HETTA VAR EITT nýtt ár, ein nýggj byrjan, og úti sást ársins fyrsta regn. Eg kendi tað, sum eitt belti spenti um miðjuna, okkurt sansaði at, sansaði enn eitt vet at, slakaði, gjøgnum náttina, gjøgnum morgunin, gjøgnum dagin. Regnið skolaði kavan burtur, og náttina eftir vaknaði eg av einum slysálopi, einum høggi í bakið, onkur høgdi meg í bakið, meðan eg svav, høgdi so hart, at tað rendi meg um koll, hóast eg longu lá har. Um morgunin fór Bo út, kom til hús aftur frá bakaranum við einum breyði fyri seksti krónur. Eg visti ikki, at so dýr breyð vóru at fáa, segði hann, men hava vit nakrantíð uppiborið eitt so dýrt breyð, so er tað nú. Eg toldi og toldi, tók ímóti høggi eftir høgg, minuttvísarin dikkaði, tímavísarin dikkaði, og har var mánin aftur, men eg vildi ikki fara enn. Eg, sum altíð ræðist fyri at koma ov seint, stúrdi nú mest fyri at koma ov tíðliga, tey høvdu sagt, at eg mátti ikki koma ov tíðliga. Hesi ljóðini inni í kroppi mínum, sum av einum plágaðum dýri, sluppu út millum varrarnar, og pínan bant meg fastari og fastari. Eg krøkti meg í lýsið av mánanum, tað var ikki meir, enn eg stóð á beinunum, var ment at seta annan fótin fram um hin, og at enda skilti eg, at fór eg ikki nú, so fór eg ongantíð at vera før fyri at fara. 7
Eg sat í leigubilinum og spýði, í bíðirúminum og spýði, men tað var í skóginum, eg var stødd. Tankarnir stóðu undir einum træ, hugdu upp í krúnutoppin. Pínan rispaði í meg, eg var ikki til uttan pínuna, eg visti ikki, at so sterk pína var til á jørðini, í himlinum, kundi flyta inn í meg, tað var í hesari pínuni, eg búði. Men eg var ikki ment at standa í henni, anda í henni, tað var pínan, sum ráddi yvir mær, eg avgjørdi einki. Í føðingarstovuni segði ljósmóðirin hart tað einasta, hon segði: tað hjálpir ikki at geyla. Eg misti alt áræði, tí hvat skuldi so hjálpa mær? Eg toli so illa, at fólk eru ill og hørð, og tað var heldur ikki eg, sum geylaði, geylið varð rivið út úr hálsinum á mær. Eg visti, at eg fór ikki at klára hetta, hetta fór ikki at rigga. Men so vísti skógurin seg aftur; í tí at ein nýggj pínualda boraði seg ígjøgnum kroppin, tóku tankarnir meg inn í skógin; eg stóð undir trænum, og tað var ljósagrønt allastaðni og rundanum; fór hetta ikki skjótt at vera av? Nýggja ljósmóðirin var mild og góð, spurdi, um tað var í lagi, at tær stungu hetta inn í meg, tømdu meg, og eg segði: Gerið, sum tit vilja, fáið hetta bara til at vera av. Hon segði, at barnið hevur hár, føl her, barnið hevur hár, hon bað meg vera við í nøkrum, sum eg ikki vildi hava nakað við at gera. Eg segði nei, eg tori ikki at føla, men so tók hon í hondina á mær. Eg føldi høvdið á barninum, føldi hárið, og tað var tá, eg skilti, at har fór at koma eitt livandi barn, eitt veruligt menniskja, út úr mær. Hon togaði í annan endan, og eg togaði í hin, vit vóru á hvør sínum enda á einum tog, einum heimagjørdum tog, hon hevði gjørt tað úr einum laki, knýtt ein knút á hvønn enda, og nú togaðu vit tað dýrasta, vit vóru mentar, í hvør sín enda á heimagjørda tognum. Hetta hvíta bandið var mín bjarging, ljósmóðirin í hvítum var bjargingin, og armar mínir togaðu, 8
