CHƯƠNG 8
thể thu hút được đủ vốn tư nhân hoặc do các cơ quan thẩm quyền muốn nắm quyền kiểm soát toàn bộ. 3. Các công ty khu vực công được “tư nhân hóa” (một phần vốn được chuyển nhượng cho nhà đầu tư bên ngoài). Hình thức này ngày càng phổ biến. Các cổ đông bên ngoài có thể là nhân viên điều hành hay nhân viên của công ty, quỹ đầu tư (tư nhân hay do các công ty khu vực công kiểm soát) và thậm chí đôi khi là những nhà đầu tư nước ngoài. Các công ty này trở thành công ty cổ phần. Trong một số ít trường hợp, việc cổ phần hóa này thường được đàm phán “bởi hợp đồng song phương” và phát hành cổ phần lần đầu ra công chúng. Trong một số lĩnh vực, đặc biệt đối với dịch vụ đô thị, số cổ phần công ty có thể chuyển nhượng bị hạn chế. Hiện nay, hiện tượng thành lập công ty cổ phần ngay từ đầu ngày càng phổ biến (ví dụ, với các hoạt động bất động sản, tỉnh/thành phố cấp đất và đổi lấy cổ phần ở công ty đầu tư). Vốn của các công ty “cổ phần hóa” chủ yếu dành cho quản lý và nhân viên của công ty.
Hiệp hội Một thành phần quan trọng cung ứng dịch vụ công cộng và hoạt động dưới hình thức hiệp hội kinh doanh là Hội Cấp Thoát Nước Việt Nam (VWSA), thành lập năm 1998 và có hơn 230 hội viên (các công ty dịch vụ cấp thoát nước, công ty tư vấn, nhà cung ứng thiết bị và vật liệu). VWSA tạo cơ sở hoạt động cho các tổ chức, doanh nghiệp, công chức, công nhân, nhà quản lý, nhà khoa học quan tâm lĩnh vực cấp thoát nước. VWSA tổ chức các hội thảo và hội nghị khoa học, kỹ thuật, quản lý và đào tạo chuyên ngành. VWSA cũng phổ biến kiến thức kỹ thuật, khoa học, hợp tác với các tổ chức địa phương và bên ngoài để đào tạo nguồn nhân lực cho lĩnh vực cấp thoát nước và vệ sinh6. VWSA duy trì mối liên hệ mật thiết với Bộ Xây dựng và hoạt động như là một cơ quan điều phối và phổ biến kiến thức quan trọng tới các công ty cấp thoát nước. Tuy nhiên, nguồn nhân lực và tài nguyên hạn chế giới hạn hiệu quả hoạt động của hiệp hội.
Cộng đồng Trong một số trường hợp, cộng đồng địa phương, đặc biệt là cộng đồng nghèo, có hệ thống cơ sở hạ tầng tự xây dựng hoặc cải thiện như đường sá, cống rãnh, hệ thống thoát nước và cơ sở vệ sinh. Phương châm của các dự án có sự tham gia của cộng đồng này là “Nhà nước và nhân dân cùng
làm”. Tóm lại, cộng đồng xây dựng kế hoạch dự án và ngân sách, chính quyền địa phương cung cấp môi trường thuận lợi như cấp phép xây dựng hay nới lỏng các quy định liên quan, còn cộng đồng triển khai dự án. Cả hai phía chính quyền và cộng đồng cùng chịu chi phí: cộng đồng tài trợ một vài phần trích từ quỹ tiết kiệm và tín dụng cộng đồng hoặc từ quỹ phát triển cộng đồng (xem Chương 7), chính quyền lo phần chi phí còn lại. Tỷ lệ đóng góp giữa các bên tùy theo thỏa thuận, nhưng công thức đóng góp chung giữa Nhà nước và nhân dân là 50/50 hoặc 70/30 (xem trường hợp cụ thể ở Khung 15). Tính đến nay, số lượng dự án cộng đồng vẫn còn rất hạn chế. Tuy nhiên, các dự án này làm giảm gánh nặng tài chính, mang lại lợi ích không chỉ cho cộng đồng mà còn cho cả chính quyền địa phương, giúp chính quyền địa phương mở rộng phạm vi cung cấp cơ sở hạ tầng tới cấp cơ sở, đến những khu vực khó tiếp cận.
Các nhà tài trợ quốc tế và tổ chức phi chính phủ Các nguồn vốn chính bên ngoài cho hạ tầng đô thị bao gồm Ngân hàng Thế giới, ADB, JICA, DANIDA, AusAID, FINNIDA, Chính phủ Đức và AFD (Pháp). Việc quản lý vốn viện trợ phát triển của nước ngoài theo mô hình từ trên xuống, trong đó Bộ Kế hoạch và Đầu tư là bộ đầu mối, Bộ Tài chính là cơ quan đại diện vay theo hợp đồng chính thức và các bộ ở trung ương hay các ban ngành chịu trách nhiệm giám sát thực hiện dự án và chương trình.
8.4 QUY HOẠCH CƠ SỞ HẠ TẦNG VÀ NHỮNG THÁCH THỨC VỀ TÀI CHÍNH Định hướng quy hoạch tổng thể phát triển đô thị đến năm 2020 (như nêu ở Chương 2) xác định các mục tiêu về hạ tầng đô thị và quy hoạch không gian tổng thể cho Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh đến năm 2020 cũng như các định hướng quy hoạch không gian. Những quy hoạch này xác định các khu vực mở rộng cho các thành phố và bao quát các dự án thuộc tất cả các lĩnh vực, gồm cả lĩnh vực hạ tầng cơ bản. Tuy nhiên, các quy hoạch này không xác định ưu tiên đầu tư, cũng như chi phí hay nguồn vốn sử dụng.
109