Dossier
VROUWEN, BACK TO THE ROOTS
PRAKTISCH
Vrouwen komen samen, in allerlei vormen, in allerlei combinaties. Wat ze doen, van waaruit en waartoe verschilt. Maar kracht, verbinding en verandering kronkelen als een rode draad doorheen de initiatieven van vrouwen voor en met vrouwen. Tekst Hade Wouters 92 PSYCHOLOGIES MAGAZINE NOVEMBER 2016
SHUTTERSTOCK
WAAROM VROUWEN WEER SAMENKOMEN
Samenkomsten van vrouwen. Het roept van oudsher wantrouwen of monkellachjes op. In mijn kinderboeken stonden tot de verbeelding sprekende taferelen geschetst van vrouwen, rijk bedeeld met haakneuzen en wratten, die bij volle maan in ketels met groene prut stonden te roeren. In de liedjes die we zongen, werden begijntjes kwezeltjes genoemd. Hoewel het woord nooit uitgelegd werd, zei het feit dat ze nooit dansten genoeg. Groot was mijn verbazing toen ik aan de universiteit leerde dat die begijnen geen kwezels maar sterk geëmancipeerde vrouwen waren. Avant la lettre. En over emancipatie gesproken: ook over de dolle mina’s werd weinig goeds verteld. Dat ze in de tweede feministische golf uitblonken in inventieve en mediagenieke acties, heb ik zelf moeten ontdekken.
Hebben vrouwen zich altijd verenigd in groeperingen of is er nu een revival? Dat is niet meteen duidelijk, maar zaak is dat er een veelheid aan groeperingen van vrouwen bestaat, gaande van vrouwen die bij elkaar komen in praatcirkels tot zakelijke vrouwen die samenkomen op een groot netwerkevent. Wat heeft een groep autochtone en allochtone vrouwen die samen couscous maakt in een keuken in hartje Brussel gemeen met een korte trip waar vrouwen zakelijke contacten leggen? Veel, zo blijkt. Inzoomend op vrouwengroepen vallen drie thema’s van vrouwenbijeenkomsten op, die zich in verschillende gedaantes manifesteren. Welkom in de wondere wereld van de vrouwengroepen.
>>
NOVEMBER 2016 PSYCHOLOGIES MAGAZINE 93
Dossier
VROUWEN, BACK TO THE ROOTS
>>
1
EMPOWERMENT
Een belangrijk thema is kracht. Gesprekken met initiatiefneemsters van vrouwengroepen gaan verrassend vaak over energie, in je kracht komen, het lichamelijke en opladen. De ervaring van leegte is namelijk vaak een trigger voor vrouwen om zich te verbinden met andere vrouwen. Nina Benedicte Vansina is een van de vrouwen achter Dia Damo, een praktijk voor integraal welzijn van vrouwen. Nina Benedicte is vroedvrouw, moeder van zes en coach van vrouwen. ‘Vrouwen die hier komen zijn dikwijls op zoek naar hoe zij in hun kracht kunnen staan als vrouw,’ vertelt ze. ‘Ze zijn vaak afgesneden van hun gevoel, hun lichaam of emoties, omdat ze hun ware wezen als vrouw geen ruimte geven. Vrouwen ervaren dan een leegte, een dorheid. Op zoek gaan naar de ontbrekende stukjes van hun wezen als vrouw is intensief werk dat in contact met andere vrouwen gebeurt.’ Tamara Lenaerts, een van de initiatiefneemsters van Het Heerlijck Magisch Vrouwenfestival, leerde door een zware vermoeidheid dat ze al jaren een stuk van zichzelf - haar eigenheid als vrouw - geen plek had kunnen geven in haar professionele context. Toen ze eraan toe was om haar vrouwelijke kracht wél te ontwikkelen, had ze geen idee hoe die eruit kon zien. In haar zoektocht ontmoette ze andere vrouwen en samen richtten ze een vrouwencirkel op. Vijf jaar
2
VERBINDING
Connectie maken met elkaar, op een authentieke manier, als gelijken, waarbij ook kwetsbaarheid aan bod mag komen. Het valt op dat vrouwen verbinding leggen over de grenzen van functie, etniciteit, interesse en leefwereld heen. Elke Jeurissen ziet het gebeuren op de bijeenkomsten van de Straffe Madammen. Ze richtte de groep op om vrouwelijk talent zichtbaar te maken, in bedrijven, op congressen, in de media. Het bleek immers dat vrouwen weinig zichtbaar waren om bijvoorbeeld als expert op de treden in een tv-programma, of om in aanmerking te komen voor een bestuursfunctie in een bedrijf. Elke besloot om een soort vijver van vrouwelijk talent te creëren, waarmee de zichtbaarheid vergroot werd en samenwerkingen met partners konden ontstaan. De Straffe Madammen groeiden uit tot een netwerk dat inzet op inspirerende bijeenkomsten, uitwisselen van ervaringen, het volgen van workshops of er samen op uit trekken naar een 94 PSYCHOLOGIES MAGAZINE NOVEMBER 2016
