun uiterste best om hulpbehoevenden bij te staan.

Maar soms ontbreekt er nog iets. Zoals hulp bij kleine taken: een vuilnisbak buiten plaatsen, de was ophangen, planten water geven. Of gewoon een beetje gezelschap en mee een oogje in het zeil houden.

Daarom zetten RIMO Limburg en de gemeente Neerpelt hun schouders onder het project Buurtgezellen, als aanvulling op de bestaande zorg. De buurtgezellen vervingen niet de professionele dienstverlening, maar hadden aandacht voor de kleine, soms verborgen noden van mensen die hulp nodig hebben.

Een coördinator van het zorgnetwerk regelde een goede matching tussen de vrijwilligers en wie een helpende hand kon gebruiken.

De insteek van Buurtgezellen was per definitie inclusief: het waren buren die elkaar hielpen en bijstonden. Het project maakte duidelijk dat ook vrijwilligers een rol kunnen spelen in buurtzorg. Zowel de buurtgezellen zelf als de hulpbehoevenden voelden meer betrokkenheid bij hun buurt.

> BUURTGEZELLEN

91

Gemeente — Provincie

Bij een herfst­ storm bouwden dertig buren in een mum van tijd een dijk van zandzakjes

Roeselare — West-Vlaanderen

Een rampenplan op maat van de wijk Op 31 mei 2016 trof zware wateroverlast de wijk Groenpark in Roeselare.

Dat was voor de bewoners het signaal om samen het roer in handen te nemen, zodat ze voortaan beter voorbereid zouden zijn op rampspoed.

Het resultaat was Solidariteit 31/5: een concreet draaiboek voor noodsituaties op maat van de wijk. De bedoeling van Solidariteit 31/5 was dat buren elkaar zo snel mogelijk ondersteuning konden bieden bij onheil. Onder het motto ‘denk mee, adviseer, leen uit of help’ kregen de bewoners bijna negenhonderd items aangereikt die de basis vormden voor het solidariteitsplan.

Het lokale rampenplan trad voor het eerst in werking tijdens een herfststorm in november 2016. In een mum van tijd bouwden dertig buren een dijk van zandzakjes om wateroverlast te verhinderen. Het rampenplan toonde dat solidariteit en inzet effectief het verschil kunnen maken.

Het rampenplan was er niet zomaar voor de hele buurt, maar evengoed voor het individu – jong of oud. Zo kwam ook het initiatief ‘Hartaanval? Uw buur is onderweg’ voort uit Solidariteit 31/5: de inwoners leerden wat ze moesten doen wanneer een van hun buren een hartstilstand kreeg. Ontzettend belangrijk, want hoe sneller het hart wordt herstart, hoe groter de overlevingskansen van het slachtoffer.

Sindsdien is een crisissituatie in Groenpark niet alleen een crisis, maar ook een moment waarop de buren hun solidariteit tonen en bewijzen dat ze een sterk georganiseerde wijk vormen. Dat is niet alleen goed voor de betrokkenheid, het is ook gewoon erg efficiënt en mogelijk zelfs levensreddend.

> SOLIDARITEIT 31/5

93

Beloeil — Henegouwen

De koelkast kan uw leven redden Josette Gofflot, een actief lid van de Seniorenraad van Beloeil, kreeg in 2016 een allergische reactie door een medicijn tegen bronchitis.

Dat zette haar aan het denken. Geïnspireerd door een voorbeeld uit het Canadese Québec ontstond het idee voor de Senior Focus: een klein doosje dat de ouderen van Beloeil thuis in de koelkast kunnen bewaren.

Het doosje bevat een formulier dat iemands medische en andere gegevens oplijst, net als de medicijnen die hij of zij gebruikt. Zo weten de hulpdiensten waar ze aan toe zijn wanneer ze bij iemand thuis moeten ingrijpen.

Maar waarom zit dat doosje in de koelkast? Omdat de koelkast een herkenbaar toestel is dat in praktisch iedere woning aanwezig is. Bovendien is een koel-

De Senior Focus bevat een formulier dat iemands medische en andere gegevens oplijst

kast gemakkelijk toegankelijk. Zo hoeven zorgverleners in geval van nood nooit lang te zoeken naar de infokit. Zeker wanneer iemand alleen woont, is het essentieel om geen tijd verloren te laten gaan.

De Senior Focus was gratis en werd

verspreid door de Seniorenraad van Beloeil – zij traden op als ambassadeurs van het initiatief. De doelgroep waren mensen van boven de zestig, al konden ook jongere risicopatiënten er aanspraak op maken. Het laagdrempelige project hielp bij het onderhouden van contact met geïsoleerde inwoners. Net door het sociale isolement van veel ouderen, zeker in een landelijke gemeente als Beloeil, is het project er een van lange duur.

> SENIOR FOCUS

94

 Arendonk — Antwerpen

Een bank voor de hele buurt Soms kan een idee zo eenvoudig zijn dat je je afvraagt waarom niemand er eerder was opgekomen.

Vanaf 2017 circuleert er in Arendonk een grote, ronde bank waarop een hele groep mensen tegelijk kan plaatsnemen. Dat iedereen in een cirkel zit, vergemakkelijkt groepsgesprekken. Evengoed kan de bank zo dienstdoen als tribune wanneer muzikanten optreden of wanneer iemand een voordracht geeft.

Dat iedereen in een cirkel zit, vergemakkelijkt groepsgesprekken

De weerbestendige BuurtBabbelBank staat buiten, want zo krijg je het vlotst mensen bij elkaar. De bank kan verschijnen op het openbaar domein, in iemands voortuin of zelfs aan het einde van een doodlopende

straat. De BuurtBabbelBank wordt niet zomaar ergens gedropt, regelmatig vragen Arendonkse buurtverenigingen ernaar. Zo reist de mobiele bank de hele gemeente rond en leren verschillende buurten haar kennen.

Mooi is dat de bank zelf van eigen bodem is: ze werd gebouwd door leerlingen van Dona (Deeltijds Onderwijs Arendonk).

> BUURTBABBELBANK

95

Wanneer buurtbewoners zich online verbinden, kunnen ze elkaar offline ontmoeten.

Lokeren — Oost-Vlaanderen

Ook online bruist de buurt Hoeveel mensen zijn er niet die honderden ‘vrienden’ hebben op Facebook, maar nauwelijks weten hoe hun directe buren heten?

Een sociale netwerksite is prima als je meningen kwijt wilt of als je grappige gifjes wilt zien, maar als je heel dringend een ei nodig hebt, heb je er niets aan.

Hoplr bracht daar verandering in.

In 2014 bedachten Lokeraars Jennick Scheerlinck en Jonas Heirwegh een sociaal netwerk dat zich puur richtte op buurten. Hun idee: op Hoplr heb je alleen contact met mensen uit je eigen buurt, wat de interacties per definitie erg lokaal maakt.

De eerste centrumstad waar Hoplr voet aan grond kreeg, was Gent. In nog geen jaar tijd meldden zich twintigduizend Gentenaars aan. Snel daarna volgden Mechelen en Sint-Niklaas. Vandaag verbindt Hoplr ruim vijfhonderdduizend gezinnen uit meer dan tweeduizend buurten. Ook lokale overheden en nutsbedrijven gebruiken Hoplr om burgers rechtstreeks te informeren of te betrekken.

Als digitaal buurtnetwerk voor burgerparticipatie en buurtzorg probeert Hoplr de sociale interactie tussen buren te stimuleren. Wanneer buurtbewoners zich online verbinden, kunnen ze elkaar offline ontmoeten. Buren gebruiken de website en bijbehorende app om elkaar beter te leren kennen, spullen uit te wisselen en activiteiten te organiseren.

Tijdens de lockdownmaanden wegens de coronacrisis van 2020 verdrievoudigde het aantal berichten op Hoplr. Buren gebruikten de website om duizenden initiatieven en acties op te zetten. Hoewel iedereen in zijn kot bleef, hielden bewoners toch nauw contact.

> HOPLR

97

Antwerpen & Gent — Antwerpen & Oost-Vlaanderen

Kan ik u Helppen?

Veel mensen hebben hulp nodig die buiten het systeem van de dienstencheques valt.

Dat gaat van shoppen en koken tot administratie afwerken en kinderen afhalen van school. Ook gezelschap of samen met iemand anders een wandeling kunnen maken, is zo’n nood. Precies daarom werd in 2017 in Antwerpen en Gent Helpper opgestart.

De website Helpper.be geldt als ontmoetingsplaats. Hij verbindt mensen die thuishulp zoeken voor dagelijkse taken met hulpvaardige buurtbewoners die een centje willen bijverdienen. Het is thuishulp voor buren en door buren.

De bedoeling is dat de dienst betaalbaar, kwalitatief én flexibel is. Net daarom is het zo belangrijk dat het buurtbewoners zijn die anderen helpen. Zij bieden hulp aan omdat ze in de eerste plaats buren willen helpen, niet omdat het hun job is.

Op Helpper.be kan iedereen voor zichzelf of een dierbare aangeven welke niet-medische hulp hij of zij zoekt. Je kiest welke taken wanneer zouden moeten worden uitgevoerd. Zo komen hulpvragers

Helpper.be verbindt mensen die thuishulp zoeken met hulpvaardige buurtbewoners die een centje willen bijverdienen

> HELPPER

(helppies) in contact met mensen die hulp bieden (helppers). De helppers worden de vaste vertrouwenspersoon van de helppies.

En het digitale platform heeft succes: ondertussen hebben zich al zo’n vierhonderd burgers ingeschreven.

98

Brugge — West-Vlaanderen

Een vriend voor de hele straat Vroeger, toen de wereld kleiner was en mensen dichter bij de kerktoren bleven, had elk dorp een eigen, hecht netwerk.

Nu is zo’n netwerk geen evidentie meer: vele mensen hebben er een, maar evengoed vallen velen uit de boot.

In Sint-Kruis, een deelgemeente van Brugge, voelden buurtbewoners en buurtwerking Het Schuurke dat er nood was aan een sterker sociaal weefsel. Uit die nood ontstond het idee van de Stroatmoaten.

Hoe gaat dat in zijn werk? Per straat is er een stroatmoat. Hij of zij is attent voor de kleine of grote noden van de bewoners. Als die er zijn, worden de betrokkenen discreet en zeker niet opdringerig benaderd. Het kan om iets eenvoudigs gaan als medicijnen halen of de vuilnisbak buiten zetten. Ook verwelkomt een stroatmoat nieuwe buren. Bij een geboorte, ziekte of sterfgeval gaat hij of zij

Een stroatmoat let op

op bezoek, met een kaartje vanwege de hele buurt.

de kleine en grote noden

De bedoeling is dat de stroatmoat een

van de buren, hij komt op

aanspreekpunt is voor acute nood.

bezoek bij een geboorte

Hij fungeert als tussenschakel tussen

of een sterfgeval

vrager en aanbieder en kan inwoners doorverwijzen naar een dienst of een ander project. De stroatmoaten kunnen

ook meehelpen bij het organiseren van spontane initiatieven, zoals een aperitiefje of een koffiemoment in de straat.

Ondertussen zijn de stroatmoaten al bijna vier jaar bezig. Beetje bij beetje bouwen ze aan een sterk netwerk in een warme, zorgzame buurt.

> STROATMOATEN

99

Gezinnen die een ingekleurde tekening ophingen, gaven aan dat ze zin hadden in een gesprek

Willebroek — Antwerpen

Hallo, laten we samen een feestje bouwen In 1980 kwamen twee koppels in de Cardijnwijk wonen, een buurt in Tisselt, op zijn beurt een deelgemeente van Willebroek.

Zij waren er zelf nieuwkomers, maar toch organiseerden ze gedurende zeven jaar samen met anderen de Cardijnwijkfeesten. Op een dag moesten ze echter vaststellen dat ze de nieuwe buurtbewoners niet meer kenden.

Vele oorspronkelijke bewoners waren verhuisd en de buurt was diverser geworden: een op de zeven gezinnen had een migratieachtergrond.

Hoe konden de buren ervoor zorgen dat ze elkaar weer beter leerden kennen?

