Inhoudelijke verantwoording theater na de dam 2016 by Theater Na de Dam

INHOUDELIJKE VERANTWOORDING THEATER NA DE DAM 2016 1. Inleidend overzicht van behaalde resultaten Het doel van Theater Na de Dam is vanaf de eerste editie op 4 mei 2010 het genereren van een betekenisvolle gebeurtenis op de avond van de Nationale Dodenherdenking. Een gebeurtenis in de vorm van gelijktijdige (muziek)theatervoorstellingen gerelateerd aan de Tweede Wereldoorlog; begonnen in Amsterdam en inmiddels uitgegroeid tot een nieuwe landelijk gebruik met deelname van veel theaters en theatermakers verspreid door het land. Dit doel is de afgelopen zevende editie 2016 wederom bereikt, hetgeen uit het volgende blijkt: 1. De verbreding en verankering van theater als nieuw gebruik om te herdenken hebben duidelijk met deze 7e editie doorgezet. In de media is Theater Na de Dam in de aanloop naar, tijdens en zelfs na 4 mei volop aanwezig geweest, niet alleen met aandacht voor de afzonderlijke voorstellingen, maar juist ook voor het initiatief als geheel. Ook het publiek groeide meer dan verwacht, met name door het nieuwe publiek dat op de jongerenprojecten afkwam. Theater wordt nu gezien als een zeer passende vorm om de herdenking te verdiepen en verbreden. 2. De inhoudelijke, thematische en actuele kwaliteit van de verschillende voorstellingen op 4 mei in het kader van Theater Na de Dam was groot; de extra focus op inhoudelijke begeleiding van nieuw werk die in 2015 ingezet werd wierp vruchten af. Hiermee is er echt sprake van een verdiepende gebeurtenis die voor het publiek de avond van de herdenking met betekenis en actuele relevantie laadt. 3. Het feit dat de door door het land verspreide jongerenprojecten – waarin ouderen de geschiedenis doorgeven aan jonge generaties die daar vervolgens theater over maken – meer inhoudelijke kwaliteit en verbinding kregen, mede door de intensievere begeleiding en overkoepelende verbinding vanuit Theater Na de Dam. Dat deze projecten op dezelfde manier een plek innemen in het algehele programma als een voorstelling in Carré, laat de breedte en diversiteit van het programma zien. In de aanloop naar en tijdens Theater Na de Dam 2016 zijn misschien wel 1500 (jonge) toneelspelers, schrijvers, regisseurs, cabaretiers, zangers, programmeurs, muzikanten, kleinkunstenaars, vertalers, dramaturgen, historici, theaterdirecteuren, figuranten, technici, vrijwilligers, buurtgenoten, publiciteits- en kassamedewerkers en zaalwachten aan de slag gegaan voor een divers en bijzonder theaterprogramma vol prikkelend, ontroerend, actueel, voedend en ontregelend theater en reflectie. Het is inmiddels duidelijk een geslaagde vervulling van een breed gevoeld verlangen naar verdieping van de jaarlijkse Nationale Dodenherdenking voorbij de steeds terugkerende discussie over de herdenking zelf; voor wie herdenken niet vanzelfsprekend is vindt in Theater Na de Dam een (nieuwe) vorm. De afgelopen zevende editie liet wederom een flinke groei zien in vergelijking met de zesde editie. Een aantal cijfers en gegevens op een rijtje:

47 geproduceerde, geprogrammeerde of geïnitieerde (muziek)-theatervoorstellingen door de organisatie van Theater Na de Dam: van de piste in Carré tot de Martinikerk in Groningen, van het Luxortheater in Rotterdam tot Theater Het Hof in Arnhem. En van de Oude Markt in Vlissingen tot Madurodam en allerlei andere steden in het land waar ongeveer 300 jongeren deelname aan de jongerenprojecten. 36 (muziek)theatervoorstellingen zagen als nieuw werk op 4 mei 2016 voor het eerst het theaterlicht, waarvan bijna tweederde gemaakt en gespeeld door jongeren tussen

de 10 en de 30 jaar. Ongeveer 7.000 mensen bezochten een van deze speciaal voor Theater Na de Dam gemaakte voorstellingen.

78 voorstellingen in totaal waren op de avond van 4 mei 2016 onder de vlag van Theater Na de Dam bij te wonen, uiteenlopend van nieuw werk in opdracht van Theater Na de Dam tot theaters die met een eigen programma het initiatief omarmden. Van het totale aantal voorstellingen vonden 29 in Amsterdam en 49 daarbuiten plaats, onder meer in Groningen, Leeuwarden, Maastricht, Sittard, Den Bosch, Nijmegen, Arnhem, Zwolle, Vlissingen, Rotterdam, Dordrecht, Den Haag, Leiden, Utrecht, en Haarlem. Het totale aantal toeschouwers dat in het kader van Theater Na de Dam op 4 mei 2016 en de dagen daaromheen een voorstelling bezocht bedroeg ongeveer 12.500. 314.000 unieke kijkers zagen de live-uitzending van Nacht Na de Dam door de NOS.

De zevende editie van Theater Na de Dam is om de volgende redenen succesvol te noemen:  De groei in cijfers ten opzichte van de voorgaande editie. De publieksopkomst groeide in absolute zin wederom in vergelijking met de voorgaande editie. Hierbij moet opgemerkt worden dat een deel van het publiek voorstellingen bezocht die door Theater Na de Dam zijn geproduceerd of geïnitieerd; door intensievere samenwerking met theaters en gezelschappen bezoekt ook een aanzienlijk deel van het publiek voorstellingen die aan het initiatief Theater Na de Dam deelnemen, maar waar Theater Na de Dam zelf geen inkomsten aan ontleent.  Artistiek-inhoudelijk lukte het om het eigen werk relevant te laten zijn voor deze tijd, zeker bij de voorstelling in Carré met Nasrdin Dchar; theater op 4 mei als kritische reflectie op het heden.  Algemeen valt op dat sommige voorstellingen en de jongerenprojecten weer meer cultureel divers publiek trokken, publiek dat bestaat uit vrienden, familie, buurtgenoten en de oudste generaties. De volgende punten zijn afgelopen editie van 2016 minder geslaagd:  In Amsterdam lukte het niet het programma klein te houden zoals in 2015, doordat theaters graag aanhaakten. Het ‘eigen programma’ over het voetlicht brengen was hierdoor lastiger.  De nieuwe tekst die geschreven zou worden door schrijver Judith Herzberg kwam helaas niet af. Hierdoor kon één programmapijler – de presentatie van een nieuwe tekst door de BIS-gezelschappen in het land – niet meer plaatsvinden. Sommige gezelschappen lazen nu Leedvermaak van Herzberg, maar anderen kregen het niet rond op het laatste moment een alternatief te vinden.  Aanvankelijk lag er een ander concept voor Carré, dat geen doorgang kon vinden door ernstige ziekte van de maker. Het heeft veel moeite gekost om een nieuw concept te ontwikkelen.  Doordat Nacht Na de Dam aansluitend aan de voorstelling in Carré plaatsvond, verliep de productie hiervan i.s.m. de NOS soms stroef. Los van de cijfers kan in meerdere opzichten gesproken worden van een verdiepende geslaagde editie: - Het nieuwe werk – o.a. Nasrdin Dchar in Carré en BOG. in de Brakke Grond – was persoonlijk, actueel en spraakmakend, zie ook de aandacht in media vooraf. Nasrdin hield een zeer persoonlijke monoloog over de oorlog, antisemitisme, islamafobie en migratie. Het was een pleidooi voor meer inclusief denken in deze dreigende wereld. BOG. reflecteerde met een nieuwe tekst op alle facetten van het herdenken. In overleg met Theater Na de Dam ontwikkelden makers door heel het land speciale avonden. - De jongerenvoorstellingen verspreid door het land en met name in samenwerking met al aanwezige instellingen per stad dragen in grote mate bij aan de doelen van Theater Na de Dam. Gesprekken met ouderen over de oorlogstijd en de geschiedenis van een buurt dienen als inspiratie voor jongeren met verschillende culturele achtergronden variërend in leeftijd van 10 tot 25 jaar om vanuit deze tijd en hun perspectief theater te maken. Het aantal jongerenprojecten groeide, waarbij het zeer goed gelukt is meer /2

