4 minute read

Van Pruisen tot Marokko

Next Article
Voorjaarsexcursie

Voorjaarsexcursie

Zeldzaam voorbeeld van een neogotische lutherse kerk is nu hotelrestaurant

Het kerkgebouw is inmiddels ruim honderdtwintig jaar mede beeldbepalend in de Arnhemse binnenstad: de voormalige EvangelischLutherse Kerk, tot stand gekomen in 18971898 naar een ontwerp van architect A.R. Freem (18531921). Het kerkgebouw staat aan de Spoorwegstraat, niet ver van station Velperpoort en de roomskatholieke St. Martinuskerk (1875) aan de Steenstraat, waarmee de kerk het aanzicht in dit deel van Arnhem bepaalt. Dat is vooral vanuit de trein goed te zien. Aan het einde van de negentiende eeuw had de Lutherse gemeente van Arnhem, die tot dan toe in het voormalige pakhuis “De Bontenborch” aan de Korenmarkt kerkte, behoefte aan een groter kerkgebouw.

Advertisement

Architect Freem maakte het ontwerp voor de nieuwe kerk in 1896. De bouwkosten bedroegen 56.250 gulden en de bouw werd gegund aan de firma Mulder & Van Wessem. Daarbij inbegrepen was een kosterswoning in neorenaissancestijl. Uiteindelijk kon de toren gebouwd worden na een schenking door G.A. SwavingArriens. De eerste dienst in de nieuwe kerk werd op 27 maart 1898 gehouden. Het kerkgebouw is een eenbeukige, relatief brede, neogotische zaalkerk met een fronttoren op de as van het gebouw. De hoofdingang onder in de toren ligt aan de Spoorwegstraat. In het tympaan boven de ingang is een zwaan afgebeeld, het symbool van Luther. In de vloer van het portaal staat de tekst “Bewaar uwen voet, als gij ten huize Gods ingaat”. Het koor van de kerk is op het zuiden gericht en bevat een halfcirkelvorminge apsis. Het schip is zes traveeën diep. Ter weerszijden van de toren liggen een zijportaal en een trappenhuis, welk laatste toegang geeft tot onder meer de orgelgalerij. Bij het betreden van de kerk valt de blik op de reusachtige smeedijzeren kroonluchter. De kerkzaal wordt gedekt door een veelkleurig beschilderd houten tongewelf dat rust op decoratieve korbelen. Het meubilair, waaronder de koorbanken, dateerde uit de bouwtijd. In de kerk staat een orgel uit de bouwtijd, waarvan het front eveneens door architect Freem was ontworpen. Zowel de liturgische inrichting als de architectuur leken te zijn beïnvloed door de zogenaamde Eisenacher Regulativ uit 1861. Dat Pruisische reglement bepaalde onder meer dat kerkgebouwen voor de lutherse eredienst in een neogotische stijl dienden te worden gebouwd, waarin werd verwezen naar inheemse voorbeelden. Ook moesten ze als een lengtebouw ontworpen zijn, geënt op de middeleeuwen. Het Arnhemse kerkgebouw voldeed prima aan die eisen. De decoratieve toepassing van donker geglazuurde baksteen is bijvoorbeeld beïnvloed door de NoordDuitse baksteengotiek. Vanwege de architectuurhistorische

Herman Wesselink

zeldzaamheidswaarde is het kerkgebouw in 2000 een rijksmonument geworden. Meer dan een eeuw na de inzegening van de kerk was het kerkbezoek drastisch teruggelopen, waardoor de gemeente – die inmiddels was opgegaan in de Protestantse Kerk Nederland (PKN) – besloot om het kerkgebouw af te stoten. Op 21 mei 2017 is de laatste dienst gehouden. De gemeente week voortaan uit naar de oudkatholieke St. Willibrorduskerk in Arnhem. Er werd snel een nieuwe bestemming gevonden, die vermoedelijk niemand onverschillig laat. Door de grote ruimte, de statige neogotische architectuur en de ligging in de binnenstad leende de kerk zich goed voor een horecabestemming. “Groots en anders moest het worden. OnArnhems”, verwoordde De Gelderlander in 2018. De nieuwe eigenaar Mirella Kreger streefde ernaar dat het voormalige kerkgebouw een publieke functie bleef behouden voor de wijk. Het werd een hotelrestaurant in Moorse stijl met de naam BizarBazar. Voor de nieuwe inrichting en functie was de neogotische kerk niet ontworpen, maar de toegevoegde elementen lijken wonderwel aan te sluiten bij de architectuur van Freem. Volgens de Arnhemse burgemeester Marcouch oogde het eindresultaat zelfs “als een riad, een traditioneel Marokkaans huis”. Om de ruimtewerking in het neogotische kerkgebouw zo veel mogelijk intact te laten besloot Kreger om de acht hotelkamers op poten in twee rijen in de kerkruimte te plaatsen en los van de muren. De kamers rusten op een zware stalen constructie en zijn voorzien van dik isolatieglas. Het indrukwekkende houten tongewelf en de kroonluchter zijn hierdoor nog steeds zichtbaar. Het restaurant bevindt zich op de begane grond en is toegankelijk via een nieuwe ingang aan de zuidzijde, aan de Van Muijlwijkstraat. Delen van het kerkmeubilair worden hergebruikt, zoals de preekstoel, waar een grote olijfboom in kwam te staan. Bij het orgel is een djtafel aangebracht. De herbestemming van de voormalige Lutherse Kerk in Arnhem tot hotelrestaurant is een gewaagd voorbeeld van een commerciële transformatie van een dergelijke monumentale negentiendeeeuwse stadskerk. Daarom heeft het ingrijpende consequenties voor de beleving van de ruimte en de samenhang van de diverse interieuronderdelen. Toch is ernaar gestreefd om het kerkinterieur zoveel mogelijk intact te laten. De nieuwe bestemming voegt een nieuwe laag en daarmee een hedendaagse betekenis toe aan het voormalige kerkgebouw. Het kerkgebouw heeft desondanks zijn architectuurhistorische zeldzaamheidswaarde en beeldbepalende functie behouden. In maart 2022 werd bekend dat de voormalige Lutherse Kerk weer in de verkoop is gegaan. Het is nog onduidelijk wie de nieuwe eigenaar wordt en wat ermee gaat gebeuren.

Geraadpleegde bronnen:

Beschrijving kerkgebouw Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed via Reliwiki.nl

“De Gelderlander”, 7 september 2018 via Reliwiki.nl 7

This article is from: