Kwartalnik LA - nr 5

KWARTALNIK NR 1(5). LUTY 2017 ISSN: 2543-6686

CZEMU BY NIE U NAS ?:

MOŻNA? MOŻNA! NA WSTĘPIE... 2 MOŻNA? MOŻNA!... 3 600 OFIAR SMOGU... 4 LA PROPONUJE... 4 JAK ŚWIAT WALCZY ZE SMOGIEM... 6 OJ TAM, SMOG... 7 14 LAT JACKA MAJCHROWSKIEGO... 8 WALCZYMY O LUNETĘ... 10 LOGICZNA ALTERNATYWA W AKCJI... 11 KRZYŻÓWKA... 12

LOGICZNA ALTERNATYWA, kwartalnik nr 1 (5)

Łukasz Gibała

„Pocałuj mnie” – mówi kobieta w masce antysmogowej do swojego partnera. „Jeszcze chwila, do domu niedaleko” – odpowiada, zza swojej maski, partner.

W tle Wawel, a raczej ten niewielki fragment, który widać zza gęstej mgły – ale każdy, kto mieszka w Krakowie, wie, że to nie mgła. Dwa lata temu Ministerstwo Środowiska uczyniło ten obrazek częścią swojej kampanii na rzecz walki ze smogiem.

Jaka była reakcja Andrzeja Kuliga, wiceprezydenta Krakowa? Zapowiedział protest, ponieważ, jak powiedział, kampania „powoduje poczucie zagrożenia wśród mieszkańców”.

Mamy wiadomość dla władz Krakowa: to nie kampania powoduje poczucie zagrożenia. To smog je powoduje. Fakt, że w trakcie prezydentury Majchrowskiego ponad 8 tysięcy Krakowian zmarło z powodu smogu, a kilkukrotnie więcej cierpi na spowodowane nim choroby, nie wynika z tego, że Ministerstwo zrobiło kampanię antysmogową. Każdy, kto nie oglą-

NA SPACERZE NIE CAŁUJ da Krakowa wyłącznie zza przyciemnionych szyb wypasionej bryki wie, że problem smogu w Krakowie jest smutną codziennością. Ale prezydent już w 2014 stwierdził, że problem został „praktycznie rozwiązany” (wywiad dla Onetu, 24.11.2014).

Ponad dwa lata po tej radosnej wypowiedzi, w grudniu 2016, oficjalny serwis internetowy Miasta Kraków beztrosko zaprasza na charytatywny Bieg Sylwestrowy oraz trzy imprezy sylwestrowe „na świeżym powietrzu”. Na tej samej stronie znajdujemy ostrzeżenie, że z powodu smogu należy „ograniczyć aktywność fizyczną”, a w przypadku dzieci i kobiet w ciąży także „przebywanie na zewnątrz”. Po zakończonym Biegu Sylwestrowym na stronie miasta ukazuje się kolejny wesoły artykuł: „Wbiegli w Nowy Rok i pomogli małym pacjentom”.

A pacjentów przybywa – i nie będzie inaczej, dopóki prezydentem będzie ktoś, kto za problem uznaje mówienie o smogu, a nie sam smog.

Przewodniczący Stowarzyszenia Logiczna Alternatywa

DOŁĄCZ DO NAS! Stowarzyszenie Logiczna Alternatywa Kraków, ul. Królewska 63 – I piętro zapraszamy w dni robocze od 9.00 do 17.00 biuro@logicznaalternatywa.pl tel. +48 516 381 647

#2

projekt kwartalnika, skład i ilustracje: www.stereoplan.pl

CZEMU BY NIE U NAS ?:

MOŻNA? MOŻNA!

Plac Kolegiacki przed zmianami. Fot. Adam Jastrzębowski / newspix.pl

Wyobraź sobie, że z Placu Wszystkich Świętych, który w tej chwili należałoby nazwać parkingiem Wszystkich Świętych, znikają samochody.

Urzędnicy przesiadają się do tramwajów albo parkują tam, gdzie inni mieszkańcy. Przestrzeń z powrotem staje się placem, miejscem spotkania mieszkańców, którzy mogą odpocząć na ławkach, popatrzeć na drzewa i krzewy, bezpiecznie zaparkować na stojaku swój rower.

Niemożliwe?

