Hitlerowskie obozy pracy wychowawczej w Brójcach i Świecku...
179
odosobnienia. Zastosowane środki polegały na wyczerpującej, trwającej ponad ludzkie siły pracy, co oznaczało wyniszczenie przez pracę (Vernichtung durch Arbeit), na brutalnym traktowaniu, stosowaniu całego systemu kar i ćwiczeń10. Obozy spełniały dwie funkcje: należało aresztowanego „nauczyć pracy”, czyli fizycznie wyniszczyć poprzez pracę oraz były to rozszerzone więzienia policyjne. Więźniów, wobec których zadecydowano się zastosować areszt pracy wychowawczej, kierowano bezpośrednio do dyspozycji komendanta obozu, natomiast aresztowanych podejrzanych o zorganizowaną wrogą działalność, sabotaż lub inne przestępstwo, kwalifikujące się do szczególnego potraktowania (Sonderbehandlung), np. za kontakty intymne Polaka z Niemką, zatrzymywano do dyspozycji wydziału II gestapo i osadzano w specjalnie wyznaczonym baraku, który spełniał rolę więzienia policyjnego. Organizacja wewnątrzobozowa odbiegała znacznie od ogólnego schematu stosowanego w typowych obozach koncentracyjnych ze względu na charakter i przeznaczenie, nie miała szeroko rozbudowanej administracji. Komendant zarządzał całokształtem spraw obozowych i ponosił pełną odpowiedzialność za dyscyplinę wewnętrzną oraz wydajność pracy więźniów. Komendantowi podlegały biuro administracji obozu, dział zatrudnienia, oficer administracyjny, jednocześnie oficer raportowy, temu z kolei cała służba wartownicza, oficer dyżurny obozu oraz lekarz obozowy (Lagerarzt). Wszyscy poza lekarzem byli podoficerami SS i stanowili ścisły sztab komendy obozu. Ponadto w skład obozu wchodziło dwóch funkcjonariuszy z referatu II-P, którzy stale przebywali na terenie obozu. Do ich zadań należało prowadzenie spraw zleconych przez wydział II gestapo we Frankfurcie, kontrola aresztu obozowego i sposobu wymierzania kar przewidzianych przez regulamin, opracowanie wniosków zastosowanie aresztu prewencyjnego, kierującego więźnia do obozu W. Benz, B. Distel, Der Ort des Terrors. Gescichte der nationalsozialistischen Konzentrationslager. Arbeitserziehungslager, Ghettos, Jugendschutzlager, Polizeihaftlager, Sonderlager, Zigeunerlager, Zwangsarbeitslager, Berlin 2009, s. 9. 10