Interview met Frieda Coosemans, Adviseur FOD ECONOMIE "In België hebben we vorig jaar 31.000 KP-certificaten voor export opgemaakt, terwijl er wereldwijd 69.000 opgemaakt werden" Hoe bent u in de diamantsector terechtgekomen? Ik ben eerder toevallig in de diamantsector terechtgekomen. Na mijn afstuderen heb ik eerst enkele jaren in de privésector gewerkt, meer bepaald bij een houtgroothandel, waar ik verantwoordelijk was voor het opvolgen van de bestellingen. Ik heb dan meegedaan aan een brede handelsgerelateerde selectieproef waar ik geslaagd voor was en ben op een wervingsreservelijst terecht gekomen. Op een bepaald moment kreeg ik een schrijven met de mededeling dat ik in aanmerking kwam voor een vacante functie bij het toenmalige Ministerie van Economische Zaken te Antwerpen. De taken zouden te maken hebben met de diamantsector en de bedoeling was om op termijn het diensthoofd te vervangen, omdat hij een aantal jaren later op pensioen zou gaan. Dat leek mij erg boeiend en uitdagend en heb dan ook de sprong gewaagd en ben ik begonnen als ambtenaar bij de Dienst Vergunningen, onmiddellijk in de diamantsector! De diamantsector had, zeker vroeger, de reputatie een eerder gesloten wereld te zijn, de meeste bedrijven gingen over van vader op zoon en er waren weinig nieuwkomers. Hoe heeft u dit zelf ervaren? Wie vroeger als ambtenaar begon moest eerst een stagerapport maken, waardoor ik in mijn eerste jaar vooral veel desk research gedaan heb. Ik heb toen ook wel Diamond Office bezocht om te bekijken wat dit juist inhield. De diamantsector was inderdaad een gesloten wereld, maar door het feit dat er toen al goede contacten waren tussen de ambtenaren van de Dienst Vergunningen, de mensen van Diamond Office en de toenmalige Hoge Raad voor Diamant, was dat voor mij geen obstakel omdat de deuren voor mij zo wel open gingen.
heid om de diamantnijverheid (en de handel natuurlijk, maar in die tijd was het voornamelijk de nijverheid) nieuw leven in te blazen. De aankoop van ruwe diamant gebeurde in Londen, in Britse ponden. Omwille van de gereglementeerde wisselmarkt wou de overheid dat de deviezen die ze ter beschikking stelde voor die aankopen in verhouding stonden tot de waarde van de goederen. De overheid besliste dan ook kort na de bevrijding om fysieke controles in te voeren en zo werd Diamond Office opgericht. Nu gaat het nog steeds om garanties, maar dan voornamelijk in het kader van de antiwitwaswetgeving. Het samenwerkingsverband tussen de FOD Economie en Diamond Office bestaat dus reeds sinds 1945!
Dat er vroeger vooral sprake was van familiebedrijven blijkt ook uit onze databank van geregistreerde diamanthandelaren. We kunnen registraties terugvinden vanaf 1954, waardoor ik vermoed dat men rond die tijd begonnen is met het registreren van diamanthandelaren. Op het einde van de jaren ’80, toen ik hier ben beginnen werken, waren er ongeveer 800 geregistreerde diamanthandelaren. Dat waren bijna allemaal kleine bedrijven, geen nv’s, geen bvba’s, maar eenmanszaken en familiebedrijven. Dit bleek vaak overduidelijk uit de firmanaam, met een toevoeging “en Zonen”. Vanaf de jaren ’90 tot nu zijn er zeer veel registraties bijgekomen – het totale aantal registraties schommelt nu tussen de 1400 en de 1500, ongeveer een verdubbeling met andere woorden, en er is vaak sprake van internationaal samengestelde bedrijven.