Er rees een idee. In 2016 dropte het nieuwe wijkteam in elke brievenbus een rolletje papier met een strikje errond: daarmee stelden ze zichzelf voor. Er zat ook een tekening bij van een lokale kunstenaar. Kinderen konden die inkleuren en vervolgens aan het venster hangen. Zo gaven gezinnen aan dat ze zin hadden in een gesprek. Uiteindelijk ging bijna de helft van de gezinnen daarop in.

Het eerste gevolg was een buurtfeest waarbij iedereen kon bijdragen aan een superdivers eetfestijn. In 2017 werd dat buurtfeest herhaald, maar ging er ook aandacht naar een herwaardering van het speelplein. Met steun van de gemeente verschenen er een petanquebaan en picknicktafels. Ook werd er een meertalig aankondigingsbord ingehuldigd met de naam ‘Dag Gebuur Plein’.

Terwijl de buurtfeesten groter werden, ontstonden er ook plannen voor een uitbreiding van de speeltuin, een volleybalplein en extra zitbanken.

Eén ding staat vast: de buren van de Cardijnwijk kennen elkaar weer.

> DAG GEBUUR

101

Leuven — Vlaams-Brabant

Gelukkige geesten in een gezond dorp Wilsele-dorp is een dorp in het noorden van Leuven, gelegen tussen de E314 en het Kanaal Leuven-Dijle.

Hoewel het een compact dorp is, was er toch nood aan meer sociale cohesie. Het welbevinden van de dorpsbewoners kon een opkikker gebruiken.

Daaruit ontstond in 2017 het initiatief Zorgzaam Wilsele Dorp. Het project heeft tot doel om zorgverleners en bewoners samen te laten zoeken naar manieren om de gezondheid en het welzijn van alle inwoners te verbeteren.

Het initiatief brengt in kaart hoe kwetsbare personen in de buurt kunnen worden opgevangen, zonder hun privacy te schenden. Buurtbewoners en zorgverleners verbinden staat daarbij centraal, zodat mensen van elkaar weten of en hoe ze elkaar kunnen helpen.

De focus ligt op positieve gezondheid, want gezond­

De focus van die samenwerking ligt op positieve gezondheid, want gezondheid gaat over meer dan wel of niet ziek zijn.

heid gaat over meer

Positieve gezondheid gaat in de

dan wel of niet ziek zijn

eerste plaats over hoe mensen omgaan met uitdagingen in hun leven en hoe ze

zelf beslissingen kunnen blijven nemen. Zorgzaam Wilsele Dorp wil ervoor zorgen dat de inwoners graag in het dorp wonen en ook langer in hun eigen huis kunnen blijven.

> ZORGZAAM WILSELE DORP

102

Zingem — Oost-Vlaanderen

Een verstandelijke beperking hoeft geen sociale beperking te zijn De Bolster is een voorziening voor personen met een verstandelijke beperking of een niet-aangeboren hersenletsel.

Vijfentwintig jaar geleden besliste de vzw om in te zetten op buitenhuizen: gewone woningen waar de bewoners gedecentraliseerd konden wonen, weg van de voorziening in Zwalm, binnen de maatschappij. Het doel was om de bewoner een zo gewoon mogelijk leven aan te bieden, met ondersteuning waar nodig.

Dat doel kwam mooi tot uiting in Zingem. Daar kocht de vzw in 2004 een woning

Mensen met een verstan­

waar negen bewoners kunnen verblijven.

Samen met hun begeleiders hebben zij

delijke beperking genieten

zich de voorbije jaren ingezet om inclusief

ervan om een rol te vervullen

te mogen en te kúnnen leven in Zingem.

in de samenleving

De weg naar inclusie is een voortdurende zoektocht, maar geeft wel voldoening.

Erbij mogen horen en een rol hebben in de

samenleving zijn erg waardevol voor mensen met een verstandelijke beperking.

In 2016 werd een buurtcomité opgericht vanuit het huis in Zingem: enkele buren vormden een team met de bewoners en hun begeleiders. Een feest en andere ontmoetingsmomenten verstevigden de contacten in de buurt en die contacten blijven leven. Er zijn de dagelijkse begroetingen, een dame uit de buurt gaat regelmatig op stap met de bewoners, een buurman herstelt de fietsen.

Het gaat ook in de andere richting. Zo werkt een bewoner in de bar van de plaatselijke voetbalkantine en de gemeente kan bewoners inschakelen om mee te helpen bij een receptie.

Mensen met een verstandelijke beperking kunnen wel degelijk deel uitmaken van een buurt. Terwijl ze daar zelf van genieten, geven ze ook iets terug.

> BUURTVERVLECHTING EN INCLUSIE

103

Op de Doe-plek krijgen mensen het gevoel dat ze iets nuttigs doen, dat ze hun tijd goed besteden

Zedelgem — West-Vlaanderen

De geneugten van een licht werkje en een flinke babbel Soms willen ondernemers of verenigingen een taak laten uitvoeren die heel eenvoudig is, maar wel veel tijd in beslag neemt. Zoals kaartjes plooien.

Tegelijk zijn er burgers die weinig omhanden hebben en graag met andere mensen zouden samenzitten om een gemakkelijke karwei te doen. Vandaar dat in Zedelgem het idee ontstond van de Doe-plek.

Het initiatief, een samenwerking van Orthoagogisch Centrum Cirkant, sterrenrestaurant Hertog Jan, de vzw Oranje en het OCMW Zedelgem, probeerde een match te maken tussen privézaken en de non-profitsector. Een publieke plek kon fungeren als platform waar buurtbewoners eenvoudige taken konden uitvoeren voor lokale ondernemers, diensten of verenigingen.

Het werkte. Want vele handen maken licht werk. En terwijl je kaartjes plooit, kun je genieten van een leuke babbel. Mensen in contact brengen met anderen heeft wel degelijk een sociale impact. Het verdrijft eenzaamheid en biedt een oplossing voor mobiliteitsproblemen.

Het initiatief startte in 2016 en blijft doorgaan door het enthousiasme van de deelnemers en de zorgzame aandacht voor menselijke interactie.

De cafetaria’s van twee lokale dienstencentra werden een laagdrempelige ontmoetingsplaats voor diverse doelgroepen. Bezoekers krijgen er het gevoel dat ze iets nuttigs doen, dat ze hun tijd goed besteden.

Ook de waardering van de lokale ondernemer heeft betekenis. Jaarlijks nodigt de opdrachtgever, sterrenrestaurant Hertog-Jan, de deelnemers van de Doe-plek uit voor de koffie.

> DOE-PLEK ZEDELGEM

105

Vrijwilligers nodigden minder mobiele mensen uit om effectief de buitenlucht op te snuiven

Koksijde — West-Vlaanderen

De zitbankenwandelroute: bewegen van bank tot bank Wandelen is fijn en gezond, maar een lange wandeling is niet haalbaar voor iedereen.

Kleine kinderen laten zich nog rijden in een kinderwagen, sommige mensen bewegen zich noodgedwongen voort met een rolstoel en wie wat ouder wordt, heeft al eens nood aan een rollator.

In Koksijde mikte het Sociaal Huis heel specifiek op wie zich minder gemakkelijk kan voortbewegen. Het legde een wandelpad aan van vijf kilometer en plaatste om de driehonderd meter een zitbank waar een minder mobiele wandelaar op adem kan komen. Er ging veel aandacht naar de wegbedekking, opdat die zo egaal mogelijk zou zijn voor kleine wieltjes.

Je zou de zitbankenwandelroute louter kunnen beschouwen als een infrastructuurwerk, maar Koksijde deed er meer mee. De gemeente promootte de wandelroute actief en vrijwilligers nodigden minder mobiele mensen uit om effectief de buitenlucht op te snuiven. Zeker voor ouderen werden dat snel momenten om reikhalzend naar uit te kijken. Het is die combinatie van specifieke infrastructuur en systematische begeleiding die van de zitbankenwandelroute zo’n succes maakte.

Elke dinsdagnamiddag is er een groepswandeling onder het motto: SAMEN STAPPEN, EENZAAMHEID SCHRAPPEN. Er ontstaan nieuwe sociale contacten, de deelnemers komen niet alleen om te wandelen, maar ook voor elkaar.

Het wandelpad verfraaide de omgeving en knoopte verschillende wijken fysiek aan elkaar. De begeleiding prikkelde ouderen om zich niet te snel neer te leggen bij hun tanende mobiliteit. Daarnaast ontdekten ook jonge fietsers en ouders met kleine kinderen het pad. Zo vervulde het wandelpad een sociale en recreatieve behoefte van de hele buurt.

> ZET JE MO NÉRE

107

Gemeente — Provincie

Als buurtbewoners met elkaar babbelen, worden gemeen­ schappelijke noden duidelijk

Sint-Jans-Molenbeek — Brussel

Stevige gesprekken versterken de wijk Sint-Jans-Molenbeek worstelt met moeilijke verhalen uit het recente verleden.

De Brusselse gemeente wordt gebrandmerkt als haard van vele problemen en dat weegt op vele bewoners. Dat werd al meteen duidelijk op het eerste gezamenlijke ontbijt dat de Wijkacademie Molenbeek organiseerde.

Aan de ontbijttafel gingen heel wat gesprekken over de littekens die de jongste jaren waren geslagen.

De Wijkacademie was het initiatief van enkele buurtbewoners die mensen wilden samenbrengen. Hun idee: als buurtbewoners met elkaar babbelen, worden gemeenschappelijke noden duidelijk. De Wijkacademie probeerde jongeren, ouderen en gezinnen letterlijk rond de tafel te krijgen.

Voorbijgangers moeiden zich spontaan in de conversaties en daaruit groeide het idee van dialoogtafels. Onder de naam Wereldcafé was het expliciet de bedoeling om gesprekken op te starten tussen mensen en groepen die elkaar gewoonlijk niet eens goeiedag zegden. Elk wereldcafé bereikte zo een honderdtal personen, in een mooie mix van oud en jong, met een soms erg verschillende culturele achtergrond.

Vanuit die gesprekken ontstonden specifieke acties die de bewoners na aan het hart lagen, zoals een benefiet dat geld inzamelde voor Artsen Zonder Grenzen.

Een ander thema was intrafamiliaal geweld, een erg gevoelig onderwerp dat toch succesvol werd aangesneden.

De verfrissende eenvoud was tegelijk de kracht van het Wereldcafé.

Door buurtbewoners met elkaar te laten praten, groeiden het wederzijdse begrip en de solidariteit. Niet alleen overlast en dagelijkse ergernissen kregen aandacht, maar ook moeilijke en zware thema’s.

> WIJKACADEMIE MOLENBEEK

109

Gemeente — Provincie

Een simpele goeiemorgen was vaak al een groot verschil

> PROJECT 110

Vorselaar — Antwerpen

Mensen leren weer voor elkaar te zorgen Zelfs Vorselaar, een kleine, warme gemeente in de Kempen, ontsnapt niet aan sociale vraagstukken.

Uit een onderzoek bleek dat eenzaamheid en sociaal isolement zwaar wogen op heel wat oudere bewoners. Het aandeel oudere inwoners was fors toegenomen in de gemeente en op het platteland gaat vergrijzing vaak gepaard met minder contacten.

Tal van voorzieningen probeerden wel in te spelen op eenzaamheid, maar ze volstonden niet. Er waren nieuwe oplossingen nodig, oplossingen die effect hadden.

Toen ontstond het ZIN-model: het Zorg Informatie Netwerk, geïnspireerd op de Buurtinformatienetwerken (BIN), maar dan met een sociale en solidaire doelstelling. Het eerste ZIN werd opgericht in de Veldstraat, in het centrum van Vorselaar.

Ontmoetingsmomenten – een ontbijt, straatfeest of burenbezoek – verleidden de bewoners om elkaar te leren kennen. Spontaan groeide de bekommernis om elkaar, zonder dat er meteen grote engagementen werden gevraagd.

Een simpele goeiemorgen was vaak al een groot verschil. Zo’n groet leidde tot actieve aandacht en zelfs hulp als het nodig was.

Buurtbewoners voelden zich almaar meer betrokken en zetten graag hun talenten in voor elkaar. Maatschappelijk werkers ondersteunden en stimuleerden het netwerk, maar de zelforganisatie van de buurtbewoners bleek al snel heel stevig te staan.

