Jaarverslag 2021 - Planning 2022 by Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

VOORWOORD Beste lezer 2021 dwong ons als RLKGN door corona opnieuw tot heel wat creativiteit op organisatorisch vlak, maar de inhoudelijke werking bleef gelukkig meer dan overeind. We kunnen dus ook dit jaar een boel projecten en terreinrealisaties voorleggen, nog steeds de basis van onze werking. Tegelijk werd de basis gelegd voor de uitbreiding van ons werkingsgebied waardoor we quasi gebiedsdekkend zullen kunnen werken in de Antwerpse Kempen vanaf 2022. Maar eerst een duik in de realisaties van 2021.

We realiseerden opnieuw op enkele tientallen locaties binnen ons werkingsgebied projecten rond landschapsherstel (op diverse schaalniveau’s: van individuele poelen tot gebiedsprojecten zoals rond Keeses Molen), kleine landschapselementenen (met een focus op houtkanten en bomenrijen) en natuurherstel (met een focus op natte natuur), een blijver binnen onze werking. Een verschuiving die we vanaf 2021 duidelijk waarnemen is het toenemende belang van het klimaatloket naast het bestaande landschaps- en biodiversiteitsloket. Hier geven we lokale besturen, verenigingen en burgers advies en ondersteuning rond thema’s als ontharding, vergroenen en vernatting, wat – na een aantal pilootprojecten de voorgaande jaren – dit jaar leidde tot de eerste van een heleboel uitvoeringsprojecten rond scholen en speelplaatsen, zorginstellingen, speelpleinen en ander publiek domein.

Wat betreft landschappelijk en klein bouwkundig erfgoed is het restaureren van enkele kapellen zoals deze aan de Lovenhoek in Vorselaar vermeldenswaardig, net als de verderzetting van de uitvoering van het beheerplan van kasteeldomein Le Paige. Samen met de IOED’s Land van Nete en Aa en k.ERF gaven we tientallen adviezen aan openbare besturen en particuliere eigenaars. Voor beide IOED’s werd ook een missie-visie opgemaakt die werd vertaald in strategische en operationele doelstellingen. Ons INTERREG-project ‘Recapture the Fortress Cities’ rond vestingsteden kreeg haar Europese aftrap in Herentals en is begin 2022 gaststad voor een stakeholdermeeting. Via Kansenkavels experimenteren we met het open houden, vergroene en (her-)inrichting van strategisch gelegen, onbebouwde percelen met Geel als pilootstad.

De werking rond de Kempense Heuvelrug werd verdergezet met o.a. een aantal realisaties in het deel Kasterlee zoals de ontwikkeling van een prikkelpad, opmaak visie rond omgeving Keesemolen en Heemerf, verschillende terreinacties, … en de biografie werd uitgebreid richting Herentals en Grobbendonk. Het mooi vormgegeven boek werd gepubliceerd in 2021 en meteen werden via PDPO ook de nodige uitvoeringsmiddelen voorzien. Samen met de IOED en erfgoedcel werd ook het LEADER-project rond het koninklijk (ontginnings-)verleden van de Kempen opgestart. Ook hier werd samen met de lokale partners reeds prachtig (archief-)materiaal verzameld dat in 2022 zal leiden tot een koninklijke publicatie.

Het strategisch project ‘Veerkracht in de vallei van de Kleine Nete’ ging in 2021 over in het vervolgproject ‘Meer veerkracht in de vallei van de Kleine Nete’ werd goedgekeurd. De zes hefboomprojecten werden hierin nog ambitieuzer omgevormd tot vier klimaatprogramma’s (resp. rond droogte en ontharding, bebossing en vergroening, bodem en ontsluiting) en drie focusgebieden, waaronder nieuw de bovenlopen in Retie en Dessel die hiervoor ook toetraden tot de coalitie. Elk van de klimaatprogramma’s draait intussen op volle toeren.

2021 was ook het jaar waarin de kandidaturen voor zowel nationale als landschapsparken ingediend en beoordeeld werden. Onze regio scoorde daarin niet zo goed. Het project rond het Landschapspark Kleine en Grote Nete waarin we mede-trekker waren, werd helaas niet weerhouden door de jury, net zoals het Landschapspark de Merode dat een groot deel van het nieuwe werkingsgebied (Westerlo, Herselt, Laakdal) omvat. Ook kandidaat nationaal park Grote Netewoud in de bovenlopen van de Grote Nete werd niet weerhouden; kandidaat NP Taxandria in de Noorderkempen dan weer wel. RLKGN engageert zich echter om zowel voor de weerhouden als de niet-weerhouden parken als partner mee te blijven werken om de door de respectieve lokale coalities geformuleerde doelen te helpen realiseren. Een park mag immers nooit als een eiland in het landschap liggen: ecologische en recreatieve structuren stoppen niet aan een grens en buffering en verbinding blijven belangrijke principes waarin regionale landschappen kunnen bijdragen.

In de vallei van de Grote Nete werd door de provincie intussen een gebiedsprogramma gelijkaardig aan dat van de Kleine Nete opgestart met gelijklopende ambities. In de Noorderkempen, ons derde deelgebied, wordt verder gewerkt o.a. aan de trajectbiografie voor het Bels Lijntje, het kanaal Dessel-Schoten en de werking rond ARO, telkens in samenwerking met de provincie / TPA.

Naast onze gebiedsgerichte werking blijven er een aantal horizontale thema’s die een grote impact hebben op het landschap en de beeldkwaliteit in de Kempen. We trachten deze horizontale thema’s in de toekomst meer en meer in te bedden in onze gebiedsgerichte werking. Zo breidde het Loket Onderhoud Buitengebied (LOB) rond het structureel beheer van groeninfrastructuur – met voor onze regio voorlopig een focus op houtkanten en bomenrijen – uitgebreid naar vijf gemeenten en zijn gesprekken met nog andere lopende. Ook het beheer van houtkanten als een van onze belangrijkste Kempense KLE’s blijft veel aandacht krijgen in al zijn facetten: in de opmaak van beheervisies en –plannen, de aanplant en het onderhoud ervan, de relatie met vleermuizen (met het PDPO project rond de ingekorven vleermuis) tot de valorisatie via PDPO Kempens Energiehout. Via Loslopend Vee experimenteren we samen met lokale landbouwers rond de inzet van virtuele rasters in begrazingsprojecten. Ook in het LEADER-project Verbindend Landschap het Grobbendonk en Vorselaar als testgebied zoeken we de samenwerking tussen landbouw en natuur op en werken we pakketten op vrijwillige basis uit.

De trage wegenwerking werd – op vraag van onze lokale besturen – nog verder uitgebreid met plannen voor o.a. Retie, Kasterlee, Grobbendonk en Dessel. Ook verschillende realisaties zoals een nieuwe fietsverbinding in Kasterlee, een wandelbrug in Vorselaar en wandelpaden in Arendonk en Balen werden gerealiseerd. Ook voor 2022 is de planning reeds goed gevuld met nieuwe visies (Olen) en tal van realisaties.

Ook in de vergroening van scholen schakelen we nog een tandje bij met niet minder dan 32 Kempense scholen die tussen 2020 en 2023 een groene metamorfose ondergaan. Hetzelfde zal gebeuren met minstens 17 speelpleintjes.

In het kader van de samenwerkingsovereenkomst met ANB werd op verschillende plekken ingezet op het realiseren van Europese topnatuur, op bebossing en toegankelijkheid van natuur. Voorbeelden zijn de inrichting van een rietland in de Zegge en natte natuur op de Grote Neerheide. Ook onze andere biodiversiteitsprojecten zoals fauna-akkers (met niet minder dan 73ha ingezaaid in RLKGN in 2020), de harkwesp en kunstnesten voor o.a. zwaluwen werden verdergezet.

Ook qua draagvlakvorming en communicatie zaten we niet stil, met een verdere uitbreiding en professionalisering van onze communicatiekanalen. In print, folders en landschapsmagazine, werf- en infoborden en educatieve pakketten maar ook digitaal met sociale media, onze website en diverse nieuwe websites. Ook wordt er meer ingezet op video. Er werd in 2021 volop aan de opmaak van een nieuwe website, die bovendien zal ingebed zijn in een overkoepelende website van de Vlaamse regionale landschappen. De lancering ervan is voorzien in april 2022.

In 2022 willen we in de eerste plaats verder doen met waar we goed in zijn: concrete terreinrealisaties in ons werkingsgebied waarbij we gemeentelijk, provinciaal, Vlaams en Europees beleid integreren en dat in nauw overleg met alle betrokken particulieren, organisaties en overheden. De opstart en uitbouw van onze werking in de zeven nieuwe gemeenten, wordt daarbij uiteraard een belangrijk aandachtspunt.

Zoals beschreven in onze ambitienota kaderen we deze concrete acties zoveel mogelijk in bovenlokale visies voor de grote deelgebieden binnen ons werkingsgebied: de vallei van de Kleine Nete, de vallei van de Grote Nete en de Noorderkempen.

In de vallei van de Kleine Nete gaan we verder met het strategisch project en meer concreet op de vier klimaatprogramma’s. We zetten ook in op nieuwe projectoproepen zoals PSN, Blue Deal, LEADER, PDPO, … om de gestelde doelen te realiseren. We gebruiken de uitgebreide landschapsbiografie om over te gaan in de realisatie ervan. We bekijken ook samen met de partners hoe we de ambities uit de kandidatuur landschapspark minstens gedeeltelijk kunnen realiseren.

In de vallei van de Grote Nete bekijken we samen met provincie, betrokken gemeentebesturen en lokale partners of we een gelijkaardig programma als in de Kleine Nete kunnen opstarten. Samen met de betrokken partners in de twee subgebieden, het Grote Netewoud in de bovenlopen en de Merode in de middenloop, bekijken we hoe RLKGN kan bijdragen aan het realiseren van de ambitiebeelden.

We starten een aantal projecten op in samenwerking met collega-RL zoals Groenkapoen rond de inrichting van de groene buitenruimten bij jeugdverblijfplaatsen. Het project Landschapsvrijwilligers rond het professionaliseren van onze vrijwilligerswerking i.s.m. RL Westhoek en Landschapsbeheer Nederland komt dit jaar op kruissnelheid. In het nieuwe LEADER-project Lekker Eetbaar Groen bundelen we expertisen rond permacultuur, voedselbossen e.a. en ondersteunen we een aantal start-ups bij de inrichting van de percelen. Via Veerkrachtige dorpen in Mol gaan we aan de slag met vergreoning op een participatieve en co-creatieve manier.

Binnen de eigen organisatie bouwen we verder aan de uitbouw en de verdere professionalisering o.a. door de aanwerving van een bijkomende landschapsmedewerker. Verder zetten we de in 2021 gestarte oefening verder om een interne reorganisatie door te voeren om de steeds groeiende werking op een professionele manier te kunnen blijven garanderen.

We zetten verder in op efficiëntie en digitalisering door de implementatie van CRM als centraal databanksysteem en DIPLA als digitale tool voor inventarisatie, beheerplanning en –monitoring. We lanceren een nieuwe website voor RLKGN en een overkoepelende website voor alle Vlaamse RL-en.

Nu corona hopelijk op haar laatste benen loopt, schakelen we over op deeltijds telewerk waardoor we elkaar weer meer fysiek ontmoeten en we de pastorie als porfessionele en aangename werkplek ook ten volle kunnen benutten. We hopen in de lente en zomer van 2022 het huis en de tuin samen met onze collega’s van Bosgroep Noorderkempen, maar zeker en vast ook met partners, bewoners en bezoekers, ten volle te kunnen benutten.

Veel leesplezier!

INHOUD Voorwoord ............................................................................................................................................... 2 Inhoud...................................................................................................................................................... 6 Organisatie en structuur .......................................................................................................................... 8 1.1

Werkingsgebied ....................................................................................................................... 8

1.2

Bestuursorganen...................................................................................................................... 9

1.2.1

Algemene vergadering ..................................................................................................... 9

1.2.2

Raad van bestuur ........................................................................................................... 13

1.2.3

Dagelijks bestuur............................................................................................................ 16

1.3

Personeel ............................................................................................................................... 16

1.3.1

Personeelsbestand RLKGN ............................................................................................. 16

Werking 2021 (in het kort)..................................................................................................................... 22 Planning 2022 (in het kort) .................................................................................................................... 27 Jaarverslag en planning.......................................................................................................................... 29 1.4

Natuurbehoud en landschapszorg ......................................................................................... 29

1.4.1

Kleine landschapselementen ......................................................................................... 29

1.4.2

Klein bouwkundig erfgoed ............................................................................................. 52

1.4.3

Intergemeentelijke Onroerende Erfgoeddiensten (IOED) .............................................. 56

1.4.4

Beheerovereenkomsten en bedrijfsplanner .................................................................. 65

1.4.5

Fauna-akkers .................................................................................................................. 67

1.4.6

Kempens energiehout.................................................................................................... 69

1.4.7

Houtkantenbeheerplan.................................................................................................. 72

1.4.8

Loket Onderhoud Buitengebied (lob) ............................................................................ 74

1.4.9

Adviesverlening rond biodiversiteit ............................................................................... 79

1.4.10

Vleermuizen, thuis in het landbouwlandschap .............................................................. 80

1.4.11

Zwaluwen en gierzwaluwen ........................................................................................... 82

1.4.12

Soortenprojecten ........................................................................................................... 84

1.4.13

Samenwerkingsovereenkomst ANB/VLM ...................................................................... 85

1.4.14

Knotteam ....................................................................................................................... 91

1.4.15

Kansenkavels.................................................................................................................. 92

1.4.16

Loslopend vee ................................................................................................................ 94

1.4.17

Landschapsvrijwilligers .................................................................................................. 96

1.4.18

Verbindend landschap ................................................................................................... 97

1.4.19

Buitenzorg.................................................................................................................... 100

1.5

Recreatief medegebruik en natuurrecreatie ....................................................................... 103

1.5.1

Trage wegen ................................................................................................................ 103 6

1.5.2 1.6

Milieuzorg op school .................................................................................................... 114

Gebiedsgerichte werking ..................................................................................................... 124

1.6.1

Strategisch project ‘Méér veerkracht in de vallei van de Kleine Nete ......................... 124

1.6.2

Kempense Heuvelrug ................................................................................................... 142

1.6.3

Koninklijk domein der kempen .................................................................................... 148

1.6.4

Herover de vestigingsteden ......................................................................................... 152

Communicatie...................................................................................................................................... 154 1.7

Geprinte Communicatie....................................................................................................... 154

1.8

Digitale Communicatie ......................................................................................................... 156

Financieel ............................................................................................................................................. 160 1.1

Balans en resultatenrekening 2021 ..................................................................................... 160

1.2

Begroting 2021 .................................................................................................................... 160

1.3

Toelichting door de penningmeester ................................................................................... 160

1.4

Provinciale basissubsidie voor uitvoering acties i.k.v. landschapszorg ................................ 161

1.5

Projectsubsidies DMN .......................................................................................................... 163

Bijlagen ................................................................................................................................................ 164

ORGANISATIE EN STRUCTUUR 1.1 WERKINGSGEBIED Het werkingsgebied van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete ligt in het oosten van de provincie Antwerpen, en strekte zich tot en met 2021 uit over het grondgebied van 18 gemeenten: Arendonk, Balen, Beerse, Dessel, Geel, Grobbendonk, Herentals, Herenthout, Kasterlee, Lille, Meerhout, Mol, Olen, Oud-Turnhout, Retie, Turnhout, Vorselaar en Vosselaar. Op de AV werd de toetreding van Baarle-Hertog, Rijkevorsel, Merksplas, Ravels, Westerlo, Herselt en Laakdal goedgekeurd waardoor het werkingsgebied uitbreidt tot 25 gemeenten in de Antwerpse Kempen.

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete is gelegen in het oosten van de provincie Antwerpen.

1.2 BESTUURSORGANEN 1.2.1 ALGEMENE VERGADERING

Namen nog door te geven en te verkiezen op de AV. De Algemene vergadering van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete is samengesteld uit de provincie Antwerpen, alle 18 aangesloten gemeenten en de erkende verenigingen voor natuur, landbouw, recreatie en wildbeheer, en uit een aantal adviserende instanties. Wijzigingen samenstelling van de Algemene Vergadering (sinds 21 februari 2022) aangeduid in het vet en cursief. OV : werden goedgekeurd op de Algemene Vergadering onder voorbehoud van de stemming van de gemeenteraad.

Organisatie

effectief vertegenwoordiger

plaatsvervanger

Provincie Antwerpen

Jan De Haes

Kathleen Helsen

Gemeente Arendonk

An Hermans

Rudi Panis

Gemeente Baarle-Hertog

Frans De Bont

In te vullen

Gemeente Balen

Wim Wouters

Evert Mol

Gemeente Beerse

Isabelle Druyts

Ingrid Van Genechten

Gemeente Dessel

Kris Van Dijck

Willy Broeckx

Gemeente Geel

Bart Julliams

Lieve Rombauts

Gemeente Grobbendonk

Bart Wagemans

Greet Van Peer

Gemeente Herentals

Rutger Moons

Ludo Van den Broeck

Gemeente Herenthout

Machteld Ledegen

Hugo Cambre

Gemeente Herselt

Tim Tubbax

Donlinda Voet

Gemeente Kasterlee

Jan Biermans

Rob Guns

Gemeente Laakdal

Tine Gielis

Gerda Broeckx

Gemeente Lille

Ann Kersemans

Elien Leys

GROEP A - Provincie- en gemeentebesturen

VASTE LEDEN (stemgerechtigd)

