KINH TYØ KHEO NA TIEÂN trôøi ñaát vaïn vaät lôùn nhoû ñeàu tuøy theo chuûng loaïi maø coù caên baûn sanh ra. Ñoái vôùi con ngöôøi thì coù saùu moái tình aân aùi laøm caên baûn.1 “Ngöôøi coù maét, coù thaáy hình saéc, coù nhaän bieát; coù tai, coù nghe aâm thanh, coù nhaän bieát; coù muõi, coù ngöûi höông, coù nhaän bieát; coù löôõi, coù neám vò, coù nhaän bieát; coù thaân, coù xuùc chaïm, coù nhaän bieát; coù yù, coù caùc phaùp, coù nhaän bieát.2 Do nôi möôøi taùm phaùp aáy maø sanh ra söï khoå, vui. Do khoå, vui sanh ra aân aùi. Do aân aùi maø sanh tham duïc. Do tham duïc maø sanh xuùc hieäp. “Caùc moái khoå aáy aáy hôïp thaønh con ngöôøi. Maét, tai, muõi, löôõi, thaân vaø yù khieán cho coù söï chaáp höõu nôi saùu traàn, cuøng vôùi söï xuùc hieäp maø thaønh saùu nhaäp. Do saùu nhaäp aáy maø thaønh bieát khoå, bieát vui.3 Töø khoå vui maø sanh ra aân aùi, laïi theo nôi aân aùi maø sanh ra tham duïc, töø tham duïc sanh ra chaáp höõu, lieàn laøm nhaân sanh ra söï giaø yeáu. Giaø yeáu laø nhaân sanh ra beänh khoå. Beänh khoå laø nhaân sanh ra söï cheát. Do söï cheát sanh ra buoàn ñau saàu khoå trong taâm. Söï soáng con ngöôøi laø nhö vaäy. “Nhö khoâng coù maét töùc khoâng thaáy caûnh saéc, khoâng nhaän bieát. Khoâng nhaän bieát neân khoâng coù xuùc hieäp. Khoâng xuùc hieäp thì khoâng coù khoå, vui. Khoâng coù khoå vui neân khoâng sanh aân aùi. Khoâng aân aùi thì khoâng coù tham duïc. Khoâng tham duïc thì khoâng coù söï chaáp höõu. Khoâng chaáp höõu thì khoâng coù giaø, beänh, cheát, cuõng khoâng coù buoàn ñau saàu khoå trong taâm, lieàn thoaùt heát caùc söï khoå naõo maø ñaéc nhaäp caûnh giôùi Nieát-baøn.
1
Baûn Haùn vaên duøng “luïc tình” (六情), töùc laø saùu caên ñaém theo saùu traàn, töùc laø luïc duïc. 2 Theo nhö ñoaïn naøy töùc laø Möôøi taùm giôùi, ñaõ giaûng roõ ôû ñoaïn tröôùc, goàm saùu caên tieáp xuùc vôùi saùu traàn maø sanh ra saùu thöùc. 3 Töùc laø thoï caûm.
64