Takort gaschotan? In zijn beschrijving van planningspr0blemen in staatssocialistische landen voigt Knaack grotendeels de door hem aangehaalde secundaire literatuur en de waarde van het proefschrift ligt volgens mij in de mate waarin de auteur erin slaagt om een s~men颅 vatting van meer en minder bekende stand punten, gegevens en opinies te geven en deze' met elkaar te confronteren. Ais een systematisch overzicht van 'motoren en rem men' van hervormingen in het staatssocialisme schiet het proefschrift echter mijns inziens tekort, hetgeen jammer is omdot aan zo'n systematisch overzicht grote behoefte bestaat . . Dit blijkt onder andere uit de tamelijk kritiekloze wijze waarop hUidige 'Iiberaliseringen ' in de Chinese Volksrepubliek door journalisten, maar ook door wetenschapsbeoefenaren soms als volstrekt nieuwe en revolutionoire veranderingen gezien. In het proefschrift van Knaack wordt dit beeld gecorrigeerd en dat is mijns inziens het belangwekkendste aspekt van het werk. Het proefschrift is abominabel geredigeerd en veel details zijn aanvechtbaar of onjuist. Achter sommige interessante of aanvechtbare beweringen zoekt de lezer tevergeefs naar een verwijzing . Een bloemlezing : Knaack spreekt over huishoudingen waar hij huishoudens bedoelt. Knaack spreekt herhaaldelijk over de tegenstelling tussen efficiency en ver vreemding, waar hij de tegenstelling tussen efficiency en zelfreal isering bedoelt. Van den Doel schreef niet dat er een opti-
male economische orde bestaat die voor aile maatschappijen vergelijkbaar is, maar dot iedere maatschappij naar haar specifieke economische optimaliteit streeft. Dit maakt hem uiteraard (anders dan Knaack doet voorkomen) eerder tot medestander dan tot een tegenstander van Ellman in het convergentie-debat. Een uniform loonsysteem in de Sovjetunie werd niet in 1926 maar in 1918 afgekondigd. In de theorie van de Aziatische produktiewijze wordt geenszins het statisch karakter van Aziatische staten algemeen benadrukt. Zulks is wei bi j Marx' gebruik van dit begrip het geval. De bewering dot de Doema no 1908 niet vee I a ls parlement voorstelde wordt pas interessant indien we deze institutie vergelijken mel het huidige Opperste Sovjet. De uitbreiding van de niel-staatssector in China in de afgelopen jaren was niet hoofdzakelijk een uitbreiding van de particuliere of individuele sector maar van de col/ectieve sector . Tot drie keer loe wordt een vermeende doling van de bevolkingsgroei in China door Knaack als verklaring gehanteerd voor beleidswijzigingen (de loename van buitenlandse handel aan hel begin van de jaren zeventig, de versoepeliog van gedwongen graanbouw aan het einde van de jaren zevenlig en de eerste inlenlieverklaringen over de modernisering in 1964). Los van hel feil dal andere oorzaken beter deze beleidswijzigingen verklaren, was in een van de drie gevallen in
. hel desbelreffende jaar juisl sprake geweesl van een geboorlegolf. Een manusje van alles heel in hel Chinees duomianshou en niet domianshou. Een bekende Chinese stad heet Chongqing en niet Chonqing. Een fameuse brigade heet Dazhai en niet Dazai. Shanton is Shanlou. Fuian (een grote provincie) heet Fujian. Shangshan Xiaxing moet zijn Shangshan Xiaxiang. Bovendien betekent deze uitdrukking niel 'naar beneden sturen' maar 'de bergen op de dorpen in' . Zo goat het bij ongeveer de helft van aile in dit proefschrift voorkomende Chinese uitdrukkingen en eigennamen . Het is volstrekl onduidelijk, dat de zekerheid van arbeidsplaatsen in hel hedendaagse China minder is dan in hel verle den. Het is juist dat over die onzekerheid vandaag meer in China wordl geschreyen. Maar de Iweede bewering vloeit niel uit de eerste voort. Russische eigennamen dienen of in de engelse of in de nederlandse transcriptie Ie worden weergegeven, maar niel allebei door elkaar. Hel is een normaal lezer een volstrekt raadsel wat Stalin (of Knaack) bedoelen mel de omschrijving van het bestaan van geld en marktrelaties als 'refleclie van het eeuwig licht' . Michel Korzec Ruud Knaack: Contradicties in Socialistische Planning , Enschede 1983. Proelschrih Universiteil van Amsterdam .