lang kwamen ze maandelijks samen in een groepje van een zevental vrouwen. De wens borrelde op om dat te vergroten en zo ontstond in 2012 het eerste Heerlijck Magisch Vrouwenfestival. Twee keer per jaar komen vijftig vrouwen samen om zich een weekend lang onder te dompelen in een bad van ervaringen en contacten, om zo hun kracht als vrouw te ontwikkelen en neer te zetten in de wereld. Het Heerlijck Magisch Vrouwenfestival wordt organisch aangestuurd door een groep van zes vrouwen die meer vrouwelijke vormen en structuren in de wereld willen zien manifesteren. De groeiende inspiratie leidde recentelijk tot de oprichting van She&Company, een collectief dat diverse initiatieven ontwikkelt voor vrouwen, waaronder een aanbod op maat van organisaties en een vakopleiding: coachen van vrouwen. ‘Op het Vrouwenfestival komen telkens een vijftigtal vrouwen samen. Vrouwelijkheid wordt dan vanzelf wakker en je ziet dat vrouwen ervan genieten om in te tunen op die vrouwelijke vibes,’ zegt Tamara. Annemie van Eenaeme, die haar schouders mee onder het Vrouwenfestival zet, vult aan: ‘Natuurlijk bestaat het programma ook uit sessies die over vrouwelijkheid gaan, en op die manier krijg je een dubbel, elkaar versterkend effect met betrekking tot vrouwelijke kracht. We geven vrouwen geen recept of condities om vrouwelijkheid in de wereld te brengen, maar we geven ze ingrediënten, ze bevragen en inspireren elkaar en vertrekken weer naar huis met een gevoelsmatig en tegelijk helder idee van wat hen te doen staat. Tussen de festivals door organiseren we regelmatig bijeenkomsten voor wie zin heeft om bij te tanken.’
inspirerende omgeving in een 72hoursreload. ‘De groep is heel divers. Van freelancers en kleine ondernemers tot vrouwen met functies binnen de politiek, de wetenschap of de culturele of sociale sector. Vrouwen ontmoeten die je normaal niet tegenkomt, is boeiend op zich. Maar het is vooral bijzonder om te zien welke dynamiek er ontstaat. Professionele kennisdeling gaat gepaard met het snel maken van een persoonlijke connectie. Vrouwen gaan authentiek in contact, durven hun kwetsbaarheid tonen. Er wordt niet van functie tot functie gesproken, maar van persoon tot persoon.’ Connectie is ook de kern van Femma Royale, een warm netwerk van vrouwen in Sint-Joost en Schaarbeek dat een superdiverse groep vrouwen verenigt. Riet Ory, zelf werkzaam bij Femma en een van de initiatiefnemers van het netwerk, vertelt wat het voor haar betekent: ‘Het is hard werken, het is een
groot engagement. Dat heeft te maken met de verschillen in taal en cultuur. Verslagen van vergaderingen werken we bijvoorbeeld in twee talen uit. Maar de connectie in de groep is soms heel sterk. We zijn vrouwen van allerlei pluimage, maar we hebben kinderen, dromen, zorgen, en we zijn verbonden door de buurt waarin we wonen. Ik noem het geen vriendinnenclub, maar het vriendinnengevoel is er. Het is krachtig, mooi en sterk. We kunnen terugvallen op dat netwerk, we bieden elkaar praktische en emotionele hulp. Die nabijheid van een warm netwerk betekent soms meer dan een sporadisch contact met vriendinnen die het ook allemaal druk hebben.’ Bij Femma Royale staat leren en ontspannen met elkaar op een informele manier centraal, maar dat gaat gepaard met aandacht en zorg voor elkaar. Als het over verbinding gaat komt het beeld van de cirkel dikwijls terug. Waar mannelijke organisatievormen eerder de structuur van een piramide hebben, zijn vrouwelijke samenwerkingen vaak cirkels waar iedereen vanuit een gelijkwaardige positie bijdraagt aan het geheel.
