VNG Magazine 2020-04

Magazine van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten

Trend

Casus

Nu ingrijpen tegen overlast processierups

Wateroverlast noopt Dordrecht tot actie

4

6 maart 2020

LEKENBESTUUR IS EEN ERETITEL Thorbeckehoogleraar Geerten Boogaard: De gemeenteraad gaat over alles

LTR_P001_LTR-TSVNG-04-2020 1

2-3-2020 14:19:40

Voorkom een zoektocht naar de juiste kengetallen Zorg dat u op de hoogte bent!

Heeft u als deskundige in uw dagelijkse praktijk regelmatig comptabele gegevens nodig op het gebied van sociale zekerheid, maatschappelijke dienstverlening, gezondheid, belastingen, huurtoeslag en arbeidsmarktmaatregelen?

Of bijvoorbeeld op het gebied van de wet WOZ, loonbelasting, premiehefďŹ ngen en zorgverzekering.

Met deze nieuwe actuele wettenbundels van Sdu wordt u optimaal geĂŻnformeerd.

Meer informatie: sdu.nl

LTR_P002_LTR-TSVNG-04-2020 2

2-3-2020 14:20:20

4

Inhoud

3

6 maart 2020 Jaargang 74

18 Trend

22 Casus

36 BuitenBeeld

Eikenprocessierups De vrouwen van nadert alweer Gemert-Bakel

Opgebouwd uit atomen

Door de zachte winter wordt er eerder overlast van de eikenprocessierups verwacht. Gemeenten moeten nu in actie komen.

Een sculptuur van witte pionnen voor het stadhuis van Uithoorn herinnert aan het ontstaan van het leven.

De Brabantse gemeente wordt bestuurd door vrouwen. Zo bijzonder is dat niet, zeggen ze zelf.

04

14

26

30

Actueel

Interview

Casus

Interview

Verder

X Uitstel nieuw gemeentefonds X Democratiefestival gaat door X Drie vragen aan... Marga Vermue

Thorbeckehoogleraar Geerten Boogaard is tot nader order fan van Richard de Mos.

Enschede en Dordrecht maken de stad klaar voor droogte ĂŠn extreme regenbuien.

Ga niet te snel van het gas af, waarschuwt hoogleraar David Smeulders (TU Eindhoven).

5 Commentaar Jantine Kriens 6 Lopende Zaken 36 Betoog 37 Column Marleen Stikker 38 Personalia 41 Net uit 42 Vacatures en colofon

Coverfoto: Jiri BĂźller Nummer 5 verschijnt op 20 maart 2020

Redactioneel

Rutger van den Dikkenberg, chef redactie

Vragen stellen

H

et dualisme heeft ertoe geleid dat de gemeenteraad niet meer louter een controlerende taak heeft, maar vooral de kaders moet stellen en verbinder en aanjager zijn. Thorbeckehoogleraar Geerten Boogaard, die deze week in Leiden zijn oratie houdt, is er niet zo enthousiast over, zegt hij in een interview in deze editie van VNG Magazine. Boogaard signaleert rolverwarring: raadsleden weten soms niet meer waar ze wel over gaan en waar ze, conform de nieuwe afspraken, niet meer over gaan omdat dat nou eenmaal in een kadernota is vastgelegd. De basisregel, zegt hij, is immers nog altijd dat de gemeente-

raad als hoofd van de gemeente over alles gaat: blijf dus vooral vragen stellen.

Ook volgens Marleen Stikker moet je vragen blijven stellen.

Stikker is directeur en oprichter van Waag, een onderzoeksinstituut voor creatieve technologie en sociale innovatie. Ze richt zich op de vraag welke impact digitalisering heeft op de samenleving. Het is een urgent onderwerp, ook voor het lokaal bestuur. Daarom hebben we haar gevraagd onze nieuwe columnist te worden. In haar eerste bijdrage roept ze op nieuwe technologische ontwikkelingen, zoals 5G, met gezonde achterdocht te bekijken.

6 maart 2020

LTR_P003_LTR-TSVNG-04-2020 3

2-3-2020 17:55:08

4 ACTUEEL

Herverdeling gemeentefonds wordt een jaar uitgesteld De nieuwe verdeling van het gemeentefonds wordt een jaar uitgesteld. Minister Raymond Knops (BZK) wil eerst kijken hoe hij moet omgaan met gemeenten die er fors op achteruitgaan door een andere verdeling van de ruim 30 miljard euro uit het fonds.

Knops noemt de nieuwe verdeelformules voor het sociaal domein ‘een verbetering’. Wel is het zo dat er in dit domein voor sommige gemeenten sprake kan zijn van ‘forse aansluitverschillen’ tussen de inkomsten uit het nieuwe verdeelmodel en de kosten. Daarom moet voor deze gemeenten eerst worden bekeken wat de achtergrond is van deze verschillen en hoe hiermee bij de invoering moet worden omgegaan, zegt Knops. Het uitstel betekent geen afstel, verzekert hij. ‘De fondsbeheerders staan nog steeds achter de invoering van een nieuw verdeelmodel.’

De minister erkent ‘op basis van de eerste uitkomsten van het onderzoek’ ook dat het nieuwe verdeelmodel ertoe leidt dat vooral grote gemeenten extra geld krijgen, zoals eerder al in de media gemeld werd. Ook daar wil hij nog eens goed naar kijken.

Ook is nader onderzoek nodig naar de

herverdeling van het budget uit het klassieke domein van het gemeentefonds. Daar laten de aanpassingen nog geen verbetering zien, schrijft Knops.

Ook de VNG laat weten dat de herverdeling in het sociaal domein een verbetering is, en dat er in het klassieke domein verbetering nodig is. Wel moet het totale budget groter worden voordat tot een herijking kan worden overgegaan. Algemeen directeur van de VNG Jantine Kriens noemt het ‘zorgwekkend dat 265 gemeenten voor het jaar 2020 een exploitatietekort hebben begroot’.

Kriens, in een brief aan de minister: ‘Daarom gaan wij ervan uit dat u parallel aan het aanvullend onderzoek met een oplossing voor de totale financiële pijn van gemeenten komt, in plaats van u alleen te richten op het oplossen van de discrepanties in de verdeling.’

Het uitstel heeft directe gevolgen voor de budgetten voor beschermd wonen en

voor de Participatiewet. De taken voor beschermd wonen gaan geleidelijk, uitgesmeerd over een periode van tien jaar, over van de centrumgemeenten naar alle gemeenten. Aan een herverdeling van het geld tussen de centrumgemeenten en de andere gemeente werd al gewerkt. Ook die aanpassing wordt nu een jaar later ingevoerd. Knops wil voor het einde van dit jaar duidelijkheid geven over de financiële gevolgen van dit onderdeel.

Ook voor de budgetten voor het sociaal domein heeft de wijziging gevolgen. Op 1 januari 2021 treedt een wetswijziging in werking waarmee de definitie voor het woonplaatsbeginsel voor de jeugdzorg wordt gewijzigd. Daarin wordt geregeld welke gemeente verantwoordelijk is voor de zorg. Ook die wijziging zou moeten leiden tot een verschuiving van de budgetten, maar ook hier is er uitstel. Knops gaat werken aan een W alternatief. (RvdD)

6 maart 2020

LTR_P004_LTR-TSVNG-04-2020 4

2-3-2020 17:55:26

5 ACTUEEL

Commentaar

Jantine Kriens jantine.kriens@vng.nl @kriens

Droom 2: Eén overheid In de vorige editie van VNG Magazine deelde ik mijn eerste droom voor de toekomst van gemeenten: meer financiële zelfstandigheid.

Mijn tweede droom gaat over het werken als één overheid.

Voor tachtig procent van de inwoners maakt het niet uit hoe hun gemeente zorg en welzijn heeft geregeld. Zij vinden hun eigen weg. Maar voor twintig procent van de inwoners ligt het ingewikkelder. Gemeenten moeten voorkomen dat deze mensen de aansluiting met de samenleving verliezen.

Een kwart van die twintig procent heeft problemen op alle levensgebieden. Die circa vijf procent van de inwoners bepaalt vaak de politieke discussie en de beeldvorming.

Meestal wordt beleid voor iedereen gemaakt, terwijl voor deze groep juist maatwerk nodig is. Het effect is dat de meeste mensen last hebben van overproductie van beleid, terwijl de mensen om wie het gaat er niet mee geholpen zijn. Maatwerk is het mantra en soms denken mensen dat de gemeente – vooral sinds de decentralisatie – dat maatwerk moet kunnen leveren.

Als je de opgave echter centraal stelt, dan moet je voor mensen die kampen met zoveel problemen als één overheid optreden. Voor deze vijf procent zouden gemeenten de mogelijkheid moeten hebben ook niet-gedecentraliseerd beleid uit te voeren. Misschien is het een idee als alle departementen een deel van hun medewerkers detacheren bij gemeenten, mét de daarbij behorende doorzettingsmacht in specifieke situaties.

Stel je voor wat een ruimte dat zou geven.

Niet alleen vanwege het maatwerk voor de mensen die het betreft, maar ook omdat regelgeving dan voor een deel kan worden geschrapt. Stel je voor wat dat betekent voor de mensen die steeds dieper wegzakken.

Wat een maatschappelijke winst zouden we boeken. En hoeveel slimmer zouden we als overheid opereren door samen aan de grote opgaven te werken.

Grote opgaven lukken alleen als mensen de overheid vertrouwen Soms lijkt men te vergeten dat dit ook in het belang van de Rijksoverheid is. Als je gemeenten niet in positie brengt om hun inwoners op een goede manier bij de samenleving te houden, dan hebben we over tien jaar veel grotere maatschappelijke problemen dan we nu kunnen voorzien.

Dan zullen de kosten en de maatschappelijke onrust verder toenemen.

Sterker nog: grote opgaven als de energietransitie lukken alleen als mensen de overheid vertrouwen. Zonder gemeenten en andere decentrale overheden zal geen enkel kabinet meer in staat zijn tot wezenlijke veranderingen te komen.

Jantine Kriens is algemeen directeur van de VNG

6 maart 2020

LTR_P005_LTR-TSVNG-04-2020 5

2-3-2020 17:56:01

6 ACTUEEL

Lopende zaken

Tekst: VNG

Op deze pagina treft u een korte weergave aan van de belangrijke ontwikkelingen en onderwerpen die spelen binnen de vereniging, het bestuur en de commissies. Wilt u meer weten? Kijk dan op vng.nl/vereniging.

Uit de commissies Terugblik commissie Zorg, Jeugd en Onderwijs (ZJO) De commissie ZJO kwam op 13 februari bijeen en sprak onder meer over de zogenaamde Norm voor Opdrachtgeverschap.

Aanleiding was de aankondiging van de ministers van VWS en JenV om de jeugdhulp, jeugdbescherming en jeugdreclassering te herordenen en de regionale samenwerking dwingender voor te schrijven.

Gemeenten zien niets in een gedetailleerde wettelijke regeling van regionale samenwerking. In plaats daarvan is het voorstel aan de commissie om als VNG te komen tot een zogeheten Norm voor Opdrachtgeverschap.

In dit voorstel houden gemeenten de vrijheid om, vanuit die norm, in regionaal verband te komen tot inhoudelijke keuzes.

Regio’s bepalen zelf hun governancestructuur en beslissen ook zelf hoe ze komen tot functiebehoud in relatie tot de gewenste schaal. Ook de grootte van regio’s en de eisen aan uittreding worden door gemeenten zelf bepaald. Gemaakte afspraken in regioverband zijn bindend, tenzij er consensus is om er van af te wijken. Bij uittreding van gemeenten is het overkoepelend belang van functiebehoud een zwaarwegend criterium. Bij (blijvende) onenigheid tussen gemeenten over de gemaakte afspraken is er de mogelijkheid van geschilbeslechting via een daartoe aangewezen escalatieladder.

Gemeenten geven in dit voorstel zelf inhoud aan een vorm van zelfregulering.

De wet bepaalt alleen dat er een vorm van zelfregulering komt en dat de minister in kan grijpen als gemeenten zich er niet aan houden.

Het gesprek in commissies en bestuur leverde, met een aantal opmerkingen, waardering en steun op voor de aangege-

ven lijn. De komende maanden wordt het voorstel verder uitgewerkt. Het streven is om het voorstel op de Algemene Ledenvergadering op 10 juni 2020 via een resolutie te bekrachtigen.

Terugblik commissie Participatie, Schuldhulpverlening en Integratie (PSI) Op 13 februari vergaderde de commissie PSI onder andere over het wetsvoorstel passend aanbod (Participatiewet), het arbeidsmarktbeleid en de IBO Toeslagen.

Participatiewet De commissie besprak de stand van zaken rondom het wetsvoorstel passend aanbod – de 'verplichte tegenprestatie'. Eind januari heeft de VNG een bestuurlijke reactie op het wetsvoorstel gegeven. Tijdens een bestuurlijk overleg op 4 februari heeft de VNG-delegatie hierover gesproken met staatssecretaris Tamara van Ark van SZW. Afgesproken is om hier tijdens het volgende bestuurlijk overleg, op 5 maart, over door te spreken. De VNG-delegatie zal dan opnieuw aandacht vragen voor de exacte invulling van het wetsvoorstel en de (financiële) randvoorwaarden.

nadere uitwerking van het onderzoek, omdat de kwetsbare gemeentelijke doelgroep te maken heeft met knelpunten in het huidige toeslagenstelsel. Bovendien worden in het IBO deel I enkele voorstellen gedaan waarbij een grotere rol voor de gemeente is weggelegd. De VNG-delegatie gaat hier tijdens het volgende bestuurlijk overleg met staatssecretaris Van Ark over in gesprek.

Terugblik VNG-commissie Ruimte, Wonen en Mobiliteit (RWM) De commissie RWM kwam op 13 februari 2020 bijeen. Er werd gesproken over wonen en zorg en de Nationale Omgevingsvisie (NOVI).

Wonen en zorg Commissielid Hans Adriani schetste de toenemende problematiek bij het wonen voor ouderen, daklozen, mensen die uitstromen uit de GGZ en andere doelgroepen die behoefte hebben aan een combinatie van wonen en zorg. Bijvoorbeeld door het bouwen van nieuwe woonvormen tussen intramuraal en zelfstandig wonen. Corporaties en beleggers willen wel bouwen, maar vragen om richting, financiering van ontmoetingsruimten en zorgposten, en om organisatie van de benodigde zorg.

De Taskforce wonen en zorg, waarvan de VNG één van de deelnemers is, wil de lokale opgave in beeld brengen. De taskforce stimuleert dat alle gemeenten in 2021 een visie wonen-welzijn-zorg vaststellen en vervolgens prestatieafspraken over dit thema maken. Uitgangspunt is regie vanuit de gemeente.

IBO Toeslagen De commissie besprak het Interdepartementaal Beleidsonderzoek (IBO) dat het Rijk momenteel doet naar het toeslagensysteem.

Gemeenten worden graag betrokken bij de

Meer over de commissies en het vergaderschema vng.nl/vereniging

6 maart 2020

LTR_P006_LTR-TSVNG-04-2020 6

2-3-2020 17:56:15

7 ACTUEEL

Op weg naar het Lagerhuis Jonge deelnemers aan het televisieprogramma Op weg naar het Lagerhuis plaatsen zich via provinciale voorrondes.

De voorrondes van NoordHolland werden gehouden in de raadzaal van Haarlemmermeer en geopend door wethouder Jurgen Nobel (VVD).

De jongeren debatteerden onder meer over de vraag of er een quotum moet komen voor vrouwelijke bestuurders, en of verkeersvoorlichting leidt tot een veiliger gedrag in het verkeer.

Foto: Paul Vreeker

Ja/Ja-sticker in strijd met persvrijheid Het weren van het huis-aan-huisblad Stadsblad Utrecht middels een ‘Ja/Jasticker’ is in strijd met de persvrijheid.

Dat heeft het gerechtshof ArnhemLeeuwarden in hoger beroep beslist.

In de gemeente Utrecht geldt sinds 1 januari 2020 de verordening die inhoudt dat reclamefolders en huis-aanhuisbladen alleen mogen worden bezorgd als op de brievenbus een Ja/Ja-sticker is aangebracht. Voorheen moesten bezorgers van huis-aan-huisbladen alleen brievenbussen met een Nee/Nee-sticker passeren. De gedachte

achter de Ja/Ja-sticker is dat dit systeem leidt tot minder papierafval.

Ook andere gemeenten gebruiken de Ja/Ja-sticker, maar dan geldt deze alleen voor ongeadresseerd reclamedrukwerk en niet, zoals in Utrecht, voor huis-aanhuisbladen.

De uitgever van het huis-aan-huisblad Stadsblad Utrecht had in een kort geding het hof gevraagd als voorlopige maatregel aan de gemeente op te leggen dat ze het systeem van de Ja/Ja-sticker voor dit blad nog niet laat ingaan, totdat uitspraak is gedaan in de lopende bodemprocedure bij de rechtbank

tussen de gemeente Utrecht en de uitgever.