aandacht te besteden aan de inhoudelijke begeleiding van de makers. Het overkoepelende thema ‘Verdwenen Families’ werkte verbindend, ook door de bundeling van deze verhalen in het project in Madurodam. Er is een inhoudelijke workshop-dag geweest in Amsterdam voor alle makers en zo goed als alle jongeren uit het land kwamen naar de jongeren-dag in Amsterdam op 24 april om verhalen uit te wisselen en de in 2015 gemaakte voorstelling van Roeland Hofman te zien. Dit alles heeft zichtbaar haar vruchten afgeworpen, afgaande op de lovende reacties van publiek en jongeren na afloop van de voorstellingen op 4 en 5 mei. Dergelijke jongerenprojecten zijn nog maar een paar jaar mogelijk. Het is bij uitstek Theater Na de Dam: het slaat een brug tussen de generaties en jongeren kunnen de oorlogsgeschiedenis vanuit hun perspectief middels theater vertalen naar deze tijd. Theater Na de Dam is – ondanks dat het maar op één avond plaatsvindt – erin geslaagd qua media-aandacht weer een grote stap verder de komen dan de editie van 2015, er was zeer veel free publicity en onderdelen van het programma waren uitgebreid zichtbaar. De NOS heeft de wederom de nachtelijke afsluiting – ditmaal in Carré – live uitgezonden met beelden van het Amsterdamse en landelijke programma, Pauw en Koffietijd interviewden Nasrdin uitgebreid en bij De Wereld Draait Door sprak Hanneke Groenteman als tafeldame op eigen initiatief vol lof over Theater Na de Dam. De intensieve samenwerking met publiciteitsafdelingen van theaters en persoonlijk contact met media zorgde voor een groter aandacht en daarmee voor een groter publieksbereik (zie bijgevoegde knipselmap en marketing evaluatie).

De wederom gegroeide opkomst van o.a. jong en divers publiek, de relevantie van het nieuwe werk, de grote media-aandacht, het succes van de jongerenprojecten en de landelijke uitbreiding stemmen ons hoopvol voor de volgende edities van Theater Na de Dam. Het toont wat ons betreft aan dat Theater Na de Dam op de avond van Nationale Dodenherdenking als initiatief door theaters, theatermakers en publiek omarmd wordt en dat het aan een breed gevoelde Amsterdamse en zelfs landelijke behoefte voldoet. Er is inmiddels werkelijk sprake van een nieuw nationaal gebruik op 4 mei. 2. Programma 2016 – impressies Het programma van Theater Na de Dam laat zich onderscheiden in 3 cirkels: 1. Nieuw werk dat in opdracht en in (co)productie van de organisatie van Theater Na de Dam speciaal gemaakt wordt voor 4 mei, 2. Theatermakers, gezelschappen en theaters die al meerjarig partner zijn van Theater Na de Dam, waarbij Theater Na de Dam inhoudelijk en soms ook financieel ondersteunt en 3. Theaters en theatermakers die aansluiten bij het initiatief en zelfstandig iets programmeren op de avond van 4 mei. Theater Na de Dam is dan voor hen een communicatie-paraplu. In het selecteren van het programma gaat Theater Na de Dam zorgvuldig te werk. Niet alleen blijft om inhoudelijke, artistieke of kwalitatieve redenen het steeds een vraagstuk welke voorstelling wel en welke niet past bij de avond van 4 mei, ook wil je als organisatie inclusief en niet exclusief zijn. Het programma van Theater Na de Dam krijgt elk jaar gedurende het theaterseizoen vorm. Het organisatieteam onderhoudt contact met theatermakers, gezelschappen, theaters en programmeurs en poogt zoveel mogelijk alle voorstellingen die zich aandienen op te nemen in het algehele programma, waarbij de inhoudelijke doelstellingen en criteria van het initiatief Theater Na de Dam leidend zijn. Daarnaast wordt er natuurlijk rekening gehouden met de wensen van de theatermakers, programmeurs van theaters, planningen, spreiding etc. Dit is soms vrij eenvoudig, maar soms ook een ingewikkelde puzzel. Uiteindelijk was weer eerder dan vorige edities het uiteindelijke programma rond, met nog een paar kleine toevoegingen in de laatste weken. Hieronder bij de bijlage ‘IMPRESSIES’ volgt een korte toelichting op het gerealiseerde programma Theater Na de Dam 2016 aan de hand van een aantal steden, hoogtepunten en reacties. Zie voor het gehele uitgebreide programma www.theaternadedam.nl /3

3. Marketing 2016 Theater Na de Dam 2016 was meer dan ooit zichtbaar. Het initiatief staat nu echt op de kaart als nieuwe traditie met nationale media-aandacht in de aanloop naar 4 mei, enerzijds voor het initiatief zelf, anderzijds voor de specifieke voorstellingen, en zelfs met nabeschouwingen/recensies achteraf. De opfrisbeurt van 2015 van het herkenbare beeldmerk (huisontwerper Herman van Bostelen) in affiches, folders, flyers, website en advertenties is aangehouden, om het grote aanbod aan voorstellingen binnen Theater Na de Dam simpeler en vooral herkenbaarder te presenteren aan het potentiële publiek. Communiceren over Theater Na de Dam blijft nog steeds een spagaat: enerzijds willen we het initiatief in het algemeen zo goed mogelijk communiceren, anderzijds zouden we het liefst over elke voorstelling afzonderlijk uitgebreid verhaal houden. Voor een overzicht van de free publicity zie de toegevoegde knipselmap. Ook toegevoegd een marketing evaluatie en flyers. 4. Organisatie 2016 In 2016 veranderde het organisatiemodel van Theater Na de Dam enigszins, mede naar aanleiding van opgedane ervaring en ingewikkelde organisatievorm in 2015. Gezocht werd in oplossingen die de continuïteit van het initiatief garandeerden, zonder ten koste te gaan van de flexibiliteit en teamspirit. Er kwam een duidelijkere verdeling in de onderdelen programma, marketing en financiën/productie met elk een hoofdverantwoordelijke met daaronder medewerkers/assistenten. Hierdoor konden sneller beslissingen genomen worden. Een algehele projectcoördinator moest de voortgang in de gaten houden. In 2016 veranderde het organisatieteam bestaande uit freelance-medewerkers van Theater Na de Dam in de programmatische kern niet. Wel gaf de zakelijk productieleider van 2015 aan het maar voor één jaar te hebben gedaan, waardoor er in het najaar van 2015 gezocht werd naar een overstijgende zakelijk leider die ook het nauw betrokken bestuur wat kon ontlasten. Sophie Lambo – o.a. directeur van het Internationaal Danstheater – is voor een dag in de week de nieuwe zakelijk leider geworden. Inger Stam – al jaren deel van het team als medewerker marketing – vervult vanaf de editie van 2016 met verve de rol van spin in het web als projectcoördinator. Daarnaast zijn Willem Lenders en Pim Teepe als medewerkers marketing bij het team gekomen. Er is flink geïnvesteerd om deze teamleden ‘op de hoogte’ te krijgen, want bij een deel van het werk wordt gebruik gemaakt van ervaringen van eerdere edities. Het team bestaat naast deze nieuwe aanwinsten uit drie programmeurs. Jaïr Stranders is als hoofd-programma artistiek-inhoudelijk eindverantwoordelijk, Bo Tarenskeen is verantwoordelijk voor dramaturgische begeleiding van het nieuwe werk en Hanna Timmers is verantwoordelijk voor het aanzwengelen en inhoudelijk coördineren van de jongerenprojecten. Hoofd marketing en communicatie is Dieke van der Spek. De twee bestuursleden van het eerste uur (Eymert van Manen als secretaris en Pieter Teepe als penningmeester) zijn nog steeds zeer betrokken bij de gang van zaken, maar door de komst van Sophie Lambo meer op afstand. Zij maakten in de afwikkeling van afgelopen editie plaats voor respectievelijk Najah Aouaki en Mark Fuchs als nieuwe secretaris en penningmeester. In het najaar zal een nieuwe voorzitter aantreden. Het team zet zich naast andere fulltime professionele activiteiten in het theaterveld in voor Theater Na de Dam. De professionaliteit, ervaring, gedrevenheid en inhoudelijke betrokkenheid groeit met de jaren en dat geeft een project als Theater Na de Dam een sterk fundament. Door de landelijke groei van het programma, meer inhoudelijke betrokkenheid bij het eigen werk en de complexe liveuitzending van de NOS in Carré nam de werkdruk wederom toe. Voor een deel is deze werkdruk te ondervangen door de deelnemende theaters eigenaar van het initiatief te laten zijn, waardoor het team van Theater Na de Dam in sommige gevallen niet van begin tot eind het hele proces begeleidt. Elke editie gaat het hiermee beter; theaters en theatermakers weten de programmeurs zelf te vinden. Voor het team is er ook nog werkdruk door de extra inzet om meer financieel en maatschappelijk draagvlak te creëren; er werden een avond georganiseerd voor deze ‘vrienden’ in december, de programmeurs hadden extra afspraken en er moesten aanvragen voor meerjarige subsidiëring geschreven worden. Tot slot moest er extra geïnvesteerd worden in de contacten met /4

de BIS-stadsgezelschappen doordat de nieuwe tekst niet af kwam en moest er vanaf januari een nieuw concept ontwikkeld worden voor Carré De taakverdeling en communicatie tussen de afdelingen programma, productie, marketing en financiën verliep goed. Al blijft het voor de freelance-medewerkers soms lastig om hun verschillende werkzaamheden te combineren met Theater Na de Dam, toch was er meer continuïteit dit jaar op de wekelijkse gezamenlijke kantoor- en afsprakendag. Meer structurele honorering door het jaar heen is daarom iets dat de organisatie van Theater Na de Dam nog steeds beoogt; meer structurele financiële dekking is hiervoor noodzakelijk. Het blijft lastig om in een vroeg stadium het programma rond te krijgen, juist omdat Theater Na de Dam maar één dag duurt en sommige theatermakers en theaters pas in een laat stadium besluiten deel te nemen, zie bijvoorbeeld Nasrdin in Carré. De ideeën voor de komende editie worden al deze zomer uitgewerkt, teneinde aan het begin van dit najaar al een eerste opzet van het programma voor 2017 te hebben. Een structurelere relatie met fondsen en particuliere financiers is noodzakelijk, zodat er al eerder dingen toegezegd kunnen worden. De eenmalige voorstelling in Carré met landelijke uitstraling, spraakmakend nieuw werk, wederom een nieuwe theatertekst en de jongerenprojecten vragen om een lange aanlooptijd en dus structurele betrokkenheid van de leden van het organisatieteam. Ook voor het aantrekken van particuliere ‘steunpilaren’ aan Theater Na de Dam is meer betrokkenheid van de organisatie geboden. 5. Financiën 2016 Toelichting op de gerealiseerde begroting/dekking 2016 – zie bijlage. Het voornemen van de afgelopen editie was de fondsenwerving eerder rond te krijgen. Dit is enigszins gelukt; met de jaarwisseling was een deel van de dekking al bekend, maar de gehele dekking was pas eind april 2016 rond, mede door lager gehonoreerde subsidietoekenningen. Nog een aantal kleinere fondsen zijn toen aangeschreven. De begroting werd in de aanloop nog enigszins bijgesteld, hetgeen resulteerde in een iets groter budget dan in 2015, maar uiteindelijk met een grotere output dan in dat jaar. De inzet om particuliere begunstigers voor meerdere jaren aan Theater Na de Dam te binden heeft haar vruchten afgeworpen, al is hier nog zeker groei mogelijk. 5.1 Kosten Vanwege de groei van het programma en de jongerenprojecten is gekozen voor een wat groter budget dan het jaar daarvoor. De kosten voor communicatie zijn in vergelijking met vorig jaar iets omhooggegaan. De honoraria van de freelance-medewerkers zijn al in de aanloop omhooggegaan, mede omdat het totale programma groter zou worden en dus meer werk vergde. 5.2 Inkomsten Fondsen De dekking van 2016 was evenwichtig verspreid over een aantal grote subsidiënten, een paar middelgrote en een aantal kleine, en een inmiddels substantieel aandeel van particuliere begunstigers. De bijdragen van Stichting Democratie en Media en een aantal kleine fondsen waren nodig om de begroting voor het dekkend te krijgen, waar wij de afgelopen jaren daar geen behoefte aan bleken te hebben. Hopelijk kan deze hernieuwde relatie komende jaren voortgezet worden. Zonder trouwe meerjarige subsidiënten was het nooit gelukt Theater Na de Dam zo snel tot wasdom te brengen. Het Amsterdams 4 en 5 mei comité is sinds het begin ook een trouwe meerjarige partner. Enkel met structurele ondersteuning kan dat wat de afgelopen jaren met succes is opgebouwd doorgezet worden, temeer daar bij een aantal fondsen (VSB en PBCF) de grens is bereikt voor het toegestane aantal jaren projectondersteuning. Spraakmakend en groots nieuw werk, gemaakt door belangwekkende theatermakers en schrijvers, en de geambieerde publieksverbreding vragen om een langere aanlooptijd en dus ook om meer financiële en structurele armslag. Voor de komende jaren moet Theater Na de Dam – ondanks het feit dat Theater Na de Dam al meerdere jaren /5

