ZOOM ΣΤΟ ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ | IN MUTE 2014

Εκπαίδευση στη Στέγη

ZOOM στο παρασκήνιο

Δέκα έφηβοι εισέβαλαν στο In Mute Festival της Στέγης (24-26/10) για να ανακαλύψουν πώς οι σύγχρονοι μουσικοί χαρίζουν νέα ζωή σε αριστουργήματα του βωβού κινηματογράφου!

sgt.gr

σελ. 4-5: Reporting

Η Εριφύλη, ο Σωκράτης και η Σοφία γούρλωσαν τα μάτια, συγκινήθηκαν, παραξενεύτηκαν. Εδώ συνοψίζουν τι έζησαν στο In Mute Festival, αλλά και το τι τους είπαν οι θεατές.

σελ. 6-11. Πρόβα τζενεράλε Οι μουσικοί δεν έβαλαν τα καλά τους, έβαλαν όμως τα δυνατά τους! Όσο τσέκαραν τις λεπτομέρειες λίγο πριν ανέβουν στη σκηνή, τα Zoom-άκια εισέβαλαν στο παρασκήνιο και τους φωτογράφισαν επί τω έργω.

σελ. 12-13. London Calling

σελ. 20-23. Το καπέλο

Σχόλιο ή συνέντευξη; Χμ, ίσως και τα δύο, αφού με αφορμή την ομώνυμη ταινία του Στέλιου Τατασόπουλου, ο Γιώργος Κωνσταντινίδης των Voltnoi & Quetempo μας μιλάει για όλα – και για τη μουσική και για την εποχή που ζούμε.

Ο Αλκιβιάδης μας δεν γύρισε ακόμα ταινία. Έφτιαξε όμως τη δική του φωτοϊστορία για ένα καπέλο που ταξιδεύει μες στην πόλη και έγραψε την περιπέτειά του σαν να ετοίμαζε τις σεκάνς μιας βωβής κινηματογραφικής ταινίας.

σελ. 16-17. Η μουσική είναι αναζήτηση

σελ. 24-25. Το δικό μας Παρασκήνιο

Ο Γιώργος Κατσάνος μας μιλάει για το ηχόχρωμα της Ιαπωνίας, για το δικό του δρόμο, που είναι σπαρμένος με νότες και περίεργα μουσικά όργανα, και για το Rhytmhus 21.

Αρκετά «κλέψαμε» εμείς, ας δείτε και εσείς τι κάνουμε πίσω από τις κάμερές μας!

σελ. 18-19. Πώς συνοδεύεις ένα αριστούργημα; Σε αυτή την ερώτηση κλήθηκε να απαντήσει με τη μουσική του ο Jacob Kirkegaard που στάθηκε με τον ήχο του δίπλα στην Ιωάννα της Λωραίνης του Carl Dryer. Ιδού τι μας είπε.

©ΤΑΤΙΑΝΑ ΑΣΠΑΣΙΑ ΤΣΙΓΑΡΙΔΗ

Η καλλιτέχνης Vickie Bennett έφτασε από το Λονδίνο με το laptop της και τα πειραματικά της video score. Μαζί της και οι Acte Vide που τα μεταμόρφωσαν με το δικό τους ήχο.

σελ. 14-15. Κοινωνική Σαπίλα

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ MARKETING

Concept εκπαιδευτικού

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ- ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΙ:

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΕΞΩΦΥΛΟΥ:

ΣΤΕΓΗ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ & ΤΕΧΝΩΝ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΩΝΑΣΗ

προγράμματος:

Χριστίνα Κοσκινά

ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΤΣΕΛΕΜΕΓΚΟΣ

ΤΜΗΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

Μαριλένα Σταφυλίδου

Εριφύλη Μικροπούλου

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΟΥ:

Νικάνδρη Κουκουλιώτη

Πάνος Μπογιαντζής

ΕΡΙΦΥΛΗ ΜΙΚΡΟΠΟΥΛΟΥ

ΜΕΛΙΝΑ ΣΙΔΗΡΟΠΟΥΛΟΥ

Αφροδίτη Μπότση

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΥΝΤΑΞΗΣ: ΜΥΡΤΩ ΛΑΒΔΑ, ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

Σοφία-Νεφέλη Ντόβα

ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΞΙΑ: ΜΕΛΙΝΑ ΣΙΔΗΡΟΠΟΥΛΟΥ

Αφροδίτη Προβολισιάνου

PHOTO EDITOR: MAΡΙΛΕΝΑ ΣΤΑΦΥΛΙΔΟΥ

Αλκιβιάδης Σταυρόπουλος

ΒΟΗΘΟΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΥ: ΜΥΡΤΩ ΣΤΕΙΡΟΥ

Αλεξάνδρα Ταγαρούλια

Creative art director - σχεδιασμός:

Σωκράτης Τσελεμέγκος

Beetroot.gr

Τατιάνα-Ασπασία Τσιγαρίδη

© ΜΑΡΙΛΕΝΑ ΣΤΑΦΥΛΙΔΟΥ

Τρεις μέρες, εννιά ταινίες, πέντε μουσικοί, τρία γκρουπ και, κυρίως, έντεκα έφηβοι ήταν οι μεγάλοι πρωταγωνιστές του φετινού In Mute Festival. Στις τρεις μέρες που διήρκησε το φεστιβάλ (24-26/10) η Στέγη γέμισε πειραματικές εικόνες και ήχους που παντρεύτηκαν against all odds! Από το φεστιβάλ δεν θα μπορούσαν να λείπουν οι ρεπόρτερ μας: οι έφηβοι, ηλικίας 13 έως 16 ετών, που συμμετέχουν στο εκπαιδευτικό εργαστήριο δημοσιογραφίας και φωτογραφίας Zoom στο Παρασκήνιο. Τα παιδιά γνώρισαν τους μουσικούς από κοντά και συνομίλησαν μαζί τους (θα διαβάσετε σχετικά στις συνεντεύξεις τους) για το πώς σκέφτηκαν να συνοδεύσουν live κάποια αριστουργήματα του βωβού κινηματογράφου, όπως για παράδειγμα τη θρυλική ταινία του Δανού Carl Dreyer The Passion of Joan of Arc ή την Κοινωνική Σαπίλα του Στέλιου Τατασόπουλου, μια ελληνική ταινία του 1932. Παράδοξα όργανα, εκκωφαντικές κιθάρες, laptops και ένα πιάνο διαφορετικό ανέλαβαν να δώσουν δεύτερη ζωή σε ταινίες παλιές ή πειραματικές, όπως είναι το video score Notations της Vickie Bennett, η οποία ήρθε από το Λονδίνο για να παρευρεθεί στο φεστιβάλ.