Anders dan de rechtbank wijst het hof in dit kort geding deze vordering van de uitgever toe. Stadsblad Utrecht mag voorlopig nog worden bezorgd, tenzij er een Nee/Nee-sticker is aangebracht. Het hof verwacht dat de rechter uiteindelijk zal oordelen dat de Ja/Ja-sticker in strijd is met artikel 10 Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (dat de vrijheid van de meningsuiting en de persvrijheid beschermt) en dat daarom de verordening niet van toepassing is op huis-aanW huisbladen. (LM)

6 maart 2020

LTR_P007_LTR-TSVNG-04-2020 7

2-3-2020 17:56:50

8 ACTUEEL

Democratiefestival 2021 wordt onafhankelijk Het in 2019 gehouden eerste Democratiefestival op Veur-Lent in Nijmegen krijgt een vervolg in 2021. Het festival wordt wel ondergebracht in een zelfstandige stichting die onafhankelijk van BZK, de VNG en andere partijen opereert.

Dat blijkt uit de terugkoppeling van minister Raymond Knops van BZK aan de Tweede Kamer. Het op afstand zetten van het festival is in lijn met de ervaringen van buitenlandse democratiefestivals. Ook daar nemen de initiatiefnemers van het eerste uur uiteindelijk een positie op afstand in, als partners van het festival.

Met het onderbrengen van het festival in een stichting, sponsoring in financiën en in natura, het uitbreiden van het aantal deelnemende partners en een bredere inhoudelijke programmering wordt het festival nog meer een festival van de samenleving, aldus de redenering. BZK wordt dan naast vele andere één van de partners van het Democratiefestival.

Uit evaluatie van de Radboud Universiteit onder de deelnemers aan het eerste festival, blijkt dat de aanwezigen in grote

Democratiefestival augustus 2019

meerderheid tevreden waren over de pilotversie van het festival. Deze positieve waardering is reden om een vervolg te geven aan het festival. De volgende editie vindt plaats in 2021. Dat biedt de tijd om de lessen die uit de pilotversie van 2019 zijn getrokken, te verwerken bij de uitwerking van de editie in 2021. Voor dit jaar wordt nagegaan of er kan worden

aangesloten bij één of meerdere festivals om aandacht aan het thema democratie te schenken.

Naast het belang van onafhankelijkheid van het festival geldt sponsoring als een belangrijk leerpunt. Volgens het onderzoek van de Radboud Universiteit zien veel bezoekers graag dat er meer sponsoren worden geworven. Nog voor de zomer start het werven van sponsoren en fondsen. In de tweede helft van dit jaar kan de stichting dan starten met de voorbereiding voor en uitvoering van editie 2021 van het Democratiefestival, wederom op Veur-Lent in Nijmegen.

Ook wordt ingezet op inhoudelijke verbeteringen. Zo komt er een meer evenwichtige programmering, die nog beter aansluit bij alle maatschappelijke en politieke invalshoeken en het inzetten op grotere bekendheid van het festival. (MM) W

Raad heeft meer behoefte aan ondersteuning Gemeenteraadsleden hebben meer behoefte aan ondersteuning. Daardoor hebben ze moeite om hun werk goed uit te voeren. Dat concludeert onderzoeksbureau Berenschot. De onderzoekers doen verschillende voorstellen om de ondersteuning te verbeteren.

Gemeenteraden hebben drie rollen: ze zijn kaderstellend en controlerend en vertegenwoordigen de inwoners. Maar, concludeert Berenschot op basis van interviews en een literatuurstudie, de raad ‘worstelt met de invulling van deze rollen’. Dat wordt onder meer veroorzaakt door een gebrek aan ambtelijke

ondersteuning. De complexiteit van het raadswerk neemt toe, terwijl de gemiddelde omvang van een fractie daalt.

‘Raadsleden hebben hierdoor veel moeite om ingewikkelde dossiers te behappen en hebben behoefte aan ondersteuning hierbij’, schrijven de onderzoekers. ‘In veel gemeenten is deze ondersteuning echter niet of onvoldoende beschikbaar.’

Vaak weten raadsleden niet welke mogelijkheden ze hebben als het gaat om ambtelijke ondersteuning. Ook is de kwaliteit of de beschikbaarheid van de griffie niet altijd voldoende, deels om-

dat de raad investeringen in de griffie ‘zichzelf niet gunt’. Ambtenaren vinden het daarnaast soms lastig om verzoeken van de raad in te willigen, omdat ze niet zo goed weten welke rol zij spelen.

De onderzoekers concluderen dat er meer mogelijkheden zijn om de raadsleden te ondersteunen. In hun rapport wijzen ze op een modelverordening van de VNG over ambtelijke bijstand en fractieondersteuning. Die biedt handvatten om de ondersteuning te verbeteren. Ook moet er meer duidelijkheid komen over de positie van de griffier.

Die is in veel gemeenten nu nog verW schillend ingevuld. (RvdD)

6 maart 2020

LTR_P008_LTR-TSVNG-04-2020 8

2-3-2020 17:57:02

9 ACTUEEL

Haarlem helpt jongeren uit de schulden Haarlem helpt jongeren die gebukt gaan onder problematische schulden via NewFuture, een nieuwe, integrale aanpak waarmee veelbelovende resultaten worden geboekt.

De bevindingen in Haarlem spreken voor zich. Vijftig jongeren zijn inmiddels schuldenzorgvrij en eenzelfde aantal zit in het voortraject.

De gemeente Haarlem ontwikkelde voor jongvolwassenen (tussen de 18 en 27 jaar) het NewFuture-traject. Hierin werkt de gemeente vanuit Jongerenwerk samen met partners als Centrum Jeugd en Gezin, Streetcornerwork en Leger des Heils. Jongeren worden intensief begeleid om binnen drie tot zes maanden schuldenzorgvrij en binnen drie jaar schuldenvrij te zijn.

Afkopen schulden Wethouder Floor Roduner (PvdA) legt in een interview met Platform31, de kennis- en netwerkorganisatie voor stad en regio, uit hoe de aanpak werkt: ‘Kern van deze aanpak is het afkopen van schulden door de gemeente, zodat jongeren nog maar één schuldeiser hebben. De gemeente doet de schuldeisers een afkoopvoorstel en neemt de schulden over. De jongeren ontwikkelen onder begeleiding een toekomstplan en een budgetplan, zodat ze binnen drie jaar hun schuld bij de gemeente kunnen aflossen en weer kunnen werken aan een toekomst zonder dreiging van deurwaarders of incassobureaus.’

Het NewFuture-traject reikt verder dan schuldsanering en aflossing. Er wordt gewerkt aan houding en gedrag, zowel sociaal als financieel. Jongeren worden intensief begeleid naar duurzame financiële zelfredzaamheid.

‘Door zelf een budgetplan en schulden-

dossier te maken, krijgen de jongeren inzicht en controle over hun eigen financiën.’

Verhoging arbeidsparticipatie Het resultaat is verhoging van de arbeidsparticipatie van de deelnemende jongeren en verbetering van hun welzijn. Ze kunnen schulden(zorg)vrij studeren, een leer-werktraject volgen, een baan vinden of vasthouden, of begeleid worden naar een andere passende dagbesteding. Zo kunnen ze weer met vertrouwen investeren in hun toekomst.

‘Financiële zelfredzaamheid is pas te meten op de langere termijn’, benadrukt Roduner, ‘maar we hebben al een aantal opmerkelijke resultaten geboekt. Deze jongeren zijn nu schuldenzorgvrij en hun schulden zelf zijn aanzienlijk verminderd, vaak tot slechts een tiende van de oorspronkelijke schuldomvang.’ Inmiddels is met buurgemeente Velsen afgesproken dat het NewFuture-traject dit jaar ook beschikbaar komt voor tien cliënten uit deze gemeente.

Volgens het Nibud heeft meer dan de helft van de jongeren tussen de 18 en 27 jaar schulden. In Haarlem gaat het om 2.800 jongvolwassenen, waarvan een op de zes kampt met problematische schulden.

Verschillende gemeenten lopen tegen dezelfde problematiek aan. Mede daarom organieren BZK en Haarlem op 23 maart de werkconferentie ‘Een nieuwe toekomst voor jongeren met W schulden’. (MM)

Op de agenda Maart 11 MAART Omgeving en gezondheid Utrecht | platform31.nl 16, 23, 26 MAART, 2 EN 6 APRIL Ontslagprocedure ambtenaren (Wnra) Arnhem, Den Haag, Meppel, Zaanstad, ’s-Hertogenbosch | vng.nl/agenda 19 MAART Werkplaatsconferentie Vitaal Platteland ‘Meters maken in de regio’ Ede | werkplaatsvitaalplatteland.nl 20 MAART Op naar de tweede helft Lelystad | wethoudersvereniging.nl 20 MAART Informeel leiderschap: grip op loslaten ’s-Hertogenbosch | aeno.nl 20 MAART Dag voor de raad 2020 Amsterdam | raadsleden.nl 20 MAART Politiek en netwerksturing Tilburg | griffiers.nl 24 MAART Première documentaire ‘De weg kwijt’ Den Haag | ZonMw.nl 24 MAART Transitievisie warmte Utrecht | aardgasvrijewijken.nl 27 MAART Resilience congres VNG Risicobeheer Nieuwegein | vng.nl/agenda

Correctie De collegevergadering met Prins Carnaval in de gemeente Tubbergen, waar VNG Magazine in de vorige editie over berichtte, vond niet plaats op een terrein voor erotisch recreëren, maar in café De Molenberg.

6 maart 2020

LTR_P009_LTR-TSVNG-04-2020 9

2-3-2020 17:57:16

94

10

burgemeesters zijn van CDA-huize.

Na het CDA levert de VVD de meeste burgemeesters: 92. Bron: BZK

ACTUEEL

Aangehaald Als Brabanders weten wij dat we na de carnaval griepachtige verschijnselen kunnen hebben.

Burgemeester Theo Weterings van Tilburg kan niet zeggen of mensen tijdens carnaval zijn besmet met het coronavirus, tilburg.nl 1 maart

Als een man boos wordt en een besluit neemt is die krachtdadig, als een vrouw boos wordt en een besluit neemt is die een dominante bitch en sneller een doelwit.

Burgemeester Hetty Hafkamp van Bergen over de aanvallen die zij via sociale media kreeg te verduren, Noordhollandsdagblad.nl 29 februari

Het eigen huis is altijd de meest onveilige plek voor vrouwen.

Burgemeester Femke Halsema van Amsterdam over het groot aantal gevallen van huiselijk geweld (6.500 in 2019) in de regio, NRC Handelsblad 25 februari

We moeten aanbellen en luisteren.

Dat is ontzettend belangrijk, ĂŠn heel arbeidsintensief.

Maarten van Poelgeest, programmaleider gasvrije wijken, vindt dat ambtenaren minder moeten rekenen en meer moeten uitzoeken wat bewoners willen, NRC Handelsblad 25 februari

Westland staat bekend als gemeente die niet de allermakkelijkste is. Dat heeft bestuurlijk z’n aantrekkelijke kanten natuurlijk.

De nieuwe wethouder Albert Abee (CDA) legt uit waarom hij in Westland aan de slag gaat, AD Westland 22 februari

Zorgkosten lager bij dorpsondersteuner De zorgkosten in een dorp nemen af als er een dorpsondersteuner actief is. Een dorpsondersteuner is iemand die zich inzet om de leefomgeving te verbeteren en zich inzet om informele zorg te regelen.

Dat blijkt uit onderzoek van de Aletta Jacobs School of Public Health. In drie Groningse dorpen deed die onderzoek naar de meerwaarde van de dorpsondersteuners. De maatschappelijke en economische baten van de dorpsondersteuner blijken groter te zijn dan de kosten. De dorpsondersteuner verhoogt het welzijn van dorpsbewoners en verlaagt de zorgkosten. Dat is goed voor iedereen in de regio, aldus de onderzoekers.

Op verschillende plaatsen in de provin-

cie Groningen zetten bewoners zich in om het welzijn en de leefbaarheid in de regio te verbeteren. De introductie van de dorpsondersteuner is een van de initiatieven. Het werk van deze vrijwilliger kan de werkdruk van de huisarts verlagen, met name omdat hij vraag en aanbod naar formele en informele zorg aan elkaar koppelt. Er waren al aanwijzingen dat vroegtijdige inzet hogere kosten op lange termijn kan voorkomen.

W Die zijn nu dus bevestigd. (RvdD)

Aantal bijstandsgerechtigden neemt verder af Het aantal mensen met een bijstandsuitkering nam vorig jaar af met 19.000.

De groep personen onder de 45 jaar nam het grootste deel van de daling voor zijn rekening.

Dat blijkt uit nieuwe cijfers van het CBS. Eind 2019 kwam het aantal bijstandsgerechtigden hierdoor op 413.000. Daarmee zet de daling zich voort. In de jaren 2017-2019 nam het aantal bijstandsgerechtigden elk jaar af, in totaal met 51.000 personen. In de jaren daarvoor steeg het aantal bijstandsgerechtigden jaarlijks. De totale stijging tussen 2009 en 2016 bedroeg 160.000.

Vorig jaar daalde het aantal bijstandsgerechtigden voornamelijk onder personen jonger dan 45 jaar. Het aantal 45-plussers in de bijstand nam met

minder dan 1 procent af. Zij hebben volgens de onderzoekers waarschijnlijk minder kansen op de arbeidsmarkt, waardoor zij eerder en/of langer een beroep op de bijstand moeten doen.

Verder speelt de jaarlijkse verhoging van de AOW-gerechtigde leeftijd mee.

Bijstandsontvangers die tegen de AOWleeftijd aanzitten, moeten daardoor langer wachten voordat zij de bijstand kunnen verruilen voor pensioen.

Het aantal bijstandsontvangers met een Nederlandse of westerse achtergrond daalt al voor het vierde achtereenvolgende jaar. Dat de daling onder de bijstandsontvangers met een nietwesterse achtergrond later op gang is gekomen, is vooral toe te schrijven aan de instroom van personen met een Syrische achtergrond in de bijstand de W afgelopen jaren. (MM)

6 maart 2020

LTR_P010_LTR-TSVNG-04-2020 10

2-3-2020 17:57:49

11 ACTUEEL

Drie vragen aan...

Marga Vermue, burgemeester van Sluis

Dakloos gezin uit Amsterdam is welkom De gemeente Den Haag wil daklozen financieel ondersteunen als ze verhuizen naar een krimpgemeente.

Voor zowel Den Haag, dat kampt met woningnood en hoge huurprijzen, als voor de krimpgemeente (dalend aantal inwoners, lage huizenprijzen) een mooie deal, denkt Den Haag. Maar dat vindt niet iedereen. De Heerlense SP-fractievoorzitter Ron Meyer reageerde furieus: de Randstad gooit haar problemen bij ons over de schutting, zei hij. Anderen zien het genuanceerder, zoals burgemeester Marga Vermue van Sluis.

1 U zegt: laat maar komen, die daklozen uit de Randstad.

‘Nou, dat is te kort door de bocht. Er moet wel een match zijn tussen de mensen die het betreft en de situatie in Sluis.

Het kan inderdaad niet zo zijn dat de krimpgemeenten de dakloze verslaafden en overlastgevende zwervers moeten opvangen. Dat is vaak het beeld dat mensen hebben van daklozen. In die zin begrijp ik de reactie in krimpgemeenten dat ze al genoeg problemen hebben en niet het afvoerputje van Den Haag willen worden. Maar er zijn ook keurige gezinnen die door omstandigheden geen woonruimte meer hebben. Als zij met steun van de gemeente waar ze nu wonen naar Sluis kunnen én willen verhuizen, en wij denken dat ze een bijdrage kunnen leveren aan onze gemeente en onze economie, dan valt daar zeker over te praten. Dan is er een wederzijds belang en een win-winsituatie. Wij praten al een tijdje met Amsterdam over de verhuizing van een of twee

gezinnen naar Sluis. Zeker als er kinderen bij zijn betrokken, is het belangrijk om zo’n gezin perspectief te bieden. Dat kunnen we in Sluis, onze bedrijven zitten te springen om personeel.’

2 Een andere Zeeuwse gemeente, Vlissingen, piekert er niet over. De wethouder daar zegt: ‘Geen mariniers, maar wel daklozen naar Zeeland verhuizen is een typisch Randstedelijke manier van denken’. Tot nu toe was Zeeland unaniem boos over het niet doorgaan van de marinierskazerne.

Tast u die solidariteit nu aan?

‘Ik begrijp die reactie van Vlissingen heel goed. We hebben ons als Zeeuwse gemeenten als één front opgesteld tegen de manier waarop het kabinet Vlissingen en Zeeland heeft behandeld. Daar sta ik achter. Maar deze gesprekken met Amsterdam, waarmee wij een stedenband hebben, lopen al een tijdje. Van onze kant is er bereidheid mee te werken. Dat is ook de gedachte achter de

stedenband. Wij kunnen altijd bij Amsterdam terecht voor bijvoorbeeld ambtelijke ondersteuning of gebruikmaken van de kennis en expertise van de grote stad. Onze relatie is wederkerig, dus als Amsterdam bij ons aanklopt, gaan we met elkaar in gesprek. En in dit geval is er duidelijk een belang voor beide gemeenten.’

3 Als volgende week Den Haag of Rotterdam bij u aanklopt met een soortgelijke vraag, staat de deur van Sluis dan ook weer open?

‘Laten we eerst maar eens afwachten hoe dit verloopt. We willen dit een kans geven, maar met kleine stapjes tegelijk.