Het ZIN van de Veldstraat behaalde opvallende successen. Het netwerk was een prima remedie om het isolement te doorbreken, maar bovenal bracht het optimisme en betrokkenheid bij zowat alle buurtbewoners.

Het ZIN-model verspreidt zich nu over heel Vorselaar, in alle buurten en wijken, maar aangepast aan wat iedere gemeenschap wil en kan.

> ZORG INFORMATIE NETWERK

111

Opwijk — Vlaams-Brabant

Een krasse buurt met krasse buren In november 2018 kregen de inwoners van Opwijk voor de tweede keer een mooie uitdaging voor de voeten geworpen: een oudere buur ontmoeten om gezellig te babbelen, samen iets te maken of een spelletje te spelen.

Alle deelnemers van de actie ‘Ontmoet een krasse buur’ werden gehuldigd. Dolf Van den Broeck uit de Kadeestraat werd zelfs gelauwerd omdat hij zich zo hard had ingezet voor zijn buren.

Woonzorgcentrum De Oase zette in 2017 het initiatief Krasse Buurt op om mensen te engageren een bezoekje te brengen aan een oudere, vaak eenzame,

Honderdzeventig vrijwilligers lieten zich registreren, wat goed was voor negentig ontmoetingen

buurman of buurvrouw. Honderdzeventig vrijwilligers lieten zich registreren, wat goed was voor negentig ontmoetingen.

De wijk die het beste scoorde, werd uitgeroepen tot Krasse Buurt 2018. Daar verscheen een uithangbord in het straatbeeld.

In 2018 werd een andere wijk uitgeroepen tot Krasse Buurt. Buurman Dolf Van den Broeck had zijn lauwering dan weer te danken aan de buren die hem nomineerden met een verrassingskaartje. Zo toonden ze hun appreciatie omdat hij de bloementuin en het appartementsgebouw regelmatig opkuist en netjes houdt.

> KRASSE BUURT

112

Londerzeel — Vlaams-Brabant

Ideeën nodig?

Vraag ze aan je inwoners Op een zonnige zondagochtend in september 2017 organiseerde de gemeente Londerzeel voor het eerst een ontspannen inspraakmoment voor de buurtbewoners van de wijk Meulekensbaas.

Op die Buurtbabbel kregen inwoners de kans om hun eigen ideeën voor te stellen en zelf ideeën op te doen om hun wijk aangenamer te maken. Bovendien konden buurtbewoners zich opgeven om mee te helpen bij de uitwerking van die ideeën. Ideeën die passeerden, waren een gezamenlijke moestuin en de oprichting van een buurtcomité.

Ideeën ontstaan gemakkelijker bij een lekkere kop koffie dan op een formele vergadering

De Buurtbabbels kwamen er vanuit de vaststelling dat ideeën gemakkelijker ontstaan bij een lekkere kop koffie dan op een formele vergadering. Medewerkers van de gemeente en het OCMW vragen er specifiek naar de ideeën van de

bewoners omdat zij het best weten hoe hun buurt weer tot leven kan komen.

Maar ook wie nog geen ideeën heeft, is welkom om mee te babbelen en koffie te drinken.

De Buurtbabbels passen in het project Londerzeel aan Zet!, dat streeft naar welzijn voor alle mensen in de samenleving. De bedoeling is dat iedereen, ook de meest kwetsbaren, naar school kunnen gaan, kunnen ondernemen, zich kunnen verplaatsen en ergens kunnen wonen waar ze zich thuisvoelen. Zo’n geïntegreerde manier van werken vereist een buurtgerichte aanpak, want elke buurt is nu eenmaal anders. Telkens vindt de Buurtbabbel dan ook in een andere wijk of deelgemeente plaats, zodat geen enkele buurt het gevoel krijgt over het hoofd te worden gezien.

> BUURTBABBELS

113

Samen eten en drinken

Een voormalige Tupperwarefabriek huisvestte sport- en cultuuractiviteiten onder de naam Fabriek Plastiek

Aalst — Oost-Vlaanderen MATEXI PROJECT

Een perfecte zomersfeer op een oud fabrieksterrein

In Aalst nam Matexi, samen met Re-Vive, de voormalige Tupperware-fabriek aan de Pierre Corneliskaai onder handen.

Het doel van het vernieuwingsproject was om er een moderne woonbuurt te ontwikkelen: Pier Kornel.

Terwijl het project in voorbereiding was, kregen de oude gebouwen een tijdelijke invulling als Plastiek Fabriek. Het idee was om er zomerse activiteiten te organiseren voor de jeugd van de meer achtergestelde buurten aan de Dender.

Een aantal Aalsterse organisaties bundelden de krachten om er het buurtleven te laten opleven.

In de polyvalente ruimte van Fabriek Plastiek vonden allerlei sport- en cultuuractiviteiten plaats. En de succesvolle Aalsterse rockgroep Intergalactic Lovers nam er de videoclip op van de single ‘Delay’.

Toen later een deel van de appartementen en woningen al gerealiseerd was en Matexi de verdere ontwikkeling van de site voorbereidde, werd het grasveld voor de nieuwe buurt de locatie van een ander tijdelijk initiatief: pop-upbar De Zomerkaai. Het werd de perfecte plek om te chillen met familie en vrienden. Eten, drinken, muziek en de zon: meer heb je niet nodig om er een gezellige zomerdag van te maken.

> DE ZOMERKAAI / FABRIEK PLASTIEK

117

’t Dak van Pakt startte als daktuin van maar liefst achttienhonderd vierkante meter groot

Antwerpen — Antwerpen

’t Stad is van de innovatieve boeren

MATEXI PROJECT

Naast het oude militair hospitaal van Berchem ligt een vergeten industriële site met oude pakhuizen.

Maar vanaf 2017 waaide er een nieuwe wind tussen de verweerde muren.

Bedrijven uit de creatieve sector van Antwerpen zouden er zich gaan huisvesten.

PAKT heette die nieuwe innovatieve hub. En zelfs het dak kreeg een verrassende invulling: er nestelde zich een ambitieus stadslandbouwproject dat een samenwerking aanging met de buurtbewoners. ’t Dak van Pakt startte als daktuin van maar liefst achttienhonderd vierkante meter groot. Er verschenen fruitbomen, een serre, een kippenren en een vijver met vissen. De graskarper en regenboogforel zwommen in opgevangen regenwater en verrijkten het water met meststoffen. Dat water diende vervolgens voor het begieten van de groenten en het fruit. ’t Dak combineerde van meet af aan eeuwenoude teelttechnieken met de nieuwste technologieën.

Tweehonderd boeren begonnen er samen te tuinieren, beleven, experimenteren en leren. De teelt volgde de seizoenen, onder begeleiding van twee ervaren boeren. Zij namen de nieuwbakken stadslandbouwers op sleeptouw met workshops en lezingen. Volkskeukens smeedden een hechte band tussen de buurtboeren – want wat smaakt er beter dan een maaltijd vol ingrediënten die je samen hebt gekweekt? ’t Dak van Pakt diende ook als inspiratiebron, want waarom zouden ook mensen met een eigen tuin geen groenten en fruit kunnen telen? Ook scholen kunnen inspiratie opdoen in de daktuin. Duurzame voedselproductie in hartje Antwerpen moet openstaan voor iedereen.

> ’T DAK VAN PAKT

119

Overschotten van groenten of fruit werden gekocht tegen zeer lage prijzen – of zelfs gratis worden verkregen

Doornik — Henegouwen

Een groepsaankoop voor lokale gezonde voeding Als je al je fruit en groenten koopt in de supermarkt, haal je vaak producten in huis die grote afstanden hebben afgelegd en die door hun verpakking mee de afvalberg doen groeien.

De Doornikse vzw Anama besloot daar iets aan te doen.

Waarom zouden burgers niet samen groenten, fruit en allerlei afgeleide producten aankopen bij een lokale tuinder? Zo ontmoeten inwoners elkaar, leren ze elkaar kennen en helpen, en de teler heeft er ook iets aan. Anama richtte zich specifiek op geïsoleerde mensen in twee verschillende buurten van de stad.

Het belangrijkste idee was om samen lokale en gezonde producten te zoeken tegen betaalbare prijzen. Dankzij de samenwerking met een tuinder konden overschotten van groenten of fruit worden gekocht tegen zeer lage prijzen – of zelfs gratis worden verkregen.

De inwoners konden hun groenten en fruit wekelijks afhalen op twee locaties, waar ze ook tips konden uitwisselen om producten te bewaren en te bereiden, om afval te verminderen en om de jonge tuinder aan te moedigen. Het rechtstreekse contact met de landbouwer zorgde ervoor dat ze mee konden bepalen welke producten er volgend seizoen zouden worden aangeboden.

Het initiatief herstelde de band tussen de producent, het product en de consument, zonder dat de gebruikers daarvoor dieper in de buidel moesten tasten.

> GROUPEMENT D’ACHAT LOCAL

121

 Gemeente — Provincie

Waarom soep? > Door soep te verdelen kunnen mensen elkaar ongedwongen ontmoeten

> Behulpzame buren helpen oudere bewoners uit hun eenzaamheid

> Om de drie maanden zijn

er uiteenlopende workshops

> PROJECT 122

Gent — Oost-Vlaanderen PUBLIEKS-

Soep op de stoep brengt warmte in de wijk

PRIJS 2018

De Rabotwijk is een van de armste buurten van Gent.

In de dichtbevolkte wijk wonen heel wat culturen samen, waardoor taal vaak een barrière is.

Daarnaast is er erg veel eenzaamheid. Zeker de oudere bewoners van de sociale appartementen kennen hun buren nauwelijks.

De wijk heeft nood aan ontmoetingsmomenten.

Daarom organiseert het kinderdagverblijf Tierlantuin al sinds 2015 iedere maand Soep op de Stoep. In plaats van zelf groenten te snijden schakelt Tierlantuin buurtbewoners in. In de keuken van het dagverblijf koken zij ’s voormiddags heerlijke soep om die nadien te serveren op de stoep en te verdelen in de buurt, want niet iedereen is even mobiel.

Eigenlijk gaat het niet eens over gratis soep. Mensen bereiken, daar draait het om. Om de drie maanden zijn er daarom ook workshops – over gezonde voeding of geestige goocheltrucs, over kleren herstellen of speelgoed maken met kosteloos materiaal.

De soep en de kinderen brengen warmte in harten die soms durven te verdwalen in de eenzaamheid van het sociale isolement. Verschillende generaties leren elkaar kennen, buren helpen elkaar.

De maandelijkse regelmaat zorgt ervoor dat buurtbewoners blijven terugkeren: ze weten dat de soep goed is en dat de babbels deugd doen. Sommigen blijven zelfs de hele namiddag om te genieten van de sfeer op de stoep.

Opdat de oudere bezoekers comfortabel zouden kunnen zitten, kocht Tierlantuin met plezier extra tafels en stoelen aan.

> SOEP OP DE STOEP

123

 Gemeente — Provincie

Chiro Lore krijgt niet alleen beweging in de jeugd, maar in de hele buurt

Antwerpen — Antwerpen

Culturele diversiteit wordt een culinair paradijs Met zo’n honderdduizend leden is de Chiro de grootste jeugdbeweging van Vlaanderen, maar vaak krijgt ze het verwijt dat ze onvoldoende inspeelt op de groeiende diversiteit onder kinderen en jongeren, zeker in stedelijke gebieden. Wel, Chiro Lore spreekt dat met een grote glimlach tegen.

De afdeling bevindt zich in het Antwerpse Zuid, bij uitstek een levendige buurt.

Bij Chiro Lore vinden jonge mensen met heel diverse etnisch-culturele achtergronden een warm en plezant nest. Daarvoor slooft Chiro Lore zich al vele jaren uit. Hoewel dat misschien niet altijd vanzelfsprekend is, is het wel een succes.

Maar Chiro Lore richt zich tot de hele buurt. Om ook volwassen buurtbewoners te lokken organiseerde de jeugdbeweging in 2018 voor het eerst haar Wereldkeuken.

De vereniging had de ouders van hun leden gevraagd om een typisch gerecht uit hun cultuur of land van afkomst te bereiden en ter proeving aan te bieden.

