samenwerking met Christine Leboutte (zangeres en zangpedagage, gespecialiseerd in Mediterraanse liederen). Wie ben ik om Italiaanse liederen te zingen? Zij is daarin thuis en heeft voor mij de ruimte geopend om dat te doen. Nu, na zes jaar studie met haar, kan ik met heel mijn hart een traditioneel Italiaans lied zingen zonder het gevoel te hebben dat ik dat niet mag en dat ik ga beoordeeld worden. Ik kies altijd mensen uit die mij toelaten bepaalde delen van mezelf te openen. Je hebt End gemaakt in Zweden tijdens de zomer, de periode van de oorlog tussen Israël en Hezbollah in Libanon. Die oorlog is in de voorstelling doorgedrongen. | In End wilde ik meer humor, maar de première die jullie zagen vond ik zelf erg somber. Er zit meer humor en meer hoop in dan er die avond uitkwam. De dansers waren erg gespannen. Natuurlijk heeft de oorlog een rol gespeeld in het werkproces. Ik zat twee maanden lang in Stockholm, met een groep zeer goede en intelligente dansers – meer een team dan in Monaco waar de dansers vooral solisten zijn –, met prachtig zomerweer en licht tot tien uur ’s avonds. Na het werk keek ik naar CNN en mailde met mensen die mensen in Libanon kenden. Het was verschrikkelijk. Ik kon niet anders dan in de voorstelling verwijzen naar de oorlog: de geweerschoten, de overvliegende vliegtuigen, het vechten,… De achterwand van het decor is een muur die verdacht veel op de enorme betonnen platen die Israël geplaatst heeft op de Westelijke Jordaanoever. | De muur is een idee van een jaar geleden en heeft op zich niets met de oorlog te maken. De muur was mijn vertrekpunt. Een muur is trouwens wel vaker mijn vertrekpunt: in Rien de rien, Foi en Loin, een voorstelling die ik in Genève gemaakt heb, waren er muren. Voor mijn volgende productie denk ik opnieuw aan een muur, met een deur deze keer. Op het einde van End valt een van die betonnen platen naar voor en lijkt er dus een uitweg te zijn. Maar wanneer de danser door de opening wil stappen, stoot hij op het plastic van de achterwand. Geen uitweg dus? | Voor mij is dat beeld minder negatief. Het gaat mij vooral om de illusie dat het elders beter is. Die illusies of idealen blokkeren ons meer dan dat ze ons doen bewegen. Je moet voorbij je idealen geraken. Ik hou heel erg van het einde van End. Je ziet de danser hoopvol naar de opening stappen om dan te ontdekken dat die fake is. Je zit altijd opgesloten in de gevangenis van de realiteit. Ik heb het idee dat ik eens naar Japan zal gaan en dat ik me daar veel beter zal voelen dan hier. Maar eigenlijk weet ik dat dat niet klopt. Ik weet dat ik, als ik ter plekke zal zijn, zal ontdekken dat het daar niet beter is dan waar ook. Je gaat beter aan de slag met de realiteit waarin je leeft dan te hopen op elders en
72 | S I D I L A R B I C H E R K AO U I