Het eerste gezin is er nog niet, dus alles wat ik hier nu over zeg, is voorbarig. We gaan dit straks evalueren, ook met de mensen die hiernaartoe komen. Van dwang is geen sprake en zo mogen ze het ook niet ervaren, ze moeten zelf in Sluis willen wonen en werken. Voor hen W moet het ook een succes zijn.’ (LM)

6 maart 2020

LTR_P011_LTR-TSVNG-04-2020 11

2-3-2020 17:58:05

12 ACTUEEL

Meer invloed inwoners op gemeentelijk beleid De VNG heeft positief gereageerd op het plan van het kabinet om inwoners meer invloed te geven op het gemeentelijk beleid, waaronder het uitdaagrecht.

Met een wetsvoorstel wil het kabinet de verplichte inspraakverordening verbreden tot een ‘participatieverordening’.

Ook het uitdaagrecht, het recht om taken van de gemeente over te nemen als inwoners denken dat zij het zelf beter en goedkoper kunnen, kunnen gemeenten in zo’n verordening vastleggen. Zo’n 130 gemeenten zijn daarmee al aan de slag gegaan, maar alleen Breda heeft dit vooralsnog in een aparte verordening geregeld. In veertien gemeenten is het uitdaagrecht vastgelegd in een bestaande verordening.

Stadsgesprekken In een reactie op het wetsvoorstel heeft de VNG welwillend gereageerd. Het voorstel sluit volgens de vereniging aan bij de ontwikkelingen die gemeenten zelf al in gang hebben gezet, onder

andere (in samenwerking met het ministerie van BZK) via het programma Democratie in Actie. Als voorbeelden noemt de VNG initiatieven als dialoogtafels, stadsgesprekken, buurtbudgetten, burgertoppen, gelote burgerraden en deep democracy.

Zorgpunten Toch zijn er nog een paar zorgpunten voor gemeenten. Het eerste is financieel: onduidelijk is nog wat de uitvoeringskosten voor gemeenten worden. De aanname van het kabinet dat het uitdaagrecht meer opbrengt dan het kost mag misschien wel kloppen, maar eventuele kostenbesparingen worden volgens de VNG pas op langere termijn gerealiseerd. ‘In de beginfase van een initiatief legt de gemeente vaak extra middelen bij om de initiatiefnemers te

ondersteunen bij het uitwerken van het voorstel. Ook kost de ondersteuning van initiatieven ambtelijke capaciteit.’

Positie burgemeester Een tweede punt van aandacht is de positie van de burgemeester. ‘Die heeft een belangrijk rol in het proces, maar kan niet alleen verantwoordelijk worden gemaakt als procesbegeleider.’

Nu al is de burgemeester belast met de zorg voor de kwaliteit van besluitvorming en de invulling van inwonerparticipatie, daar komt volgens het wetsvoorstel ook de zorg voor de evaluatie bij.

Ten slotte stelt de VNG dat het logisch zou zijn de invoering van de participatieverordening aan te laten sluiten bij de gemeenteraadsverkiezingen van W 16 maart 2022. (LM)

Sittard-Geleen wil van naam af Het nieuwe college van Sittard-Geleen wil af van de gemeentenaam. Dat is nodig om te komen tot een ‘herkenbare identiteit’ en een ‘positief imago’.

In juli 2019 verloor de coalitie van Sittard-Geleen haar meerderheid in de gemeenteraad. Pas nu is er een nieuwe coalitie gesmeed en die wil een flitsende start maken. Een andere naam voor de gemeente is daar onderdeel van.

‘Een nieuwe, frisse naam, zonder directe verwijzingen naar voormalige gemeen-

ten, kan helpen om ons daadwerkelijk te afficheren als één gemeente en één stad met vele kernen en wijken waarin het goed wonen, werken en leven is’, staat in de aanvulling op het bestaande coalitieakkoord.

Samenvoeging De gemeente Sittard-Geleen ontstond in 2001 door een samenvoeging van Sittard, Geleen en Born. Omdat Born aanvankelijk buiten de fusie zou blijven, hanteerde de provincie Limburg voor het herindelingsproces de naam Sittard-

Geleen. Die naam bleef, omdat de gemeenteraad van de nieuwe gemeente binnen de wettelijke termijn geen andere naam had gekozen.

Discussie Volgens het nieuwe college is de gemeentenaam al jaren onderwerp van discussie. Stakeholders en inwoners hebben geen binding met de naam Sittard-Geleen, bleek uit een ‘dialoog met de samenleving’. De gemeente wil de inwoners nu betrekken bij het verzinnen van een nieuwe naam. (LM) W

6 maart 2020

LTR_P012_LTR-TSVNG-04-2020 12

2-3-2020 17:58:40

13 ACTUEEL

Overijsselse stedencentra zijn economisch vitaal De grote steden in Overijssel zoals Deventer, Enschede en Zwolle scoren goed als het gaat om de economische vitaliteit in het centrum van de steden.

Dat blijkt uit onderzoek in opdracht van de provincie Overijssel naar de bereikbaarheid, demografie, ruimtelijke kwaliteit, het voorzieningenaanbod en de organisatiegraad van de 39 grootste Overijsselse centrumgebieden.

Het onderzoek laat zien dat ook de middelgrote steden een goed aanbod hebben van voorzieningen, in relatie tot de inwoners en demografische kenmerken en ontwikkelingen. Centra die goed scoren hebben zowel voldoende voorzieningen voor de eigen inwoners als voldoende kwaliteiten om toeristen aan te trekken. Sommige kernen hebben ‘last’ van grotere kernen in de directe

omgeving of liggen in een gebied waar demografisch gezien nauwelijks groei is.

Volgens het onderzoeksbureau is ‘met lef, doorzettingsvermogen en samenwerking voor elk centrumgebied winst te behalen’.

Uit het onderzoek komen voor de grote steden ook verbeterpunten aan de orde, zoals de autobereikbaarheid van Zwolle.

De uitkomsten zijn volgens gedeputeerde Monique van Haaf (VVD) een kansrijk vertrekpunt. Zij ziet veel kansen voor het versterken van de economie in de onderzochte centrumgebieden.

Bijvoorbeeld op het gebied van

bereikbaarheid, parkeermogelijkheden voor fiets en auto, en het toevoegen van groen in de stad. Ook het aanbrengen van een goede balans in aanbod tussen landelijke winkelketens en zelfstandig ondernemers is een mooie uitdaging.

Van Haaf: ‘Daarvoor is het wel van belang dat verschillende partijen samen optrekken. Bijvoorbeeld in De Woonkeuken en Stadsbeweging, netwerken waarin we samen met gemeenten, de woningsector, inwoners en ondernemers woningbouw aanjagen en ruimte bieden aan retail, bestaande relaties bestendigen en nieuwe samenwerkinW gen aangaan.’ (MM)

Zuid-Hollandse gemeenten gasloos met EU-geld Negen Zuid-Hollandse gemeenten en de provincie kloppen aan bij de Europese Investeringsbank (EIB) voor een gezamenlijke subsidie van ongeveer 3 miljoen euro, bestemd voor de aanleg van tien aardgasvrije wijken.

voor het participatieproces, kostenbatenanalyses en het opstellen van de uitvoeringscontracten. Om samen met inwoners de juiste keuzes te kunnen maken bij de omslag naar duurzame wijken, willen de gemeenten een

Om voor EIB-subsidie in aanmerking te komen, moet het gaan om een investering van minstens 60 miljoen euro.

Daarom hebben de negen gemeenten in Zuid-Holland de handen ineengeslagen en samenwerking gezocht met de provincie. Na de inventarisatie van voorwaarden en mogelijkheden kan de provincie nu de subsidieaanvraag gaan indienen.

Voorbereidingskosten De gevraagde 3 miljoen euro wordt ingezet voor de voorbereidingskosten van de verduurzaming van tien wijken. Daaronder vallen de kosten

degelijke kosten-batenanalyse maken van de verschillende opties. Daar gaat veel voorwerk in zitten en dat kost geld.

Door hun krachten te bundelen, en met de provincie als penvoerder, maken de gemeenten grote kans om in aanmerking te komen voor de Europese bijdrage. Het gaat om de gemeenten Alphen aan den Rijn, Den Haag, Gorinchem, Kaag en Braassem, Katwijk, Rijswijk, Rotterdam, Schiedam en Zoeterwoude.

Energiegedeputeerde Berend Potjer (GroenLinks) is positief gestemd: ‘Ik ben heel blij dat de gemeenten hierin het voortouw willen nemen. Dat zij samen met de bewoners gaan ontdekken hoe je hun wijken van het aardgas af kan krijgen en dat ook daadwerkelijk doen. Zo kunnen we maximaal tegemoetkomen aan de behoeften van inwoners en zijn we niet alleen bezig met de energietransitie, maar ook met een verbetering van W de wijk.’ (MM)

6 maart 2020

LTR_P013_LTR-TSVNG-04-2020 13

2-3-2020 17:58:52

1414

Interview Thorbeckehoogleraar Geerten Boogaard

Tekst: Rutger van den Dikkenberg | Beeld: Jiri Büller

Ombudspolitiek heeft geen vieze geur Bij decentralisaties en andere verbouwingen aan het Huis van Thorbecke zijn de juridische principes van het staatsbestel uit het oog verloren. Hoog tijd om die weer in ere te herstellen, zegt Thorbeckehoogleraar Geerten Boogaard in zijn oratie, anders loopt het lokaal bestuur vast.

G

eerten Boogaard is sinds 1 mei vorig jaar bijzonder hoogleraar decentrale overheden op de Thorbeckeleerstoel aan de Universiteit Leiden. Hij schuwt stevige uitspraken niet. Er zitten ontwerpfouten in de huidige inrichting van het openbaar bestuur: de rol van gemeenteraden is te complex geworden, en omdat het Rijk geen prikkel heeft om na de decentralisaties de belangen van gemeenten goed in acht te nemen, komen die er berooid vanaf.

In zijn oratie, op vrijdag 6 maart, houdt Boogaard daarom een pleidooi voor blauwdrukdenken. Met, zegt hij, ‘een accentje op het dénken’. De vernieuwing van het openbaar bestuur profiteert daarvan. Het is niet de bedoeling dat er een allesomvattende blauwdruk komt voor de inrichting van het lokaal bestuur. ‘Maar ook een kleine verbouwing aan je huis laat je doen door een aannemer die weet hoe de zwaartekracht werkt, en niet door een beunhaas die dat als een abstract begrip beschouwt en maar wat doet.’

Boogaard, die zelf twee jaar voor het CDA in de gemeenteraad van Leiden zat, pleit daarom voor intelligent design: groot denken, klein doen. ‘Ik probeer daar juridische principes aan toe te voegen.

Daar heeft het de laatste jaren wel aan

ontbroken. Vroeger belemmerden juristen de vernieuwing van het openbaar bestuur met regeltjes en ficties, maar nu lijkt het eerder dat bestuurskundigen de zaken veel te complex hebben gemaakt, met hun rollen, doelen en taken voor de gemeenteraad.’

Dé blauwdruk van het Nederlandse openbaar bestuur is het Huis van Thorbecke. In hoeverre staat dat nog overeind?

‘Het heeft altijd onderhoud nodig, het wordt voortdurend bedreigd. Kijk naar het lokaal kiezersonderzoek. De identificatie van burgers met de wijk, de regio en de natiestaat is hoog, maar de gemeente en de provincie zijn daar tussenuit gezakt. De gemeente is als schaal losgeraakt van de identificatie met de overheid. Het Huis van Thorbecke kent de voortdurende ambitie om ervoor te zorgen dat de overheidsbevoegdheden aansluiten bij werkelijk bestaande gemeenschappen.’

Gemeenten hebben er taken bij gekregen, waardoor ze moeten samenwerken of fuseren. Daardoor gaan die nabijheid en betrokkenheid weer verloren.

Is dat een probleem?

‘Ik heb problemen met redeneringen die beginnen bij de taak van de over-

heid. Dat zijn redeneringen waaruit dan vervolgens de optimale schaal wordt gekozen, en als laatste de vraag wordt gesteld hoe de inwoners erbij worden betrokken. Dan krijg je gemeenten waarbij de burger zich niet betrokken voelt. De vrijwillige brandweer kan er alleen zijn als er een gemeenschap is die dat wil dragen. Als mensen weglopen, staat de kazerne leeg. Dan heb je iets verkeerd gedaan. Ook voor gemeenten is dat een bedreiging. Er wordt zoveel geprofessionaliseerd dat de overheid niet meer samenvalt met feitelijk bestaande gemeenschappen.’

Chaos Die professionalisering heeft zich ingezet na de dualisering in 2002. Bij gemeenteraden heerst sindsdien rol-

Het Huis van Thorbecke heeft altijd onderhoud nodig

6 maart 2020

LTR_P014_LTR-TSVNG-04-2020 14

2-3-2020 17:59:06

15

LTR_P015_LTR-TSVNG-04-2020 15

2-3-2020 18:20:14

16

Interview

verwarring, signaleert u in uw oratie.

De raad moet verbinder zijn, aanjager, kaders stellen, ga zo maar door.

‘Ja, het is chaos. Je moet als raadslid zowat bestuurskundige zijn om te kunnen volgen wat precies de bedoeling is. Chaos is altijd in het voordeel van de machtigen.

Zij kunnen de regel dan interpreteren zoals zij willen. Dan kan het gebeuren dat je je als raadslid door de wethouder het bos in laat sturen: “U gaat hier niet over. We hebben in een kadernota vastgelegd dat dit de bedoeling is”.

‘De hoofdregel is nog altijd dat de raad aan het hoofd van de gemeente staat. Dan ga je dus over alles waarover je wilt gaan.

Als je meer ervaren wordt, weet je dat je altijd vragen mag stellen. Een sterk raadslid laat zich niet zo wegspelen. Maar het is niet alleen een kwestie van ervaring. De mogelijkheden voor wethouders om dit zo te doen, zijn toegenomen. De hoeveelheid rollen van de raad is toegenomen, en raadsleden zijn allemaal getraind in het dualistische idee dat ze ook in de gaten moeten houden waar ze niet over gaan.’

Ombudspolitiek Het hoofdschap van de gemeenteraad staat nog steeds.

‘Ja, maar dat wordt nu zo gedefinieerd dat de raad eindverantwoordelijk is. Dat betekent dat het college bestuurt en de raad het college moet laten besturen.

Dat hoeft niet te betekenen dat een raad op zijn handen moet blijven zitten. Ik was en ben tot nader order fan van Richard de Mos in Den Haag. Hij bracht een nieuwe vorm van politiek. Door alle modellen van kaderstelling en controleren hebben we de raad in een professionalisme gedrukt en is gezonde ombudspolitiek in een slecht daglicht komen te staan. Daar moeten we van terugkomen.

De Mos heeft grote groepen mensen opnieuw bij de politiek gebracht, door samen met hen iets van de grond af op te bouwen. Dat is precies zoals ik het zou willen zien. Ik steek mijn hand niet in het vuur voor wat er precies gebeurd is met De Mos, dat moet uit onderzoek blijken. Maar ombudspolitiek is typisch iets voor het lokale bestuur.’

LTR_P016_LTR-TSVNG-04-2020 16

2-3-2020 17:59:13

17

Interview

Een inwoner meldt zich bij een raadslid met het bericht dat hij of zij zich niet veilig voelt op een plein, en dan komt er cameratoezicht.

‘Wat is daar mis mee? Nu moet eerst uit een kadernota blijken wat het veiligheidsbeleid is van de gemeente, en of daar wel cameratoezicht bij past. Hoezo?

Waarom mag je als raadslid niet gewoon een klacht van een inwoner meenemen waar je het mee eens bent? Dat is een inwoner van onze gemeente, dat mag hem niet overkomen. Daar heb je geen kadernota voor nodig. Als raadslid moet je die ervaring kunnen delen en de wethouder daarover kunnen bevragen.’

Hoe kunnen raadsleden weer in die positie komen?

‘Je moet bedenken dat lekenbestuur een eretitel is. En dat ombudspolitiek geen vies geurtje heeft. Er is een risico dat je de verkeerde ervaringen gebruikt. Maar dat betekent niet dat dit op zichzelf een slecht idee is. Aan het alternatief, met kadernota’s, zitten ook problemen. Alsof de raad een board of directors is. Dat is hij niet. De gemeenteraad is een platform van ervaringen uit de gemeenschap, die de gemeenschap in leven houden.’

Er zijn meer problemen, zegt u: rekenkamers slapen, griffies zijn onvoldoende bemenst.

‘Dat die rekenkameronderzoeken er niet komen, kan twee dingen betekenen. Of gemeenteraden maken de fout de rekenkamers niet te gebruiken, of er is geen behoefte aan. Rekenkamers zijn oorspronkelijk bedacht om de gemeenteraad te versterken, met de veronderstelling dat ze er gebruik van zouden maken. Dat doen ze niet. Dat kan betekenen dat het een slecht idee is.’

Het kan ook betekenen dat de coalitie er geen behoefte aan heeft, maar de oppositie wel.

‘Dan is dit een designvraag. Als je wilt dat rekenkamers effectief zijn, dan moet je het recht om onderzoeken te vragen aan een minderheid geven. Dan zul je zien dat er onderzoeken komen. Kort-

om: wil je een sterkere raad, dan moet je meer constitutioneel gaan nadenken.