Στο πλαίσιο του εργαστηρίου, τα παιδιά είχαν την ευκαιρία να εξοικειωθούν με τον πειραματικό κινηματογράφο και την πειραματική μουσική, να φωτογραφίσουν τους συντελεστές και τις πρόβες του φεστιβάλ, να δημιουργήσουν τις δικές τους φωτοϊστορίες και να γράψουν micro novels για ήχους. Άλλωστε, η φωτογραφία, τα δημοσιογραφικά κείμενα και τα κείμενα δημιουργικής γραφής βρίσκονται στον πυρήνα του εργαστηρίου Zoom στο Παρασκήνιο που παρακολουθεί από κοντά με τα παιδιά τις παραγωγές της Στέγης, διαγράφοντας κάθε χρόνο έναν κύκλο που αγκαλιάζει τη Μουσική, το Χορό, το Θέατρο και τα Εικαστικά. Κάθε τέχνη και ένα μοναδικό free press. Έτσι, μπορείτε να απολαύσετε τις λέξεις και τις εικόνες των ταλαντούχων παιδιών μας σε αυτή την ηλεκτρονική έκδοση της εφημερίδας τους, που φέρει αποκλειστικά τη δική τους σφραγίδα. Γιατί και οι έφηβοι βρίσκουν τη στέγη τους στη… Στέγη.

Ναι, ζει και μάλιστα μπορεί να καθρεφτιστεί στο σήμερα. Στο In Mute Festival, που πραγματοποιήθηκε για δεύτερη χρονιά στη Στέγη, παρακολουθήσαμε βωβές ταινίες, πειραματικές και μη, υπό τη συνοδεία live πειραματικής μουσικής που είτε τις συνόδευε πιο αρμονικά είτε τις κόντραρε.

Από τους Εριφύλη Μικροπούλου, Σωκράτη Τσελεμέγκο και Σοφία-Νεφέλη Ντόβα Μακριά από τα χολιγουντιανά πρότυπα, οι ταινίες που προβλήθηκαν ήταν για εμάς μια ξεχωριστή εμπειρία – από την αριστουργηματική ταινία του Carl Dreyer (Joan of Arc) έως το βίντεο κολάζ της Vicki Bennett. Κάποιες μας συνεπήραν περισσότερο από άλλες, κάποιες μας μετέφεραν πολύ έντονα το περιεχόμενο της ταινίας και μας άφησαν γλυκόπικρη γεύση. Έτσι, βγαίνοντας από την αίθουσα, συμφωνήσαμε να ρωτήσουμε και τους υπόλοιπους θεατές να μας πουν τις εντυπώσεις τους. Η Μαρία μας είπε: «Όταν προσπαθεί να συνδυάσει κανείς μια ταινία του βωβού κινηματογράφου με σύγχρονη μουσική, το ζήτημα δεν είναι να βρει μια ιδεώδη μουσική που να ταιριάζει με την εικόνα. Ψάχνει κάτι που να συμβαίνει παράλληλα με την ταινία, να τη σχολιάζει, να τη συμπληρώνει. Δεν είναι μόνο συνοδευτική λοιπόν η μουσική. Κι αυτό έπρεπε να ζήσουμε ως θεατές και νομίζω ότι το ζήσαμε». Στο πλαίσιο του τριήμερου φεστιβάλ παρουσιάστηκαν δέκα ταινίες βωβού και πειραματικού κινηματογράφου που ερμήνευσαν με το δικό τους τρόπο πέντε μουσικοί και τρία συγκροτήματα. Κι ενώ είχαμε βρεθεί σε κάποιες από τις πρόβες των καλλιτεχνών, το τελικό αποτέλεσμα που παρακολουθήσαμε στην παράσταση ήταν πολύ εντυπωσιακό! Μάλιστα, όσο ήμασταν μέσα στην αίθουσα βλέπαμε και τις αντιδράσεις του κοινού που άλλοτε φαινόταν συγκινημένο, άλλοτε πάλι μπερδεμένο από την πρωτοτυπία. Ανάμεσα στους μουσικούς ήταν και το σχήμα των Voltnoi & Quetempo, οι οποίοι δεν υιοθέτησαν την τυπική μουσική συνοδεία στην Κοινωνική Σαπίλα (μια σπάνια ταινία του ελληνι-