meðan beinini spentu, og lívmóðirin og ljósmóðirin og eg trýstu og togaðu og skumpaðu og togaðu barnið og lívið og himmalin út úr kroppi mínum. So var pínan alt í einum burtur, sum ein ballón, ið hvørvur úr einari barnahond og upp í skýggini. Tú ert eina viku gomul. Uttan fyri vindeygað eru geislarnir frá morgunsólini bleikir og klænir, og eg føli angan av tær, og tá ið eg lúti við høvdinum, fái eg kyst hárið á tær. Tú svevur í einum kilti, við andlitinum móti brósti mínum, meðan eg skrivi standandi. Eg skrivi orð á uppritalepar, sum eg heingi á kamarsveggin framman fyri mær, og eg skrivi við telduni, sum eg havi sett upp á eina hill, meðan eg standi við tær á búkinum og ruggi frá lið til lið. Um dagin má eg bera teg, og um náttina eri eg madrassan hjá tær, eg havi roynt at lumpa teg, at leggja teg í tína egnu song, við fløsku og klæðum, sum lukta av mær, men tú avdúkar meg hvørja ferð, og tá grætur tú. Tá ið eg hevði átt. Eg hevði viljað, at Bo var har, eg hevði viljað, at hann ikki mátti fara heim til hús. Náttin lá rundan um meg í hvítu stovuni, og vøggan, sum dagur sást ígjøgnum, stóð við songina. Eg læt eyguni upp, snaraði høvdinum, vøggan var framvegis har. Eg blundaði, læt eyguni upp, jú, vøggan var har, barnið var har. Tað var ikki til at trúgva, at eg hevði mítt egna barn í einari vøggu við songina. Eg svav einki, og tá ið eg blundaði, flugu myndir fyri eygunum á mær, tá ið heilin koplaði úr, tí mær treyt svøvnur, tær høpisleysastu myndir, í teimum sterkastu litum. Eg tordi ikki at hava barnið hjá mær í songini, tá ið eg sá hesar myndirnar fyri mær, og set fyri, at eg kortini sovnaði. Eg eri ikki 9
so mikið sum før fyri at sova saman við mínum egnu kropslutum; tá ið eg vakni, havi eg einki føli í kropslutunum, sum hava ligið undir mær. Morgunin kom, og hvørki barnið ella eg høvdu nakran skjøldur móti heiminum, og mest av øllum stúrdi eg fyri, at onkur skuldi koma inn í stovuna, tað var, sum kundu menniskjuni, sum lótu hurðina upp, síggja, hvussu rivin og skrædd eg var bæði innan og uttaná. Eg hevði droymt um ta fyrstu rámjólkina, men nú tordi eg ikki at hyggja niður, tað var, sum gekk eg á einum fjalli og hevði vertigo, sum kundi eg hvørja løtu falla. Eg tordi ikki at hyggja eftir, um nøkur mjólk kom, tí hvat nú, um eingin mjólk kom? Tað ræddi meg uppaftur meira enn at detta oman av einum fjalli, tankin um at eg ikki kundi geva barni mínum mat. Lítli kroppurin var so heitur, men eg kundi ikki lata vindeygað á glóðheita rúminum upp, tí veturin var uttanfyri umframt øll tey deyðu menniskjuni. Eg kendi ræðsluna fyri at verða verandi einsamøll, eg kendi hana, hóast eg hevði fingið eitt húski, og kortini ræddist eg fyri at enda einsamøll. Tú ríkir, har tú hongur á búkinum á mær, tykist eitt sindur illa til passar. Tú hevur longu fingið krím. Vit vóru ikki før fyri at verja teg so mikið sum eina viku. Eg havi ampa á mær um, at tú skalt gevast at anda, men tað gert tú jú ikki, børn gevast ikki at anda, sigi eg við meg sjálva, hóast eg nú veit, at tað ikki er satt. Kanska er tað skeivt av mær at skriva, tá ið tú ert so lítil, vit verða so fjar av at skriva. Eg skuldi bara tosað við teg, brosað til tín, verið um teg. Eg dugi so illa at ansa eftir lutum, eg spilli alt tað góða hjá mær. Eg gekk meg inn í ein nýmálaðan vegg við ermuni á 10