Wat gaat een raadslid met beperkte tijd doen?’

Effectief bestuur In uw oratie zegt u: dualisme zit niet tussen instellingen, zoals tussen raad en college, maar moet je organiseren tussen meerderheden en minderheden.

‘Ja, precies. Dualisme wordt bepaald door wat de meerderheid goed vindt. En dat is precies de meerderheid die belang heeft bij een goed functionerende regering. Daarom hebben we effectief bestuur.’

Een sterk raadslid laat zich niet wegspelen Dan heb je alleen als oppositie niets in te brengen.

‘Het is niet zo cynisch als in House of Cards. Maar als je vindt dat er meer weerwoord moet komen vanuit de oppositie, dan moet je de minderheid rechten geven.’

Is het personeelstekort bij de griffie een probleem?

‘Ja. En daarvoor geldt hetzelfde. Een griffie is zo sterk als de meerderheid van de raad haar laat zijn. Net als een goede rekenkamer, bouwt ook een griffier een zekere status op door zijn aandacht te verdelen tussen coalitie en oppositie. Als je het blauwdrukdenken verder doorvoert, dan moet je de afspraken daarover laten vaststellen door een meerderheid die dat doet in het besef dat ze na de volgende verkiezingen misschien weer een minderheid wordt.’

Tegelijkertijd signaleert u dat bij de decentralisaties het Rijk stelselverant-

woordelijke blijft. Wat is daar het probleem van?

‘Als je de stelselverantwoordelijkheid in handen geeft van degene die verantwoordelijk is voor het beleid zelf, is er geen prikkel om terughoudend te zijn.

Er moet beter worden toegezien op het begrenzen van die stelselverantwoordelijkheid, juist door die te beleggen bij iemand die wel een directe prikkel heeft om de grenzen van de stelselverantwoordelijkheid te bewaken.’

Niet gratis Op een bijeenkomst met raadsleden zei emeritus staatsrechthoogleraar Douwe Jan Elzinga onlangs dat het probleem is dat het ministerie van BZK die rol niet meer heeft. Ziet u dat ook zo?

‘Ik deel die observatie. Vakdepartementen hebben geen belang bij een decentralisatie als zodanig. VWS wil primair goede zorg tegen redelijke kosten. Als je dat decentraliseert, dan kost het alleen maar geld. Democratie is niet gratis. Maar wie komt er dan op voor het lokaal bestuur en voor de democratische waarden? By design is dat BZK.’ U stelt voor om de 8600 raadsleden de Eerste Kamer te laten kiezen. Hoe gaat dat helpen?

‘Ik zeg daar gelijk bij dat dat wel een radicaal voorstel is. Er is nu te weinig tegenmacht georganiseerd, omdat er te weinig prikkel is voor het Rijk om met gemeenten rekening te houden. Als we toch spreken over hoe we de Eerste Kamer kiezen, is dit een goede manier om ervoor te zorgen dat er meer mensen in Den Haag hun oren laten hangen naar wat er leeft in gemeenten. Kijk naar de discussie over het abonnementstarief in de Wmo. Als dat voorstel werd behandeld door een Eerste Kamer die is gekozen door raadsleden, dan waren de klachten van gemeenten effectiever opW gepakt.’

De Thorbeckeleerstoel werd in 1987 door het ministerie van Binnenlandse Zaken geschonken aan de VNG, ter ere van het 75-jarig bestaan van de vereniging.

6 maart 2020

LTR_P017_LTR-TSVNG-04-2020 17

2-3-2020 17:59:15

1818

Trend Biologisch bestrijden

Tekst: Annemieke Diekman

Eikenprocessierups komt er alweer aan De zachte winter leidt waarschijnlijk tot een forse toename van het aantal eikenprocessierupsen. Gemeenten moeten alle zeilen bijzetten om de overlast van de rups voor hun inwoners te beperken. Meer samenwerken is het devies.

Foto's: Shutterstock

LTR_P018_LTR-TSVNG-04-2020 18

T

ot voor kort wist de doorsnee Nederlander niets of nauwelijks iets van de eikenprocessierups, of in ieder geval niet van zijn venijnige kant. Na een enorme explosie van de beestjes vorig jaar, is dat wel veranderd. Hij ziet er ongevaarlijk uit, maar geeft enorm veel overlast.

Mensen die in aanraking komen met zijn (brand)haartjes, zitten al snel onder de rode bulten en zijn weken aan het krabben.

Gemeenten met veel eiken en dus veel eikenprocessierupsen zinnen op maatregelen om deze rupsenplaag te lijf te gaan. Ze moeten wel opschieten, want door de huidige zachte winter wordt de piek al rond april verwacht, ĂŠĂŠn tot twee maanden eerder dan normaal.

De eikenprocessierups was jarenlang vooral actief in de zuidelijkste provincies, naar Limburg overgewaaid uit de Ardennen. Door verschillende oorzaken heeft deze rupssoort, waaruit een nachtvlinder voortkomt, zich inmiddels over meer provincies verspreid, waaronder Gelderland, Overijssel, Drenthe en Friesland. Zo is de gemiddelde tempera-

2-3-2020 17:59:57

19

Vanaf het vierde stadium heeft de rups brandhaarden, dan volstaat alleen nog het wegzuigen van de rupsen.

tuur in Nederland gestegen, zijn er veel eiken aangeplant en zijn er minder natuurlijke vijanden van de rups, doordat de struiken en planten waar die in leven ook steeds meer verdwijnen.

Zuid-Limburg als voorbeeld Jules Sondeijker, bestrijdingsexpert op het gebied van de eikenprocessierups van de gemeente Sittard-Geleen, heeft een grote bijdrage geleverd aan de bestrijding van de rups in Limburg. Hij houdt zich al vanaf 2001 met het beestje bezig. Sinds 2012 heeft Limburg de verspreiding onder controle. ‘Helemaal weg gaat-ie niet, maar we krijgen nog hooguit twee tot drie klachten per jaar.’

Wat is het geheim van Limburg? ‘In de eerste jaren hebben we er ook enorm mee geworsteld. Totdat we proefondervindelijk de beste bestrijdingsmethode ontdekten.’

In het kader van de volksgezondheid is er in Limburg voor gekozen de rupsen te bestrijden op plekken in het stedelijk gebied, waar veel mensen zich bewegen, zoals op schoolpleinen, fietspaden of bij

bejaardenhuizen. De buitengebieden zijn met rust gelaten.

‘We hebben twee bestrijdingsmethoden uitgeprobeerd,’ aldus Sondeijker. ‘Zo werd er eerst gewerkt met nematoden, in de volksmond ook bekend als aaltjes.

Het zijn microscopisch kleine wormpjes die de rupsen op een biologische manier te lijf gaan. ‘Dat deed nauwelijks iets.’

De Limburgse gemeente werkt nu met XenTari, een biologisch bestrijdingsmiddel dat na een dag of tien tot twaalf weer van de eikenbladeren af is, en houdt de verspreiding van de rups goed in de gaten.

Voorwaarden voor succes ‘Er zijn veel voorwaarden voor succes,’ vervolgt Sondeijker. ‘Als je niet aan

allemaal voldoet, kom je niet van de eikenprocessierups af. De manier waarop je de eikenbladeren inspuit, luistert nauw. Daarom is het van belang goed samen te werken met de aannemers die het werk uitvoeren. Zo moet er in de juiste XenTari-oplossing worden gespoten, mag het niet vochtig, nevelig of regenachtig zijn en niet harder waaien dan windkracht 3. Ook moet de bladbezetting aan de boom minimaal 80 procent zijn. De rups krijgt het bestrijdingsmiddel binnen door te vreten. Als er te weinig bladeren zijn, krijgt hij dus niet genoeg XenTari binnen en bereik je niet het gewenste effect.

‘Dat geldt ook voor de buitentemperatuur. Die moet minimaal 14 tot

Door de huidige zachte winter wordt de piek al rond april verwacht 6 maart 2020

LTR_P019_LTR-TSVNG-04-2020 19

2-3-2020 17:59:59

Ingezonden mededeling

Hoe worden we aardgasvrij?

Bewoners pioniersbuurten in Eindhoven leveren eigen buurtplan op Zelfs al heb je als gemeente in beeld met welke technieken je wijken en kernen aardgasvrij wil maken, dan nóg is het zaak bewoners daarin mee te krijgen. Eindhoven schakelde Buurkracht in om hier in drie pioniersbuurten inwoners te ondersteunen in het opstellen van hun eigen buurtplannen.

Ook een beproefde wijkaanpak voor uw proeftuin?

Tot 1 april 2020 stelt het Rijk subsidie beschikbaar voor de tweede ronde Proeftuinen Aardgasvrije Wijken. Buurkracht helpt graag bij de aanvraag en – na toekenning – de begeleiding van de wijken die als proeftuin zijn aangewezen.

Met als resultaat, naast een plan voor de buurt of wijk en een rapportage: een concrete bijdrage van de gemeente aan de landelijke energieopgave én meer burgerparticipatie en cohesie in de wijk. Meer informatie?

Zie stichtingbuurkracht.nl/aardgasvrij of neem contact op via victor@buurkracht.nl.

LTR_P020_LTR-TSVNG-04-2020 20

Begin februari leverden de eerste twee buurten hun buurtplan op: de Sintenbuurt en de Generalenbuurt. Een plan waarin staat welke stappen bewoners individueel of gezamenlijk kunnen nemen om voorbereid te zijn wanneer een betaalbare alternatieve warmtebron beschikbaar komt.

Ook in andere gemeenten, zoals Lelystad, Heerhugowaard, Deventer en Den Bosch werken bewoners met Buurkracht aan soortgelijke plannen.

Meedenkteams als spil De plannen komen tot stand via een gestructureerd traject. Dit start met een buurtbijeenkomst die niet alleen bedoeld is om een wijk of buurt te informeren, maar ook om bewoners te vinden die het voortouw nemen. Zo ook in Eindhoven.

Daar stonden enthousiaste en kritische buurtbewoners op. Zij vormden in het meedenkteam de spil van het proces. Zo inventariseerden ze via enquêtes hoe buren aankeken tegen de warmtetransitie, wat hen zou bewegen mee te doen en welke thema’s in de wijk leven. Ze onderzochten alternatieven voor aardgas en deden mee aan activiteiten zoals een excursie naar een aardgasvrije voorbeeldwoning van de woningcorporatie of een warmtewandeling om met een warmtecamera in beeld te brengen waar warmte de woning uit lekt. Bewoners bleven op de hoogte

met onder meer updatekaarten en bijeenkomsten.

Vliegwiel voor verbinding Bij dit alles kregen ze ondersteuning van buurtbegeleider Yvette Marijnissen van Buurkracht. Zij zorgde dat in het proces geen stappen werden overgeslagen, hielp bij de organisatie van bijeenkomsten en het verzamelen van informatie en hield de vaart erin. Ook leverde Buurkracht communicatiemiddelen, van posters tot ervaringsverhalenfolders en de updatekaarten.

Yvette: ‘Met de buurten, de meedenkteams voorop, werkten we naar buurtplannen toe die gedragen worden door bewoners.

Dat die er nu liggen is prachtig, maar nog trotser ben ik op de verbinding die ik tussen mensen zag ontstaan. Zo gaat het meedenkteam in de Generalenbuurt onderzoeken of het een buurtplatform kan oprichten dat ook andere thema’s rondom leefbaarheid oppakt. In de Sintenbuurt ontstond een hechte club bewoners die elkaar nu makkelijker kan vinden.

In de derde buurt, ’t Ven, loopt nog een onderzoek naar de mogelijkheden van een warmtenet. Maar in plaats van af te wachten, richtten de meedenkteamleden alvast een Energieloket op dat zelf activiteiten in de buurt organiseert onder andere rondom isolatie en zonnepanelen. Mooier kan je participatie niet krijgen.’

2-3-2020 18:00:00

21

16 graden zijn, bij kouder weer beweegt de rups niet en eet hij te weinig van de bladeren. En dan is er nog de rijsnelheid waarmee het spuitapparaat langs de bomen gaat, niet te langzaam en niet te snel.’

Volgens Sondeijker gaat het hier vaak mis, omdat de kennis ontbreekt om de rupsen effectief te bestrijden, zowel bij gemeenten zelf als bij de uitvoerende partijen. Een voorbeeld: het is van groot belang om de ontwikkelingsstadia van de rupsen goed in kaart brengen, want vanaf het vierde stadium heeft de rups brandhaarden. Dan volstaat alleen nog het wegzuigen van de rupsen. Spuiten heeft dan weinig zin meer omdat je dan misschien wel de rups doodt, maar de uitwendige brandhaarden die zich als een soort weerhaakje in je vel vastzetten, zijn daarmee niet mee uit de lucht.’

Nestkastjes en het planten van bloemetjes om de natuurlijke vijand weer terug te halen, kunnen volgens hem wel wat helpen, maar ‘zeker niet alles rechttrekken’. En ook hier is kennis belangrijk.

‘Dus geen nestkastjes hangen in de eikenboom zelf, want dan kun je daar niet meer spuiten.’

Milieubewuste aanpak Hoe zit dat nu in Oldenzaal, een gemeente die vorig jaar ook hard is getroffen door de grote hoeveelheid eikenproscessierupsen? Het aantal klachten liep er op van 150 in 2018 tot 725 in 2019. De urgentie om de bestrijding breder aan te pakken is tot de gemeente doorgedrongen: er is in de begroting ruim een ton voor opgenomen. Zo gaat de gemeente dit jaar voor het eerst spuiten met een bestrijdingsmiddel.

Ondanks de bewezen lagere effectiviteit kiest Oldenzaal daarbij nu toch voor bestrijding met aaltjes in plaats van XenTari, waarmee in Limburg de rups succesvol is bestreden.

De deskundige van de gemeente hoopt met de bestrijding met aaltjes, de vervanging van een aantal slechte en

‘Rupsen stoppen niet bij de gemeente- of provinciegrens’ zieke eiken door andere boomsoorten, de aanplant van bosplantsoen en een andere maaimethode toch tot het gewenste resultaat te komen. Daarbij neemt het wegzuigen van al uitgekomen rupsen nog steeds een belangrijke plek in. Verantwoordelijk wethouder Evelien Zinkweg (VVD) van Oldenzaal zegt dat de nieuwe aanpak een stuk uitgebreider is dan vorig jaar, maar dat die ook geen volledige oplossing zal bieden voor het probleem. Volgens haar zit de kracht meer in een overkoepelende samenwerking: ‘Het is effectiever om regionaal of zelfs landelijk een gezamenlijke aanpak te hebben. Dat zorgt naast een efficiencyslag ook voor veel meer duidelijkheid naar de inwoners.’

Paniekvoetbal Sondeijker uit Sittard-Geleen vindt dat gemeenten tot nu toe te solistisch optreden. Hij raadt ze dan ook aan meer bij elkaar in de keuken te kijken, kennis te delen en samen te werken. ‘Rupsen stoppen niet bij de gemeente- of pro-

vinciegrens. Vorig jaar was er sprake van paniekvoetbal, veel gemeenten deden maar wat.’

De landelijke expertgroep eikenprocessierups, waar Sondeijker deel van uitmaakte, is in 2015 vanwege bezuinigingen door het ministerie opgeheven.

‘Destijds vonden ze het een te regionaal probleem.’ Na de uitbarsting van de eikenprocessierups afgelopen jaar en de daarmee gepaard gaande zorgen in Den Haag, is er vanuit het ministerie van LNV weer een kennisplatform opgetuigd. Sondeijker zit namens de VNG in het kennisteam eikenprocessierups.

‘Uiteindelijk moeten we van bestrijden naar beheersen en beheren, je komt er nooit helemaal vanaf ’, zegt Sondeijker.

Hij is blij dat de urgentie er van rijkswege nu wel is, maar ook bang dat het bij veel praten en papierwerk blijft.

‘Gemeenten moeten aan de slag, zeker omdat het wel een paar jaar duurt voordat er echt goede resultaten kunnen W worden geboekt.’

6 maart 2020

LTR_P021_LTR-TSVNG-04-2020 21

2-3-2020 18:00:03

2222

Casus Vrouwen aan het roer in Gemert-Bakel

Tekst: Leo Mudde | Beeld: Van de Meulenhof

‘Is dit bijzonder dan?’

Aan de vooravond van Internationale Vrouwendag praat VNG Magazine met een volledig vrouwelijk wethoudersteam. Zelf vonden de wethouders van Gemert-Bakel het niet zo bijzonder dat ze geen mannelijke collega hebben.

Tot de media naar de Peel kwamen om hierover te berichten.

V

rouwen maken de dienst uit in Gemert-Bakel. Met uitzondering van de burgemeester bestaat het college van B en W uitsluitend uit vrouwen. Vier, om precies te zijn. Ongeveer een kwart van de wethouders in Nederland is vrouw, bijna één op de drie gemeenten heeft helemaal geen vrouwelijke wethouders. Met een score van honderd procent mag Gemert-Bakel dus best een witte raaf worden genoemd. De gemeente is de uitzondering op de regel dat het lokaal bestuur vooral een mannenzaak is. Het college dan, want in de gemeenteraad loopt het percentage vrouwen (7 van de 23 raadsleden) wel redelijk in de pas met het landelijk gemiddelde (31 procent).

