Sa!
12 november 2014
21
www.sa24.nl
Pilotproject Landgoederen BeetsterzWaag als landelijk voorbeeld
Dorp Dorp meer meer betrekken betrekken bij bij landgoederen landgoederen
De eigenaren van de landgoederen hebben de kosten, anderen plukken de vruchten. Dat is geen basis voor een gezonde toekomst voor de landgoederen rond Beetsterzwaag. Een zoektocht naar een andere landschapseconomie moet de oplossing bieden. TEKST: AREND WANINGE FOTO’S: SIETSE DE BOER
Het unieke landgoederenlandschap en de bossen rond Beetsterzwaag zijn populair bij wandelaars, fietsers, ruiters en hardlopers. Die bezoekers realiseren zich meestal niet dat bijna al dat natuurschoon particulier eigendom is. Voor de toekomst van de landgoederen zit daar de kneep. De grootgrondbezitters hebben forse onderhoudskosten, die met het ouder worden van het landgoed alleen maar stijgen. Om onveilige situaties voor recreanten te voorkomen is extra toezicht en onderhoud nodig. Subsidies zijn volgens de eigenaren niet voldoende om die kosten te dekken. Bovendien plukken de eigenaren niet de economische vruchten van al die bezoekers. Daar spinnen vooral de horeca, de lokale middenstand en de gemeente garen bij. BEETSTERZWAAG
Dat moet de komende jaren veranderen met het project ‘Landgoedmodel Beetsterzwaag’, een zoektocht van twee jaar naar een nieuw verdienmodel. Landgoedeigenaren, bewoners, ondernemers en overheden kijken samen hoe ze landgoederen belangrijk kunnen maken in de lokale economie. “Daar liggen veel kansen,” stelt Rino Jans van de Bosgroep, uitvoerder van het project. “De oplossingen voor problemen waar landgoederen mee kampen, liggen bovendien vaak buiten het landgoed zelf.”
Niet zonder elkaar
Wethouder Piet van Dijk van de gemeente Opsterland is enthousiast over
de gedachte achter het project. “Beetsterzwaag kan niet zonder de landgoederen, maar de landgoederen ook steeds minder zonder Beetsterzwaag. Nieuwe initiatieven moeten leiden tot extra economische activiteiten in het gebied. Een deel van de opbrengsten daarvan kun je dan weer investeren in de landgoederen.” Beetsterzwaag speelt volgens de wethouder daarmee in op een landelijke ontwikkeling. Er komen steeds meer ouderen die vooral graag in de eigen omgeving willen recreëren. “Het is aan organisaties om die verbinding tot stand te brengen. De geschiedenis van Opsterland kent veel gezichten. Het verschil van vroeger is de kracht van nu. Daar moet je mensen van overtuigen.” Landgoederen zijn veel meer dan mooie natuur, stellen de initiatiefnemers. De cultuurhistorische waarden maken het gebied rond Beetsterzwaag uniek voor Fryslân, alleen wordt dat nog onvoldoende uitgedragen. Het is op een landgoed vooral zoeken naar een goede balans tussen landschap, cultuur, ecologie en economie.
Voorbeeld Gelderland
Een partnerschap tussen landgoedeigenaren en omgeving is niet nieuw. In de provincie Gelderland hebben ze daar al volop ervaring mee. Aanleiding voor de bij de Sweachster plannen betrokken partijen om afgelopen vrijdag op inspiratiereis naar Gelderland te gaan. Gedeputeerde Annemieke Traag hield de Friese delegatie voor dat land-
goederen sterk medebepalend zijn voor de identiteit van de regio. “Bovendien toont onderzoek hier aan dat het loont om de landgoederen in stand te houden.” Mooi voorbeeld is het bekende Landgoed Middachten in De Steeg. Dit 800 jaar oude landgoed, altijd in de familie vererfd, is volop in bedrijf. “Een beheer als een museum is de dood in de pot”, vindt rentmeester Age Fennema. Duurzame instandhouding van een landgoed vraagt volgens de rentmeester meer dan alleen restaureren, maar vooral ook dat je kennis overdraagt, transparant bent en contact zoekt met de omgeving. Middachten heeft een tuin van zes hectare, aangevuld met een park van twintig hectare. Beide vragen veel onderhoud. Twee vaste tuinmannen krijgen daarbij ondersteuning van mensen uit de sociale werkvoorziening. Zij verrichten veel klussen die anders blijven liggen vanwege te hoge kosten of te weinig tijd. Ook studenten van groenopleidingen uit de buurt zijn volop betrokken bij het onderhoud van tuin en park. Middachten trekt met evenementen jaarlijks circa 25.000 betalende bezoekers. Voor de evenementen zijn circa 110 vrijwilligers beschikbaar. Fennema: “Een open dag over faunabeheer trok bijvoorbeeld 1.200 bezoekers. Zij kregen uitleg over nut en noodzaak van jagen. Datzelfde doen we met uitleg over bosbouw. Deze transparantie draagt bij aan draagvlak voor wat je doet.” Erfgoedzorg moet er op deze manier toe leiden dat landgoederen ook emotioneel eigendom van de omgeving zijn.
Landelijke pilot Het project goedmodel sterzwaag is dienst voor
LandBeetdoor de Rijkshet Cultureel
Erfgoed aangewezen als landelijke pilot. Het proces moet als voorbeeld dienen voor andere regio’s in het land. De kosten van het project, circa 300.000 euro, worden betaald door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, de provinsje Fryslân, de Stichting Beetsterzwaag Natuurlijk Genieten en de vereniging van landgoedeigenaren.
Groene Parels
De meeste grootgrondbezitters rond Beetsterzwaag hebben zich verenigd in De Opsterlandse Groene Parels. Leden zijn: Verzekeraar ASR, Golf & Countryclub Lauswolt, de familie Van Harinxma, de Cornelia-Stichting, de Van Teyens Fundatie en It Fryske Gea. Sinds zij in 2008 een visie over het gebied publiceerden, zijn er onder andere al lanen en parkstructuren hersteld.
Natuurlijk Genieten
De Stichting Beetsterzwaag Natuurlijk Genieten bestaat uit ongeveer honderd vrijwilligers. Zij organiseren evenementen op en rondom de landgoederen vanuit de gedachte dat de groene en cultuurhistorische omgeving bepalend is voor de aantrekkingskracht van het dorp. Bestuurslid Frank van den Haak: “Wij werken aan draagvlak en overleggen met de de verschillende landgoedeigenaren over evenementen. Een wandelroutenetwerk ligt klaar voor uitvoering, maar wacht op realisatie van parkeerterreinen. Onder de ondernemers van Beetsterzwaag is voldoende missiewerk te verrichten om hen in te laten zien dat zij van deze ontwikkelingen kunnen profiteren. Maar dat geldt ook voor de gemeente Opsterland. ”