incidentele projectsubsidies ontvangt – een nog structurele relatie met de fondsen aan kunnen gaan. Recette De publieksopkomst was zowel in relatieve als in absolute zin groter dan de vorige editie. De uiteindelijke recetteopbrengsten waren iets lager dan de beoogde € 25.000,-, waarvan verreweg het grootste deel in Amsterdam werd gerealiseerd. Dit verschil komt o.a. door het grotere aanbod in Amsterdam, ook in theaters waar Theater Na de Dam geen publieksinkomsten van krijgt. Kijkend naar het Amsterdamse programma is het percentage publieksinkomsten aanzienlijk. Er zijn zowel in Amsterdam als landelijk nog nooit zoveel mensen geweest die een voorstelling op 4 mei in het kader van Theater Na de Dam hebben bezocht. Carré was wederom volledig uitverkocht. Gesteld kan worden dat Theater Na de Dam in Amsterdam en landelijk in steeds meer plaatsen is aangeslagen. Voor Theater Na de Dam blijft het een belangrijk uitgangspunt dat de voorstellingen op de dag van Nationale Dodenherdenking voor een breed, jong en divers publiek toegankelijk blijven; eigen inkomsten nog veel meer verhogen middels recettes is dus door partnerschap met theaters vaak niet mogelijk maar ook onwenselijk. De organisatie van Theater Na de Dam ontvangt over een deel van het Amsterdamse programma van de publieksopkomst recettes, omdat in Amsterdam door de organisatie de signatuur van Theater Na de Dam gemaakt kan worden in nieuw werk en samenwerking met theaters; buiten Amsterdam gaan de recettes voornamelijk naar theaters en/of bespelers. In principe ontvangt Theater Na De Dam recettes voor elke voorstelling waar Theater Na de Dam financieel aan bijdraagt in de productie, afgezien van de jongerenprojecten; in sommige gevallen zijn deze projecten ook gratis toegankelijk voor het publiek.

Vriendenstrategie. Vanaf de aanloop naar de editie van 2014 zoekt Theater Na de Dam effectief met behulp van twee fundraisers naar een twintigtal ‘steunpilaren’ die Theater Na de Dam met de toezegging van een aanzienlijke financiële bijdrage de komende jaren willen ondersteunen. In december 2015 vond wederom een bijeenkomst plaats voor een aantal genodigden in aanwezigheid van het voltallige team en het bestuur, waarbij een aantal betrokken theatermakers kort vertelden over hun betrokkenheid bij Theater Na de Dam. Hieruit kwamen weer wat vervolggesprekken met financiële toezeggingen waarvan enkele voor meerdere jaren en één substantiële bijdrage voor de landelijke jongerenprojecten.

6. Verbeterpunten met het oog op Theater Na de Dam 2017 en verder Algemeen geldt dat er geen groei nagestreefd wordt in aantal voorstellingen – zeker niet in Amsterdam. Landelijk is er nog wat groei mogelijk. De voornaamste groei moet plaatsvinden in publieksbereik bij met name jong en divers publiek. Deze groei moet tot en met het volgende lustrumjaar 2020 doorgezet worden. Voor de achtste editie van Theater Na de Dam in 2017 moeten de volgende zaken gerealiseerd worden: Programma ONDER EMBARGO: wederom een groots, spraakmakend en actueel relevant project voor Carré met landelijke uitstraling moet tijdig gerealiseerd worden. Gedacht wordt aan o.a. de combi Meral Polat en Micha Wertheim. De schrijfopdracht voor een nieuwe tekst moet eind zomer gegeven zijn, gedacht wordt aan Thomas Bellinck. De jonge makers waaraan gedacht wordt om nieuw werk in opdracht te maken zijn Collectief Walden, Alink en Plukaard, Dionne Verwey of Ilrish Kensenhuis. Er moeten verder niet nog veel meer jongerenprojecten plaatsvinden; een inhoudelijke thematische verbinding is weer het uitgangspunt, in combinatie met momenten in het jaar van samenkomst van makers en de jongeren. Verder moeten deze projecten zoveel mogelijk gekoppeld worden aan lokale /6

herdenkingen en lokale herdenkingscomités. Daarbij wordt benadrukt dat het zelf lokaal zoeken naar middelen noodzakelijk is, Theater Na de Dam kan niet de gehele dekking van al deze projecten op zich nemen. Meer samenwerkingen tussen partners, instellingen, gezelschappen en acteurs vanuit gezamenlijk belang behoort tot de uitzonderlijkheid van Theater Na de Dam; juist dit moet Theater Na de Dam nog meer uitdragen en mogelijk gaan maken. Over de hele linie blijven artistieke kwaliteit en de thematische verbinding met de periode van de Tweede Wereldoorlog de norm, waarbij de kritische reflectie vanuit het heden met het oog op de actualiteit van grote waarde is. Communicatie: er kan meer verteld worden waar Theater Na de Dam voor staat, welke beweging in gang is gezet. Met journalisten moet ook zo het gesprek ingestoken worden; het moet niet gaan om recensies, maar om verslagleggingen. Dat verder theaters in de communicatie meer eigenaar worden moet een streven blijven. De landelijke programmering moet op tijd bekend zijn, want landelijke publiciteit heeft andere dynamiek door bijvoorbeeld seizoenbrochures. Het beeldmerk wordt behouden. Als laatste zijn een tv-reportage van bijvoorbeeld de werkprocessen van de jongerenprojecten nog steeds een streven, in Madurodam is zoiets al kort gelukt met het Jeugdjournaal; hierover spreken we in augustus verder met de NOS. Organisatie: de werkdruk moet nog beter verdeeld worden, mede door structurele honorering. Beter anticiperen op wat komen gaat, eerder aanvragen de deur uit sturen, eerder al de out-line van het programma rond hebben. Een vaste ‘kantoor-dag’ blijft hierin noodzakelijk. Verder is het gewenst als team flexibele freelancers te blijven werken. Financiën: de structurele financiële dekking moet nog eerder rond zijn, namelijk najaar 2016. Het zoeken naar structurele verbintenissen met fondsen om te komen tot een duurzamere programmering, communicatiestrategie etc. is van groot belang en daarnaast moeten de al ingezette activiteiten met betrekking tot fundraising in samenwerking met Nicolette Aschermann en Meier Boersma steviger doorgezet worden; een vijfde van dekking moet in 2017 uit deze hoek komen. Verder blijven zoeken naar ondersteuning van bedrijven, legaten en crowdfunding voor specifieke projecten.

EVALUATIE MARKETING THEATER NA DE DAM 2016 1. ALGEMEEN Cijfers 7e editie Theater Na de Dam Bijna 80 voorstellingen waarvan 21 jongerenvoorstellingen Target bezoekers: 11.000 Uiteindelijk bezoekersaantal: 12.500 / 314.000 kijkers van Nacht Na de Dam Marketing Doelstellingen: • Meer naamsbekendheid (in Amsterdam en ook landelijk) voor Theater Na de Dam als merk • Meer bezoekers dan voorgaande jaren In de communicatie is sterk ingezet op de volgende Unique Selling Points: • Unieke gebeurtenis waarin door het hele land tegelijkertijd voorstellingen over de Tweede Wereldoorlog te zien zijn; • Nasrdin Dchar in Carré; • Nacht Na de Dam voor het eerst in Carre; • Judith Herzberg schrijft nieuwe toneeltekst die de kleine en grote gezelschappen tegelijk lezen; • BOG. gaat in première met nieuwe toneelvoorstelling; • Wederom uitbreiding jongerenprojecten door het hele land. /7

Strategie: Theater Na de Dam stuurde de corporate & landelijke marketing aan en stimuleerde/motiveerde en faciliteerde partnerorganisaties om lokaal naamsbekendheid en kaartverkoop te genereren. Doelgroepen:  Stakeholders: eigen medewerkers, bestuursleden, geldschieters en partnerorganisaties. Deze doelgroep is tijdig geïnformeerd over het programma en plan van aanpak. Met de verschillende geldschieters is intensief contact onderhouden en met partnerorganisaties als het Amsterdams 4 & 5 mei comité is op alle fronten nauw samengewerkt. Met de theaters en bespelers zijn door het hele land veel marketinggesprekken geweest en ook veel partnerships opgezet op het vlak van advertenties en buitenreclame. 