Nog een opmerkelijk feitje: van de vier wethouders zijn er drie van het CDA: Anke van Extel-van Katwijk, Inge van Dijk en Miranda de Ruiter. De vierde, Wilmie Steeghs, is van de Dorpspartij.

Toen voor de verkiezingen van 2018 de kandidatenlijst moest worden vastgesteld, was het binnen het CDA geen punt van discussie dat er drie vrouwen

bovenaan stonden. Inge van Dijk: ‘Men was wel gewend dat wij het gezicht van het CDA waren. Anke en Miranda waren al wethouder en stonden sowieso vaak in de krant, ik was fractievoorzitter. Dus het voelde heel natuurlijk en logisch.’

Media Anke van Extel-van Katwijk is evenals Miranda de Ruiter bezig aan haar tweede periode als wethouder: ‘Niemand maakte zich er druk over. Iemand zei: als er een man zou zijn met voldoende kwaliteit, dan had hij er wel tussen gestaan. In de buitenschil maakte men er veel meer van dan binnen het CDA. Na de verkiezingen doken de media erop, SBS6, Radio 538, ze wisten GemertBakel allemaal te vinden.’

Het verbaasde ook Wilmie Steeghs. Ze loopt al een tijd mee in de lokale politiek. Voor ze in 2018 wethouder werd zat ze 24 jaar in de gemeenteraad, maar dit fenomeen kende ze nog niet.

‘We hadden niet in de gaten dat het bijzonder was. Er zouden toch wel meer colleges zijn met alleen vrouwen, dachten we. Toen al die media gingen

bellen, dachten we: o, is dit bijzonder dan?’

Dat het bijzonder is, merken de CDAwethouders vooral tijdens het regionaal portefeuillehoudersoverleg. Van Extelvan Katwijk (ruimtelijke ordening), Van Dijk (economische zaken, mobiliteit) en De Ruiter (financiën, volkshuisvesting) hebben portefeuilles die vaak het domein van mannen zijn, Steeghs (sociaal domein) komt vaker vrouwelijke collega’s tegen.

Seksisme VNG Magazine spreekt met de wethouders na de wekelijkse collegevergadering. Op tafel ligt het blad van een paar weken eerder, met het artikel over seksisme en haantjesgedrag in

Je moet wel zelf je vinger opsteken

6 maart 2020

LTR_P022_LTR-TSVNG-04-2020 22

2-3-2020 18:03:57

23

Vrouwen aan het roer in Gemert-Bakel: Inge van Dijk, Wilmie Steeghs, Miranda de Ruiter en Anke van Extel-van Katwijk.

‘Pussy power, zeiden de mannen dan als wij een statement maakten’

gemeenteraden. Met aandacht voor het onderzoek waaruit blijkt dat vrouwen vaak neerbuigend worden bejegend, of subtiel worden buitengesloten van het old boys network dat een gemeenteraad vaak is.

Herkennen ze dit? He-le-maal niet, bezweren ze alle vier. Van Dijk: ‘Maar dat komt misschien ook omdat we er op voorhand geen probleem van maken.

Als je dat uitstraalt, is het voor anderen ook geen ding.’ Maar ze hóren natuurlijk weleens iets. Andere burgemeesters die zeggen dat ze weleens met hun burgemeester zouden willen ruilen, bijvoorbeeld. Of opmerkingen als: ‘Kijk, daar komt Michiel (burgemeester Michiel van Veen, red.) weer met z’n harem’. Veel verder gaat het niet. ‘Sorry, we hebben geen smeuïge verhalen’, zegt Van Extel-van Katwijk.

Van Dijk: ‘Natuurlijk kennen we het fenomeen, we lezen ook de krant en we lopen op straat. Maar als wethouder heb ik er niet mee te maken gehad. Wel dat mensen boos zijn, of agressief, maar dat is omdat er een verschil van mening is en niet omdat ik een vrouw ben.’

#MeToo Ook de #MeToo-discussie houdt ze niet bezig. Steeghs: ‘Ik werkte in de deurwaarderij, een mannenwereld, maar heb er nooit last van gehad. Als er iets gebeurde, dacht ik: jij weet niet beter.’

Grote schommelingen Er waren tijden dat de raad van GemertBakel meer vrouwen dan mannen telde, herinnert Steeghs zich. ‘Pussy power, zeiden de mannen dan als wij een statement maakten. Er zijn grote schomme-

lingen, de vorige raadsperiode zaten er ook meer vrouwen in de raad dan nu.

Het is moeilijk om van een trend of een trendbreuk te spreken.’

Dat ze nu met z’n vieren in het college zitten, voelt niet vreemd. Ze kenden elkaar al een tijdje, wisten wat ze van elkaar konden verwachten. En dat ze toevallig allemaal vrouw zijn, is van ondergeschikt belang. Tijdens het gesprek wordt het vaak gezegd: uiteindelijk gaat het om kwaliteit en geschiktheid. Van Extel-van Katwijk: ‘Ik vind wel dat partijen een verantwoordelijkheid hebben om te streven naar een balans. Het CDA is een brede volkspartij, dan moet je een afspiegeling van de samenleving willen zijn en daar energie in steken. Niet alleen vrouw/man, maar bijvoorbeeld ook een goede vertegenwoordiging van alle dorpen en alle leeftijden.’

Van Dijk: ‘Mensen moeten zich natuurlijk wel melden en niet achter de geraniums bij de telefoon wachten tot ze jou bellen omdat je denkt dat je zo goed bent. Nee, je moet wel zelf je vinger opsteken. Doe je dat niet, kom dan niet

6 maart 2020

LTR_P023_LTR-TSVNG-04-2020 23

2-3-2020 18:03:59

24

Casus

aan met het verwijt dat er zo weinig vrouwen worden gekozen, of alleen maar ouderen.’

Misschien is dat wel een verklaring waarom mannen in lokaal bestuur de boventoon voeren. De Ruiter komt uit de financiële (banken)wereld en merkte daar dat vrouwen minder snel hun hand opsteken. ‘Als je, zoals Inge zegt, je kop niet boven het maaiveld uitsteekt, ziet niemand je. In ons team van hypotheekadviseurs moesten we aangeven hoe we zelf dachten dat we scoorden op een lijst met competenties, en we kregen ook punten van de anderen. De mannen gaven zichzelf allemaal, zonder uitzondering, hogere scores dan ze van hun

‘Als iemand haantjesgedrag vertoont en het valt mij op, dan zien anderen dat ook’

Onmisbare kennisbank voor de gemeentelijke praktijk in onderwijs.

collega’s kregen, de vrouwen gaven zichzelf juist lagere cijfers dan ze van de anderen kregen. Van Dijk: ‘Vrouwen hebben zoiets van: kan ik het wel, zitten ze wel op mij te wachten?’

Haantjesgedrag Je zou het een vorm van haantjesgedrag kunnen noemen. Maar is dat erg?

Van Extel-van Katwijk vindt het vooral pathetisch. ‘Het stoort me niet als ik dat zie gebeuren. Als iemand haantjesgedrag vertoont en het valt mij op, dan zien anderen dat ook. Nou, dan vallen ze vanzelf door de mand. Ik heb niet de behoefte om daar als vrouw in mee te gaan.’

Deze module is speciaal voor de gemeentelijke praktijk ontwikkeld.

Een online kennisbank met complete en actuele informatie over: Leerplicht en RMC Huisvesting en beheer Leerlingenvervoer Kinderopvang U vindt bij ons geen zware juridische commentaren en analyses, maar praktische hulpmiddelen zodat u uw werk goed kunt uitvoeren.

Voor meer informatie zie sdu.nl/shop

6 maart 2020

LTR_P024_LTR-TSVNG-04-2020 24

2-3-2020 18:04:00

25

Casus

Mannen, zo is de ervaring van Steeghs, hebben de neiging vast te houden aan hun eigen portefeuille. ‘Vrouwen leggen meer dwarsverbanden. Als portefeuilles elkaar raken, zoeken we elkaar sneller op om te kijken of we samen kunnen optrekken.’

Toen ze in 1994 in de raad kwam, moest ze vooral harder werken omdat ze de jongste was, niet omdat ze vrouw was.

‘Ik was het meiske, daarom had ik het gevoel dat ik m’n best moest doen om serieus te worden genomen, niet omdat ik vrouw was.’

Van Extel-van Katwijk denkt dat vrouwen wel anders vergaderen dan mannen. ‘Meer het compromis zoeken, minder willen scoren. Pas bleek uit onderzoek dat raadsleden heel erg geneigd zijn te reageren op individuele incidenten. Terwijl je als gemeente eigenlijk met de toekomst bezig moet zijn. Je moet durven besluiten te nemen die nu misschien niet belangrijk lijken, maar over tien jaar fantastisch blijken te zijn. Misschien zijn vrouwen wel meer bereid naar die lange termijn te kijken, in plaats van te willen scoren omdat ze over vier jaar weer herkozen willen worden.’

Polarisatie Als het aan de wethouders ligt, zou het in de politiek meer moeten gaan over het verminderen van de tegenstellingen in de samenleving dan over de vrouwmanbalans. Van Dijk maakt zich zorgen over de extreme opvattingen die het publieke debat steeds meer gaan bepalen.

‘Mij maakt het geen bal uit of het een man of vrouw is, jong of oud, die dit gaat oplossen. Maar mensen die het wíllen oppakken zijn voor mij de echte

worden. Ik kan me voorstellen dat mensen denken: aan mijn lijf geen polonaise, ik heb geen zin in de politiek.

Die teruggang van de democratie, dáár maak ik me zorgen over.’

Hebben vrouwen meer last van de scheldpartijen op sociale media dan mannen? ‘Nee’, zegt ze stellig. ‘Het gaat om de functie, hoge bomen vangen nu eenmaal veel wind. We zijn wethouders, dat we ook vrouw zijn, heeft er niets mee te maken.’

politici. Als we gewoon samenwerken en het politieke klimaat verbeteren wordt het voor iedereen, ook vrouwen, weer aantrekkelijk om mee te doen.’

De Ruiter is het daarmee eens. Ook zij maakt zich veel meer zorgen over de geloofwaardigheid van de politiek dan over de genderdiscussie. ‘De polarisatie zorgt ervoor dat mensen zich niet meer in dingen verdiepen en snelle, ongenuanceerde meningen vormen.’

De bagger die op sociale media over politici wordt uitgespuugd, raakt ook de wethouder. Steeghs: ‘Dat je denkt dat je je onder het mom van vrijheid van meningsuiting alles kunt permitteren.

Normen, waarden en fatsoen zijn het ondergeschoven kindje. Ik vind grensoverschrijdend gedrag ernstiger dan de vraag of de vrouw-manbalans wel op orde is.’ Van Extel-van Katwijk: ‘Het lijkt wel of alles tegen en over je gezegd kan

Internationale Vrouwendag Aanleiding voor het gesprek is Internationale Vrouwendag, 8 maart. Daar wordt ook binnen het CDA over gesproken, natuurlijk. ‘Ik heb daar weinig aansluiting bij, omdat ik de achterstelling van vrouwen niet herken’, zegt Van Dijk. ‘Dat is niet helemaal eerlijk, er zijn veel vrouwen die het wel zo ervaren en voor hun positie opkomen, dat moet je ook waarderen. Maar vanuit mijn referentiekader denk ik wel: kom op zeg, het is 2020, het zou toch niet meer nodig moeten zijn.’

Van Extel-van Katwijk: ‘Dat wordt anders als je kijkt naar de ongelijke positie van vrouwen op wereldschaal.

Daar gaat Internationale Vrouwendag vooral over. Als politici hebben we wel een taak om daar iets aan te doen.’

Ten slotte, zien de wethouders zich als rolmodel? Ze kijken elkaar aan, aarzelend. Blijkbaar hebben ze zichzelf nooit zo gevoeld. Steeghs: ‘Het zou kunnen dat jonge meiden zien dat ze ook wethouder kunnen worden. Maar om ons nou als rolmodel te zien…’ Van Dijk: ‘Haha, die meiden kijken eerder naar Jennifer Lopez of Lady Gaga, niet naar de W wethouder.’

‘De teruggang van de democratie, dáár maak ik me zorgen over’ 6 maart 2020

LTR_P025_LTR-TSVNG-04-2020 25

2-3-2020 18:04:01

2626

Casus Klimaatadaptatie

Tekst: Pieter van den Brand

Waterproof worden Pittige plensbuien die alles in één keer blank zetten en smoorhete stadswijken in de zomer. Gemeenten moeten zich wapenen tegen de klimaatverandering. Een urgente opgave die de schaarse ruimte in de stad moet delen met andere nijpende vraagstukken. Wat ook weer kansen biedt, laten Dordrecht en Enschede zien.

O

p de dienstfiets door Dordrecht. Opgavemanager groen-blauwe stad Ellen Kelder van de gemeente Dordrecht geeft een rondleiding door de Dordwijkzone. We glijden de dijk

langs de Vogelbuurt af naar een verzameling lege sportvelden. Ernaast een sporthal en een atletiekbaan met de historische tribune van Sportclub Emma, in de jaren vijftig nog actief in de Nederlandse hoofdklasse. ‘Overdag is

hier nauwelijks wat te doen’, vertelt Kelder. Na een park volgen nog meer sportvelden. Rechts zien we de wijk Sterrenburg en links gloren de rietkragen van de Nieuwe Dordtse Biesbosch.

Dordrecht gaat de komende jaren in het

Dordrecht water- én hitteproof maken is een in omvang groeiende uitdaging (foto: Beeldbank Dordrecht)

LTR_P026_LTR-TSVNG-04-2020 26

2-3-2020 18:00:20

27

Klimaatbestendige waterspeelplek in de wijk Sterrenburg in Dordrecht (foto: gemeente Dordrecht)

gebied investeren om de functie van stedelijke klimaatbuffer te versterken. In januari kreeg de gemeente 1,2 miljoen euro van het Rijk voor maatregelen tegen de effecten van de klimaatverandering. Dat geld gaat naar de Dordwijkzone.

‘We hebben hier de afgelopen jaren al veel waterpartijen aangelegd’, vertelt Kelder, ‘maar er is veel meer nodig. Sterrenburg is gevoelig voor wateroverlast.

Door de harde rivierklei kan neerslag niet door de bodem dringen. De warmere zomers en extreme piekbuien verslechteren de waterkwaliteit.’

Met een duiker in de Zeedijk verderop willen gemeente en waterschap voor een betere doorstroming zorgen. Een afsluiter in een bestaande duiker in de dijk ernaast moet het regenwater versneld afvoeren. De ‘Waterkraan’ heet het project. Een deel van de voetbalvelden aan de noordkant maakt plaats voor een park. Vanuit de Vogelbuurt komt een groen, schaduwrijk wandelpad ernaartoe. De wijk met veel sociale woningbouw heeft weinig groen. ‘Hier kan het in de zomer snikheet zijn. We gaan dan ook bomen planten en de corporatie-

Groen werkt in de zomer als een airco woningen kunnen een groene gevel krijgen’, wijst Kelder. Groen werkt in de zomer als een airco. De bewoners krijgen meer mogelijkheden voor gezonde recreatie en het vergroot de biodiversiteit. ‘De klimaatverandering opvangen is dan wel het leidend thema hier, maar er liggen veel meer kansen, van meer groen vanaf de voordeur tot een gezonde woon- en leefomgeving voor mensen.’ Het smeden van de verdere plannen voor het gebied krijgt de komende maanden vorm.

lopende kades in het historische havengebied. Met vloedborden en zware zandzakken probeerden bewoners hun souterrain droog te houden.

De stad water- én hitteproof maken is een in omvang groeiende uitdaging, weet Kelder. De aanpak van de klimaatproblemen wordt nu nog met nationale en Europese subsidies ondersteund, maar vergt steeds meer investeringen.

Het is de hoogste tijd, vindt Kelder, goed in beeld te krijgen welke investering er nodig is om de groen-blauwe stad te helpen realiseren. ‘We geven al veel uit aan klimaatadaptatie, maar dat geld zit nu verstopt in versnipperde budgetten, zoals het riool- en wegonderhoud. Dat is toch raar? Het is onze bedoeling de benodigde middelen voor deze transitie expliciet inzichtelijk te maken.’

Sint Elisabethsvloed De strijd tegen het water zit de Dordtenaren in de genen, al sinds de Sint Elisabethsvloed, in 2021 zeshonderd jaar geleden. Vorige maand nog zorgden zuidwesterstorm Ciara, springtij en overvolle rivieren opnieuw voor onder-

Droogte voorkomen Ook voor Enschede is de aanleg van meer waterbergend vermogen ‘zeer urgent’, zegt wethouder Jurgen van Houdt (ChristenUnie). ‘We hebben steeds meer last van overmatige regenval.’ Enschede heeft niet de grachten van

6 maart 2020

LTR_P027_LTR-TSVNG-04-2020 27

2-3-2020 18:00:23

28

Enschede: wateroverlast in de omgeving van de Stadsbeek in 2013, rechts werkzaamheden aan de Stadsbeek (foto's: gemeente Enschede)

Amsterdam en er stroomt niet, zoals in Dordrecht, een grote rivier langs. De stad ligt op een stuwwal en heeft een hoogteverschil van zo’n veertig meter.