Drs M. Korzec is socioloog, verbonden aan de Technische Hogeschool, Delfl en deskundige op het gebied van de ekonomie in China .
vervolg von 4
International Cooperation) gefinancierd wordl door het Ministerie van Ontwikkelingssamenwerking. ISMOG offerde echler zelf ook een medewerker op aan hel project (de gelden van het Nuffic komen namelijk len goede aan de faculleil). Momenl.eel zit Perlhel voor enige lijd in de tropen teneinde te proberen daar hel een en ander van de grond Ie krijgen. leIs dot na een moeizame start redelijk lijkt te gaan lukken. Om nog even terug te komen op hel onderzoek; het is wei zo, dal hel onderzoek weer in de lift zit. Er wordt publikalie-gerichter gewerkt en ook het aantal gepromoveerden steekt rei alief gllnslig af bij andere vokgroepen . Bovendien heeft ISMOG zich geslort op de voorwaardelijke financiering .. Onderzoekscoordinator Chin heeft samen met De Jong en Lambooy een projekt onlworpen over 'Herstruklurering en inlernalionale arbeidsverdeling ' , dOl is goedgekeurd door hel deparlement.
ring van de onlw ikkelingsproblemotiek en derde wereldvraogstukken op inlerdiscipl inoire basis. Om dille bereiken heeft men een serie lezingen georganiseerd, die gevolgd worden 路 door een aantal Ihemagroepen . Naasl economen werken er o.a. ook sociologen , geografen en cullureel antropologen mee. Hierdoor probeert men te bereiken, dal ontwikkelingsvraagslukken van zoveel mogelijk kanlen worden bekeken. De uileindelijke bedoeling van de leergang is om uil te groeien tOI een yak onlwikkelingskunde, dal vergelijkbaar is mel bijv . bedrijfs- en milieukunde. Echter, gezien de toestand van Rijks financien, verwacht Van Geet, dOl hel niel eenvoudig zal zijn om op korte termijn veel in de gewensle richting Ie realiseren. Dil ondanks hel feit, dal men 01 een formalieplaals heeft welen Ie veroveren .
Bezuiniglngen
Ondanks hel huidige succes op het gebied van de voorwaardelijk~ financiering kan Ontwlkkelingsvraagstukken De werkgroep ontwikkelingsvraagslukken vakgroep X inmiddels ook bogen op ervaring (waarvan zestien vakgroepen deel uitmo- met bezuinigingen. Met heeft er namelijk geken) en de van daaruit opgezette cursus, is ruime tijd naor uilgezien, dot ISMOG, allhans weer een heel ander verhaal. Deze zijn op- op z'n minst hel kroondocentschap, zou sneugezet door Van Geel, die naasl onlwikke- velen bij de stoelendans, die eufemistisch lingseconoom ook nalionaol schaakmeester disciplineplan genoemd word!. Verscheideis. Hel schaken beperkt zich legenwoordlg .ne medewerkers waren danig geirrileerd echter lot partijtjes tegen prof. Lambooy van over de gang van zaken rond die eventuele economische geogrofie. De cursus ontwikke- opheffing. In die zin, dat men pas aan de lingsvraagslukken (woaroan inmiddels 150 vooravond van de begrafenis via-via versludenlen deelnemen) beoogl de bestude- nom, dat ISMOG op slerven lag. Gedeeltelijk
10
was dOl de schuld van de vakgroep zelf. om dat de diverse leden nooil de behoefte hadden gevoeld om zich in hel woelige bestuursleven Ie slorlen. ISMOG was nergens in vertegenwoordigd, zodal hel belrekkelijk eenvoudig werd om hel instituut achIer zijn rug om op Ie heffen. Zo gaal dal nou eenmaal, wanneer er in een beschaafd 'and bezuinigd word!. Inlussen is hel leed waar schijnlijk al weer geleden. Dit aangezien de faculleilsraad protest aantekende tegen onderdelen van het disciplineplan. De raad slelde onder meer, dOl 'de faculteit zelf de positie van het speci.alisme ontwikkelingsecon'omie, in samenhang met de verschillende onderdelen'van de algemene economie, nog wenslle bezien ' . De andere pool van vakgroep X, de agrarische economie, heeft geen last gehad van woesle bezuinigers mel botte bijlen. Praklisch overal verdwijnen landbouweconomie en aanverwante vakken. Maar Wageningen en de UvA werden zonder slag of sloot uitgezonderd, hetgeen op z'n minsl opmerkelijk genoemd mag worden. Korlom, vakgr~ep X lijkt te gaan overleven . Een plezierig feit, daar hel yak wei degelijk een plaats binnen de faculteit verdienl.' RM,MM