κού βωβού κινηματογράφου), αλλά έκαναν τη δική τους περφόρμανς. «Νομίζω ότι φέτος το φεστιβάλ άνοιξε προς διάφορες κατευθύνσεις. Ήταν πολύ σημαντικό που είχαμε τη σύγχρονη ταινία του Guy Maddin, αλλά και το video score της Βίκυ Μπέννετ. Νομίζω ότι αυτές οι δύο παραστάσεις του Σαββάτου έδωσαν ένα νέο και πιο φρέσκο χαρακτήρα στο φεστιβάλ» σημείωσε ο Μιχάλης Μοσχούτης, διοργανωτής του φεστιβάλ. Συμπλήρωσε επίσης: «Θεωρώ ότι ήταν πολύ σημαντικό που υπήρχε μια κλασική βωβή ταινία, αλλά και μια σειρά από μικρού μήκους πειραματικές ταινίες. Νομίζω ότι ο κόσμος εξέλαβε θετικά αυτό το πιο περιπετειώδες πρόγραμμα». Τρελούτσικη ήταν η ταινία της Βίκυ Μπέννετ, που αποτελεί ένα κολάζ από σκηνές άλλων γνωστών ταινιών, παλαιότερων και σύγχρονων, με πολύ χιούμορ μάλιστα. Την παράσταση των Acte Vide (που συνόδευσαν το video score της Μπέννετ) σχολίασε ένας θεατής στο φουαγιέ: «Ήταν πολύ επιτυχημένη η πορεία των εντάσεων. Μερικές φορές ο ήχος γίνεται σωματικός και το σώμα γίνεται μέσο της έντασης. Η ένταση παίζει ένα σημαντικό ρόλο όταν προκύπτει ψυχολογικά, αλλά και δραματουργικά μέσω της ταινίας ή της μουσικής. Η παράσταση το πέτυχε αυτό». Εμείς σίγουρα ζήσαμε κάτι διαφορετικό και καταλάβαμε πως κινηματογράφος δεν είναι μόνο οι ταινίες του Χόλιγουντ, αλλά και αυτές που μπορεί να μην έχουν καν «αρχή, μέση και τέλος», όπως και ότι μουσική είναι και ο θόρυβος και οι σιωπές και πως δεν χρειάζεται πάντα να είναι αρμονική. Ευχόμαστε του χρόνου να είμαστε και πάλι εκεί για να δούμε καινούργια πράγματα!

ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΜΠΟΤΣΗ

Εισβάλαμε στις πρόβες του In Mute Festival και φωτογραφίσαμε τους μουσικούςπρωταγωνιστές, λίγο πριν ανέβουν στη σκηνή. Ιδού τι εντοπίσαμε!

ΣΟΦΙΑ ΝΤΟΒΑ

© ΕΡΙΦΥΛΗ ΜΙΚΡΟΠΟΥΛΟΥ

1

© ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΚΟΣΚΙΝΑ

3

1,2. Η Βρετανίδα Vickie Bennett επί τω έργω. Τσεκάροντας τις τελευταίες λεπτομέρεις για τη προβολή των video scores της.

3. ΟI VOLTNOI & QUΕTEMPO συνδύασαν τη μουσική με τη περφόρμανς συνοδεύοντας τη “Κοινωνική Σαπίλα¨, μία από τις σπάνιες ταινίες του ελληνικού βωβού κιν/φου.

4. Ο Γιώργος Κατσάνος τα σπάνια και παράδοξα μουσικά όργανα που χρησιμοποιεί στις συναυλίες του.

©ΤΑΤΙΑΝΑ ΑΣΠΑΣΙΑ ΤΣΙΓΑΡΙΔΗ

© ΠΑΝΟΣ ΜΠΟΓΙΑΝΤΖΗΣ

2

4

© ΕΡΙΦΥΛΗ ΜΙΚΡΟΠΟΥΛΟΥ

© ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΠΡΟΒΟΛΙΣΑΝΟΥ

© ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΠΡΟΒΟΛΙΣΑΝΟΥ

© ΤΑΤΙΑΝΑ ΑΣΠΑΣΙΑ ΤΣΙΓΑΡΙΔΗ

© ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΤΣΕΛΕΜΕΓΚΟΣ

© ΕΡΙΦΥΛΗ ΜΙΚΡΟΠΟΥΛΟΥ

© ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΤΑΓΑΡΟΥΛΙΑ

Η Δανάη Στεφάνου και ο Γιάννης Κοτσώνης είναι οι Acte Vide! Εκείνη παίζει πιάνο... από μέσα (δηλαδή μέσα στις χορδές και όχι στα πλήκτρα όπως θα περίμενε κανείς), εκείνος πάλι φέρνει το laptop του και μαζί χρησιμοποιούν κάθε είδους μικρά και παράδοξα αντικείμενα για να κάνουν τη μουσική τους· ακόμη και μια ηλεκτρική οδοντόβουρτσα εντοπίσαμε στο set τους! Στο φετινό φεστιβάλ αυτοσχεδίασαν live το έργο Notations της Vickie Bennett, την οποία ασφαλώς ανακρίναμε επίσης!

«Ο αυτοσχεδιασμός γεννά ιδέες»

Από τις Αλεξάνδρα Ταγαρούλια και Τατιάνα-Ασπασία Τσιγαρίδη Πώς θα χαρακτηρίζατε τη μουσική σας σε κάποιον που δεν σας έχει ακούσει πότε; Αυτοσχεδιαστική, αν μιλάμε για τη διαδικασία. Ως προς τον ήχο, θα λέγαμε ότι μας ενδιαφέρει πολύ η έννοια του θορύβου. Παίζουμε συχνά με αντικείμενα που δημιουργούν θορύβους έτσι ώστε να συνθέσουμε κάτι μελωδικό. Δεν σας αγχώνει ο αυτοσχεδιασμός; Μας αγχώνει πάρα πολύ, αλλά μας αρέσει ταυτόχρονα. Είναι κάτι το οποίο σε κρατάει σε εγρήγορση και η αλήθεια είναι ότι και οι δύο δεν θέλουμε πια να παίζουμε κάτι έτοιμο. Όταν είσαι εκεί πάνω, διακατέχεσαι από μια ωραία ένταση, θέλεις να πειραματιστείς, να έχεις στοιχεία άγνωστα, απρόβλεπτα. Εσύ δοκιμάζεις, κι αν δεν πετύχουν, δεν πέτυχαν. Αλλά όταν πετυχαίνουν, είναι διπλάσια η ικανοποίηση από ό,τι όταν παίζεις κάτι έτοιμο. Αλλάζεις συνεχώς αυτό που είχες κατά νου, το πλάνο σου και, αν καταφέρνεις να είσαι αφοσιωμένος τη στιγμή που παίζεις, μπορεί να καταλήξεις με διαφορετική ιδέα από εκείνη που είχες στην αρχή – και μάλιστα πολύ καλύτερη.