GROEP B - Erkende mileu- en natuurverenigingen

Gemeente Meerhout

Jan Melis

Griet Convens

Gemeente Merksplas

Boris Kersemans

In te vullen

Gemeente Mol

Hans De Groof

Jan Vangheel

Gemeente Olen

Christel Pluys

Seppe Bouquillon

Gemeente Oud-Turnhout

Bart Vermeiren

Jan Sels

Gemeente Ravels

in te vullen

Gemeente Retie

Karolien Adriaensen

Lut Hermans

Gemeente Rijkevorsel

Nathalie Stoffelen

Bob Van den Eijnden

Gemeente Turnhout

Astrid Wittebolle

Stijn Adriaensens

Gemeente Vorselaar

Sara Van Rooy

Lieven Janssens

Gemeente Vosselaar

Jo Dehouwer

Wouter Vochten

Gemeente Westerlo

Guy Van Hirtum

Clyde Tai-Apin

Natuurpunt vzw

Hendrik Hendrix

Gerd Zonnenberg

Natuurpunt beheer vzw

Jos Gysels

Stefan Versweyveld

Natuurpunt De Kievit

Luc Van der Eycken

Paul Prinsen

Natuurpunt De Wulp

Jessy Broeckx

Wouter Vanreusel

Natuurpunt Geel-Meerhout kern Geel

Marc Verachtert

Koen Thibau

Natuurpunt Geel-Meerhout kern Meerhout

Dirk De Schutter

Luc Van den Bergh

Natuurpunt Kasterlee

Guido Verdyck

Juul Appels

Natuurpunt Lille

Nico Paepen

in te vullen

Natuurpunt Nete en Aa kern Vorselaar

Marleen Jansen

Dirk Willems

Natuurpunt Nete en Aa kern Grobbendonk-Herenthout

Julien Bouwen

Eddy Vercammen

Natuurpunt Nete en Aa kern Herentals-Olen

Willy Vanberghen

Herman Puls

Natuurpunt Netebronnen kern Balen

Jan Mallants

Herman Bijnens

GROEP C - Erkende verenigingen voor landbouw - toerisme - wildbeheer

Natuurpunt Netebronnen kern Mol

Jan De Schepper

Johan Van Genechten

Natuurpunt De Turnhoutse Kempen

Gerd Zonnenberg

Frank Van Gorp

Natuurpunt Wamp en Neten

Kris Van der Steen

Vital Van Gorp

Koninklijke Vereniging voor Natuur- en Stedenschoon

Rutger Steenmeijer

in te vullen

Actiegroep Leefmilieu Kempen (VALK) vzw

Oscar Vanderborght

Arthur Vleugels

JNM Neteland

Floris Sanczuk

Iris Van Cleuvenbergen

Landelijke Beweging Boerenbond

Matthias Van den Eynde

in te vullen

Bedrijfsgilden Boerenbond

Marcel Heylen

in te vullen

Bedrijfskringen Boerenbond

Alfons Gios

in te vullen

Landelijke Gilden Boerenbond

in te vullen

KVLV

Rita Geerts

Nele Nackaerts

KVLV/AGRA

Hilde Van den Broeck

in te vullen

Agrakring

Rosa Helsen

Liliane Aerts

Groene Kring vzw/KLJ

Ben Verbist

in te vullen

Regioraden Boerenbond

Michiel Sels

in te vullen

Algemeen Boerensyndicaat

Luc Huybrechts

Luc Van Dommelen

Vlaams Agrarisch Centrum

Carine Ceusters

Danny Meeusen

Wildbeheereenheid De Vart vzw

Sven Sels

Gerard Lammers

Wildbeheereenheid Retie vzw

Roger Ooms

Willy Van der Veken

Wildbeheereenheid Geel-Olen 1 vzw

Jan Lavrijsen

Paul Verluyten

Wildbeheereenheid Het Netebroek Balen vzw

Marc Geuens

In te vullen

Wildbeheereenheid 4B vzw

Sofie Vanhoof

Marc Ooms

Wildbeheereenheid Bos&Duin Kasterlee vzw

Bruno Willemsens

Karel Dierckx

Wildbeheereenheid Groot-Lille vzw

Carlo Carpentier

Eric Van Echelpoel

Wildbeheereenheid Nete&Wimp vzw

Geert Van den Bosch

Thomas Verzele

APB TPA vzw

Michiel Debie

Gaston Maes

Pasar Kempen vzw

Heidi De Smedt

In te vullen

Kempens Landschap vzw

Tine Vandenbroeck

Annemie Nagels

Toerisme Noorderkempen

Jan Aerts

Nik Tuytelaers

vvv Balen vzw

Walter Van de Poel

Marcel Belmans

vvv Retie vzw

Marcel Moons

Jules Mermans

vvv Vorselaar vzw

Luc Van Hoof

Guy Peeters

vvv Dessel vzw

Annie Michielsen

Roger Damen

vvv Mol vzw

Guido Van Hoof

Staf Heurckmans

Avansa Kempen

Christa Truyen

Martine Coppieters

Provinciale Landbouwkamer

Gert Van de Moortel

in te vullen

Cultuurraad voor de Kempen

Davy De Proost

Frans Vangenechten

vzw KEMP

Maarten D'Hondt

Guido Van Hoof

Den Bunt vzw

Roger Damen

in te vullen

Landschapszorg ABL

Chris Caerts

Guy Tilkin

Nationale Boomgaardenstichting

Marc Boermans

Ludo Royen

Bosgroep Zuiderkempen

Jan Seynaeve

Jan Millis

Bosgroep Kempen Noord

Marieke Verreet

Willy Van De Velde

Rurant

Wim Poelmans

Kristien Vanlommel

VVV Geel

Bert Goeman

Kris Alen

Departement Landbouw en Visserijk

Van Vlierberghe Sam

Marcipont Yves

Natuurpunt CVN

Joke Flour

Erik Vervoort

2019

2016

2011

2010

TOEGETREDEN LEDEN (niet-stemgerechtigd)

KMDA

Jef Dupain

Dries Herpoelaert

1.2.2 RAAD VAN BESTUUR

De Raad van Bestuur van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete is samengesteld uit de provincie Antwerpen, alle 18 aangesloten gemeenten en de erkende verenigingen voor natuur, landbouw en recreatie en de wildbeheereenheden. Wijzigingen samenstelling van de Raad van Bestuur (sinds 21 februari 2022) aangeduid in het vet en cursief.

OV : werden goedgekeurd op de Algemene Vergadering onder voorbehoud van de stemming van de gemeenteraad.

vertegenwoordiger

Organisatie

Provincie- en gemeentebesturen

GROEP A

LEDEN RAAD VAN BESTUUR (stemgerechtigd) Jan De Haes

Provincie Antwerpen

Kenny Viskens

Gemeente Arendonk

Frans De Bont

Gemeente Baarle-Hertog

Werner Hens

Gemeente Balen

Stefan Poortmans

Gemeente Beerse

Kris Van Dijck

Gemeente Dessel

Luc Van Laer

Gemeente Geel

Fatima De Smedt

Gemeente Grobbendonk

Mien Van Olmen

Gemeente Herentals

Stefanie Vrins

Gemeente Herenthout

Tim Tubbax

Gemeente Herselt

Gert Storms

Gemeente Kasterlee

Benny Smets

Gemeente Laakdal

Luc De Backer

Gemeente Lille

Erkende mileu- en natuurverenigingen

GROEP B

Jan Melis

Gemeente Meerhout

Raf Verheyen

Gemeente Merksplas

Hans De Groof

Gemeente Mol

Gert Dierckx

Gemeente Olen

Bob Coppens

Gemeente Oud-Turnhout

In te vullen

Gemeente Ravels

Luc Janssens

Gemeente Retie

Dorien Cuylaerts

Gemeente Rijkevorsel

Astrid Wittebolle

Gemeente Turnhout

Jos Bouly

Gemeente Vorselaar

Jo Dehouwer

Gemeente Vosselaar

Guy Van Hirtum

Gemeente Westerlo

Hendrik Hendrix

Natuurpunt vzw

Jos Gysels

Natuurpunt beheer vzw

Paul Prinsen

Natuurpunt De Kievit

Jessy Broeckx

Natuurpunt De Wulp

Marc Verachtert

Natuurpunt Geel-Meerhout kern Geel

Dirk De Schutter

Natuurpunt Geel-Meerhout kern Meerhout

Guido Verdyck

Natuurpunt Kasterlee

Nico Paepen

Natuurpunt Lille

Marleen Jansen

Natuurpunt Nete en Aa kern Vorselaar

Eddy Vercammen

Natuurpunt Nete en Aa kern Grobbendonk-Herenthout

Herman Puls

Natuurpunt Nete en Aa kern Herentals-Olen

Jan Mallants

Natuurpunt Netebronnen kern Balen

Erkende vereningingen landbouw-toerisme-wildbeheer

GROEP C

Johan Van Genechten

Natuurpunt Netebronnen kern Mol

Gerd Zonnenberg

Natuurpunt De Turnhoutse Kempen

Kris Van der Steen

Natuurpunt Wamp en Neten

in te vullen

Koninklijke Vereniging voor Natuur- en Stedenschoon

Oscar Vanderborght

Actiegroep Leefmilieu Kempen (VALK) vzw

Matthias Van den Eynde

Landelijke Beweging Boerenbond

Marcel Heylen

Bedrijfsgilden Boerenbond

Alfons Gios

Bedrijfskringen Boerenbond

in te vullen

Landelijke Gilden Boerenbond

Rita Geerts

KVLV

Hilde Van den Broeck

KVLV/AGRA

Rosa Helsen

Agrakring

Ben Verbist

Groene Kring vzw/KLJ

Michiel Sels

Regioraden Boerenbond

Luc Huybrechts

Algemeen Boerensyndicaat

Sven Sels

Wildbeheereenheid regio Dessel

Carlo Carpentier

Wildbeheereenheid Groot-Lille vzw

Lies Heylen

APB TPA vzw

Tine Vandenbroeck

Kempens Landschap vzw

Jan Aerts

Toerisme Noorderkempen

Adri Versteyen

vvv Retie vzw

1.2.3 DAGELIJKS BESTUUR

De Raad van Bestuur verdeelt onder haar leden de functies van voorzitter, ondervoorzitter, secretaris en penningmeester. Het dagelijks bestuur bestaat uit maximaal 5 personen. Huidige samenstelling Dagelijks Bestuur RLKGN (sinds 23 februari 2021) naam

vertegenwoordiger

functie

Jan De Haes

provincie Antwerpen

voorzitter

Kris Van Dijck

gemeente Dessel

ondervoorzitter

Michiel Sels

Regioraden Boerenbond

secretaris

Jos Gysels

Natuurpunt

penningmeester

Bas Van der Veken

RLKGN

coördinator

1.3 PERSONEEL 1.3.1 PERSONEELSBESTAND RLKGN

functie

naam

Coördinator

Bas Van der Veken

100%

RLKGN

1/5/2009

Medewerker communicatie

Tilly Mertens

80%

RLKGN

3/10/2016

Projectmedewerker landschap, Els Oostvogels erfgoed en stafmedewerker

100%

RLKGN

1/11/2009

Projectmedewerker Onderhoud Buitengebied

100%

RLKGN

19/3/2018

80%

RLKGN

1/8/2011

50%

RLKGN

23/09/2021

100%

RLKGN

1/9/2015

100%

RLKGN

18/7/2016

100%

RLKGN

1/06/2020

Administratief medewerker stafmedewerker Administratief medewerker

Loket Lotte Deman

en Suzy Volckaerts

Lenneke Van Sijll

Projectmedewerker agrarisch Joke Maes natuur- en landschapsbeheer Projectmedewerker trage wegen & Charlotte Corthals ondersteuning Kleine Nete Projectcoördinator Kleine Nete Jef De Schutter

regime

loonrol

In dienst vanaf

uit dienst vanaf

Projectmedewerker PDPO en Leader Daan Janssens

100%

RLKGN

23/4/2018

Projectmedewerker landschap

Karen De Schutter

100%

RLKGN

30/03/2020

Lander Neuskens

100%

RLKGN

10/05/2021

Project mederwerker Goele Matte Valleisystemen en natte natuur Projectmedewerker landschap Silvia Dubois

70%

RLKGN

24/05/2021

80%

RLKGN

02/09/2021

Projectmedewerker biodiversiteit

100%

RLKGN

1/6/2015

werkt 100% voor 4 RL 100% Antwerpse

RLDV*

3/6/2017

Projectmedewerker Onderhoud Buitengebied

Loket

Tom Snoeckx

Stafmedewerker Antwerpse Wim Debaene regionale landschappen Bedrijfsplanner

Lieven Lavrijsen

VLM

RL’en

RLKGN = basisfinanciering voorzien door provincie en gemeenten * met VIA-subsidies van de Vlaamse overheid (werkt voor alle Antwerpse RL’en) Volgende personeelswijzigingen vonden plaats in 2021 :     

Joke heeft heel 2021 halftijds tijdkrediet opgenomen. Lander Neuskens is vanaf 10/05/21 in dienst gekomen om de landschapswerking en LOB mee te versterken. Goele Matte is vanaf 24/05/21 in dienst gekomen om de landschapswerking mee te ondersteunen. Zij is vanaf 07/12/21 met moederschapsrust. Silvia Dubois is vanaf 02/09/21 in dienst gekomen om de landschapswerking mee te versterken. Lenneke Van Sijll is vanaf 23/09/21 in dienst gekomen om de administratieve dienst mee te ondersteunen.

