Tamara Lenaerts:
“Vrouwen heersen over het onzichtbare.” Een vrouwenbad creëren. Een plek waar vrouwen twee dagen lang hun eigen taal kunnen spreken. Waar ze kunnen opladen. Om van daaruit meer vrouwenkracht in de wereld te zetten. Initiatiefneemster Tama ra Lenaerts vertelt hoe het vrouwenfestival ontstond en wat ze er vrouwen mee wil bieden. De wereld is nog steeds erg mannelijk, vindt Tamara Lenaerts. ‘En wij vrouwen kunnen daar perfect in functioneren, maar het is een beetje zoals Frans praten. Ik praat goed Frans, het is een taal die ik vlot beheers, maar als ik een hele dag Frans spreek ben ik ’s avonds doodmoe. Omdat ik mijn eigen taal niet heb kunnen spreken, mijn moedertaal.’ Wat het betekent als je dat jaren achtereen doet ondervond Tamara Lenaerts in 2009. Een kantelmoment. Tamara Lenaerts: ‘Ik had een trainingsbureau samen met twee mannen en ik ben daar op een onprettige manier weggegaan. Moe, ingestort. Ik had het gevoel dat ik jaren “Frans had moeten spreken”. Dat een stuk van mij geen plek had gekregen, verloochend was. En ik wilde dat niet meer. Ik voelde redelijk snel dat dat met mijn vrouwelijke kant te maken had. Hoe kan ik dat vrouwelijke meer een plek geven? Hoe kan ik ook vrouwelijker in het professionele leven staan? Dat was de vraag. En ik voelde me daar erg alleen in. Ook Annemie (Colruyt, nvdr) was daarmee bezig. Zo is onze vrouwencirkel ontstaan. Van de vijftien vrouwen waarmee we toen begonnen zijn, zijn we nog met zeven die regelmatig samenkomen. Het is heel dragend. De band die we hebben heeft een heel eigen kwaliteit, bijzonder zoals onder zussen of vriendinnen, en toch anders. En is van daaruit het idee voor het vrouwenfestival gegroeid? TL: ‘Ieder jaar tussen Kerst en Nieuw maak ik met mijn man een vision-board. In de overgang van 2011 naar 2012 stonden daar dominant veel vrouwen op. Ik voelde: er moeten nog meer vrouwen komen, dat moet nog meer een plek krijgen. Ik kwam her en der vrouweninitiatieven tegen, ben dat gaan onderzoeken. Er groeide een idee waarin Annemie en het kasteel van Geetbets belangrijk waren. De plek was mee inspirator, en Annemie is een geweldige ondersteunster. En in dat kasteel wilden jullie gedurende tien vrouwenfestivals telkens vijftig vrouwen samenbrengen… TL: ‘Die vijftig, dat is omdat er in de Heerlijckyt vijftig personen kunnen slapen. Ze passen nog net allemaal in de grote zaal en als je dat zou willen zou je nog een poging kunnen doen om van iedereen de naam te onthouden. Bovendien hoop ik met vijftig vrouwen een voldoende grote diversiteit te realiseren. Het eerste festival was erg spannend. Samen met Annemie hebben we de grote lijnen gedefinieerd. De bedoeling was vrouwen de kans te geven te vertragen en te verbinden. Net omwille van dat vertragen nemen we bijvoorbeeld expliciet twee dagen de tijd, en schrijven vrouwen pas tijdens het weekend zelf in voor de sessies, volgens hoe ze dat op het moment aanvoelen. We willen
vrouwen uitnodigen om met hun vrouwelijke kracht aan de slag te gaan en van daaruit iets in de wereld te zetten. Je wil een soort vrouwennest creëren, zei je tijdens de beginsessie van het novemberfestival. TL: Ik ben zelf in vrouwennesten opgegroeid. Dat is een heel belangrijke basis voor dit festival. Ik heb hele goede ervaringen met onder vrouwen zijn. Dat “zussen onder elkaar” gevoel. Mijn moeder komt uit een gezin met zeven dochters. En ik heb veel opgetrokken met mijn grootmoeder aan vaderskant die zelf heel erg veel optrok met haar zus. De school, de scouts … in mijn tijd was dat nog niet gemengd. Pas aan de unief kwam ik echt in contact met jongens. En dat