bláa frakka mínum fyri; gamli blómuvasin, eg fekk frá Edel, er brotnaður í túsund petti; alt, eg eigi, fer í smildur fyri eygunum á mær. Eg eri eisini eitt mjólkarglas, sum dettur á gólvið, at bera eitt barn í heim er at falla í stavir, beinagrindin dettur sundur, kokan loysnar, kroppurin rivnar, tað er at verða mint á, at eg skal molna sundur og verða til mold, tað er at framskunda tilgongdina. Fuglurin berjir seg út úr egginum. Eggið er heimurin. Tann, sum skal verða føddur, má fyrst spilla ein heim. Tær sundurbrotnu kvinnurnar tvarraðu stillisliga rundan um meg á gongunum á sjúkrahúsinum, á veg inn á skrivstovuna at fáa okkurt pínulinnandi, í kantinuna at fáa sær at eta. Tær gingu við pinkalítlum fetum, settu varisliga annan fótin framman fyri hin, tað verkti so illa at ganga, tær vóru í stórum gamlamannablæum og høvdu stóran, tóman búk. Tað sá út, sum vistu búkarnir ikki av, at barnið var burtur, at barnið ikki lá har inni longur. Nú lá barnið í vøgguni úr plasti, sum dagur sást ígjøgnum, og á hjólum, eitt slag av gongugrind, sum møðurnar styðjaðu seg til, meðan tær fluttu seg yvir gjøgnum gongirnar. Bróstini høvdu latið sár upp, sum bløddu, og kvinnurnar bóðu stillisliga um, at har skjótt fór at koma mjólk. Lat mjólkina koma, eg bøni. Aftur við hús lá eg vakin og græt um skelkandi upplivingina, eg hevði verið ígjøgnum. Er tað loyvt at kalla nakað, ein hevur valt sjálv, eina skelkandi uppliving? Um tað ikki var ein skelkandi uppliving, eitt trauma, so var tað ið hvussu er vónleyst og hjálparleyst. Men eg kundi ikki liggja soleiðis leingi, tí so var tað ein annar, sum eisini græt, ein, sum tørvaði meg. Eg legði hondina sum eina verndarskel rundan um mjúka 11
høvdið, barnið var ein friðsælur ápostul. Fingurin á mær var líka langur sum armurin á barninum niðan fyri alboga, og viðkvæmi hansara bar av mínum egna. Eygnabrá hansara, sum hevði hann longu sætt alt, visti alt, visti av brotum av ævinleikanum. Og hann hevði dism í lívslinjunum, lívslinjurnar í smáu hondunum vóru so djúpar, at smátt bos legðist í tær. Sjúkan sníkti seg inn, tankin um, at eg kann gerast sjúk aftur, stendur støðugt til reiðar at herja á meg, tá ið kroppurin verður uppslitin, eg var uppslitin eftir barnsburðin, eftir dagar við ongum svøvni. At hugsa sær, um sjúkan kom aftur? So høvdu vit ikki megnað hetta. Eg segði við Bo, at vit máttu flyta til pápa, vit fóru ikki at megna hetta einsamøll. Vit flyta ikki, segði Bo. Eg mataði barnið, meðan Bo mataði meg, og so segði hann, at vit kundu liggja á sofuni í nátt øll trý, tí so gjørdist trýstið á at fáa sovið ikki so stórt. Eg droymdi, at eg doyði, eg droymdi, at móðurmerkini á mær bløddu og loysnaðu, ruddu av mær sum følnað bløð av trøunum, og tá ið eg vaknaði, mátti eg fara at spegla mær. Henda tíðin var ein runddansur millum lukku og sorg, sorg og