Dat leverde een uiterst diverse combinatie van gerechten op die naast elkaar stonden te pruttelen en te sudderen. Voor amper één euro per portie kon iedere bezoeker zijn buikje vol smikkelen.

Een massa volk uit de buurt vond zijn weg naar de grote tafel. Daar ontstond een gemeenschap. De deelnemers babbelden, wisselden smaken uit en gingen nog een portie halen. De Wereldkeuken werd een festijn vol culinaire ontdekkingen. Bij elk gerecht werd het recept gedeeld, zodat velen met een propvol kookboekje naar huis terugkeerden – en met een schat aan nieuwe contacten.

Chiro Lore krijgt niet alleen beweging in de jeugd, maar ook in de buurtbewoners.

> WERELDKEUKEN CHIRO LORE

125

Bij een koffie en een eclair komen mensen met elkaar in contact en zien ze hoe ze elkaar kunnen helpen

 Roeselare — West-Vlaanderen

Koffie en eclairs als bindmiddel voor de buurt Koffie en eclairs. Daarvoor nodigde dienstencentrum Ten Elsberge, dat gevestigd is in rusthuis De Zilverberg, in september 2018 de buurt uit.

Het koffiemoment zou maandelijks worden herhaald, telkens op een zondag.

Zo wilde het dienstencentrum niet alleen zijn eigen werking promoten, maar ook de bewoners van de aanleunflats van het rusthuis in contact brengen met de buurt. Twee studenten ergotherapie van de Hogeschool West-Vlaanderen begeleidden de maandelijkse koffienamiddag.

Via die koffietafel leerden buren elkaar beter kennen en kon het project Buren Helpen Buren worden gelanceerd. Daarmee wilde het rusthuis de onderlinge spontane hulp een duw in de rug geven. Sommige mensen willen anderen wel helpen, bijvoorbeeld door een brood te halen, een hond uit te laten of planten water te geven, maar het is niet altijd duidelijk wie zulke hulp nodig heeft.

Dankzij een initiatief als Buren Helpen Buren kunnen buurtbewoners met elkaar in contact komen en kijken hoe ze elkaar kunnen helpen. Dat helpt om een warme buurt te doen ontstaan. Geholpen door een vrijwillige buur betekent nog altijd net iets meer dan geholpen worden door een professionele zorgverlener.

> BUREN HELPEN BUREN: KOFFIE IN DE BUURT

127

Oostkamp — West-Vlaanderen

Smakelijk koken met voedseloverschotten Voedseloverschotten hoeven geen probleem te zijn, maar vaak belanden ze systematisch en zonder pardon in de vuilnisbak. In Oostkamp besloot een werkgroep daar iets aan te doen met het Kruimelcafé.

Iedere maandag en dinsdag gaan de initiatiefnemers op verschillende locaties in de buurt – zoals winkels, bakkers en traiteurs – producten verzamelen die weliswaar overbodig, maar nog perfect eetbaar zijn. Die verwerken ze op dinsdagnamiddag, samen met vrijwilligers, zodat ze de gasten ’s avonds hapjes, soep, een hoofdgerecht en dessertjes kunnen voorschotelen.

Het menu hangt af van de wekelijkse oogst, maar altijd horen de gerechten lekker, veelzijdig en vegetarisch te zijn. Waarom vegetarisch? Sowieso is het Kruimelcafé overtuigd van de vele goede redenen om minder vlees te eten, maar tegelijk willen ze op zeker spelen op het vlak van voedselveiligheid.

Iedereen is welkom om mee te eten. Het

Het menu wisselt van week tot week, maar altijd horen de gerechten lekker, veelzijdig en vegetarisch te zijn

Kruimelcafé heeft een publiek voor ogen van mensen die met een beperkt budget toch smakelijk willen eten, mensen die het project waardevol vinden en willen steunen, en mensen die gewoon voor de gezelligheid en het lekkere eten komen.

Ondertussen hebben de initiatiefnemers een vertrouwensrelatie uitgebouwd met de lokale leveranciers. Ook is de groep vrijwilligers uitgebreid tot een mooie ploeg van koks en helpers. De mensen achter het Kruimelcafé geloven in samen koken, werken met restjes en duurzaamheid. En de buurt lust er pap van.

> KRUIMELCAFÉ

128

 Neder-Over-Heembeek — Brussel

Een woonkamer in de openbare ruimte In de zomer van 2019 werd het Peter Benoitplein in NederOver-Heembeek voor de vijfde keer een plek waar je anderen op een laagdrempelige manier kon ontmoeten en waar van alles te beleven viel.

Maar het voornaamste was dat het plein alweer fungeerde als woonkamer in de openbare ruimte, vandaar ook de naam Living en Ville. Buurtbewoners konden er de krant lezen in het zomerzonnetje, een spontane picknick organiseren met hun familie, en bij zonsondergang aperitieven met vrienden.

Living en Ville was de ideale plaats om samen te genieten van een mooie zomer

Van mei tot september was Living en Ville de ideale plaats om samen met de buurt te genieten van een mooie zomer.

Een heleboel enthousiaste vrijwilligers, verenigingen en organisaties zetten hun

schouders onder een brede waaier activiteiten. Dat ging van ochtendgymnastiek tot een fietsherstelcursus en geocoaching.

> LIVING EN VILLE

129

Gemeente — Provincie

> PROJECT 130

Gemeente — Provincie

De kracht van lokale televisie > PROJECT 131

 Gemeente — Provincie

De buurt zorgde letterlijk voor de coproductie van een kortfilm

Sint-Niklaas — Oost-Vlaanderen

Hollywood in eigen buurt

2DE PRIJS 2016

In de Elisabethwijk in Sint-Niklaas waren er plannen om een oud klooster te herontwikkelen tot woonproject.

Enkele buurtbewoners grepen hun kans: voor de bouwwerken begonnen, gebruikten ze de Paterssite als locatie voor een fictiefilm over de Elisabethwijk: Levende Zielen. Ze betrokken er een hele hoop verenigingen en andere inwoners bij.

Met een kortfilm wilden ze het bestaande verenigingsleven onder de aandacht brengen en tegelijk nieuwe bewoners aan de wijk binden.

In augustus 2016 ging de kortfilm in première, maar het belangrijkste was daarvóór gebeurd. De draaidagen hadden immers tal van onverwachte ontmoetingen en memorabele momenten opgeleverd. Bewoners hadden elkaar en zichzelf beter leren kennen en onvermoede talenten waren naar boven geborreld.

Niet alleen biedt een filmproject aan de deelnemers de kans om zich sociaalcultureel te ontplooien, ook de organisatie achter de schermen brengt een grote betrokkenheid met zich mee. De buurt zorgde letterlijk voor de coproductie van de film. Tegelijk was het voor de buurtbewoners een ideale manier om hun stempel te drukken op een grootschalig stadsontwikkelingsproject.

Dankzij Levende Zielen behoort de Paterssite nu tot het collectieve geheugen van de Elisabethwijk.

> LEVENDE ZIELEN

133

Een enorme toren leeg laten staan?

Matexi stelde het gebouw liever ter beschikking aan allerlei pop-ups

Antwerpen — Antwerpen

Van louche kantoortoren naar hippe publiekstrekker

MATEXI PROJECT

De Antwerp Tower, die in 1974 werd ingehuldigd, maakte nooit de hoge verwachtingen waar.

In de jaren negentig namen malafide zakenlui hun intrek in de kantoortoren.

Op de koop toe belandde de wolkenkrabber in 2012 op een lijst van de twintig lelijkste gebouwen van Europa. Maar in datzelfde jaar gloorde er plots licht aan de horizon: Matexi, dat zich had gespecialiseerd in stedelijke reconversieprojecten, kocht de toren over.

Het plan was om het gebouw volledig te strippen en er een mix van appartementen, kantoren en handelszaken te vestigen. Maar zoiets doe je niet van de ene dag op de andere. Je moet een masterplan ontwikkelen, vergunningen verkrijgen en geschikte partners vinden. Daarom stelde Matexi het enorme gebouw ter beschikking aan uiteenlopende pop-ups.

Van midden 2016 tot begin 2017 kon je in Bar Gloed terecht voor koffie, lunch, muziek en expo’s. Een massa Antwerpenaars kwam in de toren genieten van het adembenemende uitzicht over de stad. In het weekend was Klub Goud op de eenentwintigste verdieping een hotspot voor feestvierders.

Net voor Matexi met de grootschalige verbouwing startte, was de Antwerp Tower in september 2017 nog het decor voor een opmerkelijk kunstproject van Gert Adriaenssens. De artiest liet de vensters in een boogvorm uit de gevel halen en creëerde zo een halve maan. ’s Avonds bracht verlichting die pulseerde op het ritme van een hart, het werk symbolisch tot leven.

In enkele jaren tijd had de Antwerp Tower zijn kwalijke imago van zich afgeschud en de toekomst lijkt alleen maar mooier te worden.

> ANTWERP TOWER

135

Vijftig levensgrote portretten zetten de diversiteit van Paal in de verf

Beringen — Limburg

Een divers dorp leert zichzelf kennen Als deelgemeente van Beringen is Paal een multicultureel dorp waar mensen en gemeenschappen van diverse komaf goed samenleven.

Paalonline, een website van en voor de Palenaars, wilde die diversiteit in de verf zetten met een foto- en interviewproject.

Begin 2016 zochten ze vijftig inwoners met heel verschillende achtergronden, van Palenaars met een lokale stamboom tot inwijkelingen uit binnen- en buitenland.

Zowel vrouwen als mannen, zowel jongeren als ouderen namen plaats voor de cameralens. Ook mensen met een beperking maakten deel uit van het palet.

Vierhonderd Palenaars bezochten de tentoonstelling met de levensgrote portretten van hun dorpsgenoten. Nadien bleven tien foto’s aanwezig in het straatbeeld van Paal. Alle interviews werden gepubliceerd op Paalonline. De Palenaars vertelden daarin vrijuit over wat ze goed én minder goed vonden aan hun dorp.

Het project werd in mei 2017 afgesloten met een volksfeest waaraan zestien lokale verenigingen meewerkten. De opbrengst van het feest ging naar Open Hart Paal, een organisatie die zich inzet voor minderbedeelden.

Paalonline blijft met zijn website het sociale leven in Paal belichten en stimuleren, maar ook de fysieke actie smaakte naar meer.

> PAAL ÉÉN DORP, VELE GEZICHTEN

137

Gemeente — Provincie

De artistieke productie mocht worden gezien én werd ook gezien

Gent — Oost-Vlaanderen

De wijk als levendig en levend decor

2DE PRIJS 2017

De negentiende-eeuwse gordel in Gent staat bekend om zijn kansarmoede.

Het is een aaneenschakeling van oude arbeidersbuurten waar tegenwoordig veel gezinnen met een migratieachtergrond wonen. Het samenleven verloopt er niet altijd even gemakkelijk.

In 2014 staken drie bewoners van de Dampoortwijk de koppen bij elkaar: hoe konden ze meer verbeelding en verbinding brengen in hun buurt?

Ze zetten met Echo’s uit de wijk een artistiek, maar laagdrempelig project op.

Daarmee probeerden ze de mensen en gemeenschappen te bereiken die zich minder spontaan engageerden. Het begon met fotografie, omdat foto’s nu eenmaal de aandacht trekken in het straatbeeld. Met grote prints vestigden de deelnemers de aandacht op de leegstand in de wijk. Ook andere disciplines, zoals muziek, werden in de strijd gegooid.

Wat kleinschalig begon, groeide door de jaren heen. Twee jaar later werd ook de buurt Muide-Meulestede betrokken bij Echo’s uit de wijk. De foto’s verschenen op post- en bierkaartjes. Zelfs de bewoners van de Reno, een boot waarop migranten opvang krijgen, namen deel aan het project, want de Reno ligt nu eenmaal aangemeerd aan de Muide.

De artistieke productie mocht worden gezien én werd ook gezien.

Bovenal leerden de bewoners hun eigen wijk kennen als een levendig en uiterst boeiend decor.

