Symfozine 93 april t/m juni 2022

april → juni 2022

© Wouter Maeckelberghe

Oude rot, frisse klank

Poska doet Petroesjka

02

INTRO

04

Lukas Geniušas

10

TALENT UITG ELICHT

Dirigent Pierre Bleuse

PROJ EC T IN DE KIJ KER

16

Jupitersymfonietjes ONDER DE LOEP

Achter de schermen: Marijke Cleys HIT-AND -RUN

De zomer van SOV

18

INTERVIE W

20

ORKEST ON THE ROAD

22

n°93

ou ro 02

← Bruno De Schaepdrijver © Tom De Visscher

fris kla

ude ot,

Ik schrijf deze tekst aan het begin van het nieuwe jaar. Een mens werpt dan al eens een sporadische blik op www.mypension.be. Niet dat ik aan stoppen denk, maar gewoon voor de ‘sport’. Deze online pensioen­ tool herinnert me eraan dat mijn eerste concert bij Symfonieorkest ­ Vlaanderen alweer dateert van 1994. Na 28 seizoenen gaan slechts een vijftal oudere orkestratten mij voor. Die hebben stichter Dirk Varendonck nog weten dirigeren. Orkestratten? Een ‘titre honorifique’, om het even waar je als musicus strijkt, blaast of tokkelt.

Toch… wie denkt voor de dertigste maal Dvorak's 9de gezwind en op automatische piloot te kunnen afratelen tijdens een eerste repetitie komt bedrogen uit. Want laat ons elkaar geen Liezebeth noemen: gewrichten, spieren, knoken, vingers en lippen zijn koud aan de start, en meedogenloze scherprechters. Ze kreunen ongenadig dat het feestje zonder voorbereiding en opwarming niet doorgaat. Een wijze les voor elke musicus, bakken métier of niet.

Het Engelse magazine Gramophone — een ijkpunt voor klassieke muziek — schreef in oktober over de jeugdigheid van SOV. Het beschreef hoe ‘jong’ en ‘fris’ adjectieven zijn die zowel onze klank als onze veel­ zijdigheid aan projecten definiëren. De rijke mensenmix aan anciens en jonge garde en de veelzijdigheid aan leeftijden binnen ons consortium, vormen de sleutel tot onze — en nu lees ik even af — verkwikkende, energieke klank en onze bestuurlijke handigheid. Dat hebben ze mooi verwoord, onze Britse vrienden. Ik voeg hier graag aan toe dat ook alle vorige intendanten, dirigenten, productieleiders, regisseurs en techniekers die ik zag voorbijvaren, meeboetseerden aan onze huidige vorm.

Ook vandaag ontstaat zo de magie: voorzien van een ijzersterk stilistisch bewustzijn loodsen Kristiina Poska’s geraffineerde ballerina­ handen, recent nog de flamboyant-viriele José Luis Gómez en door­­tastende assistent-dirigent Martijn Dendievel een patchwork van meer dan 60 persoonlijkheden door concerten en opnames, waaruit een fonkelnieuw narratief ontkiemt. Delen van een lappendeken kunnen wel wat afwijking of schoonheidsvlekjes verdragen… maar door niet aflatende, dynamische communicatie en het doorgeven van ervaring, trucs en passie, trekt de ene lap de andere weer recht.

Geflankeerd door een uiterst gemotiveerde en werkwillige ploeg, staat Symfonieorkest Vlaanderen een mooie toekomst te wachten. Iets om trots op te zijn, dit orkest. Op naar de volgende 28 seizoenen.

sse ank

Bruno De Schaepdrijver, altviool

03

Poska 04

Petro

doet PROJECT IN DE KIJKER

Een kille januaridag, tussen regenvlaag en stortbui, en de lente lijkt wel erg ver weg. Het belet Kristiina Poska niet om nu al in vuur en vlam te staan voor wat er in mei zit aan te komen: Petroesjka, het tweede van de drie magistrale balletten die Igor Stravinsky begin vorige eeuw componeerde. Het dendert, raast en wervelt van de eerste tot de laatste noot in een partituur die uitvoerders én dirigent plaagt met fantastische complexiteiten.

Worden de mouwen ten huize Poska al opgestroopt?

05

oesjka ← Kristiina Poska © Kaupo Kikkas

→

Petroesjka: het verhaal Laat je je graag verrassen door Petroesjka in de concertzaal? Stop dan hier met lezen! …

Het verhaal speelt zich af op een markt in Sint-Petersburg, waar feest wordt gevierd in aanloop naar de vasten. Een tovenaar wekt drie stropoppen tot leven. Zij kunnen nu dansen en plezier maken, maar ook andere menselijke gevoelens ervaren: liefde, bitterheid, woede, spijt. En jaloezie: Petroesjka wordt verliefd op de Ballerina, maar zij valt voor de flamboyante Moor. De liefdesrivalen spelen het spel tot de dood, maar dat is niet het einde van Petroesjka: hij keert terug als geest en laat iedereen het raden naar wat echt is en wat niet.

06

← Kristiina Poska © Kaupo Kikkas

← Kristiina Poska © Kaupo Kikkas

07

Je gaat de berg Olympus beklimmen, Kristiina.

“Het voelt wel als een expeditie, ja!

Stravinsky's ballettrilogie behoort tot de absolute topstukken van de 20ste eeuw: het belang ervan is niet in woorden te vatten. Dit soort iconische muziek draag je als muziekprofessional altijd met je mee, ergens in een hoekje van je brein. Ik heb een immens respect voor Petroesjka.

Maar ook wat koudwatervrees. Hoe begin je aan zo’n magnum opus?”

Nou, hoe inderdaad…?