Professionals: collega’s uit het veld en journalisten. Een aantal vakgenoten is onderdeel geweest van een denktank waar onder andere over de marketing gesproken werd. Naast de eigen kanalen van Theater Na de dam is deze groep ook specifiek via vakbladen als Theatermaker en Scenes geïnformeerd. Journalisten hebben dit jaar meerdere persberichten ontvangen en zijn op meerdere momenten in de aanloop naar 4 mei op de hoogte gebracht. Naast landelijke persbericht zijn dit jaar ook diverse lokale persberichten in overleg met de lokale partners verstuurd.



Publiek: deelnemende jongeren & familie/vrienden/buurtgenoten van die jongeren, jongvolwassenen, theaterbezoekers, mensen met interesse in de Tweede Wereldoorlog, senioren. De campagne voor de jongerenvoorstellingen ging vooral via de jongeren zelf. We gaven ze advies en verzorgden middelen zoals flyers en posters. De jongeren hebben zelf gezorgd voor de verspreiding en voor aandacht in de lokale media.

2. MIDDELEN De middelen verdelen we onder in paid, owned en earned media. PAID (betaalde/ingekochte kanalen) Drukwerk en verspreiding Het campagnebeeld van vorig jaar was kernachtig en helder en beviel zo goed, dat we het beeld dit jaar aangehouden hebben. Een strak en helder beeld met de volle aandacht voor onze boodschap: 4 mei 21:00 voorstellingen na de herdenking. We hebben A0, A2 posters en diverse formaten flyers/folders laten maken. Diverse grote steden hebben een eigen stadsfolder gekregen met het volledige programma van die stad op 4 mei. Voor belangrijke pijlers zoals BOG. en Nasrdin in Carre hebben we ook apart materiaal gemaakt, al dan niet in overleg met het betreffende theater. Met dit pakket aan herkenbaar drukwerk faciliteerden we de partnerorganisaties om meer naamsbekendheid voor Theater Na de Dam en hun eigen programma te genereren. In de grote steden hebben wij drukwerk laten verspreiden en zo zijn we zichtbaar geweest in het straatbeeld van Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht. Voor verschillende Amsterdams theaters hebben we ook de gevelaankleding verzorgd. Dit zorgde voor grote zichtbaarheid in het /8

straatbeeld van de stad op 3 en 4 mei. Ook in Utrecht is samengewerkt met Theater Kikker en de schouwburg voor een herkenbare gevel. Advertenties In samenwerking met bureau BBK – Door Vriendschap Sterker hebben we een online en offline advertentie campagne ontwikkeld met als doel voor Theater Na de Dam meer naamsbekendheid te genereren. De campagne was gericht op de verschillende regio’s waar Theater Na de Dam gehouden werd. De campagne is aangevuld met offline advertenties in de landelijke dagbladen en in Parool in de week voorafgaand aan 4 mei. Daarnaast hebben we uitgebreid via Facebook en Google Adwords (via het gratis Google Grants programma) geadverteerd. OWNED (eigen kanalen) Website Na de restyling van vorig jaar was er op de website meer ruimte voor content. Een nieuwe marketingmedewerker is daar dit jaar actiever dan eerdere jaren mee aan de slag gegaan. We maakten korte interviews met het team en met deelnemers om het verhaal achter Theater Na de Dam over te brengen. Daarnaast plaatsen we in de weken voor 4 mei ook regelmatig nieuwsberichten op de website. Van diverse jongerenprojecten werden op onze verzoek behind the scenes filmpjes gemaakt die we op de website en op social media gedeeld hebben. Email marketing Met regelmaat hebben we in de aanloop naar 4 mei nieuwsbrieven verstuurd. Steeds kernachtig, met enkele boodschappen. Overvolle nieuwsbrieven zijn minder effectief, weten we uit ervaringen van eerdere jaren. Social media Theater Na de Dam heeft met name op Facebook een behoorlijk bereik. In de aanloop naar mei heeft het marketingteam met grote regelmaat berichten geplaatst. Ook werden de interviews met het team en deelnemers op de social media gedeeld, met groot succes. In onze berichten taggen we de partners zoveel als mogelijk en we vragen de partners dit ook met ons te doen. EARNED Free publicity Focus in de persbenadering is landelijk en daarnaast specifiek gericht op Nasrdin Dchar, Judith Herzber, BOG. en de jongerenprojecten inclusief de samenwerking met Madurodam. Voor de overige projecten riepen we de partnerorganisaties op de eigen perscontacten in te zetten. De aandacht voor Theater Na de Dam in de media was enorm. Verschillende magazines plaatsten aankondigingen, dagbladen kwamen langs voor interviews en ook de radio en tv had dit jaar veel ruimte voor Theater Na de Dam. Zo kwamen we voorbij in DWDD en zaten we aan tafel bij Pauw. Bijzonder was de intensieve samenwerking met de NOS. Zij zonden op 4 mei een gedeelte van Nacht Na de Dam uit en een korte reportage van Theater Na de Dam voorafgaand aan de nacht. Dit zorgde ervoor dat nog eens 300.000 mensen iets van Theater Na de Dam hebben meegekregen! Social media Ook via de social media hebben wij erg veel aandacht ‘verdiend’. Er is flink gereageerd op de berichten die wij plaatsten op onze kanalen en er werd door anderen veel gepost over Theater Na de Dam. Het bereik van de Facebookpagina groeide weer dit jaar.

3. EVALUATIE Na 4 mei hebben we verschillende marketingcollega’s uit het land gevraagd deze editie met ons te evalueren. Daar kwamen alleen maar enthousiaste reacties uit voort. Collega’s waren zeer /9

tevreden over de publieksopkomst op 4 mei en erg te spreken over alle aandacht die we kregen in de media. 4. NAZORG Valkuil voor Theater Na de Dam is dat er kort na 4 mei geen activiteit meer is op de social media en website. Dit keer hebben we een videoverslag van de dag gemaakt en deze plaatsen we na 4 mei op youtube, facebook en twitter. Ook delen we het hele jaar nog de mooie fotoâ&#x20AC;&#x2122;s die we op 4 mei hebben laten maken. 5. STATISTIEKEN Website Het hoge bezoek aan de website uit 2015 is ook in 2016 wederom gerealiseerd. jan 2016 - mei 2016: 17.365 unieke gebruikers tov jan 2015 - mei 2015: 17.453 unieke gebruikers mei 2016: 8053 unieke gebruikers tov mei 2015: 7925 unieke gebruikers 4 mei 2016: 2267 unieke gebruikers tov 4 mei 2015: 2837 unieke gebruikers t Facebook De facebookpagina is gegroeid. De pagina heeft nu 2585 likes (juli 2016) tov 2271 in juni 2015. Twitter In mei 2016 had het twitteraccount van Theater Na de Dam een bereik van ruim 16.000. Google Adwords Voor het tweede jaar hebben we het Google Grants programma kunnen toepassen met gratis Google Adwords voor Theater Na de Dam. Met de verschillende advertenties hebben we een totaal bereik van: 65100 vertoningen en 1866 klikken naar de website. BBK advertenties Via BBK hebben we in de drie weken voor 4 mei online geadverteerd, getarget op de verschillende regio's in Nederland waar Theater Na de Dam op 4 mei 2016 plaatsvond. Onze campagne is hiermee in beeld gekomen op populaire websites als marktplaats.nl, weeronline.nl en buienradar.nl. Dit zorgde voor 2.160.532 impressies en 4266 klikken naar de website. 6. CONCLUSIE De marketing campagne van Theater Na de Dam 2016 is zeer succesvol gebleken. Er zijn veel mensen bereikt en de target qua publieksaantallen is dan ook ruimschoots gehaald.