> ECHO’S UIT DE WIJK

139

Bewoners konden trots zijn op hun werk, de buurt had er een attractie bij

 Kortrijk — West-Vlaanderen

Van donkere tunnel naar fonkelende toegangspoort De buurt Bachten de Route ligt aan de Leie, langs een fraaie fiets- en wandelroute.

Maar een spoorweg snijdt de wijk af van de rest van Marke, een deelgemeente van Kortrijk. Om het dorp te bereiken moeten de bewoners door een lange, smalle spoorwegtunnel.

Toen Nicolas Beugnies in 2014 in Bachten de Route kwam wonen, gaf die tunnel een verwaarloosde, zelfs verloederde aanblik. De tunnel was hem een doorn in het oog. Hij besloot er iets aan te doen, want de warme wijk waarin hij was beland, verdiende beter.

De bewoners kregen het idee om de tunnel zelf om te vormen tot een aangename toegangspoort tot hun buurt. Eerder hadden ze al de handen in elkaar geslagen om banken en een openluchtbibliotheek te installeren bij een natuurgebied aan een oude Leie-arm. Nu wilden ze de tunnelwanden verfraaien met street art, zodat de doorgang veiliger zou ogen en zelfs aantrekkelijk zou worden voor wandelaars en fietsers.

De oude lichten schepten een enge sfeer en de stad Kortrijk verving die door heldere verlichting. Het opfriswerk van de tunnel verbond de buren, ze konden trots zijn op hun werk. Meer zelfs: de buurt had er een attractie bij. De spoorwegtunnel is niet langer een donker gat, maar een fonkelende trekpleister waarmee Bachten de Route meteen indruk maakt op iedere passant.

> BACHTEN DE ROUTE

141

Gemeente — Provincie

Opeens hadden een hoop mensen een theaterzaal in hun eigen straat – of zelfs in hun eigen huis

Wijgmaal — Vlaams-Brabant

Het huiskamerfestival: een culturele tournee in eigen dorp Artistieke talenten vind je overal.

Het enige wat je hoeft te doen is: zoeken.

Ook in Wijgmaal, een kleine deelgemeente van Leuven, stikt het van de creativiteit, zelfs al lijkt het cultuuraanbod er eerder beperkt te zijn.

Met DoRemy – een verwijzing naar een grote fabriek in de buurt – vonden de bewoners van Wijgmaal een manier om de kunstenaars van eigen bodem ook een podium te geven in hun eigen omgeving. Er werd zelfs een heuse tournee op poten gezet.

Hoe was dat mogelijk in een piepklein gehucht? Wel, tien gezinnen stelden hun huiskamer ter beschikking als zaal. Zo kregen theater, dans en woord alle kansen.

De bewoners flaneerden van optreden naar optreden, van huiskamer naar huiskamer. De drempel was letterlijk heel laag, opeens hadden een hoop mensen een theaterzaal in hun eigen straat – of zelfs in hun eigen huis.

Buren kwamen gezwind bij elkaar over de vloer. Sommigen ontdekten hun eigen verborgen talenten, anderen genoten van de kunsten van hun buurman of -vrouw.

Het concept was zowel heel eenvoudig als heel gewiekst. Lokale kunstenaars kregen erkenning, er groeiden nieuwe netwerken en inwoners konden eindelijk wat cultuur meepikken in hun eigen dorp.

> DOREMY

143

Gemeente — Provincie

De bewoners schreven zelf scenario’s en monteerden de afleveringen

> PROJECT 144

Sint-Jans-Molenbeek — Brussel

Een maandelijkse sitcom over de buurt

2DE PRIJS 2018

Hoe breng je de bewoners van een rusthuis in contact met het leven in een stadsbuurt?

En omgekeerd: op welke manier kun je de buurtwerking zijn weg laten vinden naar de oudere bewoners van de wijk?

In Sint-Jans-Molenbeek vonden ze een bijzonder antwoord op die vragen: kortfilms die als sitcom op het web verschijnen.

Onder de naam Papy Boom kwam er iedere maand een nieuwe aflevering online, telkens uit het leven gegrepen. Het waren de bewoners zelf die de scenario’s schreven, de opnames maakten en de sitcoms monteerden. De ouderen werkten daar volop aan mee. Ondertussen zijn er zo twaalf afleveringen geproduceerd.

Met die aanpak slaagden de initiatiefnemers erin om in één klap heel wat positieve effecten te scoren. Het spreekt voor zich dat de betrokkenen zelf de reeks intensief bekeken – al wie voor en achter de camera’s had meegewerkt, wilde nu eenmaal het resultaat zien. Tegelijkertijd ontdekten jongere en oudere buurtbewoners elkaars bestaan en elkaars verhalen, die soms verrassender waren dan de strafste verzinsels.

Verschillende generaties vonden elkaar en er ontwikkelden zich nieuwe buurtnetwerken. Tegelijk bouwden de bewoners met de maandelijkse afleveringen van Papy Boom aan een visueel geheugen van hun buurt.

> PAPY BOOM

145

 Gemeente — Provincie

Vijfhonderd gezinnen engageerden zich en zo werd een voormalige garage eigendom van de buurt

Borgerhout — Antwerpen

Het eerste buurtcultuurcentrum van Vlaanderen

1STE PRIJS 2018

In een dichtbevolkte Antwerpse wijk zonder veel cultuuraanbod en -infrastructuur stond er plots een oud garagegebouw te koop.

Zo’n ruimte was een buitenkans. De voormalige garage leende zich tot zowat alles waar de buurtbewoners van droomden.

De buurt aarzelde niet. Er kwam snel een drastische mobilisering op gang en dat leidde tot een gedurfd, maar haalbaar financieel plan: de buurtbewoners zouden het gebouw gezamenlijk aankopen via een coöperatieve actie.

Het werkte. Vijfhonderd gezinnen engageerden zich en de garage werd eigendom van de buurt. Ze was er door en voor de bewoners.

In een mum van tijd boden er zich honderdvijftig vrijwilligers aan.

Zonder hiërarchie of ingewikkelde structuren creëerden ze de Theatergarage.

Aan noden was er in de buurt geen tekort, dus hadden de initiatiefnemers ook een pak doelstellingen om mee aan de slag te gaan. Prioriteit nummer één: een programmatie voor kinderen en jongeren. Dat kon dankzij een intensieve samenwerking met de vele buurtscholen. Tweede punt: een podium voor (amateur)kunsten. Derde grote doel: een plaats waar inwoners elkaar konden ontmoeten.

Het resultaat van dat alles? In 2017, het beginjaar, waren er al meer dan honderd activiteiten. Het eerste autonome buurtcultuurcentrum van Vlaanderen had razendsnel vorm en inhoud gekregen.

Dat alles was er gekomen op initiatief van burgers, zonder dat er een overheid bij betrokken was. De buurt had niet alleen een enorme daadkracht getoond, maar tevens zakelijk vernuft. Het aanbod was open en breed. De missie was meer dan geslaagd.

> DE THEATERGARAGE

147

Hasselt — Limburg

Cultuur komt naar de buurt In de groene rand van Hasselt vindt iedere zomer het grootschalige muziekfestival Pukkelpop plaats, maar in het voorjaar van 2018 verscheen er opeens ook een festival in het centrum van de Limburgse hoofdstad: Tournée Locale.

Tournée Locale richtte zich niet op jongeren uit het hele land, maar specifiek op drie wijken die aansluiten bij het hart van Hasselt. Het cultuurfestival, dat twee weken duurde, probeerde de buurtbewoners cultureel uit te dagen en op een creatieve manier met elkaar in contact te brengen. Hen samen van culturele voorstellingen laten genieten was een doel, maar tegelijk was cultuur ook een middel om meer sociale cohesie in de buurten te creëren.

De bedoeling was om cultuur laagdrem-

De bedoeling was om cultuur

pelig aan te bieden, zodat ook minder

laagdrempelig aan te bieden,

bereikbare doelgroepen en gemeen-

zodat ook minder bereikbare gemeenschappen ermee in aanraking kwamen

schappen ermee in aanraking kwamen.

Buurtbewoners konden ook deelnemen aan workshops, huiskamerconcerten en wandelingen. En er was een boekbar.

In de maanden vóór het festival

lanceerde de culturele dienst van Hasselt een oproep naar wijkbewoners om eigen ideeën te geven en het evenement mee vorm te geven. Naast zo’n vijfentwintig culturele partners hielpen nog andere organisaties mee, voornamelijk onderwijsinstellingen.

De bedoeling is om Tournée Locale in de toekomst telkens in een andere buurt van Hasselt te laten plaatsvinden. Zo kan de inhoud worden afgestemd op de eigenheid van de buurt, op maat van de inwoners.

> TOURNÉE LOCALE

148

Leuven — Vlaams-Brabant

Leuvenaars doen hun stad letterlijk fonkelen Meestal is het het stadsbestuur dat bepaalt hoe de openbare ruimte eruitziet, burgers mogen hoogstens hun mening geven.

Maar Leuven wilde toch net dat stapje verder gaan. Wat begon als een klein idee, groeide uit tot een groots stadsproject.

In 2017 voerde Leuven een nieuw circulatieplan in en om dat in de verf te zetten stelde de stad vijfendertig betonnen boombakken ter beschikking waarop Leuvenaars een mozaïek konden aanbrengen. Ruim driehonderd inwoners, uit alle hoeken van de stad, deden mee aan het project en hielpen het straatbeeld op te fleuren met hun creaties. Een jaar later werden zitelementen bekleed met stukjes tegel.

Met de mozaïeken drukten inwoners niet alleen hun stempel op de stad, het project droeg ook bij tot meer onderlinge verbondenheid doordat ze in groep samenwerkten. Zes kunstenaars begeleidden het aanbrengen van de keramische steentjes.

De boombakken in de nieuwe autoluwe straten bleken stuk voor stuk kleine

Met de mozaïeken drukten meer dan driehonderd Leuvenaars hun stempel op de stad

> MOZAÏEK DE STAD

kunstwerken te zijn. Ook de zitbanken getuigen nog altijd van creativiteit en inventiviteit. De werken ademen de sfeer en beleving van de stad uit. Leuven fonkelt nu als nooit tevoren.

149

Er zijn steeds minder bakkers en slagers, maar veel mensen trekken nog altijd naar de wasserette

Wetteren — Oost-Vlaanderen

Een wastrommel vol kattenkwaad Geïnspireerd door ‘Wasmasjien’, de hit uit 1985 van de Surinaams-Nederlandse feestband Trafassi, ontstond in Wetteren het project Kleine verhalen, grote verhalen.

Doe ze in ons wasmasjien.

De wasmachine stond symbool voor het wegwassen van kleine zondes, van kattenkwaad tot erger. Buurtbewoners konden via een onlineformulier melden dat ze een verhaal hadden, waarna een vrijwilliger van O Lab langskwam om dat verhaal – het liefst één met een angel – te noteren. O Lab is een erfgoedproject dat met verhalen mensen in een buurt met elkaar probeert te verbinden.

De bedoeling was om een verplaatsbare wasmachine te maken waarmee die verhalen dankzij een speciale filmspeler konden worden beluisterd en bekeken.

Het ging om een zogenaamde objectgestuurde filmspeler: dankij digitale technologie speelt die een filmpje af wanneer een bezoeker een object op de filmspeler plaatst. Dankzij een chip weet de filmspeler welk filmpje bij dat specifieke object hoort.

Die objecten konden verwijzen naar persoonlijke verhalen van buurtbewoners.

Ook kregen vinylplaten een aangepaste platenhoes om bepaalde verhalen te verbeelden.

In de zomer van 2019 leidde de verhalenactie tot een straatfeest met de buurtwasserette als epicentrum. Waarom de wasserette? Omdat dit een van de weinige plaatsen is waar nog veel mensen komen in tijden dat er steeds minder slagers, bakkers en buurtwinkels zijn.

> GROTE VERHALEN, KLEINE VERHALEN. DOE ZE IN ONS WASMASJIEN

151

Het overdonderende succes zette 100% Genks meteen op de kaart

Genk — Limburg

Een panorama van ontmoeting en nieuwsgierigheid Genk presenteert zich als een mooi mozaïek van buurten en gemeenschappen.