“Als uitvoerder probeer je eerst en vooral te achterhalen wat de componist heeft willen zeggen. Wat de boodschap is van zijn muziek. Al heeft Stravinsky — notoir tegendraads als hij was — ooit verklaard: ‘muziek kan niets anders uitdrukken dan zichzelf ’. Best choquerend, niet? Toch ga ik doen wat ik altijd doe: uitspitten wat ik maar aan context vinden kan en dan starten met het analysewerk. Als ik op de eerste repetitie verschijn, moet

het basisconcept er zijn én de techniek gebeiteld zitten.”

Waar focus je op eens je met de musici kan werken?

“In dit geval zal mijn taak vooral zijn om het theatrale en speelse van Petroesjka naar boven te halen. Met kostuums, choreo­grafie, enscenering en decors kan je op een heel directe manier verhalend werken. Wij doen het enkel met klank, maar mogen niet inboeten aan expressie, sfeer of vertellend vermogen. Voorts zal het erop aankomen om spankracht en reliëf in het stuk aan te brengen, want de flow zit helemaal anders dan bij een symfonie. Daar neemt de componist je mee langs paden waarmee je als orkest wel vertrouwd bent. In het geval van Petroesjka wordt het scenario ontvouwd in vier tableaux en een resem opeen­ volgende nummers. Naast de technische aspecten van de partituur wordt het vinden van een goed verhaalritme de grootste uitdaging. De belangrijkste, ook!

Uiteindelijk willen we het publiek meeslepen in de lotgevallen van dat wonderlijke personage.”

Het verhaal van de pop Petroesjka die de speelbal wordt van menselijke passies, begint als een sprookje maar verglijdt in een netelige allegorie… vintage Stravinsky?

“Het provoceren zit Stravinsky in het bloed. Zijn statements betekenen vaak het tegengestelde van wat ze lijken.

Als ­luisteraar schipper je daardoor voort­ durend heen en weer: wat bedoelt hij nu eigenlijk? Dat is niet anders in Petroesjka.

De hoofdfiguur is een pop die sterft en herrijst. We horen de muziek v­ eranderen bij die dramatische verhaallijn maar de carnavalgangers die met de poppen dansten, gaan onverstoord verder. Hebben ze niets gemerkt? Of voelen ze geen emoties? Stravinsky daagt ons zelfbeeld uit: als het de poppen zijn die het drama beleven, wat is dan de werkelijkheid? Hun wereld of de onze?” →

Wat maakt Stravinsky's muziek zo bijzonder?

“De manier waarop hij met extremen speelt: de natuurkracht versus het etheri­ sche, vernieuwing versus traditie, vernuft versus intuïtie… Stravinsky hield ervan niet enkel de muzikale goegemeente maar ook zichzelf voortdurend buiten de comfortzone te duwen. Beeld je in: hij schreef Petroesjka een jaar na De Vuurvogel — een uitslaand succes. Voor zijn tweede ballet wilde hij nóg beter doen. Daar is hij ook in geslaagd. Enkele jaren later speelde hij dat met Le Sacre du Printemps overigens opnieuw klaar.

Dat zegt zoveel over deze man: ambitieus, lak aan regels, alles uit de kast!”

De trilogie van Russische balletten behoort tot de klassieke canon. Waarom is het belangrijk om dat repertoire te blijven spelen? Geef je niet beter een kans aan minder bekend werk?

“Als je het mij vraagt, hebben we alles nodig: grote klassiekers, ten onrechte

vergeten historisch repertoire én heden­ daagse muziek. Aan de ene kant spiegelt een compositie altijd de geest van haar tijd.

Daarom is het belangrijk muziek van nu naar een publiek toe te brengen. Aan de andere kant hebben klassieke kleppers als deze een tijdloos karakter, een transcen­ dente kwaliteit. Dat soort muziek slaagt erin je steeds opnieuw te raken en te verrijken, ongeacht het jaar waarin ze geschreven is of gehoord wordt. Ik geloof dat we daar als musici en muzieklief­ hebbers ook bewust naar zoeken. Het is alvast waar ik naar zoek: iets dat het ­alledaagse overstijgt en verbonden is met ons diepere wezen.”

Jullie zullen het programma vijfmaal uitvoeren. Is er een grote groeicurve tussen het eerste en het laatste concert?

“Een van de dingen waar ik zo van hou bij SOV, is dat we vlak voor elk concert steevast anderhalf uur repeteren. Reken dat bij de eigenlijke voorstellingen en je begrijpt dat een werk nog enorm kan

08

rijpen. Dat is niet alleen voor de muziek maar ook voor ons een geweldige oppor­ tuniteit. Je hebt daarvoor wel een orkest nodig dat bereid is om steeds verder te gaan en zich telkens helemaal te geven.

Gelukkig zijn de muzikanten van SOV van het juiste kaliber.”

Blijft het wel spannend voor je om nieuwe producties onder de stok te krijgen?

“Absoluut. Zeker deze Petroesjka! Ik zat onlangs te denken: wat als dat magische poppenspel z’n geheime krachten ontbindt en het resultaat helemaal anders wordt dan ik me nu voorstel? Om eerlijk te zijn: dat zou ik best fijn vinden [lacht]. Dat Petroesjka ons bij de hand neemt en toont hoe hij zijn verhaal wil horen vertellen: ‘Niet zus, maar zo!’ ‘Oké’, zal ik zeggen, ‘let’s go.’”