Personeel RLKGN 2021 functie

naam

regime

loonrol

Coördinator

Bas Van der Veken

100%

RLKGN

x x x

x x

x x x x x x x

Medewerker communicatie

Tilly Mertens

80%

RLKGN

x x x

x x

x x x x x x x

Projectmedewerker biodiversiteit

Tom Snoeckx

100%

RLKGN

x x x

x x

x x x x x x x

Projectmedewerker landschap, Els Oostvogels erfgoed en stafmedewerker

100%

RLKGN

x x x

x x

x x x x x x x

Projectmedewerker trage wegen

100%

RLKGN

x x x

x x

x x x x x x x

80 %

RLKGN

x x x

x x

x x x x x x x

Lotte Deman

Administratief medewerker en Suzy Volckaerts stafmedewerker

f m a m j

a s o n d

Projectmedewerker trage wegen Charlotte Corthals en ondersteuning Kleine Nete

100%

RLKGN

x x x

x x

x x x x x x x

Projectmedewerker agrarisch Joke Maes natuur- en landschapsbeheer

50%

RLKGN

x x x

x x

x x x x x x x

Projectmedewerker onderhoud buitengebied

Lander Neuskens

100%

RLKGN

x x x x x x x

Daan Janssens

100%

RLKGN

x x

x x x x x x x

Projectmedewerker landschap

Karen De Schutter

100%

RLKGN

x x

x x x x x x x

Projectmedewerker landschap

Silvia Dubois

80%

RLKGN

Project mederwerker Goele Matte Valleisystemen en natte natuur

70%

RLKGN

Projectcoördinator Kleine Nete

100%

RLKGN

Projectmedewerker Leader

loket

PDPO

Jef De Schutter

x x x

x x x x x

x x x x x x x

x x x x x x

Stafmedewerker Antwerpse Wim Debaene regionale landschappen

werkt 100% voor RLDV* 4 RL’en

x x x

x x

x x x x x x x

Bedrijfsplanner

100%

x x x

x x

x x x x x x x

Lieven Lavrijsen

VLM

RLKGN = basisfinanciering voorzien door provincie en gemeenten *

met

VIA-subsidies

van

Vlaamse

overheid

(werkt

voor

alle

Antwerpse

RL’en)

In 2022 worden enkele verschuivingen in het personeelsbestand verwacht.    

Joke Maes zal in 2022 1/5 tijdskrediet opnemen. Goele Matte zal aansluitend aan haar moederschapsrust nog onbetaald borstvoedingsverlof opnemen tot 01/05/22. Karen De Schutter zal vanaf 28/02/22 met moederschapsrust gaan. Er zal een extra landschapsmedewerker, Dries Mertens, starten op 07/02/22.

Personeelsverwachting RLKGN 2022 functie

naam

Coördinator

Bas Van der Veken

Medewerker communicatie

regime

loonrol

m a

m j j

a s o n d

100%

RLKGN

x x x x x x x

Tilly Mertens

80%

RLKGN

x x x x x x x

Projectmedewerker biodiversiteit Tom Snoeckx

100%

RLKGN

x x x x x x x

Projectmedewerker trage wegen Charlotte Corthals

100%

RLKGN

x x x x x x x

Projectmedewerker landschap en Els Oostvogels erfgoed

100%

RLKGN

x x x x x x x

Projectcoördinator Kleine Nete

100%

RLKGN

x x x x x x x

Projectmedewerker agrarisch Joke Maes natuur- en landschapsbeheer

80%

RLGKN

x x x x x x x

Projectmedewerker onderhoud buitengebied

100%

RLKGN

x x x x x x x

Jef De Schutter

loket Lotte Deman

Administratief medewerker

Suzy Volckaerts

80%

RLKGN

x x x x x x x

Administratief medewerker

Lenneke Van Sijll

50%

RLKGN

x x x x x x x

Daan Janssens

100%

RLKGN

x x x x x x x

Projectmedewerker landschap

Karen De Schutter

100%

RLKGN

x x x x x x x

Projectmedewerker landschap

Silvia Dubois

80%

RLKGN

x x x x x x x

Projectmedewerker Valleisystemen en natte natuur

Goele Matte

70%

RLKGN

x x x x x x x

Projectmedewerker LOB

Lander Neuskens

100%

RLKGN

x x x x x x x

Projectmedewerker landschap

Dries Mertens

100%

RLKGN

x x x x x x x

Stafmedewerker Antwerpse Wim Debaene regionale landschappen

100%

RLDV*

x x x x x x x

Bedrijfsplanner

100%

VLM

x x x x x x x

Projectmedewerker Leader

PDPO

Lieven Lavrijsen

RLKGN = basisfinanciering voorzien door provincie en gemeenten * met VIA-subsidies van de Vlaamse overheid (werkt voor alle Antwerpse RL’en) Taakomschrijving huidige teamleden

functie

naam

regime

taakomschrijving

Coördinator

Bas Van der Veken

100%

Algemene coördinatie team, eindverantwoordelijkheid jaarprogrammatie en werking, contacten bestuur en leden, overkoepelende projecten, eindredactie communicatie

Medewerker communicatie

Tilly Mertens

80%

Communicatie: website, facebook, nieuwsbrief, tentoonstellingen. Organisatie evenementen.

folders,

Projectmedewerker biodiversiteit

100%

Projecten natuurbehoud, monitoring, IHD

80%

Projecten rond agrarisch natuur- en landschapsbeheer

Projectmedewerker trage Charlotte Corthals wegen en Kleine Nete

100%

Project trage wegen, publieksactiviteiten

communicatie,

vormingen

Projectmedewerker trage Lotte Deman wegen

100%

Project trage wegen, publieksactiviteiten

communicatie,

vormingen

Projectmedewerker LOB

Lander Neuskens

100%

Projectmedewerker Loket Onderhoud Buitengebied

Projectmedewerker landschap en erfgoed

Els Oostvogels

100%

Landschapszorg, landschapsvisies, gebiedsgerichte projecten, IOED pijler landschap

100%

Coördineren strategisch project Kleine Nete

Daan Janssens

100%

Project loslopend vee, ontharddingdossiers,…

Projectmedewerker landschapsbeelden

Karen De Schutter

100%

Projectmedewerker landschap

Projectmedewerker landschapsbeelden

Silvia Dubois

80%

Projectmedewerker landschap

Dries Mertens

100%

Projectmedewerker landschap

Projectmedewerker Valleisystemen en natte Goele Matte natuur

70%

Projectmedewerker landschap

Administratief medewerker

Suzy Volckaerts

80%

Algemene administratie, boekhouding,

Administratief medewerker

Lenneke Van Sijll

50%

Algemene administratie, personeel

Bedrijfsplanner

Lieven Lavrysen

100% (VLM)

Projectmedewerker agrarisch natuurlandschapsbeheer

Tom Snoeckx

en Joke Maes

Projectcoördinator Kleine Jef De Schutter Nete Projectmedewerker PDPO en Leader

Projectmedewerker Landschapsbeelden

Promotie, afsluiten en opvolgen van beheerovereenkomsten met landbouwers voor agromilieumaatregelen op landbouwbedrijven; participatie in RLKGN-projecten met landbouwraakvlakken

Stafmedewerker Antwerpse regionale Wim Debaene landschappen

100% (Antw. RL’en)

Organisatie samenwerking tussen provincie en Antwerpse regionale landschappen en RL’en onderling in beleidsdomeinen natuur, soorten & biodiversiteit, landschap, erfgoed, recreatief medegebruik (uitwerken van gemeenschappelijke projecten; afstemming op het vlak van potentiële synergieën; centrale spil in samenwerking tussen provincie, RL’en en andere partners)

Een teamvergadering vindt in de regel plaats om de twee maanden, in coronatijden is dit om de drie weken. Daarnaast worden er ook vijf wintersessies georganiseerd waar meer inhoudelijk gediscussieerd kan worden. Vier maal per jaar is er een stafvergadering waar men individueel zijn projecten/ideeën/bevindingen … kan bespreken. Om de twee maanden wordt er een opleidingswandeling georganiseerd voor heel het team in het werkingsgebied gekoppeld aan een van de gebieden en/of projecten.

WERKING 2021 (IN HET KORT) 2021 dwong ons als RLKGN door corona opnieuw tot heel wat creativiteit op organisatorisch vlak, maar de inhoudelijke werking bleef gelukkig meer dan overeind. We kunnen dus ook dit jaar een boel projecten en terreinrealisaties voorleggen, nog steeds de basis van onze werking. Tegelijk werd de basis gelegd voor de uitbreiding van ons werkingsgebied waardoor we quasi gebiedsdekkend zullen kunnen werken in de Antwerpse Kempen vanaf 2022. Maar eerst een duik in de realisaties van 2021.

PLANNING 2022 (IN HET KORT) In 2022 willen we in de eerste plaats verder doen met waar we goed in zijn: concrete terreinrealisaties in ons werkingsgebied waarbij we gemeentelijk, provinciaal, Vlaams en Europees beleid integreren en dat in nauw overleg met alle betrokken particulieren, organisaties en overheden. De opstart en uitbouw van onze werking in de zeven nieuwe gemeenten, wordt daarbij uiteraard een belangrijk aandachtspunt.

JAARVERSLAG EN PLANNING 1.4 NATUURBEHOUD EN LANDSCHAPSZORG 1.4.1 KLEINE LANDSCHAPSELEMENTEN ALGEMEEN

Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete Karen De Schutter, Daan Janssens, Joke Maes, Goele Matte, Els Oostvogels Provincie Antwerpen, Agentschap Natuur en Bos, Agentschap Onroerend Erfgoed, gemeenten Diverse grondeigenaars: landbouwers, particulieren, openbare besturen, verenigingen Behoud, herstel en uitbreiding van het netwerk van houtige kleine landschapselementen (houtkanten, hagen, dreven en hoogstamboomgaarden) in functie van landschapsherstel, landschapsbeleving, natuurbehoud, erfgoedherstel, natuurverbindingen, versterking van ecologische corridors, en behoud van autochtone bomen en struiken.