Juist dat verklaart de wateroverlast bij piekbuien. Infiltratie van hemelwater is lastig omdat in de ondergrond van de stuwwal ondoorlatende leemlagen voorkomen. ‘Onze ligging dwingt ons tot actie om de waterhuishouding onder controle te krijgen. Niet alleen om wateroverlast maar ook om droogte te voorkomen.’

Grondwaterproblemen Er lopen flink wat adaptatieprojecten.

In de binnenstad zijn wadi’s aangelegd en een ondergrondse waterberging ter grootte van drie olympische zwembaden (7 miljoen liter). Ook pakt Enschede het herstel van vroegere waterlopen op. Zo wordt de Stadsbeek vanuit de westkant van de stad doorgetrokken richting het centrum.

‘Zonder geld kun je niets doen’ De gemeente legt de beek niet alleen aan om regenwater in de lager gelegen wijken Pathmos en Stadsveld op te vangen, maar ook om de grondwaterproblemen te verminderen. In straten met een zeer hoge grondwaterstand wordt drainage aangelegd die aansluit op de Stadsbeek. Dit systeem moet het grondwaterpeil verlagen wanneer dat te hoog is, en bij een lage grondwaterstand juist hemelwater infiltreren tegen de verdroging. In de overige straten gaat de aanleg van dit systeem hand in hand met de rioolvernieuwing. Het vijf jaar durende project wordt in 2021 afgerond.

‘Door het water weer zichtbaar te

maken, maken we onze stad mooier.

Ook onze inwoners voelen dat de kwaliteit van hun leefomgeving toeneemt’, zegt Van Houdt.

Regenpijpen afkoppelen Inwoners erbij betrekken is essentieel, benadrukt de wethouder. ‘We zien dat onze aanpak wijken in beweging weet te krijgen. Dat gaat niet vanzelf, dat vraagt om een nieuwe en intensieve wijze van participatie. De inspraak van bewoners bij wateroverlast is het vertrekpunt geweest voor een breder gesprek over hun wensen. Maar met maatregelen in de openbare ruimte zijn we er nog niet. De neerslag valt voor bijna zeventig procent op particulier terrein. Als daar niets gebeurt, blijft het voor ons dweilen met de kraan open.’

Met een uitgebreide communicatiecampagne wil Van Houdt de bewoners van de desbetreffende wijken stimuleren hun stoeptegels in te ruilen voor groen,

6 maart 2020

LTR_P028_LTR-TSVNG-04-2020 28

2-3-2020 18:00:25

29

Casus

‘We zien dat onze aanpak wijken in beweging weet te krijgen’

regenwatervijvers en groene daken aan te leggen of hun regenpijpen van de riolering af te koppelen.

Schouderklopje De hamvraag blijft hoe je als gemeente zo’n kostbare operatie financiert. Evenals Dordrecht kreeg Enschede uit dezelfde rijkspot een subsidie van in dit geval 1,3 miljoen euro om de aanleg van de Stadsbeek versneld uit te voeren. ‘Zonder geld kun je niets doen, dus zo’n subsidie is erg welkom’, zegt Van Houdt.

‘En er spreekt immateriële waardering uit. Ik zie dit als een schouderklopje vanuit Den Haag dat we hier state of the art bezig zijn.’

Naast deze subsidie en onder meer

bijdragen van het waterschap en de provincie wordt de aanleg van projecten voor klimaatadaptatie grotendeels betaald vanuit het gemeentelijk rioleringsplan. ‘Regenwater is de aanleiding om aan de slag te gaan, maar we zien dat andere disciplines en partijen dan meeliften, van de stadsverwarming tot de aanleg van fietspaden. Omgekeerd komt het voor dat de wateropgave weer profiteert van werkzaamheden van andere disciplines of partijen. We kijken altijd naar de synergie met andere maatregelen en ambities. We zetten niet alleen in op aanpak van de wateroverlast, maar ook op het beperken van hittestress en droogte, het vergroten van biodiversiteit en het verbeteren van de verkeersveiligheid, kort-

om op een betere leefbaarheid in de stad.

Ook onderzoeken we hoe we dit met onze opgave voor de energietransitie kunnen combineren.’

Enschede heeft de versnipperde uitvoeringsbudgetten samengebracht, aldus Van Houdt. De noodzaak van een aparte ‘klimaatbegroting’ waarin alle uitgaven inzichtelijk worden gemaakt – het pleidooi van Kelder in Dordrecht – ziet hij minder zitten. ‘Door zo’n specifieke naam te geven aan een begroting zou je tegenstellingen kunnen creëren. Inderdaad gaat het om een grote en urgente opgave, maar er liggen in de stad nog veel meer uitdagingen. Waar het om gaat is geld zo slim mogelijk in te zetten, niet W waar het vandaan komt.’

‘Door het water weer zichtbaar te maken, maken we onze stad mooier’ 6 maart 2020

LTR_P029_LTR-TSVNG-04-2020 29

2-3-2020 18:00:31

3030

Interview Hoogleraar David Smeulders

Tekst: Marten Muskee

Gasvrije woningen, meer CO2-uitstoot Door de snelheid waarmee de overheid de gebouwde omgeving van het gas wil afkoppelen en elektrificeren, neemt de CO2-uitstoot in de komende jaren alleen maar toe. En dat was nu juist niet de bedoeling. Hoogleraar Energy Technology David Smeulders (TU Eindhoven) ziet liever een nationaal isolatieprogramma met een langzamere uitfasering van het gebruik van aardgas. Dat zet veel meer zoden aan de dijk.

A

ardgas blijft voorlopig hard nodig om in de Nederlandse energiebehoefte te voorzien, daar heeft David Smeulders geen ingewikkelde rekenmethodes voor nodig. De snelheid van elektrificeren ligt te hoog, wind- en zonne-energie voorzien nog lang niet in de behoefte.

Zijn advies: zorg eerst voor voldoende opwekking en opslagcapaciteit van duurzame energie, en maak tot die tijd gebruik van aardgas, want dat geldt als meest schone fossiele brandstof. Dat gas komt niet langer uit Groningen, maar van de gasvelden op de Noordzee of wordt geïmporteerd.

De huidige 9 gigawatt aan gascentrales zal gezien de energietransitie groeien naar 25 gigawatt in 2050. Dat heeft onder meer te maken met de sluiting van kolencentrales. De ombouw van kolencentrales naar biomassacentrales zorgt eveneens voor een grotere uitstoot van CO2. ‘Een CO2-snuffelaar ziet echt geen verschil tussen een opgestookte boomstam of kolenbriket. En het hoofddoel is nog steeds 95 procent CO2-

reductie ten opzichte van de emissies in 1990’, zegt Smeulders.

Slechts een vijfde deel Smeulders onderzoekt aan de TU Eindhoven systemen om duurzame energie op te wekken en op te slaan. Vooral de opslag van groene energie vormt een van de grootste uitdagingen na 2030. De grootste uitdaging tot die tijd is te zorgen voor voldoende groene energie.

‘We zitten nu op 10 procent groene stroom in Nederland, zonder biomassa, maar omdat stroom slechts een vijfde deel van ons totale energieverbruik uitmaakt, is 98 procent gewoon fossiel. In de komende jaren wordt veel geïnvesteerd in groene stroomvoorziening. Als

Waar halen we al die biomassa vandaan?

alles wordt uitgevoerd zoals gepland, dan komt het percentage groene energie in 2030 in het meest optimistische scenario uit op ongeveer 15; 85 procent komt dan nog steeds gewoon van fossiele brandstoffen, zo simpel ligt het.’

Gemeenten moeten een Regionale Energiestrategie (RES) optuigen. Ze kijken daarbij zeker naar de mogelijkheden van een warmtenet. Dat is volgens Smeulders niet meer dan een transportsysteem. De grote vraag is waar de warmte vandaan moet komen, zeker wanneer een gemeente niet bij een industriegebied ligt waar restwarmte aanwezig is. Zo voorziet de kolengestookte Amercentrale 40.000 woningen van warmte. ‘Kolencentrales moeten echter dicht en gebruiken biomassa als reddingsboei. Volgens de politiek hoeft de CO2 die daarbij vrijkomt niet te worden meegeteld, omdat dat nu eenmaal zo op Europees niveau is afgesproken.’

Verkeerde been Gemeenten focussen zich dan ook op kleine lokale biomassacentrales, die worden gesubsidieerd en niet meetellen

6 maart 2020

LTR_P030_LTR-TSVNG-04-2020 30

2-3-2020 18:01:15

31

‘Uiteindelijk stoot een gemeente twee keer zoveel CO2 uit met een kleine biomassacentrale.’ (foto: Koen Verheijden/HH)

in de CO2-uitstoot. Maar volgens Smeulders worden ze daarmee op het verkeerde been gezet. Er bestaan plannen voor de bouw van honderden kleine biomassacentrales. ‘Dat is het slechtste wat je kunt doen. Kleine centrales zijn niet goed uit te filteren. Er komen meer fijnstof, stikstofoxides en CO2 in de lucht, veel meer dan uit kolencentrales.

Dus uiteindelijk stoot een gemeente twee keer zoveel CO2 uit met een kleine biomassacentrale, dan toen de wijken nog aan het gas zaten. En waar halen we al die biomassa vandaan?’

Het plaatsen van een elektrische ketel is het domste wat je kunt doen

Een groot deel van de politiek speelt zich af in de papieren werkelijkheid, zegt Smeulders. ‘Daar wringt het ook tussen politiek en wetenschap. Het gevaar bestaat dat de RES ook een papieren werkelijkheid wordt, die niets meer met CO2-reductie te maken heeft. De RES is straks fantastisch ingevuld, terwijl de uitstoot hoger is. De politiek

is tevreden, maar het klimaat gaat er niet op vooruit.’

Ook Smeulders vindt dat Nederland af moet van de fossiele brandstof, maar heeft bedenkingen bij het tempo waarin dit gebeurt. De oplossing wordt gezocht in elektrificering, maar het plaatsen van een elektrische ketel is het domste wat je kunt doen, zegt hij. ‘De uitstoot die je

niet langer in het huishouden hebt, komt uit de gasketel in de centrale. Die zet gas om in elektriciteit en dat moet naar de woning getransporteerd worden. Dat betekent een rendementsverlies van 50 procent terwijl een cvketel een rendement van 100 procent heeft. Ik kijk nu alleen naar droge cijfers, maar er speelt meer.’

Langer aan het gas Smeulders doelt op het Groninger gasveld en de discussie om zo snel mogelijk van fossiele brandstof af te gaan, zonder dat men zich realiseert hoe moeilijk dat is. Aan de klimaattafel voor de gebouwde omgeving, basisonderdeel voor het Klimaatakkoord, zaten geen individuele bewoners aan tafel, wel de goed georganiseerde industrie – en die heeft de belangen het best behartigd.

De overheid wil nu snelle stappen maken bij de individuele huishoudens.

‘Draai dat om en leg inwoners uit dat je

6 maart 2020

LTR_P031_LTR-TSVNG-04-2020 31

2-3-2020 18:01:21

32 ‘We kunnen de kolencentrale bij de Eemshaven langer openhouden door de CO2 af te vangen en te injecteren in de lege gasvelden

als gemeente nog wat langer aan het gas blijft, omdat het doel uiteindelijk is CO2 te besparen. Vertel dat dit mogelijk op een andere manier gaat gebeuren.

Dat past moeilijk in een politieke cyclus van 4 jaar, energiesystemen hebben een cyclus van 50 jaar. Gemeenten beroepen zich op de afspraken die samen zijn gemaakt. Onderbouw de discussie echter met cijfers en kijk dan wat verstandig is om te doen. Ja, een gemeente met veel nieuwbouw en veel restwarmte moet natuurlijk meteen aan de slag, maar gasloos worden is geen doel op zichzelf.’

Smeulders stelt voor aan de slag te gaan met een nationaal isolatieprogramma waarin inwoners veel meer subsidie krijgen. Het isoleren van 7,7 miljoen woningen levert een CO2-reductie op van 50 procent. Hij weet ook waar de miljarden liggen die daarvoor nodig zijn.

‘Schaf de subsidie op biomassa af. Zet de 11,4 miljard die daarnaartoe gaat in voor het nationaal isolatieprogramma. Zo winnen we tijd om goed naar de alternatieven te kijken. Misschien is het straks interessanter om waterstof door de bestaande gasleidingen te pompen. Alle ballen worden op elektriciteit gezet en bewoners moeten van het gas af. Dat vind ik controversiële politiek die niks bijdraagt aan het verminderen van de CO2-uitstoot.’

Smeulders staat niet alleen in zijn visie.

Diverse wetenschappers laten een vergelijkbaar geluid horen, zoals de hoogleraren Richard van de Sanden, Machiel Mulder, Ad van Wijk en Fokko Mulder.

Importeren Volgens de energieprofessor kunnen we gas blijven gebruiken uit de kleinere

velden op de Noordzee, of door het te importeren. ‘Nu kun je zeggen dat de CO2-footprint voor gas groter is in bijvoorbeeld Rusland, maar dat geldt ook voor kolen en biomassa die we uit het buitenland halen. Maak daarom Europese afspraken en sluit de meest vervuilende kolencentrales.’

Nederland heeft de schoonste kolencentrales, zoals die in de Eemshaven die de overheid wil sluiten. ‘Om de energieproblemen daadwerkelijk op te lossen is Europa nodig. CO2 houdt zich niet aan grenzen.’ In dat verband ziet Smeulders de EU liever weer omgevormd worden tot de EEG, de Europese Energiegemeenschap.

Intussen doet de wetenschap veelbelovend onderzoek naar de productie van zonnegas op de langere termijn, een proces waarbij met CO2 en de zon gas wordt gemaakt.

Prima handvat Het Planbureau voor de Leefomgeving helpt gemeenten bij hun aanpak van de energietransitie. Het PBL biedt daarbij acht opties, gekwalificeerd naar het aantal euro’s dat een maatregel kost om één ton CO2-emissie te besparen. Volgens Smeulders een prima handvat om keuzes mee te maken.

De allergoedkoopste optie blijkt het omzetten van een kolencentrale naar

Controversiële politiek die niks bijdraagt aan het verminderen van de uitstoot Kijkend naar de alternatieven om woningen te verwarmen, is Smeulders tegen de warmtepomp. Die maakt vooralsnog te veel lawaai. Er liggen mogelijkheden in PVT-panelen die zowel stroom als warmte opwekken en ook warmtenetten bieden mogelijkheden, maar dan niet gevoed door biomassacentrales.

Kernenergie biedt geen oplossing, meent hij. Het is wel heel schoon, maar van alle vormen van energie ook de duurste. Verder zet Smeulders in op de toekomstige toepassing van waterstof.

gas. Dat kost bijna niks en kan heel snel want die zijn al voorbereid. Het scheelt 50 procent aan uitstoot. Op de tweede plaats staat het afvangen en opslaan van CO2 van kolencentrales, dat kost 75 euro per ton afgevangen CO2. Andere opties komen allemaal zo rond de 400 euro per ton uit.

Smeulders: ‘We kunnen de kolencentrale bij de Eemshaven langer openhouden door de CO2 af te vangen en te injecteren in de lege gasvelden. Als we jaarlijks 20 procent van totale uitstoot opvangen, kunnen we 40 jaar vooruit om alles

6 maart 2020

LTR_P032_LTR-TSVNG-04-2020 32

2-3-2020 18:01:22

33

Interview

onder de grond te stoppen waar eerst het gas zat. Dat is relatief goedkoop, dus waar wachten we op?’

Verkeerde beslissingen In heel Europa investeren landen in gasinfrastructuur, terwijl Nederland wil afkoppelen. Daarbij richt de overheid zich op de totale gebouwde omgeving.

De individuele woningen als onderdeel daarvan zijn verantwoordelijk voor 17 megaton CO2-uitstoot tegen een totale emissie van 200 megaton. ‘Woningen zitten daarmee ruim onder de 10 procent. Daar focust de overheid op en neemt verkeerde beslissingen.’

Hij trekt de vergelijking door naar Schiphol, verantwoordelijk voor 13,1 megaton uitstoot. ‘Dat is in dezelfde orde van grootte als onze huishoudens, en toch wordt het vliegverkeer niet belast. Voer zo snel mogelijk een vliegtax in, van 100 euro per kaartje bijvoorbeeld om impact te maken. Dan vliegen mensen niet meer voor 30 euro naar Barcelona en is Lelystad Airport niet nodig. Je kunt niet tegen inwoners zeggen dat ze van het gas af moeten en tegelijkertijd Schiphol uitbreiden. Dat is niet netjes en niet eerlijk.’

‘Niet eens met de liefdesverklaring aan aardgas’ De Rotterdamse wethouder Arno Bonte vindt David Smeulders eigenlijk te negatief over de mogelijkheden om van het gas af te gaan. Bonte is in de havenstad verantwoordelijk voor de energietransitie, en ziet wel degelijk legio mogelijkheden om in dertig jaar duurzaam van het gas te gaan en de uitstoot van CO2 te verminderen.

Smeulders stelt in het interview met VNG Magazine dat er te snel van het gas wordt afgeschakeld, terwijl er nog niet genoeg duurzame alternatieven beschikbaar zijn.