De stad lijkt wel een schilderspalet, met een kleurrijke verzameling diversiteit en een breed gespreide gemeenschap. De rijkdom van die verscheidenheid blijft verbazen. Telkens opnieuw slaagt een creatieve ingeving erin om de kracht en de pracht van deze interculturele samenleving een podium te geven.

Het project 100% Genks stimuleerde alle Genker buurten om zichzelf in kleine, maar fijne filmpjes te presenteren. Het deed er niet toe of het nu ging over de meest alledaagse dingen of spannende, bijzondere gebeurtenissen: alle verhalen vertelden iets over samenleven, over contacten leggen en een dialoog voeren, over het opbouwen van een gemeenschap.

De eerste oogst was indrukwekkend: tweehonderd filmpjes vonden hun weg naar een installatie in Waterschei. Dat was meteen ook een paradepaardje van hedendaagse technologie, waarvoor een gespecialiseerd bedrijf zich had geëngageerd.

Het resultaat was een levendig panorama van ontmoeting en nieuwsgierigheid.

De inwoners voelden een vernieuwde fierheid op hun buurt en op hun stad.

Het overdonderende succes zette 100% Genks meteen op de kaart.

Het eindresultaat was meteen ook een nieuw begin, want het project gaf volop stof voor nog meer verhalen. De filmpjes vonden hun weg in een catalogus waarin ook nieuwe bijdragen een plaats kregen. Het geheel was eveneens online te bezichtigen.

100% Genk charmeerde door zijn originaliteit en positieve energie. Er was een grote betrokkenheid van de inwoners, van het stadsbestuur, van verenigingen en van het bedrijfsleven.

> 100% GENKS

153

Kortenaken — Vlaams-Brabant

Lokale televisiesterren overweldigen Kortenaken

2DE PRIJS 2019

Hoe krijg je mensen weg van hun televisie?

De Seniorenraad van Kortenaken kende het antwoord: door zelf een tv-uitzending te maken. Live op het podium. Met senioren als televisiesterren.

Het plan: populaire televisieprogramma’s vertalen naar een versie voor Kortenaken. Iedereen die er zin in had, mocht mee de handen uit de mouwen steken.

De respons was overweldigend.

Op het podium verschenen

In de aanloop naar de uitzending bleven

Kortenaakse versies van

er maar enthousiaste medewerkers

‘FC De Kampioenen’ en ‘De Notenclub’

opduiken, elk met zijn eigen specialisme.

Het oorspronkelijke initiatief voor senioren veranderde in een bruisende ontmoeting van heel diverse mensen.

Ruim veertig vrijwilligers zetten mee hun schouders onder TV Kortenaken.

Op woensdag 14 november 2018 was het zover: de namiddag van de ‘uitzending’.

Een publiek van maar liefst honderddertig senioren daagde op aan GC Den Hoek.

Op het podium verschenen Kortenaakse versies van programma’s als FC De Kampioenen, HT&D en De Notenclub. In de sketches schitterden senioren, voor De Slimste Mens van Kortenaken nam de burgemeester het op tegen de pastoor.

Met een dikke knipoog vertolkte een Kortenaakse cast de intriges uit Thuis en Familie. Op het podium stond jeugdfanfare Sforzando Hoeleden de kenwijsjes van die soaps live te orkestreren. Kortenaakse toneelverenigingen hadden op voorhand reclamespots opgenomen om te projecteren tijdens decorwisselingen.

De senioren in de zaal gaven de senioren op het podium een daverend applaus.

Nadien verbroederden lang vergeten kennissen en schudden oude en nieuwe vrienden elkaar feestelijk de hand. TV Kortenaken was een succes.

> TV KORTENAKEN

154

Antwerpen — Antwerpen

Een nieuwe krant voor een nieuwe buurt

MATEXI PROJECT

In juni 2014 verscheen in Antwerpen de eerste editie van een nieuw krantje dat op de voorpagina bescheiden mededeelde: ‘Als er voldoende interesse is, gaan we ermee door.’ ’t Gruun Gazetje was een initiatief van en voor de bewoners van het Groen Kwartier, een nieuwe woonwijk die was ontstaan op het vroegere militair hospitaal van Berchem. In maart 2020 rolde de ondertussen vierentwintigste editie van de persen.

Na drie edities was de naam veranderd naar Het Kwartiertje, maar verder was de opzet al die tijd dezelfde gebleven.

Zes jaar na de oprichting schreef de redactie nog altijd over de rijke geschiedenis van het Groen Kwartier

In 2014 legde de redactie het nog zo uit: ‘Wij zijn een aantal buurtbewoners die zich willen inzetten voor de buurt.

Het is aangenaam wonen in deze wijk en dat wordt nog beter als er veel te beleven is, zoals een buurtfeest, kunst-

markt of petanque. We hebben goesting om veel nieuwe buren te leren kennen en als het even kan het buurtleven een duwtje in de rug te geven.’

De onderwerpen van toen waren beachvolley, kunst, de aankondiging van een infomoment en een stukje geschiedenis. In maart 2020 schreef de redactie nog altijd over de rijke geschiedenis van de site, maar ook over lokale horecazaken en over natuurgebieden in de buurt. De lay-out is ondertussen meegegaan met de tijd. Net zoals de bewoners meegaan met hun tijd.

> HET KWARTIERTJE

155

Matexi heeft zich over de voorbije 75 jaar al vier keer heruitgevonden: van verkoper van landbouwgrond tot verkavelaar en daarna van woningbouwer tot buurtontwik­ kelaar. Dat is weinigen gegeven.

Dikwijls loopt het fout als bedrijven zich niet durven in vraag te stellen.

Jo Van Biesbroeck Voorzitter raad van bestuur

Matexi: een greep uit de geschiedenis Matexi wordt vijfenzeventig jaar oud en dat is ook voor een bedrijf een indrukwekkende leeftijd. Toch is Matexi nog jong en fris, want al die tijd bleef de onderneming zich ontwikkelen, aanpassen en zelfs heruitvinden.

Wat de geschiedenis van Matexi daarbij zo bijzonder maakt, is dat het niet alleen de geschiedenis is van één bedrijf, maar van heel België. Ook Vlaanderen veranderde immers heel sterk de voorbije vijfenzeventig jaar. Dat gaat niet alleen over hoe Vlamingen wonen, maar ook hoe ze omgaan met de openbare ruimte, met de natuur en met stadscentra.

Toen de gebroeders Vande Vyvere in 1945 Matexi oprichtten, handelden ze vooral in landbouwgronden. In de jaren vijftig legde het bedrijf zich toe op verkavelingen, die het vanaf de jaren zestig ook zelf ging bebouwen. In de jaren zeventig richtte het bedrijf zich ook op hoogbouw, maar toen dook eveneens het eerste burgerprotest op. Dat zette Matexi aan het denken over zijn aanpak.

Vanaf de jaren tachtig ging de onderneming zich steeds meer specialiseren in stadsprojecten. Daar lag de toekomst, niet langer in het verkavelen van landbouwgebied. In de jaren negentig vond Matexi zich zelfs opnieuw uit als buurtontwikkelaar.

Het pakte stadskankers aan en maakte er nieuwe buurten van, terwijl het altijd bleef luisteren naar de inbreng en de opmerkingen van de bestaande bewoners.

Tegenwoordig is Matexi een ontwikkelaar van binnenstedelijke reconversieprojecten. Het bedrijf werkt niet alleen aan levendige buurten binnen steden, maar geeft ook ruimte aan allerlei tijdelijke initiatieven die een buurt al doen bruisen vóór de bouwwerken zelfs nog maar begonnen zijn.

Voor Matexi is elk nieuw project een leerproces en wie altijd blijft bijleren, blijft eeuwig jong.

157

1917 Een ondernemersgezin verliest zijn vader Op 7 maart 1917 sterft Victor Vande Vyvere, landbouwer en gemeenteraadslid in Meulebeke. Hij laat zijn familie een boerderij na, maar toch is zijn overlijden het begin van een moeilijke periode. In volle oorlogstijd moet weduwe Clémence Roelens een gezin van negen kinderen én een landbouwbedrijf managen. Gelukkig krijgt ze de hulp van haar twee ongehuwde broers.

Clémence slaagt erin om het hoofd boven water te houden, meer zelfs: op haar oudste zoon Gérard na maken al haar kinderen hun middelbare school af, wat in die tijd niet vanzelfsprekend is.

De familie Vande Vyvere toont dat ze zelfs in moeilijke tijden blijft doorzetten.

Ze zijn een ondernemende familie van landbouwers, nijveraars en handelaars.

Bij dit gezin liggen de wortels van Matexi.

1935 De toekomstige uitvalsbasis van Matexi In de eerste helft van de jaren dertig krijgt de economie wereldwijd zware klappen en ook de familie Vande Vyvere ontsnapt er niet aan. Maar in de tweede helft van de jaren dertig draait de economische wind: de zaken gaan opnieuw goed. In 1935 kunnen de oudste zonen, Gérard en Robert – dan 29 en 28 jaar oud – zelfs een grote boerderij in Meulebeke kopen. Een jaar later laat Gérard op het domein een prachtige art-decowoning bouwen: Villa Zandvlugge.

In 1945 zal dat huis de eerste maatschappelijke zetel worden van de nieuwe vennootschap van de broers Vande Vyvere: Matexi.

158

1944 De schakel tussen adel en boeren In september 1944 bevrijden de geallieerden België. De naoorlogse situatie biedt heel wat opportuniteiten voor de ondernemende familie Vande Vyvere.

Voor de oorlog hadden ze al contacten met adellijke families uit Frankrijk en België, maar die adel komt verarmd uit de oorlog. Sommige van hun domeinen zijn ernstig beschadigd en verschillende families zien zich genoodzaakt een deel van hun gronden te verkopen.

Gérard, Robert en hun jongste broer Herman kopen grote stukken land en boerderijen op, delen die gronden op in kleinere percelen en verkopen ze door aan boeren. Die hebben dankzij de veranderende tijden wel kapitaal om te investeren.

De basis voor Matexi is gelegd.

1945 Matexi gaat van start In 1945 brengen Gérard, Robert en Herman Vande Vyvere hun vastgoedactiviteiten onder in een vennootschap. Ze gaan daarvoor in zee met hun schoonbroer André Bostoen en met Maurice Verstraete, een schoolmeester en beëdigd landmeter uit Brugge.

In de oprichtingsakte krijgt de kersverse vennootschap als doel het ‘verkavelen, ruilen, opschikken, verhuren, verkopen, beheren, omvormen en bouwen’ van onroerende goederen. Maurice Verstraete komt met een toepasselijke naam op de proppen: Maatschappij ter Exploitatie van Immobiliën. Afgekort: Matexi.

De zetel van het bedrijf komt eerst in Villa Zandvlugge, maar verhuist al snel naar het herenhuis van Gérard in de Gentstraat te Meulebeke.

In 1950 zal Maurice Verstraete zijn aandelen verkopen. Uit angst voor het communisme vlucht hij naar Canada.

159

1954 Mariakerke, de eerste verkaveling Het jaar 1954 is voor Matexi cruciaal: het eerste verkavelingsproject gaat dan van start in het OostVlaamse Mariakerke, vandaag een deelgemeente van Gent.

In Kolegem, een wijk in Mariakerke, krijgt Matexi van het gemeentebestuur de toestemming om een stuk grond van vijftien hectare te verkavelen. Het bedrijf deelt de grond op in kleinere bouwpercelen, legt wegen en straatverlichting aan en sluit de gronden aan op het water-, riool- en elektriciteitsnet.

De verkoop van de verkavelde percelen gaat van start in 1956. In 1969 wordt het allerlaatste stuk verkocht – de prijzen zijn ondertussen sterk gestegen, van honderd frank naar vierhonderd frank per vierkante meter.

1955 Tien jaar Matexi Matexi bestaat tien jaar en doet het goed. Het kleine bedrijf uit 1945 is sterk gegroeid en wordt stilaan een stevige onderneming.

De samenstelling van de vastgoedportefeuille veranderde in die tijd drastisch. In de jaren veertig kocht en verkocht Matexi vooral bos, landbouwgrond en boerderijen in West-Vlaanderen. Sinds het begin van de jaren vijftig

160

richt Matexi zich vrijwel hoofdzakelijk op bouwgronden, vaak in de omgeving van steden als Kortrijk, Antwerpen, Brussel en Gent.