3
‘Een warm netwerk betekent soms meer dan een sporadisch contact met vriendinnen die het ook allemaal druk hebben’ R iet Ory, Femma Royale
VERANDERING
Groepen van vrouwen zijn gedreven door een streven naar verandering, waarbij engagement en het maatschappelijke belang vanzelfsprekend zijn. In de activiteiten van Nina Benedicte gaan het ondersteunen van de ontwikkeling van de individuele vrouw hand in hand met de ontwikkeling van de vrouw binnen de mensheid. ‘Wat dat betreft bevinden we ons nu op een kantelpunt,’ vertelt ze, ‘na 6 000 jaar gaat het patriarchaat over. Hoe gaan we de ruimte die komt invullen met de vrouwelijke elementen die we in onszelf moeten opdiepen, daarbij ondersteund en bekrachtigd door andere vrouwen?’ Binnen Femma Royale worden grote maatschappelijke veranderingen van onderuit gevoed. ‘We werken samen aan een solidaire samenleving door een warme plek met elkaar te creëren, over de verschillen heen. Als we op lokaal niveau de spelregels veranderen, groeit die verandering door op maatschappelijk niveau. Dat gaat over grote thema’s als diversiteit en racisme. Als je taart hebt gebakken met je Marokkaanse buurvrouw, kijk je vanzelf anders naar de instroom van vluchtelingen.’ Bij de Straffe Madammen wordt gewerkt aan zichtbaarheid van vrouwen in het publieke domein. Dat vrouwen elkaar inspireren, zakelijke opportuniteiten creëren en elkaar vragen voor trainingen en speeches, is mooi meegenomen. Tamara en Annemie van She&Company formuleren hun missie kernachtig
als het verbinden van vrouwen met hun vrouwelijke kracht, via andere vrouwen. Zo kunnen vrouwen bron, bad en bedding zijn voor meer vrouwelijke vormen in de wereld. ‘Op die manier wordt het potentieel van de diversiteit benut en komt er een balans tussen het vrouwelijke en mannelijke in de wereld.’ >>
MANNEN NIET TOEGELATEN?
Bij Elke Jeurissen zijn ze welkom, de mannen. ‘Maar ze komen nooit een tweede keer’, lacht ze. Bij Femma Royale zijn er activiteiten waar ook mannen welkom zijn. ‘Maar vrouwen praten vrijer met elkaar over andere thema’s als er geen mannen bij zijn’, zegt Riet. Het werk dat Nina Benedicte binnen Dia Damo doet is exclusief voor vrouwen: ‘Vrouwen moeten het contact met zichzelf herstellen, bij zichzelf komen. Dat gaat tegen hun neiging in om zich te richten op anderen en de ander te verzorgen. Het is al moeilijk om dat te leren in contact met andere vrouwen, maar gezien de aantrekking die er met mannen kan ontstaan is het belangrijk dat het innerlijk werk gebeurt zonder de afleiding die de aanwezigheid van mannen met zich meebrengt.’ Tamara van het Heerlijck Magisch Vrouwenfestival weet uit persoonlijke en professionele ervaring dat er in groepen met enkel vrouwen een bepaalde intensiteit en intimiteit ontstaat die zich niet toont als er ook mannen bij zijn: ‘Onder meer daarom zijn de activiteiten van She&Company women only.’ NOVEMBER 2016 PSYCHOLOGIES MAGAZINE 95
Dossier
VROUWEN, BACK TO THE ROOTS
WAAR KAN JE TERECHT?