viel ongelofelijk tegen (lacht). Ik studeerde voor handelsingenieur. Niet echt interessante mannen daar, vond ik. Neen, dan de vrouwen van onze familie. Iets typisch was bijvoorbeeld dat er regelmatig familiefeesten waren en de vrouwen regelden dat. Dat samenkomen om het feest op te bouwen, alles klaar te maken, en achteraf de opruim, met een glas wijn erbij, dat was bijna nog plezanter dan het feest zelf. Dat samen doen, arrangeren, runnen. Dat je, als je met vrouwen onder elkaar bent, erop kan rekenen dat er altijd wel iemand het werk gaat doen, dat er iemand meegaat, en dat dat plezant gaat zijn. Er moet niets afgesproken worden, de zaken regelen zich. Dat is ook waarom we tijdens het festival samen kokkerellen voor het diner. En het samen optutten op zaterdagavond… TL: Ja, dat hoort ook helemaal bij dat nestgevoel: samen kleren uitzoeken, elkaar optutten… De sfeer die er is als je dat samen doet voelt heel vrouwelijk en verbonden. Net als samen in bed liggen en kletsen in het donker. Als vrouwen met elkaar praten is dat heel anders dan bij mannen. Vrouwengesprekken verlopen heel associatief, met een mix van lichtheid en zwaarte. Het ene moment vertelt een vrouw iets heel persoonlijks, het volgende moment vraagt ze je hoe je je haar kleurt. Professioneel en privé, persoonlijk en zakelijk lopen vaak door elkaar. Dat wordt mooi weerspiegeld op de toontafel tijdens het festival. Vrouwen leggen daar breiwerkjes, foto’s van hun kinderen, eigen tekeningen naast kaartjes van hun bedrijf… Feesten voorbereiden, onszelf mooi maken… Tegenwoordig besteden we het vaak uit. Zou het kunnen dat we als vrouwen dat “nesten” verloren zijn en dat we onszelf dat hebben aangedaan? TL: Ja, dat klopt. En daar is geen vervanging voor gekomen. In veel professionele contexten is de structuur en de taal mannelijk. Een hiërarchische structuur bijvoorbeeld, in plaats van de meer vrouwelijke cirkelstructuur. Hoe alles vanuit ratio bekeken wordt en veel minder vanuit intuïtie en eventueel emotie. Het doelgerichte, planmatige… is een mannelijke kwaliteit, net als de sterke focus op kennis, in plaats van op weten. Het vrouwelijke: ik voel dit zo, dit is mijn waarheid, ik kan het niet verklaren maar mijn lijf zegt dat… is een erg ondergewaardeerde kwaliteit. Wat vind je nog typisch vrouwelijk? TL: De vertraging, het broeden. Ik zit bijvoorbeeld al jaren op een plan te broeden. Ik heb een idee, een verlangen, dat zit ergens in mijn lijf en nu en dan komt dat naar boven. De vrouwelijke aanpak is: een bedding creëren opdat de dingen zich kunnen ontvouwen. Net als bij een zwangerschap. Er is nog een extra aspect dat ik graag wil vernoemen, iets magisch. Vrouwen regeren voor mij over het onzichtbare. Neem nu enkele van onze sessievrouwen: ze kunnen met eenvoudige dingen –een sjaal, kaarsen, wierrook… iets creëren in de ruimte waardoor je het gevoel krijgt dat je een nieuw
universum binnentreedt. Ze bewerkstelligen iets dat onzichtbaar maar tegelijk heel krachtig is. Een soort draagvlak waarbinnen dingen kunnen gebeuren. Je hebt daar veel gradaties en vormen in. Ik vind dat een heel vrouwelijke kwaliteit. Tijdens de welkomstronde van het festival sprak je over je vader en je moeder. Hebben zij een belangrijke rol gespeeld in hoe jij naar mannen en vrouwen kijkt? TL: Ja, absoluut. Mijn vader is een man die vrouwen ongelofelijk bewondert, een charmeur ook. Op onze salontafel lagen dikwijls fotomagazines met naaktfoto’s van vrouwen, naast boeken over heksen, over de oervrouw Lilith, over Sapho… Het fysiek mooie van vrouwen, de wijsheid en het spirituele van vrouwen… mijn vader gelooft daar