Het wettelijk ingestelde toezichtsysteem is nu uitgebreider. In de jaren ’50 werd het voor elke handelaar in diamant, gevestigd in België, verplicht om zich te laten registreren bij het Ministerie van Economische Zaken, de toenmalige benaming van de FOD Economie. Daarbovenop kwam dan in de jaren ’60 de verplichte jaarlijkse aangifte van de voorraden en een systeem van in- en uitvoervergunningen. Vervolgens kwamen er extra taken in het kader van de strijd tegen conflictdiamanten (controle van de Kimberley-certificaten). Meer recent, in 2004, is er de antiwitwaswetgeving bijgekomen waarbij de FOD Economie werd aangesteld als toezichthoudende overheid voor de geregistreerde diamanthandelaren.
Een indrukwekkende evolutie! Uiteraard zijn ook de bevoegdheden van de FOD Economie binnen de diamantsector geëvolueerd. Inderdaad, we dienen eigenlijk terug te gaan tot de Tweede Wereldoorlog. De diamanthandel was toen stilgevallen en het was een bekommernis van de over-
Wat betreft het toezicht op de diamanthandel hebben ook de FOD Financiën en Diamond Office bevoegdheden. Hoe verhouden de bevoegdheden zich tot elkaar? Er zijn afspraken tussen de drie partijen en er wordt steeds gestreefd naar een zo groot mogelijke samenhang. Diamond Office zorgt voor administratief-logistieke ondersteuning. De
10
FOD Financiën (Douane) vervult douaneformaliteiten als bewaker van de buitengrenzen van de EU. Het toezicht van de FOD Economie is meer algemeen en spitst zich toe op alle activiteiten in de sector: registratie van startende diamanthandelaars, toezicht op wat in- en uitgevoerd wordt met de verplichte fysieke inspecties door erkende diamantdeskundigen in Diamond Office (nazicht van gewicht, classificatie en waarde), maar ook toezicht aan de hand van de jaarlijkse aangiften van de voorraden en bedrijvigheid. Een logische rekensom leert immers dat beginvoorraad plus aankopen plus import min bewerkingen min verkopen en min export de eindvoorraad geeft. Indien er grote anomalieën zijn dan kunnen er vragen gesteld worden. Op basis van alle gegevens waarover de FOD Economie beschikt en in functie van bepaalde risico’s kunnen er ook gerichte controles uitgevoerd worden. Dat heeft dan niets met douanecontrole te maken, maar dat gaat dan over controles op de naleving van de bepalingen die voorzien zijn in het toezichtsysteem. We zoeken steeds naar een evenwicht tussen het uitoefenen van het wettelijk ingesteld toezicht en het behoud van een belangrijke economische sector. De controles ter plaatste bij de diamanthandelaren doen we in samenspraak met onze collega’s van de Algemene Directie van de Economische Inspectie. Controles gebeuren nooit in het wilde weg. Overheden, en dat is algemeen zo en niet specifiek voor ons, hebben steeds beperktere middelen en capaciteiten dus wordt er verwacht dat mensen en middelen zo efficiënt mogelijk worden ingezet in functie van bepaalde risico’s of vaststellingen. Zoals u juist aangehaald heeft, is de Dienst Vergunningen ook bevoegd voor de implementatie van het “Kimberley Process Certification Scheme”. Het Belgische toezichtsysteem wordt gezien als de best practice van de wereld. Waarom is dit een concurrentieel voordeel voor Antwerpen? Niet iedereen zal er van overtuigd zijn dat dit een competitief voordeel is, maar ik ben van mening dat dit wel zo is. In de strijd tegen conflictdiamant is het belangrijk om te streven naar transparantie en het feit dat België zo’n performant systeem heeft komt de transparantie ten goede. Wij kunnen als overheid meer garanties geven over wat binnenkomt en buitengaat aan diamant. Er zijn ook nog andere troeven, zoals de kennis en expertise van de diamantdeskundigen, die reeds aanwezig is sinds kort na WOII. Helpt de Dienst Vergunningen