ótta, og innast í óttanum búði ræðslan fyri at missa vitið. Í øllum veranum, hava vit tað veruliga so ringt? hugsar tú kanska nú. Nei, so er ikki. Tað er bróður tínum, eg havi sagt frá. Tá ið eg havi sagt frá barninum, so havi eg tosað um bróður tín, tí tað er so, at tú eigur ein eldri bróður. Eg veit ikki, um tú minnist tað, men tað var ein, sum spýtti á teg á sjúkrahúsinum, tá ið tú bara vart nakrar tímar gomul, tað var hann. Á sjúkrahúsinum spýtti hann, men síðan vit komu til hús, hevur hann kyst teg nógv og næstan ikki sligið teg. Eg havi fingið tvey børn eftir hálvum øðrum ári, eg eri 12
ikki trek longur, eg var trek í tríatifýra ár, men hesi síðstu trý árini hevur alt gingið við fúkandi ferð. Kærleikin hevur gingið skjótt, at gerast eitt húski við trimum, við fýra, hevur gingið uppaftur skjótari, bara skrivingin hevur gingið óendaliga seint. Várið var komið, og pápi tín og eg høvdu lagt tann fyrsta beinharða vetur okkara saman aftur um okkum. Vit sótu á einum beinki í Peggy Guggenheims lund, venezialjósið otaði seg inn í eyguni, gjøgnum tankarnar, undir húðina, og vit bráðnaðu líkasum saman har á beinkinum, tiðnaðu. Tey burturgoymdu orðini inni í munninum á mær loysnaðu, trillaðu út á tunguna, tey ómøguligu orðini gjørdust møgulig. Bo segði, at hann sat akkurát og hugsaði um tað sama. Eitt barn. Eg hugdi at listini, Peggy hevði savnað, og eg bar ótta fyri, at listamenninir gjørdu sær dælt av henni, hon var á at líta sum ein glatað sál, við løgnum keipum, stakk tunguna út og inn úr munninum, men tað mundi eingin grund vera til at tykja synd í Peggy? Hon gjørdi sær jú eisini dælt av listamonnunum, keypti list teirra fyri næstan einki, teir høvdu ikki ráð til at siga nei. Hon lá hjá listamonnunum, ella listamenninir lógu hjá henni, og hon lá eisini við rithøvundum. Í fýra dagar og nætur elskaði hon við tí tignarligasta av teimum øllum, og Samuel Beckett mundi bara hava viljað elskað í fýra dagar og nætur við einum heilt serligum menniskja? Men eg leggi alt ov nógv í sovorðið, tað er ikki vist, at einum nýtist at taka tað so tungt, ræðast so illa fyri at sleppa øðrum menniskjum nær. Vit ferðaðust so nógv tað várið, tað var, sum máttu vit fara allar møguligar staðir fyri at gera eitt barn, at vit máttu 13
royna ymiskar býir at vita, hvar tað var gjørligt at gera barnið, vit ynsktu okkum, ella leitaðu vit eftir gróðrarkjarnanum til barnið uttan fyri okkum sjálv, sum var barnið okkurt, vit kundu finna, bara vit komu til rætt stað. So komu vit til New York, New York. Eg orki ikki at siga frá ferðum, tað verða ov mong hugnám, hurlivasi í toppstykkinum, so eg sigi tær í staðin frá, tá ið vit fóru úr New York, skuldu fara, vit áttu í grundini at sitið í leigubilinum, sum stóð á gongubreytini uttanfyri og bíðaði eftir at koyra okkum á flogvøllin, tá ið tað stakst upp á meg, at nú, beint nú, fór barnið at verða gitið! Bo legði lakið aftur á seingina, lakið, sum vit beint frammanundan høvdu lagt í kurvina til skitin klæði í íbúðini, vit læntu, og tá ið vit sótu í bilinum, var tað fyri mær, sum at lívið streymaði inn í meg, helt fram