Sofie Taes zoomde met Kristiina Poska op ­donderdag 6 januari 2022

TITEL

← Igor Stravinsky ©Reporters / Everett

Concert Petroejska programma Ward De Jonghe (°1990) ~ Creatie (in kader van SOV Composers’ Academy), Sergej Rachmaninov (1873–1943) Concerto voor piano nr. 2 in c, Op. 18, Igor Stravinsky (1882–1971) Petroesjka (versie 1947) met dirigent Kristiina Poska en pianist Lukas Geniušas zie ook kalender → p24

06—10 APR 2022

CLUB SURROUND

Beleef klassiek vanuit het hart van het orkest

Neem plaats tussen de muzikanten op het podium en laat de muziek dichterbij komen dan ooit!

© Wouter Maeckelberghe

Info & tickets: concertgebouw.be +32 (0) 78 15 20 20 In&Uit: ‘t Zand 34, Brugge

09

interview met

Lukas Geniušas 10

← Lukas Geniušas © Zeneka Levin

Wellicht heb je deze vraag al vaker gehoord, maar we kunnen er moeilijk omheen. Die naam van jou… best opvallend voor een pianist die grossiert in romantisch repertoire.

“Ach, daar hoef je niet veel achter te zoeken.

Het is een Litouwse naam. Ik betwijfel zelfs of het etymologisch op ‘genie’ teruggaat.

Mogelijk is hij afkomstig uit het Pools, waar hij wel die connotatie heeft. Nu ja, het klinkt wel mooi — puur fonetisch bedoel ik.

Maar euh… zeg maar Lukas.”

Laten we het dan ook informeel over Rach 2 hebben. Of moeten we met zo’n hoeksteen van het pianorepertoire nog altijd met twee woorden aanspreken?

“Ik heb toch een tijdje het gewicht van het concerto gevoeld. Ik leerde het werk spelen kort na mijn zilveren medaille op het Chopin Concours in 2010. De concert­ aanvragen begonnen binnen te stromen en Rach 2 was een typische suggestie. Op dat

moment heb ik heb alle kansen gegrepen, maar heel eerlijk: ik had weinig tijd om het ten gronde in te studeren. Uiteraard kon ik op mijn techniek buigen, te veel wellicht. Ik voelde me aanvankelijk niet heel comfor­ tabel. Pas na een jaar of vijf kon ik Rach 2 zonder blozen deel van mijn repertoire noemen.”

Begrijpelijk. Het is niet bepaald een toonladderoefening voor beginners.

“Rach 2 is een essentieel stuk van de pianoliteratuur. Ook voor de componist trouwens. Rachmaninov schreef het ter loutering van een lange depressie, waarin hij na het debacle van zijn eerste symfonie in verzeild was geraakt. Vandaag staat het te boek als het eerste belangrijke werk uit zijn middenperiode. Het is trouwens veel moeilijker dan het eveneens geliefde Derde Concerto, dat ik al op mijn vijftiende in de vingers kreeg.”

Speelt je Russische komaf daarin een rol?

“Etnisch gezien ben ik via mijn vader deels Litouwer. Ik spreek de taal, bezit de natio­ naliteit en speel er minstens 10 à 20 keer per jaar. Maar cultureel gezien ben ik inderdaad door en door Rus. Ik heb het geluk deel uit te maken van wat je met recht en rede een muzikale dynastie mag noemen. Letterlijk iedereen van mijn familie is muzikant. Zo was mijn grootmoeder, Vera Gornostayeva, een legendarische pianodocente. Ze leidde pianisten op van het kaliber van Pogorelich en Babayan. Onder haar vleugels heb ik heel die Russische traditie met de paplepel binnen gekregen.”

Staat zoiets een overwogen interpretatie soms in de weg?

“Ongetwijfeld waren mijn eerste interpreta­ ties eerder naïef. Ze kwamen vanuit de buik, zonder veel vragen te stellen. Naderhand ben ik meer gaan nadenken. Als ik vandaag

Lukas Geniušas neemt in mei het Tweede Pianoconcerto van Sergej Rachmaninov onder handen. Dat valt mee, want de man is pianist van beroep en bovendien woonachtig in de Russische hoofdstad. Voor ons gesprek verschijnt hij iets later dan voorzien voor de webcam, opgehouden door het Moskouse verkeer (“Een verschrikking!”). Hij slaat zich de koude nog wat uit het lijf. Buiten is het twintig graden onder nul. Geniušas weet het beter dan wie ook: zonder een degelijk paar handschoenen, strijk je in internationale piano­ wedstrijden geen edelmetaal op. — Régis Dragonetti

11

TALENT UITGELICHT

soms nog naïef speel, dan is het alleszins een bewuste keuze (lacht). Kijk, in wezen ben ik niet het type dat plaats neemt aan het klavier en zijn emoties de vrije loop laat, zelfs niet met romantische muziek op de pupiter. Ik benader de muziek in de eerste plaats analytisch. Maar — en dat is een grote maar — achteraf krijgt dat perspectief hoe dan ook een authentiek emotionele invulling. Dus ja, Rach 2 spelen is voor mij een haast viscerale gebeurte­ nis. Hij is nu eenmaal voor ons Russen wat Chopin voor de Polen en Goethe voor de Duitsers betekent. Je kan boeken schrijven over Rachmaninovs compositorische meesterschap, maar je zal er niet in slagen die oer-Slavische zieleroerselen over te brengen, die zijn muziek in een landgenoot teweegbrengt.”

Daar lijkt een ware nationalist te spreken.

“Ik begrijp wat je bedoelt, maar maak je

maar geen zorgen. Ik ben geen militair.

Dat ik zo bevlogen over Rachmaninov spreek, heeft eerder te maken met een cultureel patriottisme. Er is niks mis met het omarmen van een bepaalde traditie, zeker in kunst. Die dingen zitten nu eenmaal in ons ingebakken. Het mag wat snobistisch klinken, of zelfs verkeerd, maar ik geloof dat Russen, hoe universeel muziek ook moge zijn, Rachmaninov nog net iets anders beleven dan buitenstaanders. Het is subtiel hoor, iets tussen de notenbalken in.”