Robert Vande Vyvere maakt de verjaardag helaas niet meer mee: hij is een jaar eerder overleden, amper zesenveertig jaar oud.

1962 De tweede generatie komt aan boord Bijna twee decennia lang leidden Gérard en Herman Vande Vyvere Matexi in goede banen. Geleidelijk breekt de tijd voor opvolging aan. In 1962 komt Christian, zoon van Gérard, in het familiebedrijf als eerste lid van de tweede generatie. In 1965 krijgt hij het gezelschap van zijn neef Bernard, de oudste zoon van de overleden Robert. In 1973 zal Philippe, de zoon van Herman, zich bij hen voegen. Christian, Bernard en Philippe zetten in op continuïteit, al tonen zij meer interesse om zelf huizen te bouwen dan hun vaders.

1963 Van verkavelen naar bouwen Begin jaren zestig stelt Matexi vast dat de vraag naar afgewerkte woningen groeit. Een huis bouwen is complex en steeds meer mensen besteden dat graag uit. Zo begint Matexi zelf met woningbouw op de gronden die het verkavelt.

De eerste woningen die Matexi zelf bouwt, verschijnen in 1963 in Zulte, een Oost-Vlaamse gemeente dicht bij Waregem. Even later bouwt Matexi in Oostkamp, bij Brugge, ruim honderd huizen. In het Oost-Vlaamse Lochristi verschijnt zelfs een volledig nieuwe wijk, Lobos. Matexi staat er in voor de bouw van vierhonderd woningen.

161

1965 Matexi’s grootste verkaveling in Antwerpen Matexi is in de jaren zestig heel actief in de regio Antwerpen. Op 6 mei 1965 opent het bedrijf twee nieuwe modelwoningen op het Nachtegalenhof in Hoboken. Het is de start van een project van wel zeshonderd gezinswoningen.

GĂŠrard Vande Vyvere spreekt er de kijklustigen toe. Hij is trots: de realisatie van het Nachtegalenhof is op dat moment het grootste project van Matexi in de regio Antwerpen. De modelwoningen in Hoboken staan symbool voor een moderne woonwijk.

1966 Wonen in het Antwerpse is wonen met Matexi Carlos Vanderheeren, de vertegenwoordiger van Matexi in de provincie Antwerpen, slaagt er begin jaren zestig in om een weiland te kopen dat vlak ten noorden van het centrum van Kontich ligt. Daarvoor moest hij een jaar onderhandelen met de Zusters Dienstmaagden van de Heilige Harten van Jezus en Maria.

Matexi wil er een driehonderdtal woningen laten bouwen. In 1963 beginnen de bouwwerken en die verlopen erg vlot, net als de verkoop. De huizen zijn vrij eenvoudige rijwoningen, maar wel helemaal mee met hun tijd. Zo zijn ze voorzien van aardgas. Tegen 1966 is de hele Altenawijk voltooid. Het is nog altijd een begrip in de regio.

162

1971 Boedelscheiding Bostoen en Vande Vyvere AndrĂŠ Bostoen is een stille vennoot bij Matexi: hij vertegenwoordigt zijn familie wel, maar hij is weinig betrokken in het dagelijkse reilen en zeilen.

Vanaf 1966 neemt zijn zoon Paul Bostoen zijn rol over. Paul toont wel actieve interesse in de bouwsector, maar al vrij snel komen er verschillen in visie naar boven tussen beide families. Daarom besluiten de Bostoens en de Vande Vyveres in 1971 dat het beter is om elk hun weg te gaan. De familie Vande Vyvere gaat door met Matexi. De familie Bostoen richt bouwbedrijf Bostoen op, dat vandaag nog altijd volop actief is.

1974 De Matexiwijk in Reet In Reet, een deelgemeente van Rumst, heeft Matexi grote plannen. De firma verkavelt er gronden voor een wijk van meer dan honderd vrijstaande en halfopen woningen. In 1974 ligt er een gedetailleerd verkavelingsplan op tafel – al komt de bouw pas enkele jaren later echt op gang.

Ook andere bouwbedrijven bouwen en verkopen er woningen, maar vooral Matexi drukt zijn stempel op de nieuwe buurt, die ook vandaag nog bekendstaat als de Matexiwijk.

163

1975 Een volwaardig kantoorgebouw voor Matexi Van de drie gebroeders Vande Vyvere blijft alleen nog Herman over – Gérard is in 1971 overleden. Na dertig jaar bevindt de hoofdzetel van Matexi zich wel nog altijd in Gérards vroegere woning. Maar de ruimte is er zo krap dat twee bedienden noodgedwongen in een paviljoentje in de tuin werken.

Daarom laten Christian, Bernard en Philippe net om de hoek een grotere, moderne werkplek van twee verdiepingen optrekken. Vanaf 6 juni 1975 huist Matexi officieel in de Zuid-Australiëstraat.

1977 Buurtprotest tegen hoogbouw in Aalst In 1977 ontstaat in Aalst georganiseerd buurtprotest tegen een geplande hoogbouw door Matexi. Op de grond waarop Matexi wil bouwen, hebben de buurtbewoners immers een park ingericht.

De stad Aalst zorgt voor een oplossing door het park over te kopen van Matexi en in ruil andere gronden ter beschikking te stellen.

Voortaan zal Matexi buurtbewoners sneller betrekken. Want in de jaren zeventig is de naoorlogse angst voor woningnood verdwenen en is de bevolking veel mondiger geworden.

164

1989 Matexi proeft van zijn eerste stadsprojecten In 1989 staat Matexi mee aan de wieg van de vastgoedvennootschap Stad & Renovatie, die investeert in de herontwikkeling van de Blankenbergse Zeedijk.

Zo koopt de vennootschap het verloederde Grand Hotel om het gebouw om te toveren tot een residentie met handelszaken. Enkele jaren later volgt het aangrenzende hotel Majestic, dat plaatsmaakt voor tientallen appartementen.

Stad & Renovatie bouwt vlakbij ook een parkeertoren voor de nieuwe bewoners.

De herontwikkeling van beide panden duurt lang en is bij momenten frustrerend omdat de bouwplannen van het stadsbestuur verschillende keren moeten worden aangepast. De ervaring zorgt er wel voor dat Matexi nu beter weet wat het kan verwachten bij dergelijke complexe stadsprojecten.

1994 De derde generatie komt aan zet In 1992 huwt Gaëtan Hannecart met Bénédicte Vande Vyvere, de dochter van Christian. Na zijn huwelijk trekt de burgerlijk ingenieur voor twee jaar naar de prestigieuze Harvard Business School en bij zijn terugkeer wil hij zich specialiseren in private equity. Maar dan dient Matexi zich aan.

Herman Vande Vyvere, de laatste telg van de eerste generatie, is in 1991 uit het bedrijf gestapt en Christian en Philippe zoeken een nieuwe vennoot.

Ze zien potentieel in Hannecart. In september 1994 komt hij aan boord als gedelegeerd bestuurder.

165

1995 Matexi viert zijn vijftigste verjaardag In 1995 is Matexi een halve eeuw oud. Na vijftig jaar verkavelen en bouwen zijn de cijfers indrukwekkend: Matexi heeft in honderdzesenveertig Belgische gemeenten maar liefst zestienduizend woningen gerealiseerd. En het bedrijf blijft stevig groeien.

Maciej Mycielski, Miami en Matexi Terwijl Gaëtan Hannecart te paard door Argentinië trekt, ontmoet hij Christian Lamot, een telg van de Mechelse brouwersfamilie. Lamot vertelt Gaëtan over de architecturale stroming New Urbanism en over Maciej Mycielski, een stedenbouwkundig architect met Poolse roots die opgroeide in België.

New Urbanists als Mycielski stellen de leefbaarheid en gemeenschapsvorming in buurten en steden centraal. Winkels en scholen liggen bij voorkeur op wandelafstand en er is veel openbaar groen.

Wanneer Hannecart weer thuis is, neemt hij contact op met Mycielski.

Hij trekt zelfs naar Miami, waar Mycielski aan de universiteit werkt.

De ontmoeting tussen Hannecart en Mycielski is het begin van een fundamentele omslag bij Matexi, weg van het klassieke verkavelingsmodel naar een nieuwe visie die rekening houdt met leefbaarheid, groen en sociale interactie.

1997 Matexi vindt zichzelf opnieuw uit als buurtontwikkelaar Twee jaar na de ontmoeting tussen Gaëtan Hannecart en Maciej Mycielski verheft Matexi buurtontwikkeling tot zijn kernactiviteit. Mycielski gaat de Werkgroep Stedebouw leiden, een interne cel van architecten, stadsplanners en experten

166

in ruimtelijke ordening. Mycielski staat erop om ‘stedebouw’, zonder tussen-n, te schrijven, naar de oude betekenis ‘woonplek’ van ‘stede’.

De werkgroep zal bij elk nieuw woonproject onderzoeken hoe de nieuwe buurt optimaal kan passen in de bestaande omgeving. Daarmee is Matexi perfect voorbereid op het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen. Het Vlaamse Gewest breekt met het traditionele verkavelingsmodel door een hogere bouwdensiteit te verplichten en nieuwbouw in stedelijke gebieden te concentreren.

1998 De charrette: inspraak voor de hele buurt De charrette was het karretje waarop Parijse architectuurstudenten in de negentiende eeuw hun tekeningen deponeerden. Regelmatig griste een student zijn plan weer van het karretje om aanpassingen te maken. De New Urbanists lieten zich daardoor inspireren: hun charrette is een periode van intensief overleg met alle belanghebbenden, waardoor plannen ter plekke worden bijgestuurd.

In 1998 neemt Matexi deel aan een charrette in Knokke en een jaar later organiseert het bedrijf er zelf een in Zottegem. De Werkgroep Stedebouw spreekt uitvoerig met alle betrokkenen uit de omgeving en het resultaat is een masterplan dat rekening houdt met ieders wensen en noden.

1999 Brownfield wordt hotspot De voormalige bedrijfsgebouwen van brouwerij Lamot in hartje Mechelen staan leeg. Het stadsbestuur en de Vlaamse overheid willen de site opwaarderen en zetten een publiek-private samenwerking op om de privésector aan boord te krijgen.

In 1999 verwerft Wilma Project Development het contract voor de site, vlak

167

voordat Matexi een belang van vijftig procent in de projectontwikkelaar neemt.

Lamot is een pioniersproject: een industrieel brownfield wordt herschapen tot een levendige stadsbuurt. Er komen appartementen en woningen, maar ook een hotel, een supermarkt en een congrescentrum. Hoewel de herontwikkeling niet bijzonder rendabel is, is de ervaring die Matexi opdoet, van onschatbare waarde.

Een vernieuwende aanpak voor uitdagende woonwijken Met Habitus zet Matexi een volgende stap in zijn evolutie als buurtontwikkelaar.

Door de nadruk op verdichting in het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen en de eigen aandacht voor New Urbanism is Matexi er steeds meer van overtuigd dat innovatieve groepsbouw de toekomst is. Met Habitus geeft Matexi die visie een prominente plaats. De projecten die Habitus in zijn eerste bestaansjaren realiseert, tonen hoe Matexi inzet op inbreiding, gemeenschapsvorming en leefbaarheid. In Grembergen, een deelgemeente van Dendermonde, bouwt Habitus een sterk versnipperd gebied om tot een woonwijk die geĂŻnspireerd is op oude Vlaamse dorpen. In Grimbergen, in Vlaams-Brabant, ontwikkelt Habitus woonhoven, waarbij meerdere huizen gegroepeerd zijn rond een centraal pleintje.

De herontwikkeling van een stadskanker In het centrum van Brussel is Matexi betrokken bij de herontwikkeling van enkele verkrotte panden aan de Schildknaapstraat. De vervallen gebouwen worden omgevormd tot winkelruimtes en appartementen.

Het pronkstuk is het luxehotel The Dominican, genoemd naar de Dominicaanse abdij die daar in de vijftiende eeuw stond. Het huidige gebouw dateert uit de negentiende eeuw en krijgt een grondige renovatie, zodat de historische architectuur weer mooi tot uiting komt.