Τι γνώμη έχετε για το Notations, το έργο της Βίκυ Μπέννετ που ερμηνεύσατε; Είναι πάρα πολύ ενδιαφέρον αυτό που κάνει η Βίκυ Μπέννετ, επειδή πάντα χρησιμοποιεί το χιούμορ στη δουλειά της, κάτι που δεν το συναντά κανείς τόσο συχνά, ιδιαίτερα στον πειραματικό χώρο. Η παιχνιδιάρικη διάθεση και το χιούμορ που χρησιμοποιεί είναι στοιχεία που πάντα ψάχνουμε να βάλουμε κι εμείς στη δουλειά μας. Το γεγονός πως πρόκειται για ένα είναι οπτικό κολάζ μάς επέτρεψε και το στοιχείο του ακουστικού κολάζ. Τι θα θέλατε να εισπράττει ο κόσμος από τις συναυλίες σας; Να ευχαριστιέται τον ήχο. Πέρα από το αν θα τους κάνει να σκεφτούν, να αναρωτηθούν, πιστεύουμε ότι πρωτίστως πρέπει να απολαμβάνει ο κόσμος αυτό που ακούει. Μπορεί να έχει να κάνει με το ηχόχρωμα, με τον όγκο ενός ήχου, το συναίσθημα που μπορεί να σου δώσει όχι μόνο ακουστικά, αλλά και σωματικά. Ποτέ δεν μπορείς να προβλέψεις το τι θα αντιληφθεί ο κάθε ακροατής. Μας αρέσει να ακούμε το κοινό μας να μας λέει: «Αυτό ήταν τελείως διαφορετικό από την προηγούμενη φορά που σας είχα ακούσει». Εμάς όμως μπορεί να μη μας φαίνεται και τόσο διαφορετικό. Έχει να κάνει δηλαδή με μια συνολικότερη αίσθηση, με κάτι που θα ακούσεις και θα σου κάνει κλικ.

© ΣΟΦΙΑ ΝΤΟΒΑ

«Οι ιδέες είναι σαν διερχόμενα πλοία που δεν ανήκουν σε κανέναν»

Ως καλλιτέχνης, ξεκινήσατε να εκφράζεστε με τη μουσική. Πότε ασχοληθήκατε με το κολάζ κινηματογραφικών και τηλεοπτικών σκηνών; Δουλεύω με τον ήχο και την εικόνα από τα τέλη της δεκαετίας του 1980 – ήταν η τεχνολογία ή, μάλλον, η έλλειψή της που με οδήγησε να κάνω αυτό που κάνω. Το κολάζ θεωρώ πως είναι ένα είδος λαϊκής τέχνης, γιατί δουλεύεις με υλικά που είναι ήδη διαθέσιμα γύρω σου ή στην κουλτούρα σου. Έτσι, σήμερα τα υλικά είναι τα σύγχρονα μέσα, και όχι πλέον τόσο οι μπογιές ή ο πηλός – τα raw media και τα μηχανήματα που έχουμε ευρέως στη διάθεσή μας τα τελευταία σαράντα χρόνια, δηλαδή τα μαγνητοφωνάκια και οι κάμερες διάφορων τύπων. Έτσι, μπορούσα να δουλεύω από το σπίτι δωρεάν χωρίς να εξαρτώμαι από οποιονδήποτε άλλον για την καλλιτεχνική μου εξέλιξη. Αυτό έκανα τη δεκαετία του ’90. Δεν πήγα σε σχολή, είχα μόνο ραδιόφωνο και πικάπ κ.λπ. Μόλις το 1999 απέκτησα γρήγορο υπολογιστή και γρήγορη σύνδεση Ίντερνετ, γεγονός που άλλαξε ριζικά τον τρόπο που δούλευα. Έτσι, επιβεβαιώνεται για ακόμα μία φορά πως η πρόσβαση είναι το κλειδί για το πώς εξελισσόμαστε, γι’ αυτό και είναι πολύ σημαντικό να διατηρούμε μια δημιουργική κουλτούρα που να επιτρέπει την πρόσβαση σε πληροφορίες και μέσα, χωρίς απαγορευτικά κοστολόγια ή νομοθεσίες.

Η Vickie Bennett κατέφθασε από το Λονδίνο φορώντας τα All Starάκια της για να παρουσιάσει live μία από τις ταινίες της, ταινίες που μοιάζουν με εικαστικά κολάζ άλλων κινηματογραφικών έργων. Κι εκεί που βλέπεις μια σκηνή από παλιά μαυρόασπρη ταινία, μπορεί να κάνει ένα πέρασμα και ο Μπαγκς Μπάννυ! Με τρομερή εξυπνάδα και χιούμορ, συνδυάζει τα ασυνδύαστα! Μιλήσαμε λοιπόν μαζί της για να μάθουμε περισσότερα για την ανατρεπτική δουλειά της.