De alternatieven die er wél zijn, waaronder biomassa, zijn uiteindelijk vervuilender. Het gebruik van aardgas is dan tot nog toe de beste optie, zegt Smeulders.

‘Met de liefdesverklaring van Smeulders aan het aardgas ben ik het niet eens’, zegt wethouder Arno Bonte (GroenLinks) van Rotterdam. ‘In onze plannen hebben we opgenomen dat we het gebruik van gas de komende dertig jaar gaan uitfaseren.

Daar nemen we de tijd voor en dat doen we in goed overleg met onze inwoners, wijk voor wijk. In 2050 willen we dan klimaatneutraal zijn en geen CO2 meer uitstoten.’

‘Smeulders doet alsof er maar één alternatief is, biomassa. In Rotterdam hebben we een veel duurzamer alternatief’, zegt Bonte, die zijn gemeente als voorbeeld voor heel Nederland ziet. ‘We richten ons op het gebruik van de restwarmte die vrijkomt in de industrie. Dat opgewarmde koelwater is in grote hoeveelheden aanwezig, maar spoelen we nu ongebruikt de Noordzee in. Als we dat goed benut-

ten, is het effect op de CO2-reductie heel groot.’

Warmterotonde Rotterdam werkt samen met omliggende gemeenten in de Regionale Energiestrategie aan de aanleg van een warmterotonde, waarbij de warmte uit de haven in grote delen van Zuid-Holland kan worden verspreid – ‘tot Den Haag en Leiden aan toe’. ‘Dat is een heel goede manier om woningen te verwarmen, en veel kostenefficiënter ook.

Daarmee heb je al 20 procent van de Nederlandse woningen van duurzame warmte voorzien.’

Ook voor de opwekking van elektriciteit zijn er goede alternatieven, zegt Bonte. ‘Rotterdam is de plattedakenhoofdstad van Nederland, 70 procent van onze daken is geschikt voor zonne-energie. We hebben daarom een programma om zo veel mogelijk daken van zonnepanelen te voorzien. En om de haven en de industrie te verduurzamen, zetten we fors in op energie van zee. General Electrics heeft hier in de haven een testopstelling met de grootste windmolen ter wereld. Die is 260 meter hoog. Als die goed door de test komt, en daar lijkt het op, dan kunnen die 12 megawatt opwekken. We hebben ongeveer duizend van die windmolens nodig om de industrie van groene stroom te voorzien en volledig CO2-neutraal te maken.’

Bonte is het wel eens met Smeulders’ pleidooi voor een nationaal isolatieplan.

‘Daar ben ik hartstikke voor. In Rotterdam zetten we ook fors in op isoleren. Maar alle steun van de rijksoverheid is welkom, want als je meer kunt isoleren, heb je minder W energie nodig.’ (RvdD)

Foto: Casper Rila/500WATT

Keurslijf Smeulders kan zich de problemen van lokale politici goed voorstellen, want die zitten in het keurslijf van de gemaakte afspraken. ‘Ik wens ze politieke moed toe om daaruit te breken. Niet door tegen te stribbelen, maar door mee te stribbelen.’

Dat bekent in de goede richting meebewegen, maar wel met een eigen invulling. De acht scenario’s van het PBL bieden daar goede aanknopingspunten voor. ‘Maak een transitieplan waarbij je gasloos zo lang mogelijk uitstelt en begin intussen wel met maatregelen om daarnaartoe te werken. Zoek lokaal naar de mogelijkheden, want die zijn er genoeg. Denk aan aardwarmte, thermische energie uit oppervlaktewater of uit het riool of uit een damwand. Daarmee onttrek je warmte uit de waterlopen die je dan gebruikt om huizen te W verwarmen.’

Reactie wethouder Arno Bonte

6 maart 2020

LTR_P033_LTR-TSVNG-04-2020 33

2-3-2020 18:01:24

34

Pieter Heiliegers burgemeester van Uithoorn

Ode aan de evolutie Al het leven is opgebouwd uit atomen.

Kunstenaar Pieter Kortekaas haalde er zijn inspiratie uit voor de sculptuur met pionnen die prominent bij het gemeentehuis van Uithoorn is opgesteld. Burgemeester Pieter Heiliegers van Uithoorn

ziet het dagelijks, en soms staat hij er wat langer bij stil. ‘Ik denk dan vaak aan hoe het leven op aarde is geëvolueerd.

We zijn een heel klein speldenknopje in de tijd. Dat geeft me een nietig en onderdanig gevoel. We moeten wat maken van het leven, en goed met elkaar omgaan.’

Kunst is belangrijk voor de burgemeester. Kunstenaars willen wat vertellen.

‘Niet met letters, maar met beeld. Ik heb

een bèta-achtergrond, en beelden zeggen mij veel meer dan woorden.’

Ook voor de samenleving is kunst belangrijk. Heiliegers is een warm pleitbezorger van kunst in de openbare ruimte. ‘Kunst kan je verblijden en tot nadenken zetten. Dat stimuleert je creativiteit en het vormt je als mens. En kunst in de openbare ruimte is herkenbaar voor de buurt. Ik vind daarom dat de overheid een rol moet hebben in het

6 maart 2020

LTR_P034_LTR-TSVNG-04-2020 34

2-3-2020 18:02:03

35

Sculptuur met pionnen

BuitenBeeld

Pieter Kortekaas, Uithoorn

domein van kunst en cultuur. Wij gaan in Uithoorn zelf meer doen met onze beelden: sommige zijn overwoekerd door groen, andere staan niet op een goede plek, soms staan er heel veel beelden op een paar honderd meter. We zijn hier met de gemeenteraad over in gesprek.’

De sculptuur van Kortekaas is geplaatst aan een uitloper van het Zijdelmeer. ‘Iedere dag zie ik weer wat nieuws,’ zegt

Heiliegers. ‘De zon staat nu nog heel laag. Vanochtend zag ik dat er een heel lange gloed over het beeld hing, je zag de weerkaatsing ervan in het meer. Daar houd ik van. En ik vind het mooi om te zien dat mensen die in het gemeentehuis in het huwelijk treden, bij het beeld op de foto gaan. Het straalt saamhorigW heid uit.’ (RvdD)

Alle afleveringen van BuitenBeeld zijn te vinden op vng.nl/buitenbeeld

Foto: Martine Sprangers

6 maart 2020

LTR_P035_LTR-TSVNG-04-2020 35

2-3-2020 18:02:05

36

OPINIE Betoog

Pieter Norder Griffier van Het Hogeland

Meer ondersteuning?

Raad is aan zet!

Als gemeenteraden meer ondersteuning nodig hebben, dan kunnen ze dat zelf regelen, schrijft griffier Pieter Norder van Het Hogeland. Er zijn mogelijkheden genoeg.

‘Gemeenteraden hebben meer behoefte aan ondersteuning’, zo concludeerde onderzoeksbureau Berenschot onlangs.

De roep om meer ondersteuning is niet nieuw. Eerder, in 2016, heeft de VNG Denktank, onder leiding van Kajsa Ollongren (destijds nog wethouder in Amsterdam) betoogd dat raadsleden veertien jaar na de dualiseringsoperatie meer ondersteuning verdienen.

Raadsleden hebben dus niet alleen ‘behoefte’ aan meer ondersteuning, maar ze ‘verdienen’ het ook.

‘Appeltje-eitje’ zou je denken. Blijkbaar is dat te gemakkelijk gedacht. Waar komt de roep om meer ondersteuning vandaan?

Deze behoefte heeft niet te maken met een gebrek aan ondersteuningsmogelijkheden. Deze zijn ruimhartig voorradig en breed geschakeerd. Zo blijkt ook uit de kloeke bijlage van het rapport van Berenschot. Het is dus in ieder geval niet een kwestie van (nog) meer nieuwe mogelijkheden. Waar komt de roep dan wel vandaan?

Berenschot stelt onder meer ‘dat de raad onbekend is met de mogelijkheden voor ondersteuning’. Dat moet en kan dus beter. De griffie(r) kan daarbij helpen door de raad – nog meer – op de mogelijkheden te wijzen en dit vooral blijvend te doen. De kracht zit in de herhaling. Bewustwording en verduidelijking van de mogelijkheden vormen de kern van de boodschap.

Eigen ondersteuning Onbetwist is dat de raad zelf over zijn eigen ondersteuning gaat. De raad is zelf aan zet. Kijk wat je nodig hebt aan ondersteuning, leg deze vraag ‘klip-enklaar’ op tafel en wees daar niet terughoudend of bescheiden in.

Hier ligt een mooie uitdading voor de politieke partijen bij de rekrutering.

Zoek raadsleden die (durven te) vragen om ondersteuning. Los daarvan spelen de partijen een voorname rol bij het opleiden, begeleiden en ondersteunen van de raadsleden via de partijlijn en eigen instituties.

De griffie(r) kan de raad begeleiden in de zoektocht naar meer ondersteuning. Zorg voor een goede uitleg van de bestaande mogelijkheden en het brede aanbod, bijvoorbeeld in de vorm van een eigen instrumentenwijzer voor de raad, waarbij het perspectief van het raadslid centraal staat.

Het ministerie van BZK en andere relevante spelers in het veld, onder andere

de VNG en Raadslid.nu, hebben de aflopen periode uitgepakt met een uitgebreid en divers ondersteuningsaanbod voor raadsleden. Stimuleer de raad hiervan gebruik te maken, bijvoorbeeld de digitale leeromgeving voor raadsleden.

Contactmomenten Regel formele en informele contactmomenten tussen raadsleden en ambtenaren. Niet alleen in het kader van het vierjaarlijkse inwerkprogramma voor de raad, maar permanent gedurende de zittingsperiode. Sinds de invoering van het dualisme lijkt er iets van een ‘koudwatervrees’ te zijn ontstaan voor onderlinge contacten: een verbod op contact.

Ten onrechte. Haal onnodige drempels weg. Van politici en ambtenaren mag je verwachten dat de scheidslijn tussen enerzijds feitelijke informatie en anderzijds meer politiek getinte informatie wordt bewaakt.

Het ondersteunen van raadsleden is overigens niet voorbehouden aan de griffie(r). De raad en alle raadsleden kunnen ook ambtelijke bijstand vragen.

Dat is verankerd in de wet en verder

De inwoners verdienen een robuuste en goed functionerende gemeenteraad

6 maart 2020

LTR_P036_LTR-TSVNG-04-2020 36

2-3-2020 18:02:22

37 OPINIE

Column

Marleen Stikker directeur van Waag en oprichter van De Digitale Stad

@marleenstikker

Gezonde achterdocht

uitgewerkt in de verordening op de ambtelijke bijstand.

Financiële ondersteuning Ook is wettelijk geregeld dat in de raad vertegenwoordigende groeperingen (lees: fracties) recht hebben op financiële ondersteuning. De raad is verplicht daarvoor een verordening vast te stellen. Hier komt de bescheidenheid van de raad voor wat betreft de eigen ondersteuning om de hoek kijken. De ondersteuning wordt sober verordonneerd. Mijn beeld is dat de beschikbare budgetten zelden helemaal worden aangewend.

De crux van mijn betoog is dat er voldoende ondersteuningsmogelijkheden voorhanden zijn en dat het vooral een kwestie is van aanboren, vragen en regelen. De raad is daarbij aan zet. Gun jezelf als raad een passende ondersteuning. Dat doe je niet alleen voor je zelf.

Het college en, nog veel belangrijker, de inwoners verdienen een robuuste en goed functionerende raad. Als griffier probeer ik hier een steentje aan bij te dragen door deze boodschap te pas (en W soms te onpas) uit de dragen.

Schrijf ook een betoog voor VNG Magazine redactie@vngmagazine.nl

‘Zeg niet “technologie is niet neutraal”, maar zeg: “de technologie die we hebben is een afgeleide van machtsverhoudingen – net als de invloed die ze heeft”.’

Aldus tech-criticus Evgeny Morozov, die in een recente tweet nog even de puntjes op de i zette. Als we over technologie spreken, moeten we ons afvragen van wie de technologie is, waartoe de technologie is ontwikkeld en wie er voordeel aan heeft.

Het is een gezonde achterdocht die merkwaardigerwijs vrijwel ontbreekt in het politieke en maatschappelijke debat. Voetstoots wordt ervan uitgegaan dat technologie noodzakelijk en onvermijdelijk is, alsof het een natuurkracht is die over ons heen dendert. Of, de dramatische variant, dat de mensheid alleen kan overleven door op te gaan in een grote cloud, samen te smelten met kunstmatige intelligentie (AI) en door in een continue verbinding te staan met 4G, 5G en nog snellere netwerken.

In werkelijkheid wordt technologie ontworpen en draagt het de maatschappelijke en culturele waarden van de ontwerpers, de opdrachtgevers en de eigenaren. Technologie weerspiegelt belangen en verlangens en legt een wereldbeeld bloot.

De gedachte dat technologie noodzakelijk is, en dat bijvoorbeeld datagedreven beleid superieur zou zijn aan gewoon beleid, is zo dominant dat het alle kritische reflectie monddood maakt.

Zo kunnen gemeenten op dit moment niet eens de vraag stellen of 5G wel noodzakelijk is; of het energiebeslag wel evenredig is met wat het op zou moeten leveren, en of de mogelijke gezondheidsrisico’s wel in kaart zijn gebracht.

Kritische bevraging is cruciaal om de

machtsongelijkheid die door technologie kan ontstaan voor te zijn en de vooringenomenheid bloot te leggen.

Kritisch betekent niet dat je met een aluminium hoedje tegen technologie ageert, maar dat je valse en terechte claims van elkaar onderscheidt; dat je de vraag kunt beantwoorden in wiens belang de technologie wordt ontwikkeld, en of de effecten wenselijk zijn.

Technologie kan bijdragen aan het oplossen van vraagstukken, maar is ook de bron voor veel problemen: in handen van verkeerde partijen leidt het tot verlies van soevereiniteit en tast het fundamentele democratische waarden aan.

Kritische bevraging is cruciaal om machtsongelijkheid bloot te leggen Neem de investeringen in AI. Als voor elke miljoen euro die daar nu in geïnvesteerd wordt door het bedrijfsleven, een miljoen aan AI besteed kan worden door vakbonden, consumentenorganisaties, burgerbewegingen en onderzoeksjournalisten, zouden de CEO’s dan nog steeds zo enthousiast zijn over de mogelijkheden? Als we een nationale AI-strategie ontwikkelen, moeten we er dan niet voor zorgen dat deze volledig in lijn is met onze publieke waarden, en dat de samenleving aan de tekentafel staat? We kunnen het ons niet permitteren dat de machtsbalans tussen big tech en onze rechtsorde nog verder wordt W verstoord.

6 maart 2020

LTR_P037_LTR-TSVNG-04-2020 37

2-3-2020 18:02:23

38

TOTSLOT SLOT TOT Personalia

redactie@vngmagazine.nl

www.vng.nl/personalia

Sicko Heldoorn (PvdA) is per 2 maart benoemd tot waarnemend burgemeester van Waterland. Hij vervangt daar Luzette Kroon, die sinds 4 februari dijkgraaf van Wetterskip Fryslân is. Heldoorn was eerder burgemeester van Opsterland (2002-2007) en Assen (2007-2013). Daarna was hij waarnemend burgemeester van Dantumadiel (2014-2017) en Huizen (2018-2019).

Gemeenten X Burgemeester Bert Wassink verlaat Terschelling. Hij

wordt binnenkort wethouder in Leeuwarden. Wassink is sinds 2015 burgemeester van het Waddeneiland. Begin

Advertentie

Waarmee verbreedt u uw vakkennis dit jaar?

Masterclass Verwerven van Omgevingswetsoftware 10 maart | Utrecht

Masterclasses over de Omgevingswet voor dienstenleveranciers 13 maart | Utrecht

Leertraject Onderwijs 2020 17 maart | Utrecht

Cursus gemeentefinanciën voor niet-financiële ambtenaren 19 maart | Utrecht

Masterclass bestuursadviseur in een sterk veranderende omgeving 24 maart | Utrecht

Masterclass effectief regisseren 26 maart | Utrecht

Inschrijven of meer info?

Tjeerd van der Zwan blijft voorlopig nog burgemeester van Heerenveen. De gemeenteraad heeft besloten hem voor te dragen voor een nieuwe ambtstermijn van zes jaar.

Van der Zwan is sinds juni 2011 burgemeester van Heerenveen. Daarvoor was hij burgemeester van Achtkarspelen en wethouder in Lelystad. De bestuurlijke loopbaan van de PvdA’er begon in 1990 toen hij werd gekozen in de gemeenteraad van Lelystad.

januari maakte Wassink al bekend dat hij geen tweede termijn ambieerde, maar in januari 2021 zou afzwaaien, maar hij vertrekt nu toch eerder. Wassink (GroenLinks) was eerder wethouder en raadslid in Aa en Hunze en gemeentesecretaris in Veendam. Hij volgt in Leeuwarden Herwil van Gelder (PAL GroenLinks) op, die eind januari opstapte na kritiek op zijn plannen voor de Wmo. X De gemeenteraad van Hoeksche Waard heeft Bram van Hemmen aanbevolen als nieuwe burgemeester. De CDA’er is nu nog burgemeester van Sliedrecht. Eerder was hij lid van het dagelijks bestuur van de voormalige Rotterdamse deelgemeente IJsselmonde. Hij wordt op 31 maart geïnstalleerd en is dan de eerste kroonbenoemde burgemeester van de fusiegemeente die op 1 januari 2019 ontstond door een samengaan van Binnenmaas, Cromstrijen, Korendijk, Oud-Beijerland en Strijen. Het burgemeesterschap van Hoeksche Waard is nu nog in handen van waarnemend burgemeester Jan Pieter Lokker (CDA). Hij is de derde waarnemer sinds

1 januari 2019, na Govert Veldhuijzen (CDA) en Peter van der Velden (PvdA).

