dixit trends
Nochtans zag het er volgens het VRINDrapport van 2012 niet zo slecht uit. Volgens de studiedienst van de Vlaamse regering zat het wel goed met het vertrouwen in de pers. 57% van de ondervraagden toonde eind 2010 “eerder vertrouwen”, tegenover 41% die “eerder wantrouwen” toonden. Geen denderende cijfers, maar toch goed genoeg voor een 7de plaats binnen de EU27. Een onderzoek van de KU Leuven – dat ook in 2012 werd bekend gemaakt – toont heel andere cijfers. Uit “De wantrouwige Vlaming”, een onderzoek naar het vertrouwen in allerlei instellingen, blijkt dat in 2010 slechts 0,6% van de ondervraagden “zeer veel vertrouwen” had in de media, tegenover 10,2% met “zeer weinig vertrouwen”. 17,1% antwoordde “veel vertrouwen” te hebben, maar bijna het dubbele aantal mensen, 33,4%, toonde “weinig vertrouwen”. Dan blijft er nog 38,6% over die “noch veel, nog weinig vertrouwen” aangaf. De uitleg dat het al eerder gemeten wantrouwen in de politieke instellingen nu stilaan overslaat naar de media, volstaat niet.
(foto KU Leuven)
Je kan al jaren geen vakblad meer openslaan of er wordt wel gefulmineerd over de toenemende snelheid, de opzwepende concurrentiedrang en de enorme werkdruk in de journalistiek. Gevolgen: burn-outs, oppervlakkiger nieuws, minder gecheckte berichtgeving. Maar nu lijkt de gekende problematiek de media ook af te straffen aan de basis: bij de lezer, de kijker, de luisteraar. Onderzoek van de KU Leuven toont immers aan dat de Vlaming niet meer zoveel vertrouwen heeft in zijn media.
Wie gelooft die
“Je maakt de Vlaming geen blaasjes meer wijs” Prof. Marc Swyngedouw directeur Instituut voor Sociaal en Politiek Opinieonderzoek
Professor Marc Swyngedouw, die meewerkte aan het onderzoek van de KU Leuven, ziet vooral de toenemende commercialisering als oorzaak. “Het probleem bij de hedendaagse media is dat er zo veel en zo snel moet worden geproduceerd dat er redelijk wat fouten gebeuren.” 48
scoop 1 - 2013
De cijfers simpelweg vergelijken met die van enkele jaren geleden, lukt niet meer. De opkomst van internet en sociale media heeft hier mee te maken. Maar zelfs als je daarmee rekening houdt is de situatie allesbehalve rooskleurig te noemen. “Als hooggeschoolde bevolking zien we ook wel wat er gebeurt,” zegt Swyngedouw, “je maakt ons geen blaasjes meer wijs. Er is dus een paradox in Vlaanderen. Hoe hoger het onderwijsniveau, hoe minder mensen de instellingen vertrouwen.” Dat er steeds meer fouten opduiken in de media helpt natuurlijk niet. Die fouten zijn volgens Swyngedouw niet noodzakelijk de schuld van de journalist, maar wel van de omgeving waarin die journalist moet werken. “Door de opgedreven marktdruk krijgen journalisten geen tijd meer om zich te verdiepen in een onderwerp en dat gaat ten koste van de kwaliteit.” Om de kwaliteit en het vertrouwen te herstellen zijn er verschillende suggesties. “Er is natuurlijk een verschil tussen wenselijkheid en werkelijkheid. Met diepgaande journalistiek komt het vertrouwen volgens mij wel terug, maar je moet realistisch zijn over de economische context.” Een vaak gehoord voorstel is dat de Vlaamse regering zou kunnen helpen door in plaats van mediabedrijven eerder direct kwalitatieve journalistiek te ondersteunen. In die context wordt er vaak verwezen naar Fonds Pascal Decroos. Die onafhankelijke vzw steunt als sinds 1998 kwaliteits- en onderzoeksjournalistiek in Vlaanderen.
Nieuw businessmodel
“Er zal in elk geval iets moeten veranderen”, gaat Swyngedouw verder. “Iedereen ziet dat het klassieke mediamodel, waarin simpelweg een krant of magazine uitgegeven wordt, op zijn einde begint te lopen. De winsten zijn te klein.” Maar tot nu toe heeft niemand een businessmodel kunnen ontwikkelen dat succesvol gedrukte media combineert met de elektronische media, dat rendabel is en hoogstaand kwaliteit biedt. En het ziet er niet naar uit dat zoiets snel zal gebeuren. Of de toekomst veel kwaliteitspers zal bieden, zal vooral te maken hebben met hoeveel het publiek bereid is te betalen. “Want hoe algemener en populairder de informatie, hoe goedkoper het product”, aldus Swyngedouw. Koen Van Damme