MIND
STEVIG IN OPMARS: VROUWENCIRKELS Cirkelen. Meer en meer vrouwen doen het. Even duidelijk: een vrouwencirkel is geen gezellig cavaclubje of theekransje. In een cirkel delen vrouwen in alle kwetsbaarheid wat hen bezighoudt, van alledaagse dingen tot ervaringen waar de samenleving vaak weinig aandacht voor heeft. Want delen is helen.
DE HELENDE KRACHT VAN
‘N
a een doodgeboren kindje en een daaropvolgende miskraam zat ik diep in de put’, vertelt Lies Verswijvel. ‘Jij zou beter met mijn vrouw praten in plaats van met mij’, zei mijn therapeut. Dus ging ik wandelen met zijn vrouw. Haar analyse was dat ik vrouwelijke draagkracht miste in mijn leven. Dankzij haar ging ik cirkelen met andere vrouwen. Dat deed deugd. Ik kon er mijn verhaal kwijt. De groep luisterde, en deelde haar eigen ervaringen met pijn en verlies. Het hielp me om mijn verdriet te relativeren. Niet dat de pijn verdween, maar je voelt je minder eenzaam als je weet dat je niet de enige bent die rouwt.’ Vandaag organiseert Lies onder de naam Magic in Motion zelf cirkels voor vrouwen. Wat je je daarbij moet voorstellen? ‘Meestal starten we met een vertelronde’, legt Lies uit. ‘Sommige vrouwen vertellen veel, andere niet. Dat is allemaal oké. In een cirkel moet niets. Vaak komt er vanzelf een thema bovendrijven. Als iemand bijvoorbeeld deelt dat ze voelt dat ze op een keerpunt in haar leven staat, dan inspireert dat anderen om daar ook iets over te ver-
‘Wat in de cirkel gebeurt, blijft in de cirkel’
48
©NELE DAEMS
DE EXPERTS
cirkelen
tellen. Soms laat ik de vrouwen een godinnenkaart trekken, en vraag ik hen om te reflecteren over wat de godin op hun kaartje symboliseert. Dat kan rechtvaardigheid zijn, of stilte, of Moeder Aarde.’ Maar cirkels zijn even uniek als hun moderators. De cirkels van Magic in Motion moeten in de eerste plaats gezellig zijn en warm aanvoelen. Dat betekent dat Lies in het centrum van de cirkel bloemen zet en kaarsen brandt. De kussens liggen op een mooi vloerkleed. Er is thee met koekjes, en een klein aandenken voor de deelnemers. Dat kan een kaartje zijn, of een bijzondere steen. ‘In elke cirkel gaat het er anders aan toe, maar sfeer is belangrijk’, licht Lies toe. Het belangrijkste is het delen van onze gedachten en gevoelens, en de intense, oprechte aandacht voor elkaar. Door te luisteren komen we soms sneller tot inzichten dan op ons eentje. Dat is de magie van de cirkel.’
Lies Verswijvel, organisator van Magic in Motion
Tamara Lenaerts, organiseert onder meer cirkels voor vrouwelijke ondernemers
Kristin Verellen, organisator van We have the choice
THUISKOMEN Hoewel het concept een beetje doet denken aan groepstherapie of newagepraktijken, heeft het er weinig mee te maken. Integendeel: cirkelen wordt stilaan mainstream. Steeds meer vrouwen voegen zich op een bepaald moment in hun leven – voor een of meerdere keren – bij een cirkel. Ze komen er terecht via vriendinnen of Facebookevenementen, maar ook de professionele wereld begint de cirkel te ontdekken. Zo organiseert Tamara Lenaerts onder meer cirkels voor vrouwelijke ondernemers. Zelf cirkelt Tamara al tien jaar. ‘Ik werkte jaren als consultant voor grote bedrijven. Een uitgesproken mannelijke wereld, waar ik best goed in functioneerde. Maar tegen mijn veertigste was ik leeg. Ik miste iets. Ik ben zelf opgegroeid in een wereld waar vrouwen de boel runnen op hun eigen manier. Toen ik besefte dat ik net die vrouwelijke bedding miste, riep ik mijn eerste cirkel samen: een groepje vriendinnen. Het voelde als thuiskomen. We hadden zoveel aan onze cirkelmomenten >> dat we die wilden delen met meer vrouwen.’