ACTIE 1 POELEN OMSCHRIJVING Het historische landbouwlandschap was rijk aan poelen. Door de evolutie in het landgebruik en de landbouwmethoden zijn dergelijke poelen zeldzaam geworden. Om dit cultuurhistorische en landschappelijk erfgoed te herstellen, worden vennen hersteld en poelen aangelegd. Bijkomend wordt het leefgebied voor watergebonden planten en dieren verbeterd en uitgebreid door de versterking van het al bestaande poelennetwerk. Voorkeur wordt gegeven aan locaties met een historische aanwezigheid van een poel of op plaatsen met voldoende landschaps- en natuurwaarde.

Doelstelling 

  

Het historische poelennetwerk in het werkingsgebied versterken om zo de landschapskwaliteit te verbeteren en bijkomend het leefgebied voor watergebonden fauna en flora te verbeteren, verbinden en uit te breiden. De omvorming van bestaande waterpartijen naar meer ecologische aquatische habitats. Aanleg van waterbuffers Via sensibilisatie en promotie verschillende doelgroepen overtuigen van de waarde van poelen.

UITGEVOERD IN 2021  

Aanleg van 3 nieuwe poelen: Fam. Vangeel Kasterlee, Fam. Van Hoof in Geel, Aquafin Herentals Omgevingsvergunningen 29



Prospectie: Fam. De Witte – Herentals, Fam. Rommens – Retie, Fam. Tuerlinckx – Geel, Fam. Van Looveren – Geel, Fam. Versteylen – Turnhout, Fam. Steeman – Oud-Turnhout

GEPLAND IN 2022 

 

Aanvraag omgevingsvergunningen: o Hartjesven – Grobbendonk: uitbreiding van ca 3600m² o Venherstel Getlagen – Herentals: ca 1500m² o Fam. Mermans – Kasterlee: 480m² en 160m² o Fam. Vanduffel – Mol: ca 470m² o Fam. Sierens – Arendonk: ca 180m² o Fam. Michiels – Balen: ca 180m² Uitsturen bestek grondwerk en terreinbezoeken Uitvoering 2 venherstelprojecten en 5 poelen in de zomermaanden.

Poel bij Fam. Vangeel – Kasterlee: 2900m²

Poel bij Fam. Van Hoof – Geel: ca 250m²

Poel bij Aquafin – Herentals: ca 250m²

ACTIE 2 LANDSCHAPSHERSTEL HARTJESVEN - GROBBENDONK OMSCHRIJVING

Het historische ven ‘Hartjesven’ is gelegen, vlakbij de straten Kapelletjesweg en Het Ven in Grobbendonk. Het ven is momenteel eerder ei-vormig. Op de Ferrariskaart uit 1777 merken we op dat het ven eerder hart-vormig was. Het ven is dus deels gedempt. Aan de hand van grondboringen hebben Eddy Vercammen en Jan Laureys kunnen achterhalen waar de historische venbodem nog aanwezig is en hoe diep deze ligt. Aangezien de aanpalende percelen nu ook in het bezit zijn van PIDPA, kan er aan landschapsherstel gedaan worden en kan de grond lokaal verwerkt worden. Werkzaamheden: 

Grondwerken: het ven uitbreiden en uitgraven tot op de historische venbodem. De grond lokaal verwerken in het dempen van grachten, het aanschuinen van zones en het uitbreiden van de bestaande duin. Bij het duin herstel zal de schrale grond opnieuw bovenaan verwerkt worden, de voedselrijkere grond uit het ven zal onderaan in de duin verwerkt worden. 31

    

Een zone ontbossen om het ven te kunnen uitbreiden. Boscompensatie – ter plaatse nieuw bos aanplanten. Wilgenkoepels terugzetten of uittrekken. Een interne bosrand creëren voor meer biodiversiteit en meer doozicht naar het achterliggende permanente grasland. Exotenbestrijding in de bossen Plaaten van een schapenraster om het terrein in de toekomst met schapen te kunnen begrazen.

UITGEVOERD IN 2021     

Opmaak archeologienota Uitvoer exotenbestrijding en dunning mits kapmachtiging Terreinbezoeken met de stuurgroep: Pidpa, Eddy Vercammen ANB Terreinbezoek aannemer voor kostenraming Voorbereidingen omgevingsvergunning

GEPLAND IN   

Uitsturen omgevingsvergunningsaanvraag (februari) Uitsturen bestek grondwerk (februari) Uitvoering van de werken (juli – oktober)

ACTIE 3 KONIJNENBERG - GROBBENDONK OMSCHRIJVING

Deze beboste duinengordel loopt parallel met de straat Bergen in Grobbendonk en is een uitloper van de Kempense Heuvelrug. De duin is bebost met bijzondere markante bomen. Het zijn restanten van oude eiken hakhoutstoven en grove dennen die door de specifieke groeiomstandigheden op de zandrug een bijzondere verschijningsvorm hebben. Het behouden en beschermen van dit unieke landschap is van groot belang, ze zijn niet alleen cultuurhistorisch waardevol maar ook ecologisch zeer interessant.

In dit gebied wordt veelvuldig gerecreëerd, vele wandelaars al dan niet met hond spelende kinderen maar jammer genoeg ook mountainbikers komen op de Konijnenberg. Deze recreanten veroorzaken onbewust veel erosie op de kwetsbare duinrug. Dit heeft nefaste gevolgen voor de grove dennen en de eikenhakhoutstoven, waarvan het wortelstelsel door erosie steeds meer wordt blootgelegd.

Om overmatige betreding in dit gebied tegen te gaan is het belangrijk om de paden duidelijk te markeren. De paden lopen bij voorkeur bovenop de duinrug. Erosie ontstaat vooral op de hellende delen. Neven paden werden afgesloten zodat bijkomende betreding op de flanken vermeden wordt. Het is erg aanlokkelijk voor mountainbikers om te fietsen over de duinrug maar dit is i.v.m. erosie niet aangewezen. De wandelpaden zijn ondertussen voorzien van fietssluizen.

Verspreid over het terrein komen zaailingen van Amerikaanse eik, Amerikaanse vogelkers en acacia voor. In verschillende zones domineerdeneren deze zaailingen zelfs de struiklaag. Een gefaseerde bestrijding van deze exoten is noodzakelijk. Op deze manier krijgen ook de inheemse soorten zoals zomereik, spork en o.a. lijsterbes de kans om te groeien op de vrijgekomen open plekken om zo de bodem te fixeren.

Doel:    

Op een duurzame manier de exoten bestrijden (vnl. Amerikaanse vogelkers en Amerikaanse eik) door het trekken en uitfrezen van de stronken. Recreanten beter sturen in het gebied. Mountainbikers worden geweerd op de duin en de hellingen, zij kunnen gebruik blijven maken van het aanwezige MTB-parcours dat behouden blijft rond de duin. Maximale aandacht om erosie van de duin te voorkomen, d.m.v. trappen en takkenrillen. Alsook het vrijzetten van inheems plantgoed. Uitbreiding van de speelzone/ open duin

UITGEVOERD IN 2021  

Uitvoer van de werken na het broedseizoen Werfopvolging

GEPLAND IN 2022-2023 Opvolgbeheer van de exotenbestrijding. Uitvoer fase 2 exotenbestrijding.

Door het verwijderen van de Amerikaanse vogelkers en Amerikaanse eik in de struiklaag, krijgt de inheemse onderbegroeiing weer alle kansen. De natuurlijke glooing van de duin wordt ook weer zichtbaar.

Om de recreanten beter te sturen en erosie tegen te gaan, werd besloten om mountainbikers te weren op de duin. Dit is mogelijk dankzij het plaatsen van een raster en fietssluizen. De trappen verminderen eventuele afspoeling van de duin.

ACTIE 4 EDUCATIEVE BIJENHAL - ARENDONK OMSCHRIJVING De biegilde Sint-Ambrosius in Arendonk heeft met zijn leden een bijenhal gebouwd, waar enkele bijenkasten staan al dan niet om te experimenteren met biologisch en natuurlijk imkeren. In de toekomst zullen hier ook imkercursussen georganiseerd worden en zal het een ontmoetingsplaats zijn voor de leden. In eerste instantie voor de biegilde zelf, maar ook het brede publiek is er welkom. Zo zal elke bezoeker over de bij leren en het belang van biodiversiteit. Dit educatieve luik voor scholen, verenigingen en passanten wordt nog verder ontwikkeld. Ons landschapsteam plantte een wilgenstruweel, een gemengde houtkant, verschillende lindebomen en een gemengde haag aan. We plaatsen ook twee picknickbanken, verplaatsbare zitstammetjes en fietsleunhekken voor bezoekers. Ook een torenvalkenbak kreeg een mooi plekje in een van de bestaande eikenbomen.

Tijdens de werken UITGEVOERD IN 2021   

Uitvoer door landschapsteam: aanplantingswerken, zitstammetjes, fietsleunhekken, torenvalkenbak Leveren picknickbanken Werfcontrole

ACTIE 5 PASTORIETUIN - OOSTHOVEN OMSCHRIJVING Sinds de zomer van 2020 zijn de kantoren van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete en Bosgroep Kempen Noord gevestigd in de pastorie van Oosthoven.

We willen deze plek een nieuwe toekomst geven en omvormen naar een inspirerende ontmoetingsplek die mensen en organisaties op verschillende schaalniveaus verbindt rond thema's als platteland, landbouw, natuur, landschap, bos, stilte, erfgoed, streekproducten, ... Na het afronden van de renovatie van de pastorie werd de buitenruimte in verschillende fases onder handen genomen. De tuin en het terras zijn ingericht als ontmoetingsplek, als park in dorpsomgeving die zowel dagdagelijks als met speciale evenementen kan gebruikt worden.