Maar je gaat wel je best doen om het alsnog over te brengen?

“Maar natuurlijk! Ik ben dirigent Kristiina Poska erg dankbaar dat ze me überhaupt gevraagd heeft. Vorig jaar in oktober was ik in Riga voor een concert. Ik kwam ’s avonds toe uit Vilnius en liet meteen een pcr test afnemen. Nog diezelfde avond had ik een afspraak met Kristiina. Het was een

fijn gesprek van veertig minuten, al speelde ik vreselijk. En erger nog, de volgende dag bleek mijn test positief te zijn. Gelukkig hadden we maskers gedragen en afstand gehouden. Enfin, slecht spelen en ziek opdagen… Dat ze me alsnog heeft uitgeno­ digd getuigt van groot vertrouwen. Je kan er dus op aan dat ik in mei in optimale omstandigheden het podium zal bestijgen!”

Concert Petroejska programma Ward De Jonghe (°1990) ~ Creatie (in kader van SOV Composers’ Academy), Sergej Rachmaninov (1873–1943) Concerto voor piano nr. 2 in c, Op. 18, Igor Stravinsky (1882–1971) Petroesjka (versie 1947) met dirigent Kristiina Poska en pianist Lukas Geniušas zie ook kalender → p24

tel af naar concertseizoen

22 23

© Kaupo Kikkas

Nog tot augustus staan er heel wat concerten op onze agenda.

En daarna? Dat mogen we je nog niet verklappen, maar ons team bokste weer een pracht van een seizoen in elkaar. Eind mei onthullen we het nieuwe concertseizoen op onze website www.symfonieorkest.be. Daar vind je ook alle ­informatie over de start van de verkoop in alle steden waar we spelen. Voor de concerten in Concertgebouw Brugge en Paleis voor Schone Kunsten Brussel mag je volgende startdata alvast in je agenda noteren: WO 01.06 hernieuwen abonnementen WO 15.06 verkoop nieuwe abonnementen WO 22.06 losse verkoop TIP Schrijf je in op onze nieuwsbrief en ontvang een ­herin­nering via e-mail wanneer het nieuwe seizoen online staat en de verkoop van start gaat. Zo ben je altijd mee. www.symfonieorkest.be/sovnieuwsbrief

de wilde plannen van

klassiek leeft

Dat bewijst de nieuwe lichting klassieke muzikanten van ons jeugdorkest SOV Young.

Ze repeteren vier dagen, zowel in groep als partieel en zetten dan alles op alles tijdens een knallend slotconcert. Dirigent Martijn Dendievel en een team van coaches leiden alles in goede banen.

concert in de paasvakantie

In de paasvakantie 2022 zullen de jongeren van SOV Young een stapje verder gaan.

Er wacht hen een heuse concerttournee.

De aftrap vindt plaats in de vertrouwde Miry Concertzaal — waar ze in november nog voor een volle zaal speelden. Nadien leidt de tour hen naar de O-L-V-ter-Duinenkerk Koksijde en naar CC De Steiger aan de Waalse grens in Menen.

programma

SOV Young speelt Verdi, Dvořák& Mendelssohn Giuseppe Verdi (1813–1901) Nabucco: overture, Antonín Dvořák (1841–1904) De Middagheks Op. 108, Felix Mendelssohn (1809–1847) Symfonie nr. 5 'Reformatie' met dirigent Martijn Dendievel

Ontmoet de jongeren van jeugdorkest SOV Young. Ze bruisen van de energie en samen muziek spelen is hun passie. Maar wat zijn hun wildste muzikale dromen? En met welke componist zouden ze wel eens op date willen? Hoog tijd voor een vragenrondje!

Speel zelf mee

Ben je tussen de 14 en 20 jaar? Wil je graag musiceren op hoog niveau en sta je te trappelen om van de herfstvakantie 2022 en paasvakantie 2023 een muzikaal feest te maken? Welkom bij SOV Young.

Audities gaan door in juni.

Meer informatie en het inschrijvings­formulier vind je op www.symfonieorkest.be/sovyoung

© Michiel Devijver

15 BESTEL JE ABONNEMENT VIA DESINGEL.BE

SYMFONIEORKEST VLAANDEREN OP ZONDAG

Symfonische zondagmiddagen in DE SINGEL met Symfonieorkest Vlaanderen! Met oa. de Duitse altviolist Nils Mönkemeyer, de Russisch-Litouwse pianist Lukas Geniušas en het Zweedse cellofenomeen Jakob Koranyi.

DE SINGEL is een kunstinstelling van de Vlaamse Overheid

mediasponsors

m f o y s n r e

Mozart monument, Victor Tilgner, Burggarten, Wenen Jupiter van Smyrna, Louvre, afdeling Griekse, Etruscische en Romeinse Antiquiteiten, salle du Manège

u J ‘ pit

jes’ iet

16

ONDER DE LOEP

Concert PierreBleusedirigeertMozart programma Albert Roussel (1869–1937) Sinfonietta, Joseph Haydn (1732–1809) Concerto voor cello nr.1 in C, Hob VIIb, Wolfgang Amadeus Mozart (1756–1791) Symfonie nr.41 in C, K551, ‘Jupiter’ met dirigent Pierre Bleuse en cellist Jakob Koranyi zie ook kalender → p24

Wat kan een mens nog vertellen over de Jupitersymfonie? De naam alleen al suggereert een werk van Olympische grootteorde. En inderdaad, musicologen en melomanen allerlande raken er sinds meer dan tweehon­ derd jaar maar niet over uitgesproken. Hoe kan het ook anders. Het gaat tenslotte over de allerlaatste symfonie van een componist, wiens naam synoniem staat voor muzikaal genie. En nu durven sommige kunstenaar­ carrières wel eens op een anticlimax uitlopen, voor de Salzburger Meister is dat alles­behalve het geval. KV551 heet zijn beste proeve in het genre, een synthese van de symfonische schriftuur, een absoluut pinakel van het achttiende-eeuwse instrumentale repertorium. Alles vraagt dus om een doorwrochte analyse en dat… gaan we nu even niet doen. Luchthartig als Mozart zelf soms voor de dag kwam, plukken we hier en daar wat smake­ lijke nootjes, Jupitersymfonietjes zo u wil. — Régis Dragonetti

Scan de QR-code en luister mee tijdens het lezen.

17

ONDER DE LOEP

02’53"→3’08"

Een handkusje

25’10”→25’25”

Symfonieën schrijven is een ernstige bezigheid. Daarover was men het in de achttiende eeuw al eens. Nu, wat doet de heer Mozart na een inderdaad imposante expositie van het eerste deel?

Hij breidt er een koddig staartje aan, waarin hij zijn eigenste aria Un bacio di mano citeert. De tekst moet je erbij denken, maar gaat over een nog groen minnaartje dat al onder de indruk is van een handkusje en er dus goed aan zou doen de wereld wat beter te leren kennen. Allemaal goed en wel, maar wat komt zo’n licht­ voetig melodietje uit de komische opera hier doen? Niemand die het weet.

14’11”→14’43” / vreemde maat op 14’33”

Een trucje

Het trage deel, eveneens in sonatevorm, staat in de verwante toonaard van fa groot. Niets vreemds aan. En even orthodox is het om de expositie, deel A zeg maar, af te sluiten in de dominant, do groot in dit geval. Vandaar is het dan weer makkelijk pivoteren naar de begintoonaard, om het hele spel te herhalen. Maar verdorie, net als je denkt aan te komen, maakt Mozart het ineens erg bont.

Op een enkele maat tijd trekt hij het orkest door een waaier aan onverwachte akkoorden, waar ondergetekende — eerlijk gezegd — zelfs met de partituur in de hand maar moeilijk aan uit geraakt.

Hoe dan ook: het werkt. Precies een goocheltruc. Je kiest een kaart, steekt die in het dek, en na ijverig schudden blijkt ze toch gewoon bovenaan te liggen.

Een vingeroefeningetje

Het derde deel is een menuet, gevolgd door een trio, waar de dansbare joligheid onderbroken wordt door een donderslag. Een dramatische akkoordprogressie onder een aangehouden basnoot stuwt de muziek richting mi groot. Maar de spanning is van korte duur. Terugkeren naar do groot verloopt heel braafjes via de kwinten­ cirkel, noem het de weg van de minste weerstand. Nu, zo gek is dat nu ook weer niet. Alleen is de orkestrale textuur danig dunnetjes dat het op een uitdagende manier onnozel klinkt, alsof midden de arbeid aan zijn eenenveertigste symfonie Mozart plots zijn eerste harmonie­ lessen onder toezicht van vader Leopold te binnen schoten.

33’10”→33’30”

Een meningsverschilletje

Het beroemdste deel van allemaal is de finale. Generaties lief­ hebbers hebben de lof gezongen van het absolute meesterschap dat Mozart tentoon spreidt in de coda, een contrapuntische passage waarbij maar liefst alle vijf thema’s boven, onder en door elkaar tot een briljant muzikaal geheel worden verweven. Gaan we het niet over hebben. Wel over een stukje dat vroeg in de doorwerking opduikt. Opgejutte strijkers spelen daar stoere varianten van het tweede thema (in décalage en afwisselend door omkering divergerend — nou zeg), maar krijgen tot viermaal toe laconiek antwoord uit de houtblazerssectie. Die laten zich allerminst intimi­ deren door het snaargeweld en brengen onverstoord een eigen contrapunt op het eerste thema ten gehore.

dirigent

Pierre Bleuse Concert PierreBleusedirigeertMozart programma Albert Roussel (1869–1937) Sinfonietta, Joseph Haydn (1732–1809) Concerto voor cello nr.1 in C, Hob VIIb, Wolfgang Amadeus Mozart (1756–1791) Symfonie nr.41 in C, K551, ‘Jupiter’ met dirigent Pierre Bleuse en cellist Jakob Koranyi

18

zie ook kalender → p24

INTERVIEW

Twee jaar geleden gooide een lockdown nog roet in de muzikale plannen. In juni neemt de Franse dirigent Pierre Bleuse Symfonieorkest Vlaanderen dan eindelijk mee in een programma dat Mozart, Haydn en Roussel combineert. Tijdens een onlinegesprek schetst hij enthousiast zijn ideeën en vooruitzichten. De wisselwerking tussen heden en verleden is daarbij één van zijn stokpaardjes.

— Johan Van Acker

“Muziek is voor mij een noodzaak” benadrukt Pierre Bleuse.

“Leven zonder kan écht niet, dat voelde ik als kind al. Uitdrukken waar geen woorden voor zijn, een manier om het onzichtbare te ontmoeten: zo voelt het voor mij. En er schuilt ook een zekere spiritualiteit in. Het zijn allerpersoonlijkste gedachten die ik dan deel. Muziek laat me toe mezelf te verkennen, en vragen te stellen bij het onvatbare. Maar het gaat ook over communicatie, over het doorgeven van kennis, van een patrimonium. Creatie – het verkennen van nieuw werk samen met een componist – blijft echter het summum. Voeg daar nieuwsgierigheid en verbeelding aan toe, en alles is mogelijk.”