168

2002 Nieuwe lofts in Brugse maalderijtoren Na jaren van leegstand is er eindelijk een toekomstplan voor de voormalige maalderij De Nieuwe Molens, vlak bij het stadscentrum van Brugge. In het oude maalderijgebouw komen lofts, op de rest van de site komen stadswoningen en appartementen.

Matexi is betrokken via projectontwikkelaar Wilma, waarin het een belang van vijftig procent heeft. Na de Lamotsite in Mechelen is het project Nieuwe Molens alweer een belangrijke stap in Matexi’s evolutie van verkavelaar-woningbouwer naar ontwikkelaar van binnenstedelijke reconversieprojecten.

Christian Vande Vyvere gaat met pensioen Op 29 december 2002 gaat Christian Vande Vyvere op pensioen. Als zoon van GĂŠrard groeide hij als het ware op met Matexi. Met zijn pensionering verdwijnt een belangrijke telg van de tweede generatie Vande Vyveres uit het bedrijf.

Een jaar eerder overleed Herman Vande Vyvere, de laatste van de drie founding fathers van Matexi.

2005 Waregem als nieuwe thuisbasis De verdere professionalisering van Matexi in de jaren 2000 zorgt voor een nieuwe toename van het personeelsbestand. Doordat het kantoor in Meulebeke te klein wordt, verlaat Matexi na zestig jaar zijn geboortegrond. De hoofdzetel van het bedrijf verhuist naar Waregem.

169

2007 Groen licht voor ’t Groen Kwartier Het Militair Hospitaal in Antwerpen werd begin twintigste eeuw gebouwd als ziekenhuis voor gewonde en zieke soldaten. In januari 2007 verkoopt het ministerie van Defensie het enorme terrein aan de stad, wat de deuren opent voor een herontwikkeling tot groene stadsbuurt. Het is een publiek-private samenwerking tussen Matexi, Vanhaerents en AG Vespa.

De bouwplannen voorzien maar liefst vierhonderd woningen, een mix van parkappartementen, lofts, stadswoningen en sociale huisvesting. De historisch waardevolle gebouwen worden gerenoveerd en daarnaast is er plaats voor nieuwbouw en openbaar groen. Om die laatste troef in de verf te zetten, wordt het Militair Hospitaal in 2008 officieel omgedoopt tot ’t Groen Kwartier.

De hele site wordt autovrij, een ware innovatie in buurtontwikkeling.

In 2010 nemen de eerste bewoners er hun intrek. Vier jaar later opent The Jane er zijn deuren, het sterrenrestaurant van Sergio Herman en Nick Bril.

2013 Welkom in de buurt Matexi lanceert een nieuwe slagzin: ‘Welkom in de buurt’. Die maakt duidelijk dat Matexi resoluut inzet op de creatie van inspirerende buurten.

Om nieuwe buurten zo goed mogelijk af te stemmen op hun omgeving, screent Matexi die omgeving op het vlak van mobiliteit, zorg, bevoorrading, tewerkstelling, vrije tijd, onderwijs en faciliteiten voor kinderen. Zo voelen de nieuwe bewoners zich meteen welkom in hun buurt.

170

Het prille begin van een nieuwe Hasseltse wijk Tussen de Hasseltse binnenring en het binnenwater van de Kanaalkom komt er een volledig nieuw stadsdeel: Quartier Bleu. De ontwikkeling gaat van start in 2014.

Zowel het residentiële gedeelte als het retailgedeelte zijn intussen afgewerkt. Het doel is een duurzame en aangename buurt, maar Matexi streeft ook tijdens de werken naar leefbaarheid. Wanneer het bouwproces in 2016 start, wordt alle afgegraven grond weggevoerd per schip – wat veertigduizend vrachtwagenritten uitspaart.

Beton wordt ter plaatse aangemaakt, met zo weinig mogelijk lawaaihinder.

2015 Water brengt leven: 4 Fonteinen in Vilvoorde Vilvoorde wil de oude industriesites langs de Zenne vernieuwen en Matexi speelt daarbij een prominente rol. Samen met PSR Brownfield Developers, een specialist in industriële reconversie, tekent het voor een splinternieuw stadsdeel: 4 Fonteinen. Een project met meer dan duizend woningen, een school, een supermarkt…

De plannen zijn ambitieus en de realisatie zal twintig jaar duren, waardoor er ruimte is voor een massa tijdelijke initiatieven. Matexi trekt zijn visie op buurtontwikkeling helemaal door: 4 Fonteinen moet een sociaal gemengde, levendige buurt worden, op maat van fietsers en voetgangers, en met veel groen.

Een cultureel centrum, de Kruitfabriek, zorgt voor creatief leven. Winkels en horeca liggen vlakbij, net als een nieuwe basisschool en een kinderopvang.

In maart 2015 begint de bouw van ’t Sas, de eerste residentie op de site.

Twee jaar later trekken de eerste bewoners erin.

171

2016 Feesten in de Antwerp Tower In 2016 zet Matexi de deuren open van een afgeleefd kantoorgebouw dat weleens het lelijkste gebouw van Antwerpen wordt genoemd. Negen maanden lang herbergt de Antwerp Tower allerlei pop-upinitiatieven: yogasessies, tentoonstellingen, lunch met uitzicht over de stad, noem maar op. Zo wil Matexi de Antwerpenaars betrekken bij de reconversie van de wolkenkrabber uit 1974.

De buitenkant zal een volledige make-over krijgen, binnenin komen er winkelruimtes, appartementen, penthouses en kantoorruimtes. Bouwtechnisch zijn de werken een hele uitdaging. Zo is de torenkraan hoger dan de Antwerpse kathedraal.

Tegen 2021 moet het gebouw klaar zijn.

2017 Matexi wint pps-wedstrijden in Gent en Machelen De Gentse Leopoldskazerne is een voormalig militair complex in de buurt van het Citadelpark. Het winnende voorstel van Matexi en zijn partners wil van de gesloten site een duurzame, open stadsbuurt maken. Er komen publieke voorzieningen zoals kinderopvang, leslokalen, het nieuwe Provinciehuis en een groen plein. De oude cachotten krijgen een nieuw leven als stadswoning.

Ook in Machelen haalt Matexi een boeiend pps-project binnen. Het hele project omvat een honderdtal appartementen, zesentwintig woningen, een kinderdagverblijf, een sporthal en een buurthuis.

172

2020 Van ondernemende landbouwers tot buurtontwikkelaar: 75 jaar Matexi Gérard Vande Vyvere zou raar opkijken als hij vandaag het hoofdkwartier van Matexi zou binnenwandelen. Toen hij en zijn broers Matexi oprichtten, was er geen personeel. Vandaag telt het bedrijf meer dan driehonderdvijftig medewerkers. Het is stevig verankerd in drie landen en werkt aan honderden woonprojecten tegelijk.

Toch zou er een glimlach van herkenning op Gérards gezicht verschijnen.

De raad van bestuur is dan wel diverser geworden, zijn familie staat nog altijd aan het hoofd. De voorzichtigheid en grondigheid waarmee de familie decennialang te werk ging, zitten nog altijd in het DNA van Matexi.

Wat hem nog het meest zou opvallen, is hoe Matexi erin geslaagd is om de vinger aan de pols van de samenleving te houden. De stichters zagen in de jaren veertig kansen in de handel in landbouwgronden. Met verkavelingen en sleutel-op-dedeurbouw beantwoordde Matexi in de decennia daarna aan de enorme vraag naar huisvesting. Vanaf de jaren negentig vond Matexi zichzelf opnieuw uit als buurtenbouwer en stedelijk ontwikkelaar. Matexi wacht niet op de toekomst, maar geeft die zelf mee vorm – al vijfenzeventig jaar.

173

Nawoord Het peloton is de winnaar Wetenschappers zijn het over weinig eens. Ze kunnen elkaar hartstochtelijk en vol overtuiging tegenspreken. Toch klinkt er soms eensgezindheid, bijvoorbeeld over het doorslaggevende belang van de woonomgeving op het welzijn van de bewoners – ten kwade en ten goede.

Je hoeft niet hooggeleerd te zijn om dat principe te kennen. Of beter gezegd: als het over de woonomgeving gaat, zijn we allemaal experts. Niemand kent een woonomgeving beter dan de bewoners zelf. Dat wordt weleens vergeten.

Ons verdict als woonexperts klinkt niet altijd positief. Dat begint bij de kwaliteiten van de woning zelf. Is die voldoende groot, praktisch, mooi en gezellig? Helaas kent België nog altijd te veel onbetamelijk slechte woningen. Daar ligt nog voor vele jaren werk. Vervolgens komt de directe woonomgeving aan bod. Dat gaat over onze buren en de buurt. De mensen, straten, pleinen en voorzieningen die letterlijk dichtbij zijn. We kiezen die zelden, ze zijn er meestal toevallig.

Aan onze buurt zitten er minstens twee facetten. Enerzijds is er de fysieke omgeving, de architectuur en de ruimtelijke (wan)ordening. Anderzijds zijn er de sfeer, de onderlinge relaties en de communicatie met de buren. Zij kunnen een lust of een last zijn. Ze bepalen ook elkaar, want een grijze, kleurloze buurt verraadt een beetje de aard van de bewoners. En werkt het ook andersom?

In ieder geval kan er aan elk van die beide aspecten worden gewerkt.

Net daarover gaat de Matexi Award: werken aan de maakbaarheid van onze woonomgeving. De Matexi Award is een zoektocht naar de verschillende manieren waarop buurtbewoners het heft in eigen handen nemen en hoe gemeentebesturen daar de kansen toe creëren.

Die speurtocht leverde iets op: een hoorn van overvloed. In vele honderden buurten bleken de meest creatieve initiatieven te zijn ontstaan. De fantasie, de daadkracht en de bekwaamheid om samen te werken verrassen en verblijden.

In de voorbije jaren oogstte de Matexi Award een uitermate inspirerende reeks van projecten. Als secretaris en dienstdoend voorzitter regisseerde ik de jury in de fascinerende, maar moeilijke opdracht om die veelheid te reduceren tot enkele laureaten.

Dat selecteren deed pijn: l’embarras du choix. In elk dossier leeft de hoop en de toewijding van geëngageerde mensen. Telkens opnieuw verbazen buurt-

175

bewoners door hun durf, speelsheid en volharding. Gemeentebesturen tonen zich almaar meer een bondgenoot. Waar mogelijk springen ze bij, vergemakkelijken ze en trachten ze andere wijken te besmetten met de goede ervaringen.

Inzetten op een warme, zorgzame en vooral plezante buurt: wat gewóón moet zijn, blijkt vaak vooral ongewoon te zijn. In die zin onderscheidt Matexi zich van andere bouwbedrijven. Matexi let er immers op dat de architectuur een aangename atmosfeer alle kansen biedt. Die aanpak is al een hele stap vooruit, maar biedt nog geen garantie op een plezante buurt. Het zijn vooral de mensen zelf die de sfeer maken. Hebben ze zin om er ook samen-wonen van te maken? Creëren ze zelf de kansen voor ontmoeten, spelen en aandacht? Volmondig ja én ja.

De dossiers drijven op enthousiasme en ademen goesting en plezier. Ze vertonen zich onverwacht origineel in hun aanpak en realisaties.

Vaak slaan mediaberichten ons om de oren met verhalen over isolement, egoïsme en onverdraagzaamheid. De reacties op de Matexi Award bewijzen een heel andere werkelijkheid. Mensen en gemeentebesturen vinden elkaar, de handen gaan uit de mouwen en velen dragen bij, ieder naar best vermogen.

Meestal eindigt dat alles met een feest, vrolijk en content.

Laat het klinken over berg en dal: de Matexi Award werkt. Bij elke uitgave reageren vele tientallen goedgezinde mensen. De formule vindt aansluiting bij het bloeiende en boeiende leven in zovele buurten. De winnaars staan even op het podium en wuiven met hun trofee.

Maar iedereen in het peloton verdient een zegepraal. Elk project dat deelneemt, is een winnaar.

Guy Redig Secretaris en dienstdoend voorzitter van de jury van de Matexi Award.

Consultant en professor agogiek aan de VUB

176