UITGEVOERD IN 2021  

 

Het plaatsen van kleiklinkers in de voor – en zijtuin. Inrichtingswerken en aanplantingswerken voor – en achtertuin: o het verwijderen van uitheemse beplanting o het afvoeren van afval en storende elementen o het uitvoeren van hakhoutbeheer (lindebomen) en snoeiwerken o het aanplanten van gemengde hagen/heggen/houtkant en bosrand met inheems bosgoed o het aanplanten van een hoogstamboom en enkele fruitbomen o het plaatsen van takkenrillen en insectenhuisjes aankoop van enkele grote picknickbanken Boomveiligheidsonderzoeken: gewone es en rode beuk + tomograaftest bij de es

UITGEVOERD IN 2022   

Het inzaaien van de bloemenweitjes Onderhoud pastorietuin door groenjobs Opvolging bomenbeheer

ACTIE 6 SITE SERNEELS - HERENTHOUT OMSCHRIJVING Lokaal bestuur Herenthout koesterde grootse plannen om voormalig bouwbedrijf Serneels te herbestemmen. De oude gebouwen werden de afgelopen jaren alvast gesloopt en heel wat bouwpuin werd verwijderd om binnenkort plaats te maken voor nieuwe gemeentelijke infrastructuur.

De gemeente wilde de achterliggende zone graag een groene bestemming geven, en hiervoor konden ze rekenen op ons advies en ontwerp. Het omliggende landschap is nog heel gaaf en herkenbaar. Waterlopen, uitgestrekte bossen, weilanden, hooilanden, broekbossen, dreven, houtkanten, een kasteeldomein en oude boerderijen typeren de omgeving. Aanpalend aan het gebied liggen percelen van Natuurpunt Nete & Aa en iets verderop het Vogelopvangcentrum Netland vzw.

Leerlingen bebossen voormalig bouwbedrijf in Herenthout

In het najaar werden de Herenthoutse leerlingen van het 5de en 6de leerjaar betrokken bij de bosaanplant. Ze planten maar liefst 2500 boompjes, goed voor 1,3ha nieuw bos! Met dank aan Bosgroep Zuiderkempen vzw en vrijwilligers van Natuurpunt en VOC om de bosaanplant mee in goede banen te leiden.

Deze periode van het jaar is niet alleen ideaal voor aanplantingswerken maar ook voor knotwerken en hakhoutbeheer. Zo werd een elzensingel verjongt en in hakhoutbeheer gezet en werd nog bosgoed aangeplant in de bestaande houtkanten. UITGEVOERD IN 2021       

Terreinbezoek en overlegmomenten met gemeente en partners Opmaak ontwerp Opmeting terrein door landmeter Plantklaar maken terrein: Afbraak stalletjes en ontrommelen Afzetten elzensingel en aanplant houtkant Boren plantgaten voor plantactie Grote bos aanplantactie met leeringen en vrijwilligers

PLANNING 2022 

Opmaak beheernota voor gemeente

Aanplant bos met bosrand door leerlingen van Herenthoutse scholen.

Afzetten elzensingel

ACTIE 7 KEESES MOLEN - KASTERLEE OMSCHRIJVING De site Keesesmolen ligt ingebed in de schoot van de Kempense Heuvelrug, tussen Kabouterberg en recreatief knooppunt Houtum. De plek heeft potentieel om een schakel te zijn tussen Kabouterberg en Kleine Nete en de dorpskern Kasterlee. Een goede geleiding van de bezoekers en een kwalitatieve inrichting afgestemd op de het project Slapende Reus en het masterplan ‘de Met’ is van belang. De plek kan zich ontwikkelen tot een poort tot de dorpskern van Kasterlee en een infopunt om de natuurlijke en culturele bezienswaardigheden van Kasterlee te ontdekken.

Gemeente Kasterlee gaf RLKNG de opdracht een inrichtingsplan en visie uit te werken voor site Keesesmolen – Heemerf en omgeving.

Situering Keesesmolen in relatie tot heuvelrug, dorpskern Kasterlee en Kleine Nete

Inrichtingsplan site Keeses Molen en omgeving. Ambities voor de toekomst: Ambitie 1: Leesbaar landschap 

Versterken van het landschap 41



Vergroenen van de omgeving

Ambitie 2: Zichtbaar en verbonden erfgoed 

Windvang en zichtbaarheid Keeses Molen optimaliseren



Verbinden Keesesmolen en heemerf



Inrichting Heemerf

Ambitie 3: Kwalitatief ontsloten 

Ontsluiting site Keeses Molen



Recreatieve aantrekkelijkheid en beeldkwaliteit verbeteren



Verbeteren mobiliteit en verkeersveiligheid

UITGEVOERD IN 2021   

Overlegmomenten en terreinbezoeken met projectgroep en stuurgroep Uitwerking landschapsvisie, ambities en acties Uitwerken en offertevraag quick wins

PLANNING 2022 

Uitvoer quick wins: verlagen hagen rond heemerf, aanplant en beheer fruitbomen op heemerf, knotten eik, deels verwijderen van hagen rond Keeses Molen, vergroenen parking Waaiberg, plaatsen Kempens veken aan zandpad Kerkendijk.

Beeldmontage Keeses Molen

ACTIE 8 PVT DE LIEREMAN – OUD-TURNHOUT OMSCHRIJVING Dankzij het NIJB project ‘Landschap De Liereman’ werken we nauw samen met psychiatrisch verzorgingstehuis (PVT) De Liereman. Zij toonden interesse om hun buitenruimte mee te integreren in het bredere landschapsverhaal. De laatste jaren merkten ze dat de klassieke beplanting op hun campus, wegkwijnde. Logisch, op de site vinden we een schrale zandgrond terug waar heide, brem, gaspeldoorn en o.a. pijpenstrootje thuishoren. Momenteel zijn er op de campus al zones met waardevolle ‘heischraal gazon’ maar die te frequent beheerd worden. We maakten voor PVT De Liereman een beplantingsvoorstel op met een aangepaste plantenkeuze waar later het juiste beheer aan gekoppeld wordt. Rondom de gebouwen zal er gewerkt worden met bloemenweitjes. In de schroeiend hete binnentuinen zullen kruiden, vasteplanten en bomen aangeplant worden voor meer schaduw. Verder weg van de gebouwen is de beplanting heel natuurlijk en gaat deze mooi over in de omliggende bosranden. We beogen hiermee: - … een gunstig effect gezondheid en beleving - … landschappelijke inkleding - … relatie tussen zorginstelling en omgeving - … kwalitatieve natuurinput.

Heischraal gazon bij PVT De Liereman.

UITGEVOERD IN 2021 -

Terreinbezoek PVT De Liereman Beplantingsvoorstel voor de campus Voorbereidende werken Plaatsing kunstwerk

PLANNING 2022 -

Uitwerken beplantingsplan en beheerplan

Uitvoering

ACTIE 9 AANPLANT MEIDOORNHEG IN GEEL OMSCHRIJVING Eigenaar wilde een ecologische border creeëren langs de paardenweide, waarbij de schaduwval bij de buren toch beperkt zou blijven. Er werd een heg geplant die voornamelijk bestaat uit eenstijlige meidoorn (Crataegus monogyna), aangevuld met enkele andere plantensoorten om zo nog een rijker voedselaanbod te creëren voor vogels, bestuivers: haagbeuk (Carpinus betulus), hondsroos (Rosa canina), gewone vlier (Sambucus nigra) en boswilg (Salix caprea). Er wordt ook erfbeplanting aangeplant ter hoogte van de stallen (beuk (Fagus sylvatica) haagbeuk (Carpinus betulus), gewone vlier (Sambucus nigra) en boswilg (Salix caprea), gewone lijsterbes (Sorbus aucuparia), hazelaar (Corylus avellana), sporkehout (Rhamnus frangula). UITGEVOERD IN 2021  

Opstellen beplantingsvoorstel Coördinatie bestelling plantgoed en plantwerken

GEPLAND IN 2022 

Opvolging vitaliteit aanplant

Nieuwe gemengde heg bij Blokstraat, Geel

ACTIE 10 LANDSCHAPPELIJKE INRICHTING LANDBOUWBEDRIJF GEEL (NPI) OMSCHRIJVING Eigenaar wilde landbouwpercelen en perceelsgrenzen ecologisch en landschappelijk inrichten en vroeg daarbij advies van bedrijfsplanner en projectmedewerkers RLKGN. RLKGN werkte een voorstel uit voor het uitgraven van een waterbuffer in een lager gelegen perceelshoek om zo een geschikte voorplantingslocatie te creeëren voor amfibiën en om een plas-draszone te creeren waar weidevogels kunnen foerageren. Verder werd een beplantingsplan uitwerkt voor het aaplanten van 2 heggen, een bomenrij en één vrijstaande bomen langsheen de landbouwpercelen. Deze acties werden gebundeld voor een aanvraag voor niet-productieve investeringsseun bij het Departement Landbouw en Visseriij. UITGEVOERD IN 2021 45

  

Opstellen beplantingsvoorstel en uitwerken ontwerp waterbuffer Uitschrijven Technisch Verantwoordingsadvies (TVA) voor aanvraag niet-productieve investeringssteun en begeleiding bij deze online indiening Coördinatie bestelling plantgoed

GEPLAND IN 2022 

Opvolging NPI-dossier

ACTIE 11 LOKET LANDSCHAPSPROJECTEN UITGEVOERD IN 2021      



     

Fam. Sierens – Arendonk: Het leveren van hoogstamfruitbomen, oude rassen voor hun boomgaard. De Wouwershoeve, Talander – Arendonk: Het leveren van inheems bosgoed voor het aanplanten van heggen en houtkanten. Fam. Smans – Beerse: Het leveren van inheems bosgoed voor het aanplanten van een gemengde haag bij hun erf. De Steenovens – Geel: Het leveren van hoogstamfruitbomen, oude rassen voor hun boomgaard. Fam. De Witte – Herentals: Het leveren van inheems bosgoed voor het aanplanten van een inheemse houtkant/heg en een elzenbosje. Fam. Warmer – Herenthout: Het leveren van hoogstam bomen en inheems bosgoed. Voor het landschappelijk inkleden van hun paardenweide met heggen, houtkanten, knotelzen, lindenrij en solitaire bomen voor meer schaduw. Fam. Engelen – Kasterlee: Het leveren van hoogstambomen en inheems bosgoed. Voor het landschappelijk inkleden van hun paardenweide met heggen, houtkanten, knotbomen en enkele solitaire bomen voor meer schaduw. Retie – speelplein Pontfort: opmaak ontwerp Retie - Speelplein Hodonk: opmaak ontwerp Fam. Verrezen – Retie: Het leveren van hoogstambomen en inheems bosgoed. Voor het verder inrichten van hun erf met gemengde hagen en een bomenrij van linde. Fam. De l’Escaille – Turnhout: Het leveren van hoogstamfruitbomen, oude rassen voor hun boomgaard. Atletiek Arac – Arendonk: Het leveren van hoogstambomen, inheems bosgoed voor het vergroenen van hun Powerhill. Jeugdverblijf De Brik – Herentals: Het leveren van hoogstambomen, inheems bosgoed, palen en ursusdraad. Door de droogte en de letterzetter kever hebben veel bomen rondom het jeugdverblijf het loodje gelegd. De Brink wil een jeugdverblijfplaats blijven in een bosrijke omgeving, daarom planten ze bomen voor de toekomst. Er werden eikels gezaaid en inheems bosgoed aanplant in uitgerasterde zones. Dit was onvermijdelijk zodat de spelende kinderen de jonge aanplant niet kunnen vertrappelen.

