chepos
dutch design week 2012 David Heldt
Chepos is het onafhankelijke architectuurtijdschrift van de studievereniging Cheops van de faculteit Bouwkunde van de Technische Universiteit Eindhoven. Iedere editie wisselen Chepos en pantheon// een artikel uit. ‘What connects the Dutch?’ Journalisten en geschiedkundigen houden ervan zaken te groeperen, met elkaar te vergelijken en tegenstellingen in kaart te brengen. Zo’n groep heet dan een stroming en krijgt een mooie naam. Bijvoorbeeld ‘Dutch Design’ – met hoofdletters. Het is de gangbare verzamelnaam geworden voor in Nederland gemaakte producten die voldoen aan meerdere karakteristieken: volgens Wikipedia1 zijn ze minimalistic, experimental, innovative, quirky en humorous. Is een product in Nederland ontworpen, maar
ving. Na een paar ontwijkende antwoorden zei hij: ‘What has come to be called Dutch Design is better called design in the Netherlands, which is the product of some well publicised educational experiments, and the residual afterglow of a state that once felt oblicated to reflect certain cultural values for exanpel, through the design of the PTT, and the Pre Euro banknotes.’2 Sudjic kijkt kritisch naar het groeperen van design naar natie (en naar Nederlands design). In een wereld waar ontwerpers makkelijk emigreren en hun producten
relatief weinig geld aan studioruimte komen. Bedrijventerreinen aan de rand van steden – goed betaalbaar en bereikbaar – worden steeds vaker gebruikt door de creatieve industrie. In stadscentra worden lege kantoorpanden ingericht als broedplaatsen en kan men voor de huur aanspraak maken op gemeentesubsidie. Ook de Kamer van Koophandel maakt het eenvoudig een bedrijfje op te zetten. Een gunstig vestigingsklimaat dus, soms misschien wel té gunstig: een natuurlijke selectie van kwaliteit moet dan vaak op een later
mist het bijvoorbeeld de kwaliteit quirkyness, dan valt het niet onder de noemer ‘Dutch Design’, maar is het gewoon design uit Nederland. Op het eerste gezicht niet meer dan een enigszins verwarrende taalkwestie, maar voor veel ontwerpers toch een relevant verschil. Een aantal van hen wenst zich niet te scharen onder ‘Dutch Design’; anderen proberen juist mee te liften op de naamsbekendheid van het etiket, bijvoorbeeld door het expliciet op hun website te vermelden.
vaak over hun eigen landsgrenzen laten produceren, is de vraag waar de ontwerper vandaan komt misschien ook niet zo relevant.
moment plaatsvinden.
In de onlangs verschenen editie van Connecting the Dots vroegen we Deyan Sudjic, directeur van het Design Museum in Londen, naar zijn mening over Nederlandse vormge-
Wat wél een interessante kwestie is: wat onderscheidt Nederland van andere landen op het gebied van design? Ik werk veel in Italië en deel daar een ruimte met jonge Italiaanse ontwerpers. Een van hen, Filippo Protasoni, zei me onlangs ook graag tijd te willen hebben om te kunnen experimenteren zoals ontwerpers in Nederland dat doen, maar dan zou hij opdrachten vanuit de industrie moeten laten lopen en dat kost hem geld. Wellicht een luxeprobleem, maar het laat goed zien wat de verschillen zijn tussen Nederlandse ontwerpers en in dit geval Italiaanse. Het is vaker gezegd dat de hang in Nederland naar experiment en conceptueel design misschien wel voortkomt uit het feit dat er weinig meubelindustrie is. Waar startende Italiaanse ontwerpers voor opdrachtgevers werken, beginnen Nederlandse ontwerpers vaak met zelf geïnitieerde projecten, wat ze meer ruimte geeft voor experiment en reflectie. Wat mij de laatste jaren het meest is opgevallen aan Nederlandse vormgeving, is het ondernemerschap van de ontwerpers. Mogelijk zit ondernemen en de VOC-mentaliteit (Balkenende 2006) ons in het bloed, zijn Nederlanders geboren handelaren en is het, zoals ook Sudjic suggereert, verder een kwestie van goede communicatie. Maar er is ook iets anders aan de hand. Hoewel Nederland een van de meest dichtbevolkte landen ter wereld is, kunnen kunstenaars en ontwerpers er voor
s t y l o s // a p o c a l y p s e // a l g e m e e n
Dit alles heeft geleid tot een boost aan creativiteit, experiment en vernieuwing. Het lijkt erop dat niet louter het talent van de in Nederland woonachtige ontwerpers het onderscheid maakt, maar vooral ook de ruimte voor ontplooiing. Dat doet niets af aan de kwaliteiten van het in Nederland ontstane design, maar zegt iets over het belang van een gezonde infrastructuur en sociale voorzieningen. Als stroming staat Dutch Design voor nieuwe uitdagingen: economische, technische en ecologische ontwikkelingen maken dat ontwerpers en consumenten hun prioriteiten verleggen. De toekomst ligt weer open, wat Nederland te bieden heeft, gaat niet meer alleen om de karakteristieken die Wikipedia noemt. Het veld wordt breder, meerdere stromingen zijn tegelijkertijd actief. Lokale productie, ambachtelijkheid en technische innovatie zijn een aantal grondbeginselen waarvandaan ontwerpers vertrekken – met heel verschillende uitkomsten. Zolang we ook kritisch durven zijn over wat Nederland op dat gebied voortbrengt en de selectie niet alleen aan de markt overlaten, komt er hierna weer een mooie benaming.//
>> http://en.wikipedia.org/wiki/Dutch_Design >> Connecting the Dots #5, september 2012, pagina 15 Informatie over de auteur: >> David Heldt is oprichter en hoofdredacteur van Connecting the Dots, een internationaal designtijdschrift dat ook evenementen in binnen- en buitenland organiseert. >> www.thedots.nl
5