Tak właśnie dzieje się w Poznaniu, którego prezydent, Jacek Jaśkowiak, już w pierwszych tygodniach urzędowania zamknął parking dla urzędników na placu Kolegiackim pod poznańskim urzędem i rozpoczął spotkania z mieszkańcami, żeby dowiedzieć się, jak chcieliby, żeby wyglądał plac w nowej postaci. Na podstawie tego, co usłyszał, sformułował warunki konkursu. Wygrał projekt, według którego na placu będą właśnie drzewa

W tym roku powstanie tutaj skwer dla mieszkańców; ale już teraz Poznaniacy mogą cieszyć się przestrzenią Placu. Fot. Bartosz Jankowski / newspix.pl

i krzewy, fontanna, ławki, stojaki na rowery i zewnętrzna ekspozycja dotycząca historii miasta. Jeszcze w 2017 mieszkańcy Poznania będą mogli cieszyć się swoim nowym – starym Placem.

Co jeszcze zrobił Jaśkowiak? Na przykład tego lata poznaniacy dostali w prezencie od władz miasta trzy odnowione plaże i czwartą zupełnie nową. Przy plażach pojawiły się prysznice, jacuzzi, boiska wielofunkcyjne, miejskie grille, a nawet podgrzewany basen. Korzystanie z obiektów jest bezpłatne.

Można? Można.

Jakub Zajda

#3

600 LOGICZNA ALTERNATYWA, kwartalnik nr 1 (5)

3 3

7

takie miejsce zajął Kraków w rankingu miast

Unii Europejskiej o najbardziej zanieczyszczonym powietrzu

tyle razy częściej krakowskie dzieci zapadają na astmę, w porównaniu z ich rówieśnikami z innych polskich miast odpowiednik tylu papierosów wdychasz dziennie, oddychając krakowskim powietrzem

23

ofiar

smogu:

W Krakowie co roku w wyniku chorób spowodowanych smogiem umiera 600 osób. średnio o tyle miesięcy krótsze jest życie osób codziennie narażonych na oddychanie zanieczyszczonym powietrzem

150

co najmniej przez tyle dni w roku są w Krakowie przekroczone normy zanieczyszczenia powietrza

Źródło: Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Krakowie

LOGICZNA ALTERNATYWA PROPONUJE:

Bezwzględna ochrona terenów zielonych i korytarzy przewietrzania miasta

Dzisiaj w Krakowie betonuje się nowymi osiedlami naturalne korytarze przewietrzania miasta.

To tak, jakby zatkać komuś nos i usta i powiedzieć „oddychaj!”. Trzeba przywrócić Krakowowi oddech. Będzie to możliwe dzięki objęciu całego Krakowa planami zagospodarowania przestrzennego. Wyliczyliśmy, że można to zrobić w ciągu dwóch lat. Dzisiaj plany istnieją dla mniej niż połowy Krakowa, więc nowe osiedla można budować gdzie popadnie. Jeśli plany będą uchwalane w takim tempie jak teraz, Kraków będzie miał całościowy plan zagospodarowania w roku… 2078.

#4

2 drzewa za drzewo

Chcemy wprowadzenia zasady, że po każdym wycięciu drzewa deweloper musi zasadzić 2 drzewa w pobliżu miejsca wycinki (w tej chwili urzędnicy godzą się na „nasadzenia zastępcze” np. w Lasku Wolskim zamiast tam, skąd drzewa zniknęły; przez co wiele osiedli zamienia się w „betonowe pustynie”).

Bezpłatne autobusy i tramwaje

dla osób płacących podatki w Krakowie. Smog to również spaliny – władze miasta muszą więc robić wszystko, żeby Krakowianie przesiadali się z samochodów do pojazdów komunikacji miejskiej.

Budowa parkingów Park & Ride na obrzeżach miasta

Przez ostatnie 2 lata nie zbudowano w Krakowie ani jednego parkingu P&R; za to wydaliśmy 13 mln z naszych podatków na utrzymanie spółki Miejska Infrastruktura, która miała się tym zajmować. Tylko za te pieniądze, które zostały wydane na pensje i siedzibę, można było stworzyć 3 nowe parkingi. Policzyliśmy też, że gdyby zgodnie z obietnicą władze miasta przeznaczały pieniądze ze strefy płatnego parkowania na budowę parkingów Park&Ride, to w ciągu 2 lat można by wybudować w Krakowie ponad 20 takich parkingów (czyli wszystkie zaplanowane)!

