en etkili unsurlardan biri peygamber soyundan gelmekti. Ayr›ca, peygamberin halefi ve fleriat›n›n uygulay›c›s› olan Sünni Abbasi halifeli¤inin meflru iktidar› ve halk nazar›ndaki sayg›nl›¤› karfl›s›nda, ortaya ç›kacak her hareket din d›fl› ve sap›k görülmekteydi. Bunu k›rmak için de fiii imgeleri kullanmadan bir hareket bafllatmak mümkün de¤ildir. Peygamber soyundan gelmek bu anlamda bir meflruiyet sa¤l›yordu. Bu itibar ve meflruiyetten faydalanmak için Ali b. Muhammed kendini Hz. Ali soyundan gelen birisi olarak tan›tt› ve bu kimlik alt›nda propaganda yapmaya ve etraf›nda insan toplamaya bafllad›..” (Siyah Öfke / Mustafa Demirci / Çizgi Kitabevi / Syf: 97) Kitleleri etkileyip e¤iterek düzen d›fl›na ç›kartmak için yürüttü¤ü kitle çal›flmas› baflar›l› sonuçlar verdi. Böylece Bahreyn’in Hecr, Ahsa kentlerinde belli bir kitle taban› oluflturdu. Ancak bu geliflme, gerek kimi yerel güçlerin gerekse de Abbasi yönetiminin sald›r›s›na u¤ramalar›n› getirdi. Ali b. Muhammed güçleriyle sald›rganlar aras›nda çat›flmalar yafland›. Bunun üzerine, kitlesinin içine isyan tohumu b›rakan Ali b. Muhammed’in kendisi çöle çekildi. Çöldeki Bedeviler aras›nda dört y›l kald›. Özgür tabiatl› bu insanlarla aras›nda sa¤lam bir dostluk kuruldu. Birlikte savaflt›lar. Abbasi kervanlar›n›n yolunu kestiler. Ve dahas›, Abbasiler’in hakim oldu¤u kimi yerlere sald›rd›lar. Bahreyn’in kent ve çöllerinde geçirdi¤i bu y›llarda, hareketinin ilk kadrolar›n› ç›kartt› Ali b. Muhammed. Ve kendine has bir hareketin önderi oldu. Ki burada örgütledi¤i kadrolar, Siyah isyan›n›n da komuta kademesini oluflturacakt› daha sonra. Bahreyn’in ard›ndan yan›ndakilerle birlikte Basra’ya geldiler. ‹llegal olarak faaliyetlere devam ettiler. Ancak bir süre sonra operasyon yediler. Ali b.Muhammed, operasyonu sa¤ salim atlatt› ama ailesi ve baz› yoldafllar› tutsak düfltü. Abbasiler peflindeydi. Ama o esaret ya da ölüm korkusuyla yolundan dönecek birisi de¤ildi. Ç›kt›¤› yolda karfl›laflt›¤› zahmet ve bedelleri gö¤üsledikçe iradesinin güçlenece¤ini biliyordu. Çal›flmalar›na devam etti. Bu kez hedefleri Ba¤dat’t›.
art›k. Buralardaki yoldafllar›yla sürekli irtibat halindeydi ve çal›flmalar› yönlendiriyordu. Ancak çal›flmalar›n›n esas a¤›rl›¤›n› oluflturan batakl›k bölgesindeki Siyah köleler, Abbasi kentlerindeki bald›r› ç›plaklardan da ç›plak ve açt›lar. Basra’da yaflayan kabileler aras›nda ç›kan çat›flmalar s›ras›nda, halk galeyana gelip hapishaneyi bast›, tutsaklar› serbest b›rakt›lar. Ali b. Muhammed’in ailesi ve tutsak yoldafllar› da böylece kurtulmufl oldu. Muhtemel ki bu hapishane bask›n›n›, Ali b. Muhammed’in Basra’daki yoldafllar› organize etmifllerdi. Bu geliflmelerin hemen ard›ndan, Ali b. Muhammed ve kimi yoldafllar› k›l›k de¤ifltirip batakl›k bölgeye geldiler. Buradaki Siyah köleler aras›nda do¤rudan örgütlenme faaliyeti yürüttüler. Ama bu kez Zeydi-fiiili¤i propagandas› de¤il, Ezariko-Haricili¤i’nin propagandas›n› yapt›lar. Çünkü seslendikleri kitle de¤iflmiflti ve Siyahlar›n kabul edebilece¤i bir yaklafl›m göstermeliydiler. Yoksul köylülük, zanaatkarlar ve Bedeviler aras›nda etkili olan Zeydilik, kölelere hitap edemezdi. Köleleri harekete geçirecek olan, eflitlik ve adalet için do¤rudan eylemi kapsayan bir anlay›fl olmal›yd›. Köleler “mehdi” beklentisiyle avunamaz ya da hilafetin kimin hakk› oldu¤u tart›flmalar›yla vakit kaybedemezlerdi. Hilafet kimin olursa olsun, onlara ekmek ve özgürlük laz›md›. Bunlar› da fliddet kullanarak elde edebilirlerdi. Ki iflte bunlar› vaat eden anlay›fl Ezariko-Haricili¤i idi. Zeydi-fiiili¤i iktidar iddias›n› Hz. Ali soyunun üstünlü¤üne dayand›r›yordu. Ki bu “üstünlük”, “soyluluk”, içeri¤i bile kölelere hitap etmiyordu. Ezariko-Haricili¤i ise herkesi eflit kabul ediyordu. Dahas›, Allah’›n hükmü olarak gördü¤ü bu eflitli¤i bozanlara karfl› da fliddetle cevap vermeyi öngörüyordu. Görüldü¤ü gibi, Ali b. Muhammed ne Sünni, ne fiii, ne de Harici idi. O, mazlumlar›n yan›nda olmas› gerekti¤ine inand›¤› bir Allah’›n aflk›na isyan edip, zalimlerden hesap sormay› arzulayan mümindi sadece.
Ba¤dat’ta da illegal bir faaliyet yürüttüler. Hem “alt tabaka” denilen kentin yoksullar›yla, hem de sanatç› ve bilim adamlar›yla iliflki gelifltirmeye çal›flt›.
6… ‹syan, 869 y›l›n›n A¤ustos ay›nda bafllad›. Ali b. Muhammed ve yoldafllar›, batakl›k bölgesindeki tuzlalardan ulaflabildiklerinde bulunan köleleri kendilerine katt›lar. ‹syan bir bafllamaya görsün haberi kendisinden tez yay›l›r. Yine öyle oldu.
Toplumun ayd›n kesimiyle iliflkiye geçmesinde kendisinin de flair ve astronom olmas› kolayl›k sa¤lam›flt›r.
‹syan›n ilk günü, eski köle yeni asilere bir konuflma yapt›. Ali b. Muhammed:
Evet, Ali b. Muhammed bir flairdi. Ama saray bülbülü olanlardan de¤il, ezilenlerin kartal› olanlardand›.
“… Ben maddi kazanç elde etmek için ç›kmad›m bu yola. Allah r›zas› için zulme ve sömürüye isyan ettim. Efendiler’in ‘dindar’ görünüp sizi ezip sömürmelerine itiraz etti¤im için bu ifle girdim. Onlar›nki dindarl›k falan de¤il, fesatl›kt›r. Bunun hesa-
Ba¤dat, Basra ve Bahreyn’de örgütlü bir hareketin önderiydi
MART 2011 | TAVIR | 53