/10

IMPRESSIES EN REACTIES PROGRAMMA THEATER NA DE DAM 2016 Hieronder volgen korte impressies van een aantal voorstellingen op 4 mei. Voor het gehele programma zie de website www.theaternadedam.nl/voorstellingen. Onder de impressies vind u reacties van jongeren die meededen aan de jongerenproject in Haarlem en Den Bosch, reacties van Amsterdams publiek en als laatste reacties van deelnemende artiesten en betrokkenen.

Nieuw werk Speciaal gemaakt in opdracht van, met medewerking van of aangezwengeld door Theater Na de Dam; tevens (co)producent Koninklijk Theater Carré – Nasrdin Char, Spinvis en gasten – Voor ik vergeet Bo Tarenskeen schreef op basis van gesprekken met Nasrdin Dchar een rijke monoloog die de basis vormde voor een bijzondere avond in een uitverkocht Carré. Nasrdin nam zijn /11

publiek via de tijdens de oorlog op de zolder van Carré ondergedoken joden, zijn rol in de film Süskind en een brief aan zijn jonge dochter, mee in zijn zoektocht naar hoe je je als Marokkaanse Nederlander verhoudt tot de Nederlandse oorlogsgeschiedenis. Muzikant Spinvis schreef een aantal nieuwe nummers, en samen met verschillende artiesten waaronder het Nederlands Kamerkoor, een joodse voorzanger, Mohamed Ahaddaf en zangeres Gülseven Medar kreeg de avond muzikaal vorm. De NOS zond tijdens de liveuitzending van Nacht Na de Dam een fragment uit van deze voorstelling. Brakke Grond – BOG. – DAM. Uitgangspunt voor het nieuwe werk DAM. van het acteurscollectief BOG. was het ontleden van de herdenking op de Dam. Theatercollectie BOG. volgde haar beproefde procedé en vroeg zo’n 200 mensen per mail naar hun gedachten bij herdenken en de twee minuten stilte. Hieruit vlocht Sanne Vanderbruggen een stemmenstuk, net als de andere soorten teksten van BOG. Het resultaat was een eigentijdse muzikale tekstuele voorstelling over de moeilijkheid je te verplaatsen in een andere tijd, een andere situatie of in een ander mensenleven. Het publiek reageerde enthousiast op de filosofische en herkenbare gedachtegangen in de voorstelling, een lovende recensie op theaterkrant.nl onderstreept dit. Jongerenprojecten – algemeen Door het hele land vonden bijzondere jongerenprojecten plaats, gebaseerd op gesprekken tussen jongeren en ouderen en bijna allemaal startend vanuit de thematiek van ‘verdwenen families’. Dit resulteerde op 20 plekken, van Amsterdam tot Maastricht en Rotterdam naar Leeuwaren, in bijzondere projecten die zowel door publiek, spelers als vertellende ouderen als zeer waardevol en bijzonder worden ervaren. Juist de diversiteit, in de achtergrond van deelnemers, en in vertelde verhalen, geeft een gezamenlijk beeld van hoe we ons nu tot de oorlogsperiode moeten, kunnen en zouden willen verhouden. Er waren jongerenprojecten in: Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht, Haarlem, Weesp, Dordrecht, Den Bosch, Vlissingen, Sittard, Arnhem, Emmeloord, Zwolle, Leeuwarden en Groningen. Bovendien was er een bijzonder project in Madurodam waar materiaal uit alle jongerenprojecten samen kwam. Hieronder een aantal impressies: Jongerenproject Amsterdam-Zuid – ROCvAdam Bram Huijten maakte voor het vierde jaar op rij een wandelvoorstelling in Amsterdam-Zuid, ditmaal in samenwerking met de opleiding Art&Entertainment van het ROC van Amsterdam, en onder de titel ‘De Familie Levie’. De route begon in het gebouw van het ROC aan de Europalaan, waarna het publiek zich in vier groepen richting de Dintelstraat bewoog. Hier kreeg iedere groep oorlogsverhalen te horen vanuit het perspectief van een ander lid van de familie Levie. Bij terugkomst in het ROC moest het publiek zelf het totaal reconstrueren, door de verhalen uit te wisselen. Jongerenproject Amsterdam-Noord – ROCvAdam en Tolhuistuin In de Tolhuistuin werkte een zeer cultureel diverse groep jongeren (12-24 jaar) aan een route door de tuin met de titel ‘Toen jij verdween, kreeg ik jouw trein’. Gesprekken met ouderen voerden de jongeren in kleine groepjes bij de ouderen thuis, waardoor zij niet alleen de verhalen hoorden maar ook even in iemands ‘thuis’ kwamen. Verhalen uit Amsterdam-Noord kregen plek in de prachtig verlichtte tuin die voor 4 en 5 mei veranderde in een archeologische vindplaats: we hoorden over de families die verdwenen na de razzia bij Hollandia-Kattenburg, zagen hoe een verstopte radio werd opgegraven, en hoorden een prachtig lied geschreven door de jongeren over het terugkomen van herinneringen. Jongerenproject Den Haag – NTjong Op verzoek van Madurodam maakte Theater Na de Dam een theatrale route door het park aansluitend aan de daar voor het eerst georganiseerde Nationale Kinderherdenking. Met 31 Haagse kinderen uit groep 7 en 8 maakten regisseurs Els van der Jagt en Ilrish Kensenhuis in vier dagen een route door Nederland in het klein. Als inspiratie voor het maken van deze route kregen zij van alle jongerenmakers uit het land input. Op die manier /12