Jeśli piece będą wymieniane w takim tempie, jak obecnie, zajmie to jeszcze 10 lat. Nie mamy tyle czasu. Konieczne jest przywrócenie 100-procentowych dotacji (od tego roku zostały zmniejszone), ale także przyspieszenie i ułatwienie procedur. Urzędnicy muszą aktywnie szukać osób, które powinny wymienić piece i pomagać im w uzyskaniu dotacji.

Potrzebujemy rozwiązań, które zachęcą do korzystania nie tylko z transportu publicznego, ale też z roweru, car-sharingu (wypożyczania samochodów na minuty lub godziny) czy skłonią do wymiany auta na elektryczne. Kraków nie może pozostawać w tyle za innymi

Szybsza wymiana pieców węglowych

Proekologiczny transport

największymi miastami w Polsce i na świecie.

#5

LOGICZNA ALTERNATYWA, kwartalnik nr 1 (5)

JAK ŚWIAT WALCZY

ZE SMOGIEM ?

Smog-Free Tower Zaprojektowana przez holenderskiego architekta wieża objechała już pół świata. To wielki jonizator, który potrzebuje godzinę, żeby przefiltrować 30 tysięcy metrów sześciennych zanieczyszczonego powietrza. Ten ogromny filtr nie tylko sam ciekawie wygląda, ale też pozwala na skondensowanie zebranego z powietrza węgla. Uzyskane w ten sposób kamyczki stają się częścią biżuterii. fot. Ferrari Press / EastNews

fot. Ferrari Press / EastNews

Każdy z nich powstaje z około tysiąca metrów sześciennych zatrutego powietrza.

„Pożerające” smog elewacje Najpierw w Mexico City, a później w Mediolanie powstały elewacje budynków, które – dzięki specjalnej konstrukcji i wykorzystaniu cementu z zawartością tlenku tytanu – „zjadają” smog. Pod wpływem promieni słonecznych tlenek tytanu rozbija zanieczyszczenia z powietrza na prostsze, nieszkodliwe składniki, które z elewacji później spłukuje zwykły deszcz. Przy tym wszystkim elewacje nadają nawet starym budynkom super nowoczesny i atrakcyjny wygląd. Podobne rozwiązanie można wykorzystać także przy wykonaniu „zwykłych” elewacji, ekranów akustycznych czy murali.

fot. Lilianna Sokołowska / EastNews

Antysmogowe żywe panele Pomysł berlińskiej firmy Green City Solutions, który wygrał tegoroczny krakowski Smogathon, jest już wykorzystywany w jedenastu miastach w pięciu krajach. Panel, który może zostać ustawiony w dowolnym miejscu w przestrzeni miejskiej, na przykład przy przystankach, porośnięty jest specjalnym mchem. Rośliny pochłaniają tyle zanieczyszczeń z powietrza, co 275 drzew.

Zajmują przy tym o 99% mniej miejsca. fot. Green City Solutions

Agata Szopińska

#6

OJ TAM

SMOG...

Konstanty Radziwiłł, minister zdrowia, w pierwszych dniach stycznia stwierdził, że smog to zagrożenie „troszkę bardziej teoretyczne” i „nie ma żadnego powodu do paniki”. Jacek Majchrowski, prezydent Krakowa – miasta z potwornie zanieczyszczonym powietrzem – już 2 lata temu, mówiąc o smogu, radośnie obwieścił światu, że „myśmy ten problem praktycznie już rozwiązali”. Taki przykład idzie z góry: oj tam, smog.

A światowe i europejskie organizacje zdrowia ostrzegają: rocznie na świecie z powodu smogu umierają 3 miliony osób. W Polsce – 45 tysięcy. Tylko w Krakowie – 600 osób, 40 razy więcej, niż ginie w wypadkach samochodowych. Jak przekonać wątpiących, że nawet jeśli czegoś nie widać, to jest – i zabija?

Przeprowadziliśmy prosty test. Do rury odkurzacza przyłożyliśmy płatek kosmetyczny, odkurzacz włączyliśmy, a rurę wystawiliśmy za okno. Eksperyment potrwał tylko 5 minut. Rzecz miała miejsce w Krakowie. Efekt jest taki, jak na zdjęciu.