at streyma inn í meg. Eg skilti, at nú tørvaði mær føðslu, so á flogvøllinum keypti eg eina baguette, eina sovorðna stóra, vamlisliga, pappkenda flogvallarbaguette, og eg hugsaði um, hvussu synd tað var, at fyrsti matur, eg gav tí, sum skuldi verða barn okkara, var ein sovorðin baguette. Eg má fáa mær morgunmat, og eg taki teg út úr kiltinum, so at tú ikki skalt fáa breyðmolar og súltutoy í hárið. Tú ert vorðin tríggjar vikur gomul, og bløðini eru framvegis ikki dottin av trøunum, tey krøkja seg fast upp í greinarnar hetta heystið. Eg leggi teg á køksborðið, kroppur tín krympar seg inneftir, fevnir seg sjálvan, andlitið fer ígjøgnum eina heila skrá av hábrøgdum, áðrenn tú ert reiðiliga vakin, áðrenn tú hyggur uttan um teg, hyggur upp á meg. Tú spennir froskabein tíni út, langa kroppin, tú ert so long, sum hoyrir tú einum øðrum fólki til, tí hvørki Bo, bróðir tín ella eg eru serliga long. Tú liggur har við ørmunum rættum upp um 14
høvdið, sum á einari baðimadrassu í sólini, meðan eg fái mær breyðbita. Eg havi ikki baðað tær enn, bara vaskað tær við lappa, tí soleiðis hoyrir tú framvegis innsíðuni á mær til. Eg fann eitt listafólk á ferðum okkara, Agnes Martin, og hon østi meg upp, líkasum full av lívsmegi, tær einføldu strikur hennara, eg fekk rúm at hugsa millum linjurnar. Eg hugsaði um tað at fáa eitt barn, hvussu kundi eg skriva, um eg fekk eitt barn? Vit stóðu í einum ringskapaðum rúmi fylt við verkum hennara í San Francisco, og Bo greiddi mær frá, tá ið hann sum lítil sang í kóri, frá kórleiðaranum, sum hevði barnalamning, og sum haltaði aftur og fram inni í einum fýrkanti, sum var fermetur. Haltingin mundi ongantíð vera sjónligari enn tá, samstundis sum hon ongantíð var ósjónligari, tí kórleiðarin var so frælsur, hann var púra frælsur inni í einum evarska lítlum fýrkanti, og tað var Agnes Martin inni í sínum teknaðu fýrkantum eisini. Mest av øllum gjørdu orð hennara mær mun, eg sá ein heimildarfilm um hana. Eg havi livað so mong lív, havt so nógvar menn, fingið so mong børn, í hesum lívinum havi eg biðið til Gud um at sleppa undan, segði hon. Hesin setningurin sat sum eitt skot í pannuni á mær. Hon hevði biðið um at sleppa at vera einsamøll í hesum lívinum, og sum eg festi lív mítt í setningar, hevði hon fest sítt lív í strikur og puntanet. Eg var hon, eg visti, hvussu tað er at noyðast at festa lívið í okkurt, eg sjálv skapi, eg veit alt ov væl, hvussu tað er at noyðast at hava ein ævigan trupulleika at arbeiða við, tí hin valkosturin er ein ampi, ið ikki er til at fáa við. Eg má sjálv skapa trupulleikan, ein trupulleika, sum eg skal finna loysn á, hóast tað týdningarmesta við trupulleikanum er, at eingin loysn er. Eg havi roynt tað øvuta, eg havi sitið tíma eftir tíma 15