kregen door het hele land verzamelde verhalen plek in het bijzondere park. De makers kregen de vrijheid de verhalen tussen de miniaturen te vertellen. Zo stonden kinderen naast de ‘Dom’, het ‘Binnenhof’ en de ‘Zeeuwse waterwerken’. En terwijl de schemer langzaam inzette zag het publiek hoe de kinderen met koffers en stoelen via de ‘Erasmusbrug’ verdwenen. Jongerenproject Leeuwarden – Jeugdtheaterschool Meeuw In het Fries historisch en letterkundig centrum Tresoar maakte regisseur Janneke de Haan met spelers van Jeugdtheaterschool Meeuw de theatrale route ‘Verdwenen Families’ door het archief. Langs rijen donkere archiefkasten, tussen boekenkasten en in smalle gangetjes vertelden de spelers over de oorlog in Friesland. Van een scène waarin naarstig gezocht wordt naar het compleet maken van het verhaal van de familie Sanders tot een verstilde bewegingsscène begeleid door de stem van een van de vertellers op band. Jongerenproject Rotterdam – MAAS theater en dans Bewoners van de Burgemeester Meineszlaan zetten hun deuren open voor ‘Over hen en waar ze woonden’ van MAAS theater en dans gemaakt door Sara Giampaolo i.s.m het RO Theater. In de Burgemeester Meineszlaan liggen 49 Stolpersteinen ter nagedachtenis aan deze mensen en op 4 mei gingen de deuren van de bijbehorende huizen open om hun verhalen door te vertellen. Leerlingen van de internationale schakelklas van het Wolfert Lyceum maakten filmpjes die ook te zien waren tijdens de route. Jongerenproject Sittard – Het Laagland In het centrum van Sittard maakte Jong Laagland de route ’74. pers’, over de verdwenen Sinti familie Steinbach en de anderen Sinti die in de oorlog uit Sittard werden weggevoerd. Regisseur Niels Lemmens zocht met zijn jongeren vooral uit hoe dat verhaal in beeld te vertellen. Dat resulteerde in een confronterende muzikale en beeldende vertelling in het historisch centrum van Sittard. Zo zagen we jongeren verdwijnen in een vrachtwagen terwijl de laadklep langzaam omhoogging en liepen de jongeren aan het eind van de voorstelling de trap van een parkeergarage af, zo het grote veld in verdwijnend waarop het publiek vanaf de stadswal toekeek – beide begeleid door live-muziek van het Adell Trio. BIS gezelschappen – lezingen Door het hele land zouden stadsgezelschappen net als vorig jaar weer meedoen met de presentatie van een nieuwe theatertekst geschreven door Judith Herzberg. Deze tekst kwam helaas niet op tijd af, maar ze schreef wel een monoloog. Door de late wijziging kon niet iedereen meer meedoen, maar de monoloog is in combinatie met Leedvermaak van Herzberg door een groot aantal gezelschappen gelezen, te weten: Toneelgroep Amsterdam, Theater Utrecht, NNTwee in Groningen en de Theatertroep in Amsterdam. Marjolijn van Heemstra verwerkte in Rotterdam de monoloog in een bewerkte versie van de voorstelling Bommenneef.

Stadsimpressies Door het hele land waren er voorstellingen, hieronder de impressies van de steden waar meerdere voorstellingen plaatsvonden. Utrecht In de stadsschouwburg presenteerde Theater Utrecht Leedvermaak van Judith Herzberg met de nieuwe monoloog, terwijl tegelijkertijd het publiek van het daar gemaakte jongerenproject door de gangen, foyers en kleedkamers van het gebouw dwaalde. Zij hoorden o.a. over de Duitse soldaat die ruim 60 jaar na de bevrijding zijn nog openstaande rekening betaalde d.m.v. het opsturen van 20 euro naar de directie van de schouwburg. In /13

Theater Kikker namen Judith van den Berg en Tobias Nierop ook dit jaar het publiek bij ‘Een oorlog om in te wonen’ mee in de spanning en moeilijkheden in de oorlog – deze voorstelling was gemaakt voor Theater Na de Dam in 2015. Waar zij zich afvroegen hoe je te verhouden tot goed en kwaad, wandelde het publiek van het jongerenproject van DOX over de Maliebaan langs het voormalig hoofdkantoor van de SS en NSB. Rotterdam Theater Na de Dam was in Rotterdam in alle grote theaters aanwezig: in de Rotterdamse Schouwburg speelde het internationaal gelauwerde Kamp van Hotel Modern; In het ROtheater speelde Marjolijn van Heemstra een eenmalig aangepast vervolg op haar voorstelling Bommenneef, over een na-oorlogse terreuraanslag in 1946 en de mogelijkheid van het maken van vergelijkingen tussen toen en nu; in het Nieuwe Luxor speelde de musical De Tweeling, gebaseerd op het gelijknamige boek van Tessa de Loo. Bijzonder was het eerdergenoemde jongerenproject in de Burgemeester Meineszlaan waar 49 Stolpersteinen in de straat geklonken zijn. Den Haag In Den Haag participeerden meer dan 60 jongeren in twee jongerenprojecten bij NTjong en Madurodam. Maar ook in de rest van de stad werd met theater herdacht: het Nationale Toneel maakte een tweede ‘Laatste Getuigen’, waarin acteurs van het NT met de originele vertellers naast zich de verhalen van overlevenden vertelden. Naast voorstellingen in het Appeltheater en het Zeeheldentheater, gaf Rob Verhoeven in Zaal 3 van Theater aan het Spui een bijzondere editie van zijn ‘Verhoeven doet buurtonderzoek’ vorm, waarin hij samen met bekende en minder bekende buurtbewoners, een filosofe en muzikanten de verschillende kanten van de oorlog belichtte. Zijn trouwe buurtpubliek kwam niet alleen ook naar deze editie van ‘Verhoeven doet buurtonderzoek’, maar herdacht ook gezamenlijk voor het huis aan De Perponcherstraat 94, waar tijdens de oorlog een radiozender gevestigd was geleid door de opa van buurtbewoner Carla van Hout, die ook kwam vertellen over haar daarover geschreven boek. Arnhem Dit jaar waren er voor het eerst meerdere voorstellingen in Arnhem. Niet alleen was er voor het eerst een jongerenproject ‘Stoet!’ in het Spijkerkwartier over de gedwongen evacuatie van Arnhem na de mislukte slag om Arnhem, maar ook speelde de monoloog ‘Anne Frank’ in Theater De Plaats. De Arnhemse acteurs Jan van Eijndthoven en Eric van der Donk speelden in Theater het Hof fragmenten uit het boek ‘Adres onbekend’, een bundeling van brieven tussen een joodse Amerikaan genaamd Max, die in San Francisco woont, en zijn voormalige zakenpartner en vriend Martin die naar Duitsland is teruggekeerd. Groningen Niet alleen in het Grand Theater, De Machinefabriek en in beide zalen van de Oosterpoort was Theater Na de Dam aanwezig, maar ook in de van der Aa-kerk en de Martinikerk, waar bij de laatste voorstelling in plaats van de geplande 80 toeschouwers, ruim 200 mensen bleven om na de daar georganiseerde herdenking ook de voorstelling van De Noorderlingen bij te wonen.

Randprogramma in Amsterdam De Balie / Gesprek voor de Dam Theater Na de Dam organiseerde voor het vijfde opeenvolgende jaar samen met de Balie in Amsterdam aan de vooravond van de herdenking op 2 mei een bijeenkomst ter reflectie op de huidige betekenis van de Tweede Wereldoorlog en hoe deze geschiedenis op /14

persoonlijk niveau doorwerkt in onze huidige levens. Dit jaar was het een avond onder de titel ‘Godwin! Godwin! Godwin!’ Dit jaar schoven onder andere David Barnouw (emiritus onderzoek bij NIOD), Daan Heerma van Voss (schrijver, journalist en historicus) en Elma Drayer (columnist Trouw) aan. Centraal stonden de vragen: Mogen we historische vergelijkingen tussen toen en nu trekken? Kunnen we historische vergelijkingen tussen toen en nu trekken? Of moeten we deze historische vergelijkingen misschien zelfs wel maken? Nacht Na de Dam – toneel op toneel Koninklijk Theater Carré in coproductie met de NOS Na afloop van alle voorstellingen in Amsterdam was er voor de vijfde keer voor het Amsterdamse publiek, de vrijwilligers en de deelnemers aan Theater Na de Dam gelegenheid om onder het genot van een drankje en bijzondere bijdragen van artiesten Theater Na de Dam af te sluiten en de overgang te maken naar 5 mei. Op het toneel va Carré werden tussen 23.15uur op 4 mei en 1 uur op 5 mei korte muzikale en poëtische optredens verzorgd door gerenommeerde artiesten en acteurs als Paul de Munnink, Merla Polat, Hadewych Minis en Nasrdin Dchar. De NOS zond deze overgang van 4 naar 5 mei live uit van 23.45u tot 00.20u met 314.000 unieke kijkers. EriC Corton presenteerde dit programma. Het was een gedenkwaardige kwalitatieve afsluiting van Dodenherdenking en een mooi begin van Bevrijdingsdag. In tegenstelling tot het jaar daarvoor bleef de intimiteit niet alleen voor de televisie maar ook voor de aanwezigen in de zaal beter behouden. Volgend jaar op 4 mei vindt Nacht Na de Dam weer plaats in de Stadsschouwburg, weer live uitgezonden door de NOS.

