OVER ‘BOOT’ VAN BENJAMIN VERDONCK “OP EEN DAG, IN DE TUIN VAN MIJN OUDERLIJK HUIS, raakte ik op het moment dat ik een heggenblad wou plukken plotseling opgetogen over het feit dat deze daad, hoe onbeduidend ook, volledig in mijn macht lag. Doen of niet. Beide mogelijkheden stonden gelijktijdig voor mij open. Een enkele oorzaak, ík, op hetzelfde moment in staat tot twee totaal tegengestelde gevolgen. En door zowel het een als het ander de aanstichter van iets eeuwigs, want welke keus ik ook zou maken, het zou voortaan eeuwig waar zijn dat gedurende dat eigenste ogenblik datgene had plaatsgevonden wat door mij was beslist. Ik stond paf van verbazing; ik liep weg, ik kwam weer terug, mijn hart ging als een razende tekeer. Ik wou net mijn hand aan de tak slaan en geheel te goeder trouw en zonder het te beseffen een manier van zijn creëren, toen ik me inhield en mijn ogen opsloeg vanwege een geritsel tussen het gebladerte. Een opgeschrikte vogel had de vlucht genomen. Opvliegen kwam neer op ten onder gaan: een passerende sperwer greep hem in de lucht. Ik heb hem uitgeleverd, zei ik treurig tot mezelf: de bevlieging die mij juist deze tak liet aanraken en niet die andere heeft zijn dood veroorzaakt. Vervolgens zei ik in de taal die bij mijn leeftijd paste (die argeloze taal die ik me niet meer herinneren kan): zó zijn de dingen dus aaneengeschakeld. Een verrichting die iedereen koud laat is domweg een verrichting waarvan niemand de reikwijdte overziet, en slechts door onwetendheid lukt het je om onbezorgd te zijn. Wie weet wat de eerste beweging die ik nu ga maken voor effect zal hebben op mijn toekomstige bestaan? Misschien zal mijn hele leven van A tot Z anders zijn […].” [uit Het heggenblad van Jules Lequier, vertaald door Charlotte Mutsaers in Zeepijn, p. 67-68]
54 | B E N J A M I N V E R D O N C K
Schipbreuken: historie van een non-event BOOT zou een nieuwe stap vormen in de zoektocht van Benjamin Verdonck naar een eigen vorm om zijn politieke betrokkenheid als kunstenaar te communiceren. In de weken die aan de Antwerpse gemeenteraadsverkiezingen voorafgingen, wilde hij in de openbare ruimte een boot bouwen, met een katapult ervoor. Geen spektakel mocht het worden, maar een mooi, verstild beeld voor de stad die de vierde grootste haven ter wereld herbergt. Door de hooggespannen politieke context waarin BOOT zou plaatsvinden, werden tijdens het werkproces enkele vragen omtrent de maatschappelijke rol van de kunstenaar op scherp gesteld. Verschuift op zulke dwingende momenten, waarop een breed cultureel veld wordt gemobiliseerd, plots de inhoud van begrippen als ‘verantwoordelijkheid’ en ‘vrijheid’? Hoe kan je, zonder de ogen te willen sluiten voor een maatschappelijk conflict, je onttrekken aan de dialectiek van politieke stellingnames? Kan je, zoals Erwin Jans het formuleert, “politiek zijn door te weigeren politiek te zijn?” 1 Benjamin Verdonck: “De keuze die ik moet maken als burger is natuurlijk heel pragmatisch. Ik ga voor iemand stemmen en ik weet voor wie. Dat verhaal, daar ben ik niets mee binnen wat ik maak. Als burger neem ik mijn verantwoordelijkheid op, maar ook als kunstenaar. Dat zijn twee verschillende velden.” 2 De actualiteit breekt in op een artistiek parcours, maar onderbreekt het niet om ‘even aan politiek te doen’. Theater grijpt plaats in het hier en nu. Om die reden kunnen theatermusea enkel relicten tonen. Dat momentane – een handicap, maar evengoed een kracht – zou ook BOOT typeren. Uit drie weken arbeid komen langzaamaan een houten schip en een katapult te voorschijn, die echter worden afgebroken niet lang nadat ze zijn voltooid. BOOT had een soort ‘tijdelijke autonome zone’ 3 kunnen vormen, met één been in de maatschappelijke realiteit en één been daarbuiten, een ruimte voor verwondering, voor ontmoetingen, gesprekken en gedachten. Benjamin Verdonck wilde tegen de achtergrond van de verkiezingen de notie van het ‘kiezen’ zelf centraal stellen: “Eens het schip gebouwd, roept de zee. Dat is dus: welke richting wil ik uit, waar ga ik naartoe.” 4 Het lange bouwen aan de boot is dan als het diep ademhalen net vóór de uitspraak, de open ruimte vóór de keuze. Er was het plan om de katapult na een tijd van plaats te wisselen: waar ga ik heen? En wat neem ik mee aan boord van de ark en wat laat ik achter? Wat is waardevol? In de marge van een gepolariseerd maatschappelijk
B E N J A M I N V E R D O N C K | 55