Panie Ministrze, Panie Prezydencie – i wszyscy inni wątpiący i bagatelizujący problem! Czy ten brud na naszym waciku pochodzi z krakowskiego powietrza? Czy to samo powietrze, które wciągał nasz odkurzacz, trafia do naszych płuc? Czy więc wreszcie ten brud, który jest na waciku, również trafia do naszych płuc? Czy dalej problem uważacie za troszkę bardziej teoretyczny albo praktycznie już rozwiązany? Łukasz Gibała [tekst został opublikowany również na blogu Łukasza Gibały na natemat.pl – www.gibala.natemat.pl]

#7

LOGICZNA ALTERNATYWA, kwartalnik nr 1 (5)

2002

Majchrowski po raz pierwszy wygrywa wybory. Krakowianom obiecuje centrum kongresowe, halę widowiskową i „koniec układów”.

Minął półmetek kadencji Jacka Majchrowskiego, co skłoniło wielu dziennikarzy do podsumowania ostatnich dwóch lat.

Ale przecież Majchrowski rządzi Krakowem nie od dwóch, ale od 14 lat. Dlatego my pokusiliśmy się o nieco szersze podsumowanie. Oto lista największych wpadek i błędów urzędu-

.

2003

jącego już od 14 lat prezydenta Krakowa.

Majchrowski wynajmuje pokój nr 71 w Motelu Krak. Zabiera jedyne klucze i korzysta z pokoju przez ponad rok, nie płacąc ani złotówki. Jak zeznaje później właściciel motelu, Majchrow-

2005

ski wpada tam na kilkugodzinne wizyty w towarzystwie młodych kobiet.

Sąd nakaże mu zapłacenie za pokój ponad 50 tys. zł z odsetkami.

Pierwszy rok budowy Stadionu Miejskiego w Krakowie – czyli stadionu Wisły Kraków. Koszty szacowano wtedy na niecałe 400 milionów złotych – ale już dwa lata później urosną do 600

2007

milionów.

2006

2004

Jacek Majchrowski z dumą otwiera

wyremontowany Mały Rynek. In-

Lokalne media publikują „krakow-

westycja miała kosztować 5,7 mln

skie taśmy prawdy”. Na nagraniu

zł, jednak koszty niespodziewanie

Majchrowski rozmawia z Wacławem

skoczyły do 11,3 miliona. Jednym

Stechnijem, prezesem firmy Forte –

z powodów miało być postawienie

Od momentu, kiedy został prezyden-

właściciela motelu Krak. Używając

na Małym Rynku pomnika Bolesła-

tem, Majchrowski zatrudnił już 500

rynsztokowego języka, prezydent pla-

wa Wstydliwego, którego do dzisiaj

dodatkowych urzędników. To gru-

nuje ze Stechnijem przyszłość grun-

tam nie ma. Tematem nieprawidło-

bo ponad 25% liczby zatrudnionych

tów, na których stoi motel Krak. Tere-

wości przy tym remoncie zajęło się

w Magistracie.

ny są cenną gminną działką.

CBA, sprawa trafiła do sądu. Wyrok jeszcze nie zapadł.

#8

2008

2012

2015

Zadłużenie Krakowa wzrosło o prawie

Rusza proces przeciwko obecnemu

Rok afer. Wymienimy tylko trzy naj-

100% w stosunku do roku 2002 i osią-

wiceprezydentowi Krakowa, Tade-

większe: Tajstera, Rapciaka i Kan-

gnęło ponad 1,6 miliarda złotych. W ko-

uszowi Trzmielowi. Według proku-

defera. Majchrowski powołuje Jana

lejnych latach będzie dalej rosnąć.

ratury Trzmiel i Tajster podpisali

Tajstera na szefa ZIKiT-u. Wyciekają

antydatowany

taśmy, na których Zbigniew Rapciak,

2009

aneks

do umowy

z firmą budowlaną Budostal 5, dzięki

szef miejskiej spółki zarządzającej

któremu firma spóźniająca się z od-

Tauron Areną, planuje przekupy-

Krakowian bulwersuje informacja

daniem do użytku ul. Łojasiewicza

wanie strażaków i przyznaje, że nie

opublikowana przez jedną z gazet,

nie musiała zapłacić 290 tys. zł kary

zna się na tym, co robi. Krakowski

dotycząca budowy drogi do posiadło-

umownej. Proces jeszcze się nie za-

Holding Komunalny zmienia własny

ści Majchrowskiego w Łagiewnikach.

kończył.

regulamin, żeby członkiem zarządu

100-metrowa

uliczka

dojazdowa

2013

ma kosztować 300 tysięcy złotych – oczywiście z miejskiej kasy. Jak do-

mógł zostać Marcin Kandefer, były rzecznik

prasowy

Majchrowskie-

go i mąż jego obecnej rzeczniczki.

nosi gazeta, Majchrowski miał sobie

Wybucha afera wokół Grzegorza Sa-

Zmiana regulaminu jest konieczna,

zażyczyć dodatkowego oświetlenia

ponia, wicedyrektora ZIKiT-u. Sapoń

bo Kandefer ma niewłaściwe wy-

i położenia nowego chodnika.

z entuzjazmem zlecał różnorakie

kształcenie.

