15
A
Menselijk lichaam 2 Waarnemen en reageren Beheersen
BEHEERSEN Reflexen Veel van onze bewegingen worden bepaald door reflexen. Nadat bijvoorbeeld een receptor een prikkel krijgt, voeren zenuwcellen een automatische reactie uit en vervolgens een onbewuste actie van spieren. Voor acties door reflexen hoef je niet na te denken. We zijn ons niet bewust van alles wat onze zintuigen waarnemen b uiten en in ons lichaam. Reflexen zorgen dat je gevaar ontwijkt (knipperen met je ogen, hete spullen laten vallen) of je lichaam aanpast (voedsel verteren, hoesten, evenwicht, pupilgrootte aanpassen) zonder dat je daarover hoeft na te denken. Een bekende reflex is de kniepeesreflex (zie figuur 13). Als je op de pees net onder je knie tikt, gaat je been naar voren. Deze reflex loopt net zoals alle signalen via het centrale zenuwstelsel. Door de tik (de prikkel) op de pees onder de knie wordt via een zenuw een spanningspuls verstuurd naar het centrale zenuwstelsel. Zodra de impuls in het ruggenmerg is aangekomen, wordt deze doorgegeven aan twee verschillende zenuwen: een zenuw die het signaal doorstuurt naar de hersenen en een zenuwcel die een spier aanstuurt. Hierdoor beweegt je been. Een reflex is veel sneller dan een gewone reactie op een prikkel, omdat niet eerst een impuls naar de hersenen hoeft te gaan: er wordt direct gereageerd. Dit is van groot belang. Als er bijvoorbeeld iets dichtbij op je ogen afkomt, gaan je ogen automatisch dicht om ze te beschermen. Je doet dus eerst je ogen dicht en pas daarna wordt de impuls van die prikkel ook in de hersenen herkend. Bij een reflex wordt de impuls van het zintuig in het centrale zenuwstelsel direct doorgegeven aan een zenuw die een spier aanstuurt. Doordat de spier direct wordt aangestuurd, kun je de voorplantingssnelheid van een impuls langs een zenuw meten. Er geldt:
Figuur 13 Kniepeesreflex
s + s 2 v t = _____ t1 reflex Hierin is vt de transportsnelheid van de impuls (in m/s), s1 de afstand tussen het zintuig en het ruggenmerg (in m), s2 de afstand tussen het ruggenmerg en de spier (in m) en treflex de tijd die het kost voordat de reflexbeweging begint (in s). Met behulp van deze formule kun je bepalen of een sporter nog sneller kan reageren of dat hij beperkt is door de tijd die het kost om het signaal van de receptor naar het ruggenmerg te krijgen. B Een
reflex is een automatische spierreactie op een prikkel.
Experiment 7: Reflexen