49
‘Het doel van de cirkel: elkaar optillen en sterk maken’ EEN POSITIEVE PLEK Wat kan je verwachten van zo’n cirkel? Het varieert, maar gemiddeld duurt een cirkel twee uur. De moderator begeleidt het proces. Als de deelnemers zich eenmaal in de kring geïnstalleerd hebben, richten ze hun aandacht op zichzelf, of op elkaar. Vaak wordt er een klein startritueel uitgevoerd, zoals een kaars aansteken, of een intentie uitspreken. Soms wordt er een tekst voorgelezen, soms wordt er gezwegen of gemediteerd. Maar altijd is er dat moment waarop de individuen de energie van de groep ervaren en zich erdoor gedragen voelen. Hoewel er geen vaste procedure is, moet een cirkel wel aan een aantal voorwaarden voldoen. Tamara somt op: ‘De kracht van een cirkel is het vertellen wat jou raakt, en het geraakt worden door de verhalen van anderen. Het is daarom belangrijk om vooraf heldere afspraken te maken. Er moet vertrouwen zijn, de veiligheid en de privacy van de deelnemers gaan voor alles. Wat in de cirkel gebeurt, blijft in de cirkel. Ook negatieve impulsen zijn niet welkom. De cirkel is een positieve plek waar alle onderwerpen bespreekbaar zijn, ook de taboes van de samenleving. Een andere regel is dat je volledig aanwezig bent, zonder telefoon of andere vormen van afleiding. In een fysieke cirkel is dat vanzelfsprekend, maar sinds corona doen we uitsluitend online cirkels, en ook dat blijkt te werken als iedereen er met volle aandacht bij is.’
ELKAAR OPTILLEN De thema’s zijn even divers als de interesses van de vrouwen die cirkelen. Lies Verswijvel werkt het liefst rond vrouwelijke energie en rond Waarmoeders, de podcast waarmee ze ongezouten verhalen over het moederschap vertelt. Tamara Lenaerts houdt van afgebakende cirkelseries als De vrouwen van mijn leven en Secret Summer, waarin ze vrouwen uitnodigt om over hun erotische leven te vertellen. Tamara: ‘Het mooie van Secret Summer is dat veel vrouwen er zaken delen die ze zelfs niet met hun eigen partner of vriendinnen bespreken. Omdat er toch nog een taboe rust op het thema, maar ook omdat er in het dagelijkse leven vaak weinig tijd is om het erover te hebben. De cirkel is in die zin niet alleen een vorm, maar ook een plek waar de rest van de wereld er even niet toe doet. In een cirkel ligt de focus op wat er op dat moment gebeurt.’ Over het doel van de cirkel is men unaniem: elkaar optillen en sterk maken. Niet dat de vrouwen daarna meteen hun leven omgooien, maar in een cirkel vinden velen inspiratie en de kracht om bepaalde zaken in hun leven
50
VAN ALLE TIJDEN
anders aan te pakken. Een vast profiel hebben cirkelaars niet. Ze kunnen jong zijn of oud, komen uit alle sociale lagen van de bevolking. Wat ze met elkaar delen, is de behoefte aan connecteren met anderen, om even stil te staan, om aan zichzelf te werken. En die behoefte neemt toe: Tamara stelt vast dat de vraag naar cirkels groeit. Om de vrouwen die het cirkelen willen proberen in contact te brengen met cirkels, lanceert ze op 8 maart samen met een aantal collega’s de website vrouwencirkels.be. ‘We houden er een cirkelkalender per regio bij, en bieden een gratis DIY-cirkelpakket aan: een handleiding voor wie zich geroepen voelt om cirkels te organiseren.’ Opmerkelijk is dat veel cirkelorganisatoren het fenomeen ontdekten toen ze zelf een persoonlijke crisis doormaakten. Ook Kristin Verellen van de cirkelorganisatie We have the choice. ‘Mijn eerste cirkel was op de dag dat ik mijn man, Johan, verloor tijdens de terreuraanslagen in Brussel en Zaventem van 2016’, vertelt ze. Haar echtgenoot bevond zich in het metrostel waar die dag ook een bom ontplofte. ‘Ik wist de eerste dagen niet waar hij was, en of hij nog leefde. Maar ik had er meteen een slecht gevoel bij. Ik wist: dit kan ik niet alleen dragen. Diezelfde avond riep ik mijn vrienden samen. Met al onze wanhoop en ons verdriet gingen we op de grond zitten. Sommige zijn net als ik therapeut, zij namen het voortouw om de groep te begeleiden. Wilde iemand iets zeggen? Iets doen? Zo zaten we samen.