Een aantal links van uitzendingen en filmpjes van Theater Na de Dam 2016 Hanneke Groenteman bij DWDD als tafeldame over Theater Na de Dam: http://dewerelddraaitdoor.vara.nl/media/356584 Gesprek Nasrdin Dchar bij Pauw: https://www.youtube.com/watch?v=XXA24p9r5z4 Theater Na de Dam bij RTL 4 koffietijd: gesloten link Theater Na de Dam in Madurodam: reportage van omroep Den Haag nog niet af. NOS live uitzending van Nacht Na de Dam: http://www.npo.nl/nos-vuur-van-de-vrijheid/04-052016/POW_03117386 NOS op 3 in Utrecht: http://nos.nl/op3/artikel/2103113-minder-jaartallen-meer-persoonlijkeoorlogsverhalen.html Kort afsluitend filmpje van Theater Na de Dam: https://www.youtube.com/watch?v=vjLbUsxjoK0 Filmpjes van jongerenprojecten: - Amsterdam Zuid https://www.youtube.com/watch?v=AFJnq7bKlWM - Amsterdam Noord https://www.youtube.com/watch?v=lDf-80V4MWs - Rotterdam https://www.youtube.com/watch?v=QClNMMpG71M - Den Haag https://www.youtube.com/watch?v=Z0pgRVEY66o - Den Bosch https://www.youtube.com/watch?v=xTeT0Z4RSCk

Reacties van jongeren die meededen aan de jongerenprojecten

/15

Sophia, Den Bosch,14 jaar 'Ik vond het echt heel erg leuk en leerzaam ik weet hierdoor ook veel meer over de oorlog. En ik heb nieuwe mensen leren kennen! Isabelle Kafando, Haarlem, 17 jaar "Meedoen aan dit project geeft mij de kans niet alleen de mooie verhalen te vertolken en mijn respect hiervoor te laten zien. Maar ook via deze verhalen betekenis te geven aan de ellende van het nu." Daan Kosters, Haarlem, 17 jaar "Theater na de Dam betekent voor mij dat ik nog een keer die ervaringen en verhalen van ouderen uit de oorlog door mag geven. Het betekent voor mij dat die verhalen niet verloren zullen gaan." Florine Stauttener, Haarlem, 20 jaar "Theater na de Dam: de tweede keer dat ik meedoe. Waarom? Omdat dit project mij de mogelijkheid geeft om de verhalen levend te houden en dit door te geven door middel van een mooie, inspirerende voorstelling. De mooiste manier om te leren over de oorlog en de vrijheid!"

Reacties van bezoekers in gastenboeken bij Amsterdamse theaters “Wat een eerlijk geweldig prachtig uitgevoerde boodschap. Onthouden, meegenomen, dank dank dank” - Carré “Nasr, je hebt mij zo ontzettend geraakt. Door je oprechtheid en moed door echt te benoemen wat er in de hoofden gebeurt. Jij bent een dappere en krachtige en wijze jongeman die echt een voorbeeld is voor al dat ‘oude denken’.” - Carré “Dit laat me op een nieuwe manier stilstaan bij de geschiedenis en bij nu. Dankbaar daarvoor.” – Brakke Grond “BOG. heeft hier iets heel bijzonders neergezet. Geconcentreerd is de hele zaal, ook licht en levend. Theater Na de Dam is sowieso erg mooi initiatief. Ben blij dat het zo’n succes blijkt Wat een mooie gedachtestroom, mooi want zo herkenbaar en menselijk, niet verheven. En, met een glas wijn ontvangen worden maakt ons gewaardeerde gasten op een bijzondere avond” – Brakke Grond “Ontroerend, beeldschoon, je hebt het gat gevuld” – Frascati 3 “Heel erg bedankt (ook voor de grapefruit) zeer indrukwekkend en mooi. Heel beeldend verteld. Prachtig!” – Frascati 3 “Unieke voorstelling, heel bijzondere ervaring als vrijwilliger en gast.” – Stadsschouwburg Amsterdam “Leedvermaak. Het blijft een fantastisch mooi belangrijk stuk. Heb het heel lang geleden gezien, het blijft actueel! Bedankt voor deze voorstelling.” – Stadsschouwburg Amsterdam “Wat fijn dat we door Theater Na de Dam deze prachtige voorstelling konden zien.” – De Balie “In de rivierenbuurt (…) een ongelofelijk drama en hoe goed komen alle verhalen weer tot leven door het mooie en eenvoudige spel van deze jongeren van MBO college Zuid en anderen. Dank voor deze indrukwekkende voorstelling.” – Jongerenproject Amsterdam Zuid “Wat hoopgevend en mooi om jonge mensen zo betrokken en bevlogen te zien spelen! Mooi om de problematiek aan den lijve te ondervinden door de straat te lopen waar alles plaats vond ooit!” – Jongerenproject Amsterdam Zuid /16

“Geweldig dat jullie ook dit jaar weer mee doen met Theater Na de Dam en wat een prachtige toepasselijke voorstelling.” – De Kleine Komedie “Wat een prachtig initiatief. Al 5 jaar. En deze avond zo treffend, dit tijdsbeeld! Dank!” – Paleis van de Weemoed “Ik vind dat voorstellingen gratis moeten zijn!!” – Paleis van de Weemoed “Een andere manier om te herdenken, voelt goed.” – Paleis van de Weemoed “Mooi na de herdenking bij het Homomonument. Geweldig dat er zo veel theater na afloop is.” – Paleis van de Weemoed “Woorden… herinneringen… muziek… het spel… emoties… verdriet… de jeugd… sterker… de toekomst… hoop. Prachtig. Gefeliciteerd!” – Jongerenproject Amsterdam Noord Tolhuistuin “Indrukwekkend! Het raakt me hoe echt dit is, en hoe goed jullie het begrijpen en overbrengen op ons. Dank jullie wel!” – Jongerenproject Amsterdam Noord Tolhuistuin “Mijn leraar geschiedenis zei ooit: het verleden is de achteruitkijkspiegel van de toekomst. Daar moest ik aan denken.” – Oostblok theater “De beste plek om hen die voor ons vochten te herdenken. Met een voorstelling.” – De Krakeling “Mooie combinatie: oud herdenken, nieuwe voorstelling, nieuwe aanpak. Genoten. Andere manieren, grenzen over, knap.” – De Krakeling “Mooie voorstelling en goed idee van Theater Na de Dam, want dan beseffen we nog meer wat alle oorlogen doen met de mens” (Julia, 10 jaar) – De Krakeling

/17