og talt gongustjørnurnar og stjørnurnar, og eg havi kent eina stóra fragd í at vita, at eg fór at finna eitt svar, bara eg royndi nóg leingi. Eg visti einki betri enn at vera nærløgd, men so var tað kortini ikki nóg mikið. Agnes Martin fór úr New York, har hon kendi tey stóru listafólkini, og í eitt ár var hon sum farin undir heilt, eingin visti, hvar hon var, fyrr enn hon vísti seg aftur í onga manna landi. Í oyðimørkini í New Mexico smíðaði hon sær síni egnu hús, og eftir sjey ára stillstøðu skapaði hon aftur list. Hon las eingi bløð og át bara bananir og málaði við bakinum móti heiminum. So nógvar menn, so mong børn. Ger so væl at lata meg sleppa undan fleiri, segði hon. Eg vildi eisini skriva við bakinum móti heiminum, eg var deyðarædd fyri at gera nakað annað, og eg kundi havt valt sum hon, eg kundi havt biðið til Gud um at sloppið undan. Men so havi eg bara hetta eina lívið. Síðsta verkið, Agnes Martin gjørdi, áðrenn hon doyði, var ein tekning á eitt lítið pappírsark, bara tíggju sentimetrar høgt. Tað er heilt ólíkt verkunum, hon er kend fyri, eingi puntanet, beinar strikur, beina strikan er runnin út í eina rukkuta, heldur óskotliga striku, tekningin er næstan átøk einari barnsligari blómu. Tað er, sum hevur hondin á henni tikið við eftir viljan, lívið hevur tikið við, beint áðrenn deyðin kom, hon var ikki longur ment at halda lívið innan fyri teir trongu karmarnar, tað hjálpti ikki at biðja til Gud um at sleppa undan, at enda var tað hon, sum mátti sleppa takinum. Klokkan fýra um náttina vaknaði eg av, at eg mátti pissa, og eg hevði lisið, at sannleikin liggur í dagsins fyrsta landi. Tað hevur savnað seg gjøgnum náttina og vísir seg fram, tá 16
ið morgunin kemur. Tað er sum við skrivingini, sannleikin er har, áðrenn tað bjartasta dagslýsið er komið. Men úti var bølamyrkt, og eg visti ikki, hvussu eg fór at tola at fáa nakað so týdningarmikið at vita, meðan eg framvegis var óvard og gjøgnumgosin av nátt. Eg mátti goyma sannleikan, til eg var klár, so eg stjól meg út úr kamarinum og fann eitt plastílat í køkskápinum, sum eg pissaði í, áðrenn eg legði ílatið í ein beriposa, sum eg at enda fjaldi í einum ryggsekki. Eg fór til songar aftur, har eg varð liggjandi vakin og ímyndaði mær tær russisku dukkurnar, eg hevði sum lítil. Mær dámdi best ta innastu dukkuna, sum tað ikki bar til at býta í tvey, ta alraminstu dukkuna, líka lítil sum eitt rískorn. Hvussu fingu tey málað nakað so lítið? Tað skilti eg ikki. Eg sovnaði ikki aftur, tí eg hugsaði um, at um Bo vaknaði undan mær, so kundi hann finna plastílatið, hóast eg hevði krógvað tað, undrast á, hvat ið var í tí, angra tað, tá ið hann læt upp og kannaði. So eg fór upp og pakkaði sannleikan út aftur. Nøkur sekund gingu, eitt heilt lív gekk, og so, endiliga, ein kløn, lítil rípa í fýrkantaða plastvindeyganum og so ein afturat. Tá ið eg vakti Bo og segði tað fyri honum, sá hann púra skelkaður út, hann fekk ikki sagt eitt orð, hóast vit høvdu ætlað hetta. Hann visti, hvat ið kundi henda. Saman fóru vit út í heimin sum tvey nýggj menniskju. Eg hugsaði við mær, at øll sóu tær klønu, reyðbláu rípurnar, sum vit bóru, sum skildu lív okkara í tvey, at nú fór lívið ongantíð aftur at verða tað sama. Í bókahandlinum keyptu vit eina bók um at vera við barn fyri at hátíðarhalda løtuna, full av áræði. Eg læt bókina upp. Tær næstu vikurnar eru tær hættisligastu, stóð har. Herð teg í huga. So smokkaði eg fullkomiliga saman.
17