ΑΡΤΕΜΗΣ ΑΡΤΕΜΙΑΔΗΣ
σιωπή. Οι γρίλιες των σπιτιών ήτανε ερμητικά κλειστές, ενώ πίσω τους μαντεύαμε τα τρομοκρατημένα βλέμματα του κόσμου. Τα καφενεία της παραλίας, τα οποία άλλοτε έσφυζαν από ζωή, ήτανε τώρα έρημα. Κάποιοι διαβάτες βάδιζαν βιαστικά να κρυφτούν και αυτοί στα σπίτια τους μήπως και αποφύγουν τη λαίλαπα του εχθρού, ο οποίος, σύμφωνα με τις φήμες, πλησίαζε ακάθεκτος. Ο κόλπος είχε γεμίσει από δεκάδες συμμαχικά πλοία που επιβίβαζαν τους υπηκόους τους για να τους σώσουν από τη μανία των Τούρκων. Εγώ παράτησα το αποδεκατισμένο τάγμα μου και κατευθύνθηκα προς το σπίτι του αδελφού μου. Με υποδέχθηκαν με ανείπωτη χαρά, σα να έβγαινα από τον τάφο. Στα μάτια της οικογένειας διάβασα το φόβο και την αγωνία. Ο αδελφός μου, με σκυμμένο το κεφάλι, άκουγε τώρα τις διηγήσεις από τις τραγικές στιγμές του μετώπου. Όταν τελείωσα τη διήγησή μου βρέθηκε – μια και εκείνος υπηρετούσε στο γραφείο του κυβερνήτη - αντιμέτωπος με τα αμείλικτα ερωτήματά μου. «Γιατί μάς προδώσανε οι δικοί μας, αδελφέ μου; Ποιοι μάς ρίξανε στο στόμα του λύκου;». Με κοίταξε σιωπηλός και αμήχανος ο αδελφός μου. «Τελικά, αδελφέ Αχιλλέα, οι Έλληνες ανήκουμε σε δύο κατηγορίες. Τους αγνούς και φιλότιμους υπερασπιστές της πατρίδας και τους μωροφιλόδοξους και αρχομανείς που βλέπουνε μόνο το προσωπικό τους συμφέρον αδιαφορώντας για τις συνέπειες. Πατριώτες και προδότες, συμφεροντολόγοι και ιδεολόγοι, επιπόλαιοι κυβερνήτες, μισότρελοι στρατηγοί με γυάλινα πόδια, ανόητοι βασιλιάδες, αλλά και ηρωικοί αρχιερείς και γενναίοι αξιωματικοί και φαντάροι. Αυτοί είμαστε οι Έλληνες και όλοι βράζουμε σε ένα καζάνι». Τη συζήτησή μας διέκοψαν φωνές πανικού και αγωνίας από το δρόμο. «Πλάκωσαν οι τσέτες, αλλοίμονο μας. Πήραμε και εμείς τους δρόμους, δε μας χώραγε ο τόπος. Πανικόβλητοι οι Σμυρνιοί έψαχναν να βρουν σωτηρία. Μια λαοθάλασσα κατευθυνότανε προς τη Μητρόπολη να τους ορμηνέψει ο αρχιεπίσκοπος. Τον ανταμώσαμε στην Αρχιεπισκοπή να στέκει γαλήνιος και ψύχραιμος, να εμψυχώνει το πλήθος. Ο αδελφός μου τον πήρε κατά μέρος. «Άγιε πατέρα, σε περιμένουν στο ελληνικό πλοίο να φύγεις για την πα-
19