Het Heerlijck Magisch Vrouwenfestival 50 vrouwen in een kasteel Gev raagd naa r bijzondere momenten op de Vrouwenfestivals, reiken Tamara en Annemie meteen verschillende voorbeelden aan. De naaktfotografiesessie: fysiek en grensverleggend, verbindend en spannend. Vrouwen gingen naakt voor de lens, ondersteunen en bekrachtigen elkaar met prachtige foto’s als resultaat. Ook in de sessie met een image consultant moedigden vrouwen elkaar aan in het ontwikkelen van een eigen stijl, de vertaling hun innerlijke kracht naar het uiterlijk. En de vraag naar de betekenis van het feminisme in het eigen leven van vrouwen werd erg indringend in de sessie die gegeven werd door professor Chia Longman. Het volgende Heerlijck Magisch Vrouwenfestival vindt plaats op 26 en 27 november in de Heerlijckyt in Geetbets. www.vrouwenfestival.be De verschillende activiteiten van She&Company kan je verkennen op www.she-and-company.be
Femma Royale Vrouwen van alle culturen
R iet bruist sow ieso va n enthousiasme, maa r nog meer wanneer ze vertelt dat haar Femma Royale-groep laatst ging boogschieten. Ook een ervaringswandeling door de stad stond op het programma. En de Soirée Docu met een film over de kracht van vrouwen in Brussel was een succes. Bij Femma Royale staan ook creatieve activiteiten op het programma. Couscous maken, het naaisalon. Of samen naar een tentoonstelling gaan, bijvoorbeeld van vrouwelijke fotografen of gender in de filmwereld. www.femma.be/nl/groep/brussel-femma-royale-e en www.facebook.com/FemmaRoyale
COLUMN
Dia Damo Vrouwelijk mysterie ontrafelen
Nina Benedicte biedt in Dia Damo moedercirkels en vrouwencirkels aan, workshops voor persoonlijke ontwikkeling van vrouwen, een groeitraject voor vrouwen en rituelen en ceremonies. ‘In moedercirkels doen we samen aan beweging, maar gaan we ook diepgaand in gesprek over bijvoorbeeld vermoeidheid of het effect van het ouderschap op de relatie. In de diepere deelronde kan openlijk benoemd worden wat vrouwen voelen. De maancirkels zijn een moment waarop we ons bij volle maan verbinden met creatieve kracht en in een open deelronde in gesprek gaan. In de workshops voor persoonlijke ontwikkeling van vrouwen wordt op alle niveaus van het vrouw-zijn gewerkt: voeding, materie, emotie, waarden en normen, communicatie, het hart, het spirituele, je plaats in het grotere geheel. Het groeitraject voor vrouwen is daar een alternatief voor waarbij we aan de hand van een oeroude mythe, ons spiegelend aan v rouwelijke archet y pes, onze energie en onze weg als vrouw onderzoeken en afstemmen.’ www.diadamo.be
Activiteiten voor en door Straffe Madammen
Catherine de Bolle die spreekt over het changeplan bij de federale politie. Een avond over innovatie in de bankwereld. Inzoomen op het thema ‘meisjes en wetenschap’. Een 72hoursreload naar New York. De ac t iv it eit en va n de St ra f fe Mada m men zijn … voor, door en va n straf fe mada m men. De Straf fe Mada mmen kennen geen formeel lidmaatschap, iedereen kan deelnemen aan de activiteiten. Op dit moment kan je je weer aanmelden voor een 72hoursreload, in Portugal (april 2017), zie 72hoursreload.com/.straffemadammen.com
Van links naar rechts: vrouwencollectief She & Company, Riet Ory, Nina Benedicte Vansina en Elke Jeurissen 96 PSYCHOLOGIES MAGAZINE NOVEMBER 2016
‘ZULLEN WE IETS GAAN DRINKEN?’ Kaat Schaubroeck (48) is journaliste, getrouwd met Sven, mama van Rebeca en stiefmama van Manon. Ze heeft een zwak voor knusse cafés, waar de verhalen voor het oprapen liggen en het heerlijk bijpraten is met vriendinnen.