heel sterk in. Ik lees dikwijls dat vrouwen zich nog vaak de mindere voelen. Ik niet. Ik voel me echt helemaal gelijk aan mannen. Ik voel ook een grote vrijheid om vrouw te zijn in alle aspecten. Het sensuele en seksuele aspect bijvoorbeeld, de erotiek: ik voel daarin een grote gerustheid en zelfvertrouwen. En het spirituele, het artistiek-creatieve… Mijn vader heeft dat binnengebracht, ik associeer dat met hem. En je moeder is een feministe? TL: Ja, en een erg overtuigde feministe. Ik heb een moeder die overloopt van liefde, ik heb heel veel liefde van haar gekregen, maar tegelijk had ze een heel hard oordeel tegenover mannen,: mannen zijn slecht, hebben het niet goed voor met vrouwen… Zij werd geconfronteerd met vrouwen die jaren voor de kinderen hadden gezorgd en dan, nadat ze van hun man scheidden, in armoede vervielen. Met dat harde feminisme van mijn moeder wou ik niks te maken hebben. Ik herkende dat niet, ik kreeg zelf immers alle kansen. Tegelijk heeft mijn moeder er heel hard op gehamerd dat ik een onafhankelijke vrouw zou worden, dat ik voor mijn eigen belangen zou opkomen, dat ik datgene zou doen wat ik graag wilde doen. Mijn moeder is heel erg voor de kracht van het mannelijke gegaan, je zou kunnen zeggen dat bij ons thuis de rollen waren omgewisseld. Zoiets als een vrouwenfestival opzetten, dat ik dat durf komt door mijn moeder. Haar invloed zorgt ervoor dat ik dingen in de wereld zet. Vanuit de gedachte: wij vrouwen kunnen dat ook, wat wij vrouwen vinden is minstens even belangrijk als wat mannen vinden… Ook het thema -de kracht van vrouwen- is geïnspireerd door mijn moeder. En iedereen direct enthousiast om naar een vrouwenfestival te komen? TL: Neen. (Lacht.) Het gegeven van vrouwen onder elkaar: óf vrouwen lopen daar gillend van weg, óf ze vinden het geweldig. Voor mij was het verrassend dat niet alle vrouwen dat idee zo geweldig vinden als ik. Al ben ik me ook wel goed bewust hoor van de andere kant van dat nesten onder vrouwen. Het verstikkende. Het altijd lief moeten zijn, geen ruzie mogen maken, nooit de confrontatie aangaan. De rivaliteit… en die komt er volgens mij vooral als er mannen in de buurt zijn. Dan verbrokkelt dat verbond onder vrouwen, dan verandert er iets in het zusterschap, dan willen we de slimste, de grappigste, de charmantste zijn. Voor mij voelt het alsof het overlevingsinstinct dan gaat spelen. Als het erop aan komt moet de man mij beschermen. Dus geen mannen op het vrouwenfestival. Maar bijvoorbeeld ook geen brei- of naailessen… TL: Ik wil graag triggeren, uitdagen. Om de meer spannende aspecten van het vrouw zijn te verkennen. Vrouwen met lef een platform bieden. Dus geen breiles, maar wel buikdansen of trommelen. Tegelijk vind ik het belangrijk dat er een grote diversiteit is: aan vrouwen en aan
aanbod. Daarom zijn er ook sessies rond maatschappelijke thema’s: over geweld tegen vrouwen bijvoorbeeld, of over de vrouwenraden in Azië. Welke feedback heb je over de voorbije festivals al gekregen? TL: Ik stel vast dat vrouwen geraakt worden door het aanbod, dat het vaak beklijvend is. Er wordt heel veel gepraat, heel veel uitgewisseld. Vrouwen vertellen me over wat een plezier ze beleefden aan zo’n echt vrouwenbad, ze verlangen ernaar om zelf een vrouwencirkel te beginnen. Ik hoor vrouwen vertellen dat ze maanden later nog die vrouwenenergie kunnen voelen of opnieuw kunnen oproepen, dat ze erop blijven teren. Vrouwen beginnen het door te vertellen, de mond aan mond reclame begint te werken. En dat is fijn want ik wil er graag nog meer vrouwen, hefboomvrouwen, bij betrekken, zodat het een echte beweging wordt.