X Jeroen Nobel (PvdA) blijft nog zeker een halfjaar waarnemend burgemeester van Den Helder. Voor de opvolging van Koen Schuiling (VVD), die sinds 1 oktober 2019 burgemeester van Groningen is, hebben zich onvoldoende kandidaten gemeld. De commissaris van de Koning in Noord-Holland heeft daarom de benoemingsprocedure stopgezet.

Pas in het najaar van 2020 wordt de vacature opnieuw opengesteld. Tot die tijd blijft Nobel, die eerder waarnemend burgemeester was van Aalsmeer (20152019) en wethouder van Haarlemmermeer (20062014), de zaken waarnemen.

X Gemeentesecretaris Else Ruizeveld de Winter van Eemnes wordt per 1 april tijdelijk fulltime algemeen directeur van de BEL Combinatie, het samenwerkingsverband van Blaricum, Eemnes en Laren. Ze maakte al deel uit van de driekoppige directie, maar na het vertrek van de gemeentesecretarissen van Laren en Blaricum focust ze nu op het

6 maart 2020

LTR_P038_LTR-TSVNG-04-2020 38

2-3-2020 18:02:57

3939 TOT SLOT TOT SLOT

Personalia directeurschap. Eemnes gaat extern een waarnemend gemeentesecretaris werven.

X Gemeentesecretaris Michiel van Kruijsbergen van Woerden begint 14 april als directeur Brandweer in de Veiligheidsregio RotterdamRijnmond. Van Kruijsbergen begon in 2015 in Woerden, eerder was hij onder meer gemeentesecretaris van Leerdam en Bernisse. Daarvoor werkte hij als adviseur en projectleider bij het Havenbedrijf Rotterdam, Rijkswaterstaat en de gemeente Rotterdam.

X Roelof van Netten wordt per 1 mei de nieuwe gemeentesecretaris van De Bilt. Hij is nu nog gemeentesecretaris in Papendrecht, waar hij sinds november 2015 in functie is. Daarvoor was Van Netten onder meer lange tijd werkzaam als secretaris bij Holland Rijnland, een samenwerkingsorgaan van gemeenten in het hart van de Randstad.

De gemeentesecretaris volgt in De Bilt Erik Wietses op, die in 2019 zijn taken neerlegde na een verschil van inzicht ontstaan over de besturing van de organisatie.

Sindsdien neemt directielid Esselien de Leeuw-Bosch de functie waar.

X Sietze van Hemmen is sinds 1 maart de nieuwe griffier van de gemeenteraad van Ooststellingwerf. Hij volgde Mirjam van Bergen op, die sinds 16 oktober 2012 griffier was en in 2010 ook een aantal maanden interim-griffier.

Van Hemmen werkt sinds

begin 2018 als commissiegriffier bij de griffie van Ooststellingwerf en hij is interimgriffier in Loppersum.

Daarnaast is hij adviseur en projectleider bij Thorbecke BV. Eerder was hij (interim-) raadsgriffier in Winsum en van februari 2013 tot oktober 2017 raadslid voor de ChristenUnie in Steenwijkerland.

X Wouter Bosch begon op 1 maart als griffier van de gemeenteraad van Duiven.

Hij werd daar de opvolger van Josien van Buren.

Bosch is nu programmamanager Omgevingswet bij de gemeente Kampen. Daarvoor had hij verschillende functies in Kampen en andere gemeenten. Ook was hij tussen 2006 en 2010 raadslid in Duiven.

X Zoetermeer (circa 125.000 inwoners), vacant vanaf 31 maart 2020. Het salaris bedraagt € 10.668,75 bruto per maand. De profielschets kan worden aangevraagd via tel. 070-4416446 en is te vinden op www.zuid-holland. nl/sollicitatieburgemeester.

Sollicitatiebrieven vóór 19 maart 2020 sturen naar de CdK in de provincie ZuidHolland.

Burgemeestersvacatures X Den Haag (circa 537.900 inwoners), vacant sinds 9 oktober 2019. Het salaris bedraagt € 12.246,36 bruto per maand. De profielschets kan worden aangevraagd via tel. 070-4416446 en is te vinden op www.zuidholland.nl/sollicitatieburgemeester. Sollicitatiebrieven vóór 14 maart 2020 sturen naar de CdK in de provincie Zuid-Holland.

X Hans van der Graaff wordt de nieuwe griffier van de gemeenteraad van West Betuwe. Zijn benoeming gaat 1 april in. Van der Graaff is nu nog interimraadsadviseur in Hoeksche Waard. Eerder, van 2015 tot de zomer van 2018, was de PvdA’er wethouder in Albrandswaard. Daar is hij nu nog gemeenteraadslid, net zoals hij dat eerder was tussen 2006 en 2015. Van der Graaff volgt in West Betuwe Arthur van den Brink op, die sinds de oprichting van de fusiegemeente, januari 2019, raadsgriffier was. Daarvoor werkte hij vijftien jaar lang als griffier in Overbetuwe.

Van den Brink werkt sinds december 2019 bij de provincie Gelderland als accounthouder Sterk Bestuur.

Advertentie

‘Onze kracht: snel schakelen, groot netwerk’ Ed Venmans, projectleider

Congresagenda Doen wat werkt in het sociaal domein 10 maart | Zwolle 24 maart | Eindhoven

Raad op Zaterdag 14 maart | Heerenveen

VNG Belastingconferentie 17 en 18 maart | Arnhem

Gemeentelijk Grondstoffencongres 19 maart | Nieuwegein

VNG Resilience congres 27 maart | Nieuwegein

VNG Festival van de Uitvoering 15 april | Maarssen

6 maart 2020

LTR_P039_LTR-TSVNG-04-2020 39

2-3-2020 18:02:58

“Met direct mail komen we bij alle inwoners onder de aandacht.”

Wilma van Noordenburg, projectmanager gemeente Ede

Gratis trendboekje Aandacht wordt steeds schaarser. Hoe ga je daarmee om? Bekijk het verhaal van gemeente Ede op postnl.nl/aandacht. Download de whitepaper Consumententrends die om aandacht vragen en krijg het trendboekje ‘Attentie! Attentie!’ van toekomststrateeg Mabel Nummerdor gratis toegestuurd (op = op).

LTR_P040_LTR-TSVNG-04-2020 40

2-3-2020 18:09:35

41 41 TOT SLOT TOT SLOT

Net uit met warme gevoelens aan hem terug en prijzen zijn verdiensten voor de stad.

Voor Tammes is het al zijn tweede biografie van een prominente burgemeester. In 2018 verscheen Dwarsligger van beroep, over de Gorcumse burgemeester L.R.J. (Rolly) ridder van Rappard.

Klaas Tammes, Een verdwaalde intellectueel, Prometheus, € 24,99.

Hans Gruijters, een verdwaalde intellectueel D66’er Hans Gruijters was zestien jaar, van 1980 tot zijn pensioen in 1996, burgemeester van Lelystad, de eerste van de nieuwe stad in de polder. Eind februari verscheen een biografie over de bij vlagen nukkige bestuurder, die zich, zo schrijft auteur Klaas Tammes, in Lelystad ‘voornamelijk onbemind gemaakt’ heeft. Een briljant politicus was Gruijters, die door onhandige uitspraken constant zijn krediet verspeelde en ‘gedoemd was zestien jaar burgemeester van Lelystad te blijven’.

Een poging om commissaris van de Koningin te worden in Flevoland mislukte, waardoor hij aan Lelystad vast bleef zitten. ‘Het was een rustige baan’, zei hij eens in een interview. ‘Ik kon er nog een heleboel naast doen.’

Gruijters’ carrière was opvallend. Hij begon als kroegbaas in Amsterdam, werd journalist bij het Algemeen Handelsblad, en zat begin jaren zestig in de Amsterdamse gemeenteraad namens de VVD. In 1966 behoorde hij tot de oprichters van D’66 (toen nog met apostrof).

Namens de democraten was hij medio jaren zeventig minister van VROM in het kabinet-Den Uyl, om zijn loopbaan af te sluiten in de Flevopolder.

Klaas Tammes, voormalig burgemeester van Lienden en later Buren, probeert in de biografie het bestaande, wat eenzijdige en eendimensionale beeld van Gruijters in te kleuren. Want ja, hij wás dranklustig en horkerig, maar mensen die hem van dichtbij hebben meegemaakt, onder wie oud-wethouders, -ambtenaren en -raadsleden, denken

Loket Gezond Leven Achttien wethouders delen in Nu ik groot ben hun ervaringen met de inzet van preventie in de Jeugdwet. De bundel interviews, uitgegeven door het ministerie van VWS, is bedoeld om goede verhalen te delen uit het bestuurlijk leernetwerk preventie jeugd. Niet denken in aanbod, maar denken in behoeften, schrijft Ernst van Koesveld, directeurgeneraal langdurige zorg bij het ministerie van VWS, in het voorwoord.

Transformeren middelgrote stad Acht middelgrote Brabantse gemeenten en de provincie Noord-Brabant investeerden in 2019 in kennisontwikkeling rondom binnenstedelijke transformatie.

Opgeteld staan zo’n vijftien transformatieprojecten in de startblokken die moeten zorgen voor een impuls in de stad. In de eindnotitie Leren transformeren in de middelgrote stad worden de lessen en inzichten gedeeld. De transformatieopgaven van middelgrote Brabantse gemeenten vinden grofweg plaats in drie typen gebieden: centrumgebieden, centrumrandgebieden en binnenstedelijke bedrijventerreinen. Een centrum dat compacter moet of een verouderd bedrijventerrein dat vitaler kan, het zijn voorbeelden waarover eigenlijk elke middelgrote gemeente kan meepraten.

Een deel van de uitdaging is het opnieuw uitvinden van de stedelijke economie en de positie in het stedelijk netwerk.

Wessel van Vliet, Leren transformeren in de middelgrote stad, te downloaden via platform31.nl.

Goede verhalen zijn er zeker. Horst aan de Maas zet in op positieve gezondheid, zegt wethouder Thijs Kuipers in de bundel. Zo worden maaltijden in sporten schoolkantines gezonder. In Noordoostpolder stimuleert wethouder Anjo Simonse mensen om vanuit hun hart te handelen. Wethouder Paula Jorritsma werd in Altena geconfronteerd met een crisis bij een jeugdzorginstelling, die veel tijd opslokte. Maar ook zij blijft aandacht besteden aan preventie.

En zo zijn er nog vijftien verhalen, uit steden als Leiden, Zwolle en Delft, maar ook uit kleinere gemeenten als Hattem, Oldebroek en Montfoort.

Nu ik groot ben – wethouders investeren in kansen voor jongeren, te downloaden via bit.ly/VWSJeugdwet.

Wilt u reageren op een artikel uit VNG Magazine? redactie@vngmagazine.nl

6 maart 2020

LTR_P041_LTR-TSVNG-04-2020 41

2-3-2020 18:03:10

42

TOT SLOT TOT SLOT TOT SLOT Colofon

Vacatures Hét overzicht van vacatures binnen gemeenten voor hoger opgeleiden. Voor een overzicht van alle vacatures en meer informatie zie www.gemeentebanen.nl.

Automatisering/ICT

Personeel/organisatie

NB Informatiebeheerder (recordmanager) Breda NH Functionaris gegevensbescherming Texel

GE Junior P&O-adviseur Nunspeet NH Manager HRM Zaanstad

Bestuurlijk ZH Raadsadviseur Zuidplas

Dienstverlening/facilitair ZH Adviseur dienstverlening Leidschendam-Voorburg ZH Allround medewerker burgerzaken Gouda

Financieel/economisch NH Senior medewerker financieel beheer Medemblik OV Financieel consulent Zwartewaterland OV Accountmanager Almelo UT Beleidsadviseur circulaire economie De Ronde Venen ZH Financieel specialist Capelle aan den IJssel ZH Beleidsadviseur/ aanjager economie Oegstgeest ZH Senior planeconoom Westland

Onderwijs/wetenschap/cultuur UT Hoofd culturele zaken Utrecht ZH Senior beleidscoördinator cultuur/wonen Leiden

Openbare orde en veiligheid ZE Adviseur openbare orde en veiligheid Middelburg

Ruimtelijke ordening DR Projectleider ontwikkeling fysieke leefomgeving Coevorden GE Beleidsmedewerker ecologie (stadsecoloog) Wageningen GE Toezichthouder ruimtelijke ordening en bouwen Winterswijk NB Coördinator ondergrondse infrastructuur (kabels en leidingen) Altena NB Privaatjurist Helmond NB Jurist omgevingsrecht Breda NB Adviseur omgevingsrecht/ruimtelijke ordening Breda NH Senior stedenbouwkundige Haarlem NH Senior juridisch adviseur grondzaken Haarlemmermeer NH Casemanager bouwzaken Schagen NH Senior juridisch beleidsmedewerker RO Schagen NH Civieltechnisch projectleider Haarlemmermeer OV Beheerder openbare ruimte Zwartewaterland

ZH Beleidsmedewerker groen Leiden ZH Coördinator binnenstad en erfgoed Schiedam ZH Wegbeheerder Katwijk ZH Property manager Katwijk ZH Toezichthouder civiele techniek Katwijk

Sociale zaken/werkgelegenheid UT Senior beleidsadviseur participatie, werk en inkomen Bunschoten ZH Allround casemanager werk Capelle aan den IJssel

Welzijn FR Beleidsmedewerker sociale basis en gezondheid Leeuwarden GE Regisseur sociaal domein West Betuwe GE Data-analist sociaal domein West Betuwe NB Juridisch medewerker Breda NH Medewerker wijkteam (jeugd) Opmeer NH Pionierende teamleider Hoorn OV Consulent jeugd Olst-Wijhe

VNG Magazine is het officiële orgaan van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten

Vragen aan de VNG? Bel het team Informatievoorziening, tel. 070-373 83 93, info@vng.nl Hoofdredactie Esther Bunnik Chef redactie Rutger van den Dikkenberg Redactie Leo Mudde, Marten Muskee en Monique Westenbroek Medewerkers Sandra Braakmann, Jiri Büller, Pieter van den Brand, Annemieke Diekman, André Krouwel, Martijn van der Steen, Marleen Stikker, Rogier van der Wal Redactiesecretariaat tel. 070-3789639 redactie@vngmagazine.nl Basisontwerp Dimitry de Bruin Vormgeving Monique Westenbroek Uitgever Dineke Sonderen, Sdu Uitgevers tel. 070-3789924 Advertenties Cross Media Nederland Tom Lammertink, 010-7607324, tom@crossmedianederland.com Abonnementen Gratis voor burgemeesters, wethouders, gemeentesecretarissen, raadsleden, raadsgriffiers, parlementariërs en ambtenaren vanaf schaal 10 bij (deel) gemeenten en stads- en streekgewesten.

Aanvragen en wijzigingen: www.vng.nl of vngleden@vng.nl VNG Magazine is voor visueel gehandicapten met een gratis abonnement ook te lezen via www.grenzelooslezen.nl/vngmagazine.

Aanmelden: vngleden@vng.nl of 070-3738020.

Betaalde abonnementen Prijs jaarabonnement: 157 euro (excl. btw) Sdu Klantenservice, www.sdu.nl/service, tel. 070-3789880.

Schriftelijk opzeggen uiterlijk twee maanden vóór het einde van de abonnementsperiode bij Sdu Klantenservice, Postbus 20025, 2500 EA Den Haag.

Druk Senefelder Misset, Doetinchem

©

ISSN 1566-1636

6 maart 2020

LTR_P042_LTR-TSVNG-04-2020 42

2-3-2020 18:03:45

Hoe gaat uw gemeente naar 0?

Nederland telt

7,9 miljoen woningen

35% daarvan is gestapelde bouw

per woning gemiddeld

2,8 ton CO2 uitstoot p.j. door gasverbruik

Samen gaan we voor maximale impact op de verduurzaming van de Nederlandse warmte- en koudevraag

Kom meer te weten over duurzame warmte!

scan de qr-code of ga naar www.eteck.nl/ kennissessies

Nederland staat voor een enorme uitdaging. Samen gaan we voor 0.

Nul CO2-uitstoot, nul gebruik van fossiele brandstoffen en 100% comfort.

Tijdens onze kennissessies leert u hoe lokale, collectieve oplossingen de warmtetransitie haalbaar en betaalbaar maken. Ook voor uw gemeente.

Meld u direct aan!

LTR_P043_LTR-TSVNG-04-2020 43

Met ons in gesprek?

085 - 02 18 018 info@eteck.nl www.eteck.nl

2-3-2020 14:20:38

LTR_P044_LTR-TSVNG-04-2020 44

2-3-2020 14:24:38