2010

badania Stowarzyszeniu Inżynierów i Techników Komunikacji, w którym wcześniej działał i związanym z SITK

Zostaje uruchomiona nowa linia

ekspertom. W październiku Sapoń od-

tramwajowa do Małego Płaszowa.

chodzi z ZIKiT. Majchrowski przyznaje,

Dziwnym

okoliczności

że Sapoń przestał pracować w miej-

przebiega ona obok Krakowskiej

zbiegiem

skiej jednostce, bo jego działania „bu-

Akademii im. Frycza Modrzewskie-

dziły wątpliwości”. 5 miesięcy później

go (dawniej: KSW), prywatnej uczelni,

Sapoń dostaje pracę w MPK – miej-

której współzałożycielem i współ-

skiej spółce, którą nadzoruje ZIKiT.

właścicielem

był

Majchrowski,

2014

a obecnie wciąż na niej wykłada. 25% udziałów w Krakowskiej Akademii posiada nadal żona Majchrowskiego.

Majchrowski wydaje 10 milionów

2011

złotych na przygotowania do orga-

Ruszyła budowa obiecywanej przez

pyta Krakowian o zdanie w referen-

nizacji zimowych igrzysk olimpijskich w Krakowie, a dopiero potem

Majchrowskiego od roku 2002 hali

dum. Powstaje Miejska Infrastruk-

widowiskowej w Czyżynach – dzi-

tura – spółka miejska, powołana

siejszej Tauron Areny. Za kilka lat

do budowania parkingów Park&Ride.

w raporcie Najwyższej Izby Kontroli

Do dzisiaj nie wybudowała ani jed-

przeczytamy, że niezgodnie z wa-

nego parkingu i żadnego nie wybu-

2016

runkami umowy z wykonawcą kosz-

duje, bo nie ma takich możliwości

Po wielu miesiącach przepychanek,

ty budowy hali zostały zwiększone

prawnych. Jej utrzymanie kosztuje

w październiku, czyli na koniec sezo-

o 75,5 mln zł (20 proc.), z tego niemal

nas 6,5 mln zł rocznie. Zaraz po wy-

nu rowerowego, krakowskim urzęd-

23 mln wydano z naruszeniem pra-

borach Majchrowski kupuje sobie

nikom udaje się wreszcie uruchomić

wa – bez przetargów.

służbowego Lexusa.

miejską wypożyczalnię rowerów.

#9

LOGICZNA ALTERNATYWA, kwartalnik nr 1 (5)

LOGICZNA ALTERNATYWA INTERWENIUJE:

WALCZYMY O LUNETĘ Fort Luneta Warszawska, położony w pobliżu Nowego Kleparza przetrwał 160 lat i dwie wojny światowe. Ale może nie przetrwać kolejnego roku dzięki lekkomyślności krakowskich urzędników, radnych i prezydenta Majchrowskiego. To ich winą jest furtka w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, którą skrzętnie próbuje wykorzystać deweloper.

Chce obudować fort blokami mieszkalnymi i budynkami usługowymi.

Pomagamy okolicznym mieszkańcom zatrzymać te absurdalne plany.

100 mieszkań w dwóch budynkach, trzygwiazdkowy hotel albo biurowiec, do tego parking podziemny – taki plan na zabytkowe otoczenie Fortu Luneta Warszawska ma Grupa URBA. „Przy okazji” deweloper chce wyciąć 140 drzew na jedynym w okolicy terenie zielonym, z którego korzystają mieszkańcy. Jak to możliwe?