Ik heb dit jaar ontelbare keren naar een liedje van K3 geluisterd. Ziezo, dat is eruit. In het tropenjaar waarin mijn vriendinnen en ik in 2016 terechtkwamen, met z’n genadeloze opeenvolging van ziekte, ontslag en onverhoeds verdriet, werd het de soundtrack van de vele ritten naar elkaar toe: ‘Je hebt een vriend, iemand die voor jou door vuur gaat.’ Het was de grondtoon van onze gesprekken, in de cafés, op de terrasjes, in de restaurants waar we elkaar troffen. Zo’n avond begon steevast met de vraag of we iets konden gaan drinken en eindigde laat op de avond met een knuffel. En tussenin gebeurde er altijd weer iets wonderlijks. Het is moeilijk er de vinger op te leggen, maar het ging over troost, geborgenheid en je gekoesterd voelen, omdat er bijvoorbeeld iemand zei: ‘ik ben er voor je, wat er ook gebeurt’. Vriendschap moet wel de fijnste, puurste vorm van hulpverlening zijn. ‘Zullen we iets gaan drinken?’ is de mooiste code voor: mag ik even bijtanken? Als tiener vond ik het al wonderlijk dat je uren met vriendinnen kon babbelen op school, om daarna eindeloos door te gaan aan de telefoon, alsof we in een eeuwigdurend gesprek verwikkeld zaten. Het is wat vrouwen doen, van kindsbeen af: elkaar in vertrouwen nemen, steunen, opvangen en aanmoedigen. En doordat ze dat doen, hebben ze een sterk vangnet wanneer ze door taaie tijden moeten. Van Alan Schatzberg, een professor in de psychiatrie aan Stanford, is de boutade dat een man in het kader van zijn gezondheid een vrouw moet nemen, en dat vrouwen vooral hun vriendschappen moeten koesteren. Uit diverse studies, onder andere eentje van Harvard Medical School, blijkt dat
vrouwen gelukkiger zijn, en ook minder fysieke klachten ervaren, naarmate ze meer vriendinnen hebben. In een TED-filmpje uit december 2015 noemt Jane Fonda vriendschap zelfs ‘een hernieuwbare bron van energie’. Waarbij ze er meteen aan toevoegt dat ze medelijden heeft met mannen, die dat allemaal moeten missen. ‘Wij vrouwen gaan diep’, zegt ze. ‘We riskeren kwetsbaarheid, en dat doen mannen niet.’ Is het echt zo erg gesteld met mannen? Bah. Ze hebben gemiddeld inderdaad meer schouderaan-schoudervriendschappen, die draaien rond gezamenlijke hobby’s, en ze stellen elkaar minder snel vragen als: ‘Ben je zeker dat ik me gisteren niet compleet belachelijk gemaakt heb?’ Maar je weet hoe dat gaat met gemiddelde mannen: ze bestaan niet. Als mannen gemiddeld minder intieme banden aangaan, dan is dat ten eerste niet omdat ze daar van nature niet toe in staat zijn. Er is hen vooral een ander soort vriendschap aangeleerd, en goed, niet alle mannen hebben dezelfde lessen gekregen. Het valt bovendien te verwachten dat mannen en vrouwen naar elkaar toe groeien, nu ze dezelfde schoolbanken en werkplekken delen, en ze ook wel eens samen aan een cafétafeltje zitten. En overigens: ook de gemiddelde vrouw bestaat niet. Ik herinner me hoe we jaren terug een wandeling maakten, en een van de vriendinnen - die net door een moeilijke periode ging - even wilde bijtanken. Toen we een cafeetje naderden, gebruikte ze de code: ‘Zullen we iets drinken?’ ‘Goh’, zei de oudste van het gezelschap, en ze haalde de schouders op. ‘Heb jij dorst misschien?’ Laat het ons erop houden dat er goed nieuws is voor mannen en vrouwen: een paar uur rondhangen op café kan als een investering in je gezondheid worden gezien. En er is werkelijk niks beter voor je dan de liefde van een paar leuke, dorstige zielsverwanten. NOVEMBER 2016 PSYCHOLOGIES MAGAZINE 97