Τα έργα σας έχουν επίσης πολύ χιούμορ. Είναι το χιούμορ ένα «εργαλείο» στη δουλειά σας; Όντως, χρησιμοποιώ το χιούμορ ως πλατφόρμα και όχημα για να σχετιστώ με το κοινό, γιατί το χιούμορ κατά μία έννοια υπερβαίνει τη γλώσσα. Είναι πράγματι ένα εργαλείο για να δημιουργήσεις γέφυρα με το κοινό και συνήθως λειτουργεί πολύ καλά σε τόσες διαφορετικές χώρες, τουλάχιστον στις χώρες που θα βρεθεί συνήθως ένας Δυτικός καλλιτέχνης. Ο κόσμος γελάει στα ίδια σημεία, αν και μερικές φορές, σε κάποιες χώρες, το κοινό είναι πιο «ευγενικό» και προσπαθεί να μη γελάσει γιατί νομίζει πως θα είναι αγένεια εάν κάνει θόρυβο. Το πιο θορυβώδες κοινό θα έλεγα ότι είναι οι Αμερικάνοι, αλλά αυτό μάλλον δεν αποτελεί έκπληξη. :) Πόσο χρόνο μπορεί να χρειαστείτε για να κάνετε ένα βίντεο και από τι εμπνέεστε; Είναι μια μακρά διαδικασία, αλλά πλέον δουλεύω γρήγορα. Θα μπορούσα πάντα να συμπεριλάβω περισσότερο υλικό, όμως περιορίζομαι και από τις εξωτερικές συνθήκες, από το πόσο χρόνο μπορώ να διαθέσω σ’ ένα πρότζεκτ ώστε να έχω την οικονομική δυνατότητα να ζω ως καλλιτέχνης. Η νέα μου δουλειά είναι το Citation City που ξεκίνησε το Μάρτιο και θα έχει ολοκληρωθεί το Δεκέμβριο. Για να το υλοποιήσω, χρειάστηκε να δω περίπου 300 ταινίες, να φτιάξω το βίντεο και να ετοιμάσω επίσης το μουσικό κολάζ που

θα συνόδευε το έργο. Πάντοτε συλλαμβάνω τη μεγάλη ιδέα από πριν. Οι μικρότερες ιδέες προκύπτουν όσο δουλεύω με το υλικό. Τώρα, πώς προκύπτουν οι ιδέες; Καλή ερώτηση, μόνο που δεν ξέρω την απάντηση. Το μόνο που μπορώ να πω είναι πως προκύπτουν… «σταδιακά»! Πώς θα περιγράφατε τη δουλειά που κάνετε; Ποια είναι η φιλοσοφία σας; Πρόκειται για κολάζ επιλεγμένων τμημάτων από προϋπάρχον υλικό. Δεν έχω μία φιλοσοφία, αλλά μια σειρά από προσεγγίσεις. Πιστεύω ότι ο ρόλος μου είναι να δείχνω πως όλοι είμαστε συνδεδεμένοι και πως κανένας δεν είναι ένα μοναχικό νησί. Όλες οι ιδέες είναι σαν διερχόμενα πλοία, μόνο που τα πλοία αυτά δεν ανήκουν σε κανέναν. Πρέπει να χρησιμοποιούμε λοιπόν τις ιδέες σαν να ήταν τα χρώματα πάνω σε μια παλέτα. Δεν πρέπει να είμαστε κτητικοί με τις ιδέες και δεν πρέπει να είμαστε σκληροί.

Ο Γιώργος Κατσάνος μάς υποδέχθηκε με το ευγενικό του χαμόγελο και την ηρεμία του. Μας μίλησε για τα παράδοξα όργανα που χρησιμοποιεί, για τις ιδέες του, ακόμη για και τα παιδικά του χρόνια στην Ιαπωνία. Έχει μια αύρα ξεχωριστή και τη διάθεση να μοιραστεί πράγματα, κάτι που φαίνεται και στη μουσική του.

Από τις Αφροδίτη Προβολισιάνου, Σοφία-Νεφέλη Ντόβα και Χριστίνα Κοσκινά

Η μουσική σας μοιάζει λυρική και μερικές φορές παραμυθένια. Αυτό συμβαίνει επειδή χρησιμοποιείτε πολλά έγχορδα και πειραματικά όργανα; Ναι, ίσως. Όντως χρησιμοποιώ πολλά έγχορδα: πιάνο, μπάσο, dulcimer – ένα μεσαιωνικό, ευρωπαϊκό όργανο. Ένα άλλο πειραματικό όργανο που χρησιμοποιώ πολύ είναι το νερόφωνο· πρόκειται για ένα χάλκινο σωλήνα που μέσα του ρέει νερό και θυμίζει πολύ τον ήχο των φαλαινών. Πολλοί νομίζουν πως πρόκειται για κάποιο εφέ από συνθεσάιζερ. Αλλά το νερόφωνο το μόνο που χρειάζεται είναι νερό και ένα δοξάρι – συνήθως χρησιμοποιούμε το δοξάρι του κοντραμπάσου. Ποια είναι η αντίδραση του κοινού όταν βλέπουν αυτά τα όργανα; Στην αρχή ξαφνιάζονται, γιατί νομίζουν ότι είναι απλώς κάποιες κατασκευές. Ξέρετε, είναι πολύ όμορφα αυτά τα όργανα. Τους κεντρίζουν το ενδιαφέρον, αλλά δεν μπορούν να καταλάβουν αν πρόκειται απλώς για κάποια αντικείμενα ή για μουσικά όργανα. Στην πορεία της συναυλίας διαπιστώνουν τελικά ότι είναι μουσικά όργανα!

Στη μουσική σας αυτοσχεδιάζετε πολύ. Δεν σας φοβίζει το τυχαίο; Παλιά, το 90% της μουσικής που έπαιζα ήταν προκαθορισμένο, ήξερα δηλαδή ακριβώς τι θα έπαιζα. Κι αυτό μάλλον οφείλεται στις κλασικές σπουδές μου. Όμως, κάποια στιγμή με κούρασε και συνειδητοποίησα ότι δεν είναι αυτό το στυλ μου. Ήθελα να αυτοσχεδιάζω και να αφήνω χώρο στο ασυνείδητο. Δεν θέλω να είμαι «προστατευμένος» απέναντι στο κοινό, θέλω να δρω παρορμητικά. Έχετε ζήσει τα παιδικά σας χρόνια στην Ιαπωνία. Σας έχει επηρεάσει αυτό στη μουσική που δημιουργείτε; Το ενδιαφέρον είναι πως οι Ιάπωνες αγκαλιάζουν στη μουσική τους τόσο τη μελωδία, όσο και τη σιωπή και το θόρυβο, κάτι που οι Δυτικοί άρχισαν να αποδέχονται σχετικά πρόσφατα. Προσωπικά νιώθω ότι τα τελευταία έξι χρόνια επιστρέφω σε αυτά τα ηχοτοπία, σαν να διέγραψα ένα μεγάλο κύκλο και να βρέθηκα τώρα και πάλι στην αρχή.