← Pierre Bleuse © Pilvax

Nederigheid

Se réconcilier avec la nouveauté

Vanaf het seizoen 2023−24 krijgt Pierre Bleuse het voorrecht het Ensemble Intercontemporain (EIC) te gaan leiden, een van de toonaangevende spelers op vlak van hedendaags klassiek. “In 2025 staat de in 1925 geboren oprichter Pierre Boulez centraal” zegt hij. “En een jaar later vieren we 50 jaar EIC. Het wordt geen loutere herneming van iconische werken, maar wél het geven van het woord aan nieuwe, jonge componisten én uitvoerders.

Ik zie het als mijn missie om een klassiek publiek en heden­ daagse muziek met elkaar te verzoenen. “Se réconcilier avec la nouveauté”, zo zou ik het willen omschrijven, het aanknopen van contacten met de componisten die ons als verkenners van de toekomst een muzikale spiegel voorhouden.

Die band met het hedendaagse straalt ook af op mijn benadering van barokmuziek, of op een partituur van Mozart of Haydn. Op zo’n moment probeer ik me los te maken van de paden die ik al bewandeld heb, en ook deze muziek te benaderen als een nieuwe creatie. Dat betekent opnieuw op zoek gaan naar de essentie, en de Urtext van een werk bevragen. Zo’n gedrukte versie van de partituur is bedoeld om de oorspronkelijke intenties van de componist zo exact mogelijk te reproduceren, zonder toegevoegd of gewijzigd materiaal, ondersteund door een uitge­ breid voetnotenapparaat. Maar het mag geen bijbel zijn. Oude muziek benader ik zoals hedendaags repertoire: als iets dat leeft! Dat vraagt veel, maar het zorgt voor frisheid weg van een routineuze uitvoering. Tibor Varga, één van mijn docenten viool, laste tijdens zijn carrière bijvoorbeeld lange pauzes in tussen zijn tournees om niet telkens weer hetzelfde concerto te moeten spelen. En Pierre Boulez voerde werken dikwijls maar om de drie jaar uit. Die benadering — die afwisseling tussen oud en nieuw — houdt mij scherp om telkens weer ook het gekende repertoire te (her)ontdekken.”

verzoener met het heden

Pierre Bleuse begon als violist. Toch wist hij dat dit slechts een parcours was naar iets waar hij al sinds z’n vierde verlangde: dirigeren. “Het voelde altijd al vanzelfsprekend aan”, zo lacht hij. “Het voelde als dé manier om de emoties die ik altijd al had ervaren bij het luisteren naar muziek, te veruitwendigen en richting te geven. Uit respect voor het métier heb ik tot 2010 gewacht om mijn kinderdroom te realiseren. Dat jaar nam de Finse pedagoog en dirigent Jorma Panula mij onder zijn vleugels.

Een man van weinig woorden, maar zijn stem was beslissend om me volop in dit nieuwe leven als ‘chef d’orchestre’ te wagen.

Panula wees erop dat wat je doet voor het orkest ook ten dienste moet staan van dat orkest. Een les in nederigheid. Wist je dat aan te vullen met oprechtheid, ernst in de voorbereiding én een efficiënte aanpak, dan zat je goed. Eerlijkheid en bescheidenheid zijn dus zeker twee kernbegrippen die ik heb meegenomen uit Finland, en die ik elke dag probeer waar te maken.”

Ruimte voor experiment

Pierre Bleuse kijkt uit naar de samenwerking met Symfonieorkest Vlaanderen. Zoals altijd wil hij ook hier de musici alle kansen geven en het beste uit hen halen. “Wie mij kent, weet dat ik snel vanuit een sterke overtuiging een muzikale richting voorstel met de nodige ruimte voor experiment. Ik zie mezelf als een gids die aandachtig luistert naar de wensen van het orkest, als iemand die zuurstof brengt. Vanuit die rol verenig ik de verschillende individuele energieën binnen een orkest om dan op een bepaald moment dezelfde richting uit te gaan.

Zelfs na al die jaren blijft dat magisch, zeker als je weet dat het gebeurt tijdens een eerste allesbepalende ontmoeting van nauwelijks drie minuten. Vanuit de kracht van de muziek ga ik aan de slag om iedereen mee te nemen in dienstbaarheid voor de partituur, het leven van alledag overstijgend. Wonderbaarlijk, zo’n omslagmoment. Mozart, Haydn en Roussel zullen in goede handen zijn.”

19

dezomer Marie-Ange Nguci → © Kaupo Kikkas

20

← Tanguy de Williencourt © Wouter Maeckelberghe

vanSOV

21

ON THE ROAD

zomerconcerten programma César Franck (1822–1890) Variations Symphoniques en Les Djins, met dirigent Kristiina Poska en pianist Tanguy de Williencourt programma Ludwig van Beethoven (1770–1827), SConcerto nr. 5 en Symfonie nr. 7, met dirigent Kristiina Poska en pianist Marie-Ange Nguci zie ook kalender → p24

Dat de internationale uitstappen van SOV meer en meer aan belang winnen én ook steevast prestigieuzer worden blijkt uit de vele recente passages langsheen Europa’s belangrijkste concertzalen. Na een korte zomer­pauze, welverdiend na een uiterst bewogen seizoen(!), maken onze musici halverwege augustus hun opwachting in Frankrijk én Nederland. En dit onder lei­ ding van chef-dirigent Kristiina Poska, en in het bijzijn van pianisten Marie-Ange Nguci en Tanguy de Williencourt.

Vakantiemodus aan! We reizen de zomer in, richting Provence. Sinds 1980 vindt in het idyllische La Roque d’Anthéron een jaarlijks pianofestival plaats. Brein achter dit festival is Réné Martin, tevens de organi­ sator van La Folle Journée de Nantes, een van Europa’s meest legendarische festivals voor klassieke muziek.