#10

Fort Luneta Warszawska, widok od strony zachodniej. fot. Jacek Boron / REPORTER

Teoretycznie w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego „Żabiniec Południe” teren wokół fortu jest oznaczony jako „Zieleń Forteczna” – na mapce dołączonej do planu całe otoczenie fortu jest zamalowane na zielono. Dopiero na stronach 17. i 18. opisu do planu dociekliwi znajdą ciekawą furtkę. Okazuje się, że w części wschodniej i północnej otoczenia zabytku „dopuszcza się wzniesienie nowych budynków o funkcji mieszkaniowej, usługowej i/lub zamieszkania zbiorowego”. Czyli – mówiąc wprost – dokument zaakceptowany przez Prezydenta i Radę Miasta pozwala na postawienie przy samym forcie osiedla, hotelu czy biurowca. Deweloper planuje aż 6 kondygnacji. Mieszkańcy protestują.

My z nimi. W poprzednim numerze naszego kwartalnika apelowaliśmy o podpisanie petycji o ratowanie fortu, skierowanej do władz miasta. Sami, jako lokalne stowarzyszenie, interweniowaliśmy pisemnie u Prezydenta Miasta, Wojewody Małopolskiego i Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. I nie zamierzamy tej sprawy zostawić – będziemy interweniować do skutku.

Ciekawostką jest, że tak „przyjazny” dla deweloperów miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego opracowała na zlecenie krakowskiego Magistratu firma Biuro Rozwoju Krakowa. Firmą tą zarządzała jeszcze przed kilku laty Elżbieta Koterba, dzisiaj wiceprezydent miasta ds. rozwoju, która nadzoruje… tworzenie planów zagospodarowania przestrzennego.

Adrianna Siudy

Upamiętniamy ofiary smogu W Krakowie z powodu chorób wywołanych smogiem umiera 600 osób rocznie. Postanowiliśmy je upamiętnić, zapalając 600 zniczy na Rondzie Mogilskim. W ten sposób chcieliśmy też zwrócić uwagę urzędników na problem smogu.

8.grudnia

Apelujemy do urzędników Od mieszkańców dostaliśmy sygnały, że nowe ławki w Parku Krakowskim są tak niskie, że osobom starszym i schorowanym trudno jest z nich wstać. Sprawdziliśmy – rzeczywiście wygodne mogą być tylko dla… krasnoludków. Dlatego zaapelowaliśmy do urzędników o wymianę ławek na bardziej funkcjonalne.

12.grudnia

Robimy świąteczną paczkę dla zwierzaków W ramach Akcji SOS Uczelnie – Schroniskom przygotowaliśmy świąteczną paczkę dla zwierzaków z krakowskiego schroniska. Zebraliśmy sporo: 61 kg karmy dla psiaków i 14 kg dla kotów, ciepłe koce na posłania i mnóstwo zabawek.

19.grudnia

Podrzucamy dobre pomysły Jackowi Majchrowskiemu Z okazji 70. urodzin podarowaliśmy Jackowi Majchrowskiemu tort i nietypowy prezent: czterometrową listę z 70 pomysłami dla Krakowa.

13.stycznia

#11

LOGICZNA ALTERNATYWA, kwartalnik nr 1 (5)

Krzyżówka Hasło krzyżówki tworzą litery na niebieskich polach, czytane kolejno, w poziomie.

1

2

3

4

5

9

6

7

8

10 11

12 13 16

17

14

15

18

19

20

21 22

23

24 28

25

26

27

29

30 31

32 33

POZIOMO

31. znaczek z uszkodzonymi ząbkami

16. z Kijowa białogłowa

3. okrasi ziemniaki

32. uśmierciła Sokratesa

17. wyjątkowa nad Pszczynką

9. zagrycha dla malucha

33. huśtawka cyrkowca

18. rasa dla pasterza i gliniarza

10. szachowy lub tenisowy

19. koreańska Warszawa PIONOWO

11. graba draba

12. najstarsza wódka

1. w piekle i w stodole

25. uchwyt rycerskiej tarczy

13. z obrazem nie pogada

2. ona i biel dają popiel

26. błachostka, drobnostka

15. w szachach na polach

3. przykładany na rany

27. ojciec krzyżówki

20. w tramwajach i autobusach

4. Paweł dla Gawła

28. śląski brydż

21. kapuśniaczek bez roślinek

5. rozbijany przez fizyka

23. naklejka na butelkach

6. ginie w torebce

Autorem krzyżówki jest Pan Edward

24. papryka dla odważniaka

7. stawiana po badaniach

Pięta, któremu już po raz drugi serdecz-

29. dorobek życia

8. tęcza lub zorza

nie dziękujemy za tak bezcenny wkład

30. w niej sety i galarety

14. krawat w nazwisku

w ten numer naszego kwartalnika!

#12

22. przynoszona przez bohatera