Στα φιλμ Rhythmus 21 και Rhythmus 23 του Hans Richter βλέπουμε κυρίως γεωμετρικά σχήματα που εναλλάσσονται, δεν υπάρχει δηλαδή μια συγκεκριμένη ιστορία, όπως στις συνηθισμένες ταινίες. Σας δυσκόλεψε αυτό; Ναι, θα έλεγα ότι με δυσκόλεψε λίγο περισσότερο. Όμως, στο συγκεκριμένο πρότζεκτ ήθελα να παραμείνει η εικόνα σε πρωταγωνιστικό ρόλο. Αυτό που σκέφτηκα λοιπόν ήταν πως ήθελα να δώσω «φωνή» σε αυτά τα σχήματα, που έχουν τη δική τους γλώσσα, κι ας είναι διαφορετική από τη δική μας. Έτσι, προσπάθησα να μπω εγώ στον κόσμο τους. Τι είναι μουσική για εσάς; Η λέξη μουσική προέρχεται από το ρήμα «μω» στα αρχαία ελληνικά, που σημαίνει «αναζητώ». Ήταν μια πολύ σημαντική στιγμή για εμένα όταν το διάβασα αυτό, γιατί κατάλαβα το λόγο που ασχολούμαι με τη μουσική: αναζητώ διαρκώς πράγματα. Είναι σαν μια μηχανή του χρόνου που σε μεταφέρει σε άλλες εποχές και μετά σου επιτρέπει να επιστρέψεις στην πραγματικότητά σου. Η μουσική είναι μια γλώσσα που φέρνει κοντά τους ανθρώπους, ανεξαρτήτως συνόρων.

© ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΠΡΟΒΟΛΙΣΑΝΟΥ

Το Rhythmus 21 (1921) είναι μια από τις πρώτες πειραματικές ταινίες στην ιστορία του κινηματογράφου. Ήταν η πρώτη ταινία του Γερμανού ζωγράφου και σκηνοθέτη Hans Richter, διάρκειας μόλις 3 λεπτών. Έκτοτε, ο Ρίχτερ σκηνοθέτησε πλήθος ταινιών, ανάμεσά τους και το Rhythmus 23, δύο χρόνια μετά τη πρώτη του ταινία.

Θορυβώδεις μελωδοποιοί

Από τη γραφιστική και τα μαθηματικά οδηγήθηκε στην πειραματική μουσική. Ο Γιώργος Κωνσταντινίδης, ή αλλιώς o Voltnoi από τους Voltnoi & Quetempo, μας μιλά για τη διαδρομή του, αλλά και για την «κοινωνική σαπίλα», τόσο την ταινία του Στέλιου Τατασόπουλου, όσο και αυτή που ζούμε σήμερα.

Από τους Αλκιβιάδη Σταυρόπουλο-Δούκα, Πάνο Μπογιαντζή και Σωκράτη Τσελεμέγκο

Πώς αποφασίσατε να γίνετε μουσικός; Σπούδασα μαθηματικά και μετά γραφιστική. Καθώς τέλειωνα λοιπόν τη γραφιστική, ένιωσα την ανάγκη να εκφραστώ μουσικά. Στο μεταξύ, άκουγα διαρκώς μουσικές – ηλεκτρονική, τζαζ, κλασική. Κάποια στιγμή, όμως, ένιωσα την ανάγκη να δημιουργήσω κι εγώ. Τι έκανα; Άρχισα να ηχογραφώ τον εκτυπωτή μου – τότε οι εκτυπωτές ήταν θορυβώδεις. Σχεδίαζα λοιπόν παρτιτούρες και κατόπιν τις εκτύπωνα και έγραφα τον ήχο. Και για εμένα, αυτό ήταν μουσική. Πώς θα χαρακτηρίζατε τη μουσική σας; Συμμετέχω σε δύο ομάδες. Η πρώτη είναι οι Erasers, οι «γόμες», που είναι ένα οπτικοακουστικό σχήμα και στηρίζεται περισσότερο στην περφόρμανς και μετά στον ήχο. Η δεύτερη είναι οι Drog-A-Tek, το σχήμα μας που ασχολείται με τη μουσική. Μάλιστα, και αυτό ξεκίνησε πειραματικά. Μαζευόμασταν φίλοι σε κάποιο σπίτι, βάζαμε πάνω στο τραπέζι διάφορα αντικείμενα και ηχογραφούσαμε τους ήχους που παρήγαγαν. Σιγά-σιγά αυτοί οι ήχοι δεν ήταν μόνο θόρυβος· άρχισαν να αποκτούν μουσικότητα. Το αξιοσημείωτο είναι πως η ομάδα δημιουργήθηκε από ανθρώπους που δεν είχαμε σπουδάσει μουσική, αλλά θέλαμε να πειραματιστούμε με τους ήχους.

Από τι εμπνέεστε; Σίγουρα από την πόλη που ζω και τις πόλεις που επισκέπτομαι. Πάντα, όταν ταξιδεύω, έχω τα μάτια και τα αυτιά μου ανοιχτά! Έπειτα, εμπνέομαι απ’ ό,τι διαβάζω, από παραστάσεις, από τους φίλους μου, αλλά και από την καθημερινότητα. Να, όπως ερχόμουν σήμερα στη Στέγη, έτυχε να δω ένα νεκρό άλογο στη Λεωφόρο Συγγρού! Πρέπει να ήταν άλογο που χρησιμοποιούν οι αμαξάδες γύρω από την Ακρόπολη και να σκοτώθηκε σε τροχαίο. Αυτό δεν είναι ένα σουρεαλιστικό αφήγημα της πόλης;

Τι θα χαρακτηρίζατε ως κοινωνική σαπίλα σήμερα; Το Κράτος, τους μεγάλους επιχειρηματίες, την ελίτ, αλλά και τους μικροαστούς. Πάμε όμως παρακάτω!

Ναι, σίγουρα. Θέλαμε να σας ρωτήσουμε επίσης τι βρήκατε ενδιαφέρον στην Κοινωνική Σαπίλα που συνοδεύσατε; Κατ’ αρχήν είναι μια ταινία του βωβού κινηματογράφου, οπότε στηρίζεται περισσότερο στον τρόπο που παίζει ο ηθοποιός, ένα είδος περφόρμανς θα μπορούσαμε να πούμε. Επίσης, είναι πολύ ενδιαφέρον ότι βλέπουμε σκηνές από το πώς ήταν η πόλη μας τη δεκαετία του 1920. Και βέβαια, είναι και ο τίτλος της ταινίας και το γεγονός πως και τότε περνούσαμε μια μεγάλη κρίση και τώρα βιώνουμε το ίδιο. Η Ιστορία επαναλαμβάνεται σαν κακό αστείο.

Τι εννοείτε λάθος; Γενικώς, η φιλοσοφία μας είναι να βασιζόμαστε στο «λάθος», αυτό που η κοινωνία μας ορίζει ως λάθος, ως παραφωνία. Πιστεύουμε ότι το λάθος μπορεί να οδηγήσει σε κάτι καινούργιο και να σπάσει τα όρια της τέχνης. Το στοίχημα δηλαδή του καλλιτέχνη είναι να ξεπεράσει τη προηγούμενη γενιά και να δημιουργήσει κάτι καινούργιο.

Πώς σκεφτήκατε να συνοδεύσετε μουσικά την ταινία; Το μόνο που ξέραμε είναι ότι θα χρησιμοποιούσαμε ενισχυτές και κιθάρες και ότι θέλαμε να έχουμε τη μεταξύ τους αντίδραση. Θέλαμε να πειραματιστούμε και να στηρίξουμε όλο το ηχητικό μας πλαίσιο σ’ ένα λάθος.

© ΠΑΝΟΣ ΜΠΟΓΙΑΝΤΖΗΣ

Η ταινία Κοινωνική Σαπίλα (1932), σε σκηνοθεσία του Στέλιου Τατασόπουλου, είναι από τις ελάχιστες ελληνικές ταινίες του βωβού κινηματογράφου που έχουν διασωθεί. Πρόκειται για την ιστορία του πρωταγωνιστή Ντίνου Βρισθένη, ενός φτωχού φοιτητή που αναγκάζεται να εγκαταλείψει τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Καταφέρνει να προσληφθεί ως ηθοποιός σε ένα θίασο, όπου γνωρίζει και ερωτεύεται την πρωταγωνίστρια. Όταν αυτή ενδίδει σε έναν βιομήχανο που της υπόσχεται λαμπρό μέλλον, ο Ντίνος, απογοητευμένος, εγκαταλείπει το θέατρο. Η φτώχια θα τον οδηγήσει στις γραμμές του προλεταριάτου· θα γίνει καπνεργάτης προκειμένου να εξασφαλίσει τα απαραίτητα προς το ζην. Εκεί, έρχεται αντιμέτωπος με την εκμετάλλευση των εργατών, συμβάλλει στην ίδρυση του συνδικάτου και ηγείται του αγώνα για κοινωνική δικαιοσύνη, αδιαφορώντας για τις ανηλεείς διώξεις από την αστυνομία. Φυλακίζεται και, όταν βγαίνει, απαρνείται το παρελθόν του και αποφασίζει να πολεμήσει την κοινωνική σαπίλα.

Ο Jacob Kirkegaard ανακαλύπτει και υφαίνει ήχους, ήχους που δεν είναι «ορατοί» στη καθημερινότητά μας. Αυτός είναι ο δικός του τρόπος να συνθέτει μουσική, καθώς ο ίδιος ακούει τον κόσμο μέσα από το ρυθμό αντικειμένων, τόπων και εποχών. Με την ίδια μέθοδο λοιπόν συνόδευσε την ταινία του Δανού σκηνοθέτη Carl Dreyer, The Passion of Joan of Arc.

Από μεταλάς… ερευνητής!

Από την Εριφύλη Μικροπούλου Πώς προέκυψε η ιδέα να ηχογραφήσετε ήχους που δεν είναι δυνατό να ακούσουμε; Ηχογραφώ ήχους από τότε που ήμουν παιδί, αλλά τότε ήταν ήχοι που μπορούσα να ακούσω γύρω μου. Δεν φαντάστηκα ποτέ πως θα υπήρχαν ήχοι που δεν τους αντιλαμβάνεται το ανθρώπινο αυτί. Όταν είσαι παιδί, πιστεύεις ότι όσα βλέπεις και ακούς είναι όλα όσα υπάρχουν. Όταν σπούδαζα στη Γερμανία, έτυχε να δω ένα μικρόφωνο το οποίο μπορείς να τοποθετήσεις σε επιφάνειες και να ακούσεις τις δονήσεις τους. Αυτές οι δονήσεις ήταν που με έκαναν να καταλάβω ότι θα μπορούσα να ακούσω πέρα από τα όρια που γνωρίζουμε. Πότε αρχίσατε να ηχογραφείτε ήχους; Σε ηλικία έξι ετών. Ο πατέρας μου μού έδωσε ένα μαγνητοφωνάκι και με αυτό άρχισα να ηχογραφώ στο σχολείο τους συμμαθητές μου. Έπειτα, στα είκοσί μου, μπορούσα πια να επεξεργάζομαι τους ήχους που ηχογραφούσα. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια των σπουδών μου κατάλαβα πως δεν χρειαζόταν να περιοριστώ σε μία και μόνο μορφή τέχνης, γιατί στην τέχνη μου μπορούσα να συνδυάσω ήχους, εικόνες, βίντεο.