ADVIES 2021 Eenmalige adviesverlening of terreinbezoek: 

Balen: Sinterveld – beplantingsadvies bosrand



Herentals: Koninkrijk Morkhoven – landschapsinrichting



Arendonk: bosvelden – vergroening speelplein



Arendonk: herdenkingskruis Jan Beyens 46



Beerse – Fam. de Visscher: beplantingsadvies



Turnhout – Heizijde: kapel Frans Ceursters



Oud-Turnhout: Ter Dijke – inrichting Aa en dorpsomgeving



Oud-Turnhout: Fam. Steeman: beplantingsadvies, wadi



Fam. Haesen – Geel: beplantingsadvies



Fam. Torfs – Kasterlee: Boomgaard



Buren van Bink – Turnhout: Landschappelijke inpassing en ecologische insteek van een deeltuin.



Turnhout: boomverzorging tulpenboom



Fam Govaerts – Geel: ecologische inrichting percelen



Fam Bries – Laakdal: beplantingsadvies



De Luyckenaar – Mol: Kempens Veken



…

EEN BLIK OP 2022 

Fam. Tuerlinckx – Geel: Houtkanten, poel



Fam Mermans – Kasterlee: Houtkanten, elzensingel, bomengroepen, poel



Kasterlee, kabouterdreef: Aanplant bosranden



Zandkapel – Herentals: Landschapsherstel



Aquafin – Herentals: Landschapsherstel: verplaatsen raster



Steenovens – Geel: Boomgaard (Agroforestry)



Fam. De keersmaecker – Geel: poel en aanplant



Herentals, De Brink: Vergroening jeugdverblijf



Fam. Van Liempt – Arendonk: Aanplant KLE’s



Kasterlee, Camping Houtum: vergroening en landschappelijke aankleding camping



…



Landschapsadvies bij particulieren en gemeentes op vraag. Contact met eigenaars, opmaak ontwerp, vergunningaanvraag, offertes, voorbereiding uitvoering. Speelgroen: Natuurlijk en avondtuurlijke speelplekken creëren door te kiezen voor boomstammen, heuvels, laagtes, wiglo’s, speel- en vogelbosjes

ACTIE 12 SPEELPLEINEN - MOL OMSCHRIJVING Gemeente Mol contacteerde begin 2020 Regionaal Landschap Kleine een Grote Nete om hen te ondersteunen bij de omvorming van een 12-tal groene-,sport-,spelen ontmoetingspleintjes deze legislatuur. We startten de samenwerking met 3 pleinen: rond het kerkplein in Gompel, de Kiosk in Wezel en het Rijtenhof in Millegem. Het is de ambitie van gemeente Mol om jaarlijks enkele pleintjes om te vormen. De kerngroep speelruimte bekijkt jaarlijks welke pleinen aangepakt kunnen worden. Hiervoor houdt de kerngroep rekening met de vragen van hun inwoners maar ook bekijken ze steeds nieuwe locaties voor speelpleinen. In 2020 werd de samenwerkingsvorm geconcretiseerd met een samenwerkingsovereenkomst en werd geopteerd om het Rijtenhof meteen al uit te 47

voeren na een participatietraject met de buurt. In 2021 werd dit volledig opgeleverd en op 24 juni kon er ondanks corona op een creatieve manier toch een opneningsfeest met de kinderraad plaatsvinden. In Gompel loopt samen met het Innovatiesteunpunt, Rurant en de Provincie Antwerpen een intensief participatietraject in het kader van veerkrachtige dorpen. Als dorp samen met alle betrokken stakeholders beslisten ze om het projectgebied te verruimen tot de hele zone rond de kerk, parochiezaal, chirogebouwen, BKO en de school. In de loop van 2022 wordt alles uitgevoerd met veel participatie van vrijwilligers uit de buurt. Als Regionaal Landschap ondersteunen we het participatietraject met de buurt, de school, parochie, dekenaat, kerkfabriek, chiro, BKO en de gemeente in de vorm van 4 (grotendeels online wegens corona) contactmomenten in 2021. In de loop van 2021 werd ook een leaderproject ingediend en goedgekeurd bij Leader Kempen Oost om nog verder ‘Groene ontmoetingsruimten in Mol’ op een participatieve manier te kunnen realiseren in 2022 en 2023. In dit kader zal o.m. ook een online tool om op participatieve wijze ontwerpen te maken verder worden uitgewerkt. Ook het samenwerkingsverband met Veerkrachtige Dorpen, Rurant, gemeente Mol, dorpsraden en RLKGN wordt verder op punt gezet. Gompel toont immers dat veel muziek zit in het samenbrengen van deze actoren, een model dat we graag optimaliseren voor toekomstige trajecten.

Dit ontwerp van de ‘De groene wij’ in Gompel met o.m. 1816 extra bomen en struiken wordt voorjaar 2022 uitgevoerd. De Kiosk in Wezel is een prachtig en ruim buurtpark waar helaas veel uitval is van de beplanting die in 2014 werd gerealiseerd. Na advies van ons Regionaal Landschap en bodemstalen die we laten uitvoeren, besluiten we dat wellicht de historische vervuiling een belangrijke oorzaak is van de uitval. Daarom contacteerden we als Regionaal Landschap de OVAM voor ondersteuning bij het uitwerken van een beplantingsplan dat betracht de vervuiling te milderen dmv technieken van NBS (Nature Based Solutions). Op basis van de meest recente wetenschappelijke inzichten van o.m. de Universiteit van Hasselt en het studiebureau Arcadis wordt voorjaar 2022 deze aanplant uitgevoerd na een participatietraject met de buurt in 2021.

Beplantingsplan De Kiosk Wezel

In totaal worden 964 extra bomen en struiken extra aangeplant in 2022 om zo meer biomassa en gelaagdheid te creëren in het park.

ACTIE 13 INRICHTING SAMENHOF ZAMMEL - GEEL OMSCHRIJVING Het oude voetbalveld in het centrum van Zammel werd enkele jaren geleden omgevormd tot samentuin genaamd de ‘Samenhof Zammel’. Een gebruiksrecht werd door de Kerkfabriek verleend aan Erica Baeck en een groep vrijwilligers. Stad Geel steunt dit initiatief en kon bij VLM middelen verkrijgen voor de inrichting. De oorspronkelijke inrichting werd gedaan zonder planmatige aanpak waardoor er letterlijk en figuurlijk een wildgroei ontstond wat een verrommeld beeld opleverde. De Stad Geel en de Samenhof vroegen aan het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete om een ontwerp te maken om de verrommeling tegen te gaan, het onderhoud haalbaar te houden en zoveel mogelijk meerjarige eetbare soorten toe te voegen in de vorm van een voedselbosrand. Een uitvoeringsplan werd opgemaakt en de aanplant met bijna 1000 bomen werd een feit. Heggen, houtkanten en een voedselbosje moeten bescherming bieden en het microklimaat positief beïnvloeden. We slaagden erin 12 grote hoogstamfruitbomen met enthout van Kempense boerenerven via de Nationale Boomgaardenstichting te reserveren voor de aanplant in de Samenhof. Heel wat kleinfruit kan dienen als snoephaagjes voor bezoekers of tuiniers en een fraaie bloemenweide zorgt voor nectar voor de bijenkorven die worden geplaatst. Op de speelweide en speelheuvel na wordt overal gekozen voor extensief beheerd grasland. Na intensief overleg met de werkgroep Samenhof Zammel en afstemming met de Stad Geel werd gekozen voor onderstaand ontwerp:

Een beeld van enkele van de fruitbomen in de Samenhof.

UITGEVOERD IN 2021  Uitvoering van het ontwerp met o.a. 43 verschillende fruitboomrassen en 950 stuks bosplantsoen.  Openingsfeest

GEPLAND IN 2022  

Opvolging aanplanting Educatieve uitwerking voedselbosrand ihk van Leaderproject ‘Lekker Eetbaar Groen’

1.4.2 KLEIN BOUWKUNDIG ERFGOED ALGEMEEN Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners

Doelgroep Doelstelling

Regionaal landschap Kleine en Grote Nete Karen De Schutter Natuurpunt Vorselaar, Kogeka Sint-Jozef in Geel, dakwerker Pieter Mertens, Gemeente Grobbendonk, IOED Land van Nete en Aa, Agentschap Onroerend Erfgoed Burgers - recreanten Herstel van kleinschalig (bouwkundig) erfgoed en omgeving.

ACTIE 1 RENOVATIE KAPEL LOVENHOEK - VORSELAAR OMSCHRIJVING De renovatie loopt van een leien dakje! Welkom in de Lovenhoek, één van de oudste gehuchten van Vorselaar. Hier pronkt een mooi kapelletje dat al dateert van omstreeks 1900. Het werd opgetrokken met stenen van een huisje dat in de onmiddellijke omgeving was afgebroken. Natuurpunt Vorselaar contacteerde ons met de vraag of we samen het dak van het kapelletje konden renoveren. Uit goede bron hebben we vernomen dat er ooit op het kapelletje leien lagen, welke we graag in ere herstellen. Om deze renovatie tot een goed einde te brengen werken we samen met de middelbare school Kogeka Sint-Jozef in Geel. De leerlingen uit het 7de jaar renovatie bouw namen de dakconstructie, de vloer, deurdorpel en de buitenpaadjes onder handen. Pieter Mertens ondersteunde ons vrijwillig met zijn ervaring als dakwerker en leerde het vakmanschap ‘leien tikken’ aan. Na een schilderbeurt is de kapel weer helemaal klaar om officieel ingehuldigd te worden in mei 2022.