Soms in stilte, soms sprak iemand een gevoel uit. En hoewel die dag de bodem onder mijn voeten was weggeslagen, voelde ik me diezelfde avond alweer landen.’ ‘We noemden het toen nog geen cirkel, ik ontdekte pas later dat cirkelen geen nieuw fenomeen is’, verduidelijkt Kristin. Maar het samenkomen en samenzitten werd wel een dagelijks ritueel waarbij ze een opwaartse spiraal ervoer. ‘In de pijn die ik voelde, kwam ook veel liefde vrij, en dat wilde ik graag delen met anderen. Uit die organisch gegroeide samenkomsten groeide een beweging, die uiteindelijk de vrijwilligersorganisatie We have the choice werd.’ De interculturele cirkels die We have the choice organiseert, zijn geen praat- maar veeleer luistercirkels. Er kunnen persoonlijke zaken gedeeld worden, maar net zo goed kan de cirkel stil zijn. ‘Onze cirkels zijn een hedendaagse vorm van een oud ritueel. We organiseren ze op persoonlijke en maatschappelijke kantelmomenten die veel onrust met zich meebrengen. Voor momenten van verlies en herdenking zijn er bijvoorbeeld open cirkels. Maar net zo goed zijn er cirkels voor bepaalde kwetsbare groepen zoals eenzame mensen of gevangenen. Sinds corona werken we ook intensief samen met de zorgsector, waar de behoefte aan een mentaal rustpunt zeer hoog is. Maar therapie is het niet’, onderstreept Kristin. ‘Ik geloof in de zelfhelende kracht die we allemaal hebben, als je er maar het juiste kader voor creëert.’ n
Cirkelen is zo oud als de mensheid, en cirkelrituelen vind je in alle culturen. De praktijk zou ontstaan zijn rond het vuur of tijdens het uitvoeren van repetitieve taken, waarbij mensen elkaar verhalen vertelden. In vrouwelijke rites zijn ze dikwijls gelinkt aan de menstruatiecyclus. Dat het effect ervan heilzaam is voor het welbevinden – en dan vooral van vrouwen – zou ook een biologische oorsprong hebben. Samenkomen en voor elkaar zorgen, blijkt een natuurlijke reactie op stress te zijn. In 2006 capteerde de Amerikaanse psychologe Shelley Taylor het begrip ‘tend and befriend’ als een fysisch aantoonbare stressreactie bij vrouwen. De oerstressreacties ‘vechten of vluchten’, waarbij ons lichaam adrenaline of cortisol aanmaakt, kenden we al. Maar uit het onderzoek van Taylor bleek dat uitgerekend vrouwen de neiging hebben om elkaar in tijden van stress op te zoeken en de onderlinge band te versterken. In dit gedrag spelen voornamelijk oxytocine en dopamine een rol. Oxytocine, of het knuffelhormoon, is belangrijk bij allerlei relaties. Dopamine creëert een licht euforisch gevoel, zorgt ervoor dat we het gedrag dat dit veroorzaakt zullen herhalen en heeft ook pijnstillende eigenschappen. Het lijkt een logische verklaring voor die helende kracht die veel mensen ervaren in een cirkel.
Meer weten? Op 8 maart 2021 lanceert Vrouwencirkels VZW een webplatform waarop het publiek een agenda van alle cirkels in Vlaanderen kan raadplegen. vrouwencirkels.be, she-and-company.be De podcast Waarmoeders van Lies Verswijvel vind je op Spotify en YouTube. liesverswijvel.com Meer info over verbindende cirkels: wehavethechoice.com Van Kristin Verellen verscheen onlangs de poëziebundel Meer dan ik. Daarin legt ze beeldend werk dat ze maakte tijdens de lockdown naast poëzie van eigen hand én inzichten uit de Upanishads, de heilige boeken uit de Vedische cultuur.
DOOR CATHÉRINE ONGENAE • BEELDEN GETTY IMAGES EN NELE DAEMS PHOTOGRAPHY
>>
51