land ır" diye şi ka yet etm e kte dir . 1 1 . M u r ş ili' n i n ise Ta va nanna sı fatı ile egemen olan üvey annesi yüz ünden ya ş a m ı n ı n zeh red ilm iş olduğu bili n mekted ir. Bö yle olmakla birlikte Tavananna yasası 5 0 0 yıla yakın bir s üre b o yunca kesintisiz geçerli olmuştur . Kral içeler şölenlerde ve libationlarda , yani tanrılara içki ya da kur ban kanı sunma sırasında krallara eşlik ed iyorlar, hatta kral mühürl eri n de o nların da adları bulunuyord u . Örneğin , 1. Arnuwanda ile eşi Aş mu nikal , 1 . Şuppiluliuma ile birinci eşi Hinti, 111 . Murşili (U rhi-Teşup) ile Da nuhepa , 111 . Hattuşili ile Puduhepa adları aynı mühürde yer alıy ord u . Kral eşlerine gösterilen bu saygıyı fırsat bilerek ölçüyü kaçıran sad ece iki krali çeyi l . Arnuwanda'nın eşi Hurrili Aşmunikal'i ve 111 . Hatt uşili'n in eşi Hurrili Puduhepa'yı gösterebiliriz . Aşmunikal annesi yolu ile Eski Krallığın biricik varisi olmaktan yararlanarak hemen her belgeye kralla birlikte imza koymuştur.
Özet
Hititler Anadolu'da önce beylikler halinde (MÖ 2 0 00- 1 660), sonra bir krallık (MÖ 1 660- 1 460) , daha sonra bir büyük krallık kurarak (MÖ 1 460- 1 1 90) egemen olmuşlardır. Politikaları gerçekçilik üzerine kurul muştur . Yerli Anadolu kavimlerini özellikle Hattiler'i ve Hurriler'i hoşgö rü ve anlayışla yönettiler. Başlangıçta uygarlık yönünden kendilerinden çok üstün olan bu kavimlerden büyük ölçüde yararlandılar, onların gele neklerine , dinlerine saygı gösterdikleri gibi ülkenin adını bile değiştirme diler. Mezopotamya'dan çivi yazısını alarak uygar bir ulus olarak kendi çağlarının en ileri ülkelerinden biri oldular. Dış politikayı, tampon dev letçikler kurarak ve bunlarla aralarında evlenme yolu ile yakınlık sağla yarak idare ettiler. Yasalara , insan haklarına , anlaşmalara saygı göstere rek doğru olmayı bildiler. Ancak H itit İmparatorluğu düzinelerce küç ük kra llardan oluşan bir uygarlıklar mozayiği idi ; onu dengeli ve uyumlu bir p olit ika içinde yönetmek çok güçtü . Belki de Hattuşili Ill'ün , Kral Murş ili lll'e başkaldırması ve tahtı yasaları çiğneyerek zorla ele geçirmesi , ba ş kalarına , yani Hitit Devleti'nin yıkılmasına başlıca etken olan Batı Ana dolu Beyliklerine yol oldu ve böylece 800 yıllık koca devlet içte n ve dış tan sald ıran güçlerle son buldu . 1 90