andere KP Autoriteiten om het toezichtsysteem te verbeteren? Wij beseffen dat het speelveld niet overal gelijk is. In België worden alle zendingen opengemaakt om een fysieke controle te ondergaan, terwijl in bepaalde andere KP-landen wordt gewerkt op basis van steekproeven. Wij hebben natuurlijk het geluk en de troef dat we 17 beëdigde diamantexperten in Diamond Office in dienst hebben, wat ook noodzakelijk is gezien het volume dat we hier verwerken. Samen met AWDC en de FOD Buitenlandse Zaken doen we de nodige inspanningen om het internationale speelveld gelijker te krijgen, bijvoorbeeld door de nodige aanbevelingen te doen en presentaties
te geven tijdens KP meetings. Wij ontvangen ook geregeld buitenlandse delegaties in Diamond Office, zoals recent de delegatie uit Angola. We dragen onze voortrekkersrol dus zeker uit. Ook het omgekeerde gebeurt, namelijk andere landen die uit eigen beweging meer uitleg wensen over ons systeem. Portugal bijvoorbeeld is sedert kort een EU-KP Autoriteit en onze Portugese collega’s hebben zich laten inspireren door het Belgische systeem. Het toezichtsysteem is niet verplicht in geval van intracommunautaire transacties. Waarom heeft het toch zin om bijvoorbeeld bij een zending van België naar Italië beroep te doen op Diamond Office? Het voordeel voor de diamantairs om ook hun intracommunautaire zendingen via het toezichtsysteem in Diamond Office te laten verlopen, is dat ze hierdoor betere garanties hebben naar de financiële instellingen toe, wat belangrijk kan zijn in het bekomen van kredieten en dergelijke meer. Bovendien draagt het ook bij aan de transparantie in het algemeen. Niet elke EU-lidstaat heeft een KP-Autoriteit. Is dit niet merkwaardig? Het opzetten van een bevoegde EU KP-Autoriteit vraagt middelen, mensen, capaciteiten, expertise. In België hebben we vorig jaar 31.000 KP-certificaten voor export opgemaakt, terwijl er wereldwijd 69.000 opgemaakt werden. Niet in elke EU-lidstaat is deze kritische massa voorhanden. Bepaalde lidstaten zullen maar 2 à 3 zendingen ruwe diamant per jaar verwerken. Het is echter geen probleem om ruwe diamant in te voeren in deze lidstaten. Nederland heeft bijvoorbeeld geen EU KP-Autoriteit, maar toch is er een diamantbeurs en zijn er een aantal diamanthandelaren gevestigd. Een Nederlandse diamantair die ruwe diamant invoert kan kiezen bij welke KP Autoriteit hij de zending wenst voor te leggen. Indien een zending ruwe diamant toekomt bij de Nederlandse douane, zal dit via een transitprocedure naar de gekozen autoriteit vervoerd worden, bijvoorbeeld de FOD Economie in België. In Diamond Office doet de FOD Economie dan de KP controles, gaat de authenticiteit van het origineel KP certificaat na, stempelt het af en verzegelt het pakketje opnieuw. Daarna gaat de zending terug naar de Nederlandse douane, waar dan de gewone invoerformaliteiten verder afgewerkt worden. Indien een vals KP Certificaat ontdekt werd, wordt er door de Dienst Vergunningen soms gevraagd om waakzaam te zijn. Wanneer dienen onze leden zeker contact met jullie op te nemen? Diamantairs hebben normaal gezien hun reguliere contacten en zakenrelaties. In het kader van de antiwitwaswetgeving zijn ze immers ook onderworpen aan regels in verband met de identificatie en verificatie van hun klanten en leveranciers. Het kan voorkomen dat u als diamantair plots benaderd wordt door een niet-regulier contact met een interessant aanbod ruw, waarbij u verzekerd wordt dat Kimberley-gewijs alles in orde is. Indien u zou overwegen om in te gaan op dergelijk bod en u hebt twijfels over de echtheid van het KP certificaat, dan is het raadzaam om een kopie ervan te bezorgen aan de FOD Economie. Onze medewerkers kunnen vaak al op basis van de kopie oordelen
11