UITGEVOERD IN 2021 -

Renovatie kapel door leerlingen Sint-Jozef Kogeka Geel en dakwerker Pieter Mertens.

GEPLAND IN 2022 -

Schilderwerken door Kogeka Sint-Jozef in Geel Officiële opening

ACTIE 2 RENOVATIE BAKHUIS – BOUWEL, GROBBENDONK OMSCHRIJVING Het oude bakhuis in Bouwel is vervallen en moet een volledige renovatie ondergaan om zijn historische functie en socioculturele waarde terug te kunnen opnemen. De renovatie van het bakhuis zal de site ‘Huiskens’ doen heropleven. Het zal een ontmoeting en sociale verbindingsplaats worden en een extra input hebben naar het recreatieve en toeristische kader. Na de renovatie zal de werkgroep ‘Grobooke’ opgestart worden om de duurzame heropleving van de bakoven als wijkmotor kracht bij zetten. Om de oven te renoveren moeten de juiste materialen en technieken gebruikt worden. Het is belangrijk om voldoende oog te hebben voor de historische bouwaspecten.

UITGEVOERD IN 2021    

Terreinbezoek en overlegmomenten met partners Contact school – uitvoering Prospectie Oegstgeesterpannen Aankoop materialen

GEPLAND IN 2022   

Communicatie opstart projec Vergunning/toelating renovatie Start renovatie buitenschil

GEPLAND IN 2023  

Renovatie binnenschil en bakoven Opstart vrijwilligerswerking ‘Grobooke’

Bestaande toestand bakhuis – De Oegstgeesterpan of Jossenpan bedekte vroeger het dak van het bakhuis.

1.4.3 INTERGEMEENTELIJKE ONROERENDE ERFGOEDDIENSTEN (IOED) IOED LAND VAN NETE EN AA

ALGEMEEN Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

RLKGN, Erfgoedcel Kempens Karakter Els Oostvogels Lille, Grobbendonk, Herentals, Olen, Vorselaar, Herenthout, Gemeenten, middenveld en burgers inventaris, advisering, ontsluiting onroerend erfgoed bouwkundig en landschappelijk erfgoed)

(archeologisch,

OMSCHRIJVING De IOED Land van Nete en Aa werd begin 2017 erkend door de Vlaamse overheid. De IOED bestaat vier jaar, en de werking draait intussen op volle kracht. De missie en visie van IOED Land van Nete werd aangescherpt in het nieuwe beleidsplan 2021-2026, dat ook door de minister werd goedgekeurd. Alle betrokkenen engageren zich om ook de komende zes jaar verder te bouwen op de gelegde funderingen. Kempens Karakter is de projectvereniging waaronder IOED Land van Nete en Aa werkt. Voor het landschappelijk erfgoed heeft de IOED een structurele samenwerking opgezet met het Regionaal Landschap. Het beleidsplan 2021-2026 wordt jaarlijks verfijnt in een actieplan en rapportage aan het agentschap onroerend erfgoed. Toch zijn er heel wat taken die een erkende IOED op zich kan en mag nemen. Op die manier verhoog je de betrokkenheid met het werkingsgebied. Enkele voorbeelden:       

Acties rond inventarisatie opzetten (lokaal erfgoed, landschappen, houtige elementen of bomen met erfgoedwaarde, …) Beschermingsinitiatieven opstarten samen met de gemeenten Behandelen van lokale infovragen Adviezen geven over beschermd en niet beschermd erfgoed waarin dit onroerend erfgoed mee wordt afgewogen Opstellen van beheersplannen Uitbouwen van een lokaal consultatienetwerk Sensibiliseringsacties organiseren

IOED Land van Nete en Aa binnen het werkingsgebied van RLKGN en Kempens Karakter

ADVIESVERLENING ONROEREND ERFGOED OMSCHRIJVING De IOED adviseert en begeleidt zowel in bouwkundige, landschappelijke als archeologische dossiers en start eigen projecten op om het lokale erfgoedbeleid uit te bouwen of te versterken. De intensieve samenwerking tussen regionaal landschaps en de IOED maakt dat dossiers integraal bekeken worden. De IOED gaf begeleiding of advies in 150 dossiers in 2021. In een 30-tal dossiers en projecten werd samengewerkt rond landschappelijk erfgoed, of integraal, vanuit landschap, archeologie en/of bouwkunde, een dossier benaderd of behandeld. Het team IOED Land van Nete en Aa:   

expert bouwkundig en archeologisch erfgoed (Ellen Van de Velde) expert landschappelijk erfgoed (Els Oostvogels) expert publiekswerking en communicatie (Tom Dorau)

UITGEVOERD IN 2021 Een greep uit de behandelde/ lopende dossiers:         

partner in implementatie landschapsbiografie en –visie Kempense Heuvelrug en valleien, Herentals en omgeving partner in PDPO-project OKW-SW ‘Kempense Heuvelrug’ partner in PDPO-project coronaherstelfonds ‘houtig erfgoed’ partner in Recapture the Fortress Cities – Interreg Europe begeleiding opleiding groen erfgoed, Monumentenwacht Vlaanderen begeleiding ABO Herentals begeleiding Beleidsplan Ruimte Herentals (groen en erfgoed) begeleiding RUP Olen Centrum begeleiding werkgroep Kruisberg – recreatie vs beschermd erfgoed en confilt MTB 57

                   

begeleiding studiedag metaaltijden op Kempense Heuvelrug adviezen bij meerdere langgevelhoeves Vorselaar, Grobbendonk Advies bomen Schranshoeve, Vorselaar Opvolging ontwikkelingen Le Paige en Koetshuis Le Paige, bouw nieuwe kerk advies sloop en nieuwbouw kerk, Herentals Begeleiding Wiki Women Design Kempen Informatie archeologienota Hartjesven Advies beschermd landschap Graafweide-Schupleer Advies beschermd landschap Bouwelhoeve en omgeving Begeleiding publiekswerking Slagmolen, Lille Begeleiding lokale initiatieven Open Monumentendag Advies bufferbeplanting crossterrein Lille Advies omgevingsaanleg hoeve Sassenhout, Vorselaar Begeleiding opstart restauratie Heggekapel, Heerle, Lille Wandelverbinding Graafweide – Schupleer centrum Grobbendonk – Kasteelhoeve Kapel Lovenhoek, advies renovatie Werkgroep Kruisberg Herentals, problematiek MTB begeleiding educatief project De Brink integratie en ontharding Heistraat, Kempense Heuvelrug, Herentals opvolging en advisering GRUP Leidingsstraat

implementatie landschapsvisie Kempense Heuvelrug

begeleiding bouw nieuwe kerk koesthuis Le Paige

begeleiding Le Paige en omgeving

ondersteuning landschapsgidsen

GEPLAND IN 2022 SD1 De IOED graaft dieper in het erfgoed van Land van Nete en Aa  OD1 De IOED zet projecten op binnen volgende thema's uit het verbindend of gemeenschappelijk erfogedpakket: ondernemende Kempen, militair erfgoed en vrome Kempen o inventarisatie militair erfgoed, horeca in erfgoed, transformatiehuisjes  OD2 De IOED bouwt de eigen expertise verder uit o studie in functie van lopende dossiers o opstart werkgroep Merovingers in het LNA  OD3 De IOED verdiept en versterkt de kennis over ons erfgoed o Aanvullen onroerenderfgoedinventarissen (archeologische ensembles, Opgevist Verleden, werken in buurten, opmaak kader/methodiek inventariseren bouwkundig erfgoed, opmaak kader/ methodiek inventariseren houtig erfgoed SD2 Het gaat goed met ons erfgoed  OD1 De IOED neemt 'actief behoud' als uitgangspunt o Advies, begeleidnig of coördinatie dossiers  OD2 De IOED gaat proactief te werk binnen de sector en daarbuiten o Implementatie landschapsbiografie en –visie Kempense Heuvelrug en valleien o expertiseopbouw andere sectoren o Opgevist Verleden als stapsteen voor duurzame controle Neteoevers binnen Herentals o ondersteuning melding toevalsvondsten en metaaldetectie o elk dossier integraal benaderen  OD3 Bouwen aan of versterken van de gemeentelijke erfgoedreflex o doorvertalen en/of opvolgen van plannen voor gemeentelijk erfgoed: beheersplan kerkruïne Onze-Lieve-Vrouw Ten Troon, Grobbendonk, beheersplan kasteel Le Paige, stad Herentals, … o opmaak waardering en randvoorwaarden verbouwingen Olense cité o voorberiden lokaal onroerenderfgoedbeleid o aanschuiven in grotere planprocessen en erfgoed als stapsteen toevoegen SD3 Onze erfgoedactoren maken het verschil en voelen zich thuis in onze netwerkorganisatie  OD1 De IOED ondersteunt en versterkt lokale vrijwilligerswerking voor onroerend erfgoed  OD2 De IOED faciliteert een actief netwerk rond onroerend erfgoed SD4 De erfgoedtamtam roffelt en resoneert in het Land van Nete en Aa  OD1 De IOED communiceert op een kwalitatieve manier (eigen kanalen, en kanalen partners, overzicht houden)  OD2 Erfgoed binnen de perimeter van de IOED (her)kenbaar maken o onroerend erfgoed in de etalage zetten o aanvullen nieuw erfgoedpartaal Kempens Erfgoed vanuit lopende en afgesloten dossiers o verder ondersteunen landschapsgidsenwerking Kempense Heuvelrug o opstart archeologisch jaaroverzicht van de Kempen SD5 Onze IOED staat er OD1 De IOED heeft een heldere organisatiestructuur  OD1 goede opvolging en ondersteuning van personeel  OD2 De IOED is een waardevolle partner in de sector  OD3 De IOED heeft een transparante werking

IOED STUIFZAND

ALGEMEEN