Symfonieorkest Vlaanderen kwam in het vizier van het festival dankzij de geslaagde

video-opnames die gemaakt werden ­tijdens de diverse lockdowns en gepubliceerd werden via YouTube. Daarbovenop hech­ ten zowel Symfonieorkest Vlaanderen als Réné Martin en zijn festival bijzonder veel belang aan het motiveren en ondersteunen van jong talent. En zodoende: een nieuwe samenwerking was geboren! Noteer aldus dit festival met stip in uw agenda, want niet alleen deze zomer, maar ook in de toekomst zal Symfonieorkest Vlaanderen er een trouwe gast zijn.

Deze zomer zetten we er alvast de toon met twee concerten: met Marie-Ange brengen we Beethovens Keizersconcerto en met Tanguy repertoire van de Franse Belg César Franck. Met deze laatste maakten we recent trouwens een opname voor het Franse label Mirare met datzelfde werk van César Franck voor piano en orkest.

De release staat gepland in de loop van de maand mei!

En om u nog meer te doen watertanden: de concerten tijdens het pianofestival van La Roque d’Anthéron gaan allemaal buiten door, in het ‘parc du château de Florans’.

Denk dus: een zwoele zomeravond in de Provence, de geur van lavendel, een glas frisse rosé, het gezoem van de cicaden, en een affiche om u tegen te zeggen! Graag nodigen we u uit om samen met ons dit ­festival te ontdekken, dat door de muziek­ pers meerdere keren bestempeld werd als het ‘mekka van de piano’.

Lang blijven we niet plakken in de idyllische Provence, want we hebben een afspraak in het legendarische Concert­ gebouw Amsterdam. Op het programma wederom het Vijfde Pianoconcerto van Ludwig van Beethoven alsook diens Zevende Symfonie. Een grandioos slot­ akkoord van de zomer!

Frederik Styns

achter de schermen

Marijke Cleys

Klokslag acht uur. De dirigent komt op, het applaus weerklinkt.

Dat de eerste klarinet zojuist nog vastzat op het toilet? U heeft het als toeschouwer niet geweten. Want er is iemand die achter de schermen niet alleen het eigen hoofd koel houdt, maar ook dat van het veelkoppige orkest. Dat is productieverantwoordelijke Marijke: de harmonie zelve in alle artistieke beroering. “Hoe minder stress de orkestleden ervaren, hoe beter het is voor de muziek.” — Heleen Driesen

Soms moet ik ook streng zijn voor de zestig kindjes in mijn klas.

← Marijke Cleys © Tom De Visscher

Ze herinnert zich nog levendig haar eerste productie vier jaar geleden, toen het orkest gevraagd werd voor de cd-opname van de Studio 100 spektakelmusical '40–'45. “Zestig muzikanten die ik alleen nog maar telefonisch of per mail had gehoord, kwamen zich enthousiast aan me voorstellen”, kijkt Marijke glimlachend terug.

“Gelegenheidsdirigent was Dirk De Caluwe — voor mij als pas afgestudeerde musicoloog toch iemand om lichtjes starstruck van te zijn — en in de opnamestudio liepen nog heel wat bekende zangers en pers rond. De timing was strak, de communicatie intens. Ik werd er stevig ingesmeten, maar wist meteen: dit is wat ik wil doen.”

Kussentje onder de poep Organiseren, plannen en coördineren: Marijke geniet ervan om met honderdeneen dingen tegelijk bezig te zijn. Haar taak? Ervoor zorgen dat anderen zich zo weinig mogelijk zorgen moeten maken. “Zo boek ik hotels en vluchten, zoek de muzikanten bijeen in functie van de partituur, plan samen met de dirigenten het repetitieschema, pleeg al het praktische overleg met de zalen en ben de bibliothecaris van het orkest. Of het nu gaat om: ‘Ik sta in de file en geraak er niet op tijd’ of om een extra kussentje onder de poep bij het repeteren, ik ben het aanspreekpunt voor de orkestleden. Want hoe minder stress zij ervaren, hoe beter het is voor de muziek.”

“Tegelijk vind ik het ook heel belangrijk om in figuurlijke zin een luisterend oor te zijn”, zegt Marijke. “Als je zo intensief samenwerkt, bouw je

23

HIT-AND-RUN

een band op met elkaar. Een warme begroeting bij de start van een repetitie of een telefoontje waarin het ook kan gaan over het leven náást het podium: daarvan krijg ik nog het meeste energie.”

Geen kapsones Of muzikanten moeilijke mensen zijn, polsen we? Die informatie behoort tot haar beroeps­ geheim, lacht Marijke. “Maar ik mag niet klagen, met te veel sterallures heb ik nog niet te maken gehad. Liefst maak ik het de orkestleden zoveel mogelijk naar hun zin. Al durf ik soms ook streng zijn; ik noem mezelf al wel eens lachend ‘juf ’ van mijn zestig kindjes. Af en toe roep ik iemand bij me en zeg: allez kom, trek die vest nu eens recht.

Dat soort kleine dingetjes. Maar eigenlijk zijn het stuk voor stuk erg verantwoordelijke, gedisciplineerde persoonlijkheden.”

“Ooit heb ik wel eens een muzikant moeten opbellen omdat hij niet kwam opdagen voor de eerste, belangrijke repetitiedag”, bedenkt Marijke. “Bleek dat hij in zijn agenda de verkeerde datum had ingeschreven. Sindsdien komt hij zich altijd heel triomfantelijk bij me melden: ‘Kijk, ik ben er!”

Teamwork Geen enkele productie verloopt volkomen rimpelloos, weet Marijke intussen. “Er is altijd wel iets: óf er wordt een attribuut vergeten, óf de piano’s worden te laat geleverd, óf er blijken ineens een paar partituren van de aardbol verdwenen. Dan probeer je je eigen hoofd als

een catalogus te gebruiken om te kijken waar de oplossing zit. Mijn grootste nacht­merrie?

Dat ik een partij vergeten ben of de zaal niet heb ingelicht over iets levensbelangrijks. Het is al gebeurd dat ik om drie uur ’s nachts ben opgestaan om nog even mijn computer te checken (lacht).”

“Het voordeel is, ik sta er dikwijls al niet meer mee bij stil dat iets een ‘probleem’ is. Het zijn gewoon dingen die op mijn pad komen. Gelukkig sta ik er ook niet alleen voor, met regisseurs Dirk en Robby die van onschatbare waarde zijn voor mij. Daarnaast heb ik nog fantastische collega’s aan wie ik alles kan vragen.”

Het eind van de rit Hoe dan ook blijft het een enorm intensieve bezigheid, geeft Marijke toe. “Laatst hebben we twee weken getourd in Engeland. Je bent tot veertien uur per dag in de weer en constant is het problem solven: de bus is te laat, er is geen koffie gezet, een eetgelegenheid is gesloten. Maar ook tijdens die chaosmomenten weet je gewoon: dit is supertof. Je komt op plekken die je nog nooit hebt gezien en je ontmoet de meest interessante mensen.”

“En het is natuurlijk ongelooflijk mooi om te zien hoe daar een concert wordt gebouwd vanuit het niets”, besluit Marijke. “Op het moment dat iedereen in het orkest netjes klaarzit en de muziek weerklinkt, valt de stress weg. Zien hoe het publiek samen met ons geniet, dat geeft de grootst mogelijke voldoening.”

kalenderapril→ juni2022 SOV Young speelt Verdi, Dvořák & Mendelssohn

met dirigent Martijn Dendievel VR 15.04, 20:00 MIRY CONCERTZAAL GENT MA 18.04, 20:00 O-L-V-TER-DUINENKERK KOKSIJDE ZO 08.05, 11:00 CC DE STEIGER MENEN

Petroesjka

met dirigent Kristiina Poska en pianist Lukas Geniušas DO 05.05, 20:00 CONCERTGEBOUW BRUGGE VR 06.05, 20:00 CULTUURCENTRUM HASSELT ZA 07.05, 20:00 MUZIEKCENTRUM DE BIJLOKE GENT MA 16.05, 20:00 PALEIS VOOR SCHONE KUNSTEN BRUSSEL

24

PierreBleuse dirigeertMozart met dirigent Pierre Bleuse en cellist Jakob Koranyi DO 09.06, 20:00 CONCERTGEBOUW BRUGGE VR 10.06, 20:00 LEIETHEATER DEINZE

Symfonieorkest Vlaanderen wordt gesteund door

ZO 12.06, 15:00 DE SINGEL ANTWERPEN

Symfonieorkest Vlaanderen is in residentie in

ZO 19.06, 11:00 CC DE SPIL ROESELARE

Zomerconcerten in het buitenland

met dirigent Kristiina Poska en pianisten Tanguy de Williencourt en Marie-Ange Nguci DO 11.8, NN FESTIVAL INTERNATIONAL DE PIANO LA ROQUE D’ANTHÉRON FR

Côté Jardin

VR 12.8, NN FESTIVAL INTERNATIONAL DE PIANO LA ROQUE D’ANTHÉRON FR

ZO 29.05, NN MUZIEKCENTRUM DE BIJLOKE GENT

Werkten mee aan deze uitgave coördinatie: Josie Vranken grafisch ontwerp: Lieven Haneca foto’s: Tom De Visscher, Michiel Devijver, Wouter Maeckelberghe, Kaupo Kikkas druk: Graphius nv Programma’s onder voorbehoud van wijzigingen V.U. Frederik Styns, Bijlokekaai 8 bus 8, 9000 Gent

ZA 11.06, 20:00 MUZIEKCENTRUM DE BIJLOKE GENT

ZO 22.05, 15:00 DE SINGEL ANTWERPEN

met strijkers o.l.v. concert­ meester Jan Orawiec

Symfonieorkest Vlaanderen Bijlokekaai 8 bus 8, 9000 Gent +32 9 292 75 57, info@symfonieorkest.be www.symfonieorkest.be reknr. BE06 7330 1321 0622 BIC KREDBEBB

ZO 14.8, 17:00 CONCERTGEBOUW AMSTERDAM

NL

SOV Conducting Masterclass ZO 21.08, 19:00 MUZIEKCENTRUM DE BIJLOKE GENT

Tickets Symfonieorkest Vlaanderen (concerten Brugge en Brussel)

www.symfonieorkest.be tickets@symfonieorkest.be +32 9 292 75 57 ma—vr 10:00—13:00 In&Uit (concerten Brugge) ’t Zand 34, 8000 Brugge Openingsuren balie: ma—vr 10:00—17:00, zon- & feestdagen 10:00—14:00 070 22 12 12 (ma—vr 14:00—17:00•€0,30/min)

CC De Spil Roeselare www.despil.be, 051 26 57 00 Cultuurcentrum Hasselt www.ccha.be, 011 22 99 33 Concertgebouw Amsterdam www.concertgebouw.nl, +31 (0)2 06 71 83 45 DE SINGEL Antwerpen www.desingel.be, 032 48 28 28 Festival International de Piano La Roque d’Anthéron www.festival-piano.com, +33 (0)4 42 50 51 15 Leietheater Deinze www.leietheater.be, 093 81 07 40 Muziekcentrum De Bijloke Gent www.bijoke.be, 093 23 61 00