11 bertrand russell batı felsefesi tarihi 2 cilt

Tann'nın varlığı Aristoteles'te olduğu gibi devinmemiş devinleştirici kanıtıyla belgilenmiştir. (Fakat Aristoteles'te kanıt 47 veya 55 Tanrı'nın varlığına götürür.» Sadece devindirilen nenler vardır. Hem devinen hem devindiren başka nenler de vardır. Devindirilen her neni bir nen devindirmiştir. Sonsuz bir geriye gidiş olanaksız olduğundan bir yerde, devinmeksizin devindiren nesneye ulaşmalıyız. Bu devinmeyen devindirici Tanrı' dır. Devininin ilksiz-sonsuzluğunu (ebediliğini) içerdiği söy­ lenerek b u kanıta karşı durulabilir. Katolikler devini ilksiz-sonsuz­ luğunu hayırlar. Fakat karşı duruş yanlıştır. Kanıt, devininin ilk­ siz-sonsuzluğu varsayıldığında geçerlidir. Fakat sadece karşı var­ sayımla güçlenir. Karşı varsayım da bir başlangıç, dolayısıyle bir ilk neden içerir.

Summa Theologiae'de Tanrı'nın varlığı hakkında şu beş belgi (ispat) verilir.

1 - Yukarki gibi devinmemiş devingen.

2 - Sonsuz geriye gidişin olanaksızlığına dayanan ilk ne­ den kanıtı.

3 - Bütün zorunlukların nihai bir kaynağı olduğu hakkın­ daki kanıt. (Bu, ikinci kanıtın aynıdır.)

4 - Dünyada değişik eksiksizlikler (mükemmellikler) bulun­ duğu ve onların kaynağının bütünüyle mükemmel bir varlıkta yer alması gerektiği yolundaki kanıt.

5 - Cansız nesnelerin bile bir ereğe hizmet ettiği, bu ereğin onlara dıştan gelmiş olması gerektiği, sadece canlı nesnelerin ' içsel bir ereği olabileceği yolundaki kanıt.

Tanrı'nın varlığını belgiledikten sonra Summa Contra Gen­ tiles 'e dönersek Sanctus Thomas hakkında çok nen söyleyebiliriz.

Fakat bunlar bir anlamda olumsuzdur.

Tanrı'nın yapısını biz sadece onun ne olmadığını öğrene­ rek bilebiliriz. Tanrı öncesizdir (ezelidir), çünkü devinmemiştir.

Değişmez, çünkü hiç bir edilgen potansiyel içermez. Dinant'lı David (XIII. yüzyılın başında yaşamış maddeci bir tümtanrıcı) Tanrı'nın ilk maddenin aynı olduğunu söyleyerek «saçmala233