Πιστεύετε ότι και τα συναισθήματά μας μπορεί να έχουν ήχους που δεν αντιλαμβανόμαστε; Νομίζω πως όλες οι ενέργειες έχουν ήχους. Όλοι οι ήχοι είναι ενέργεια, δονήσεις. Απλώς πρέπει να βρεθεί ένας τρόπος, μια μέθοδος για να τους καταγράψεις. Τα συναισθήματα είναι δονήσεις, είναι ενέργεια. Οπότε, ίσως βρούμε και έναν τρόπο να μετατρέψουμε αυτή την ενέργεια σε ήχο. Τι μουσική ακούγατε ως έφηβος; Άκουγα heavy metal, thrash, punk rock! Φοβερό! Κι εγώ ακούω τέτοιου είδους μουσική. Εσείς γράφετε μουσική με τον κλασικό τρόπο; Συνθέτω μουσική, όμως ο τρόπος που συνθέτω δεν είναι να γράφω νότες, αλλά να συνδυάζω τους ήχους που καταγράφω, όπως π.χ όπως όταν θες να μαγειρέψεις κάτι και συνδυάζεις τα υλικά της συνταγής. Δεν σκέφτομαι τόσο την ιδέα της μουσικής, αλλά περισσότερο το τι μπορώ να κάνω με τον κάθε ήχο που ηχογραφώ. Τι σας συγκίνησε στη συγκεκριμένη ταινία; Τα κοντινά πλάνα στο πρόσωπο της πρωταγωνίστριας και των εξεταστών, όπως και αυτή η τομή που έκανε ο σκηνοθέτης ως προς την έννοια της «πλοκής» στον κινηματογράφο. Γιατί, κατά τη διάρκεια της εξέτασης, δεν συμβαίνει ουσιαστικά κάτι, ωστόσο δημιουργείται δραματικότητα από

τις έντονες εκφράσεις των προσώπων, που προκαλούν αντιστοίχως έντονα συναισθήματα. Πιστεύω πως όλο αυτό είναι πολύ όμορφο. Πώς δουλέψατε για να συνοδεύσετε μια τόσο σημαντική ταινία; Συνέθεσα αυτή τη μουσική μετά από έρευνα. Ήθελα να δω τι μουσική υπήρχε την εποχή που έζησε η Ιωάννα της Λωραίνης. Πήρα λοιπόν τα μουσικά θέματα που βρήκα και τα «τέντωσα», ώστε να δημιουργηθεί ένας μακρύς τόνος που να διαρκεί περισσότερο. Με αυτή την επεξεργασία είναι δύσκολο πια να ακούσεις τη μελωδία, αλλά νιώθεις τον τόνο – είναι σαν να ακούς το ρυθμό της εποχής. Επίσης, προσπάθησα να σταθώ δίπλα στην ηρωίδα. Μερικές φορές, στην ταινία, αυτοί που καταδικάζουν την Ιωάννα της Λωραίνης, προσπαθούν να την εκφοβίσουν. Αυτή παραμένει ήρεμη και σιωπηλή, όμως μοιάζει «φευγάτη», σαν να βρίσκεται σε άλλη διάσταση. Σε αυτά τα σημεία προσπάθησα και εγώ να την ακολουθήσω μουσικά. Ήθελα η μουσική να ακολουθεί το δικό της συναίσθημα.

© ΕΡΙΦΥΛΗ ΜΙΚΡΟΠΟΥΛΟΥ © ΜΑΡΙΛΕΝΑ ΣΤΑΦΥΛΙΔΟΥ

Η ταινία The Passion of Joan of Arc του Δανού σκηνοθέτη Carl Dryer, γυρισμένη το 1928, θεωρείται ένα από τα αριστουργήματα του βωβού κινηματογράφου και γενικώς της Έβδομης Τέχνης, τόσο για τη σκηνοθεσία όσο και για την ερμηνεία της Renée Jeanne Falconetti. Η ταινία εστιάζει στη δίκη της Ιωάννας της Λωραίνης και στην εκτέλεσή της.

Πρωταγωνιστής στο σενάριο του Αλκιβιάδη Σταυρόπουλου-Δούκα είναι ένα καπέλο και η περιπλάνησή του στους σκοτεινούς δρόμους της πόλης. Τόσο το σενάριο όσο και οι εικόνες ξεπήδησαν από τη φαντασία του, όταν κλήθηκε να φτιάξει τη δική του βωβή ταινία!

Ένας άνθρωπος περπατάει στο δρόμο.

Πιάνει δυνατός αέρας και παίρνει το καπέλο του.

Το οδηγεί σ’ ένα πάρκο. Το καπέλο κάθεται σ’ ένα κλαδί.

Αρχίζει να ψιχαλίζει και οι σταγόνες ακούγονται πάνω του. Η βροχή δυναμώνει και το καπέλο τρέμει πάνω στο κλαδί. Καταιγίδα. Πέφτουν αστραπές.

Το καπέλο παρασύρεται και προσγειώνεται πάνω σε μια κούνια.

Ο αέρας κουνάει την κούνια και εκτοξεύει το καπέλο στην τσουλήθρα.

Ωωωωπ! Γλιστράει και πέφτει σε μια λακκούβα με νερό.

Ακούγονται βήματα. Ξαφνικά φαίνονται τα πόδια ενός ανθρώπου. Τι να κάνει το καπέλο; Μαζεύεται και κρύβεται από κάτω.

TEΛΟΣ

Μπορεί οι καλλιτέχνες να μας δέχτηκαν στις πρόβες τους, τους δεχτήκαμε όμως κι εμείς στο δικό μας στρατηγείο. Εδώ μπορείτε να δείτε τα στιγμιότυπα της συνάντησής μας και να διαπιστώσετε κι εσείς πόσο σοβαροί και μετρημένοι είμαστε στο μάθημα και στη… Στέγη μας! © ΜΥΡΤΩ ΣΤΕΙΡΟΥ

Το εργαστήριο πραγματοποιήθηκε τα Σάββατα 4, 11, 18 & 25 Οκτωβρίου και 1 & 8 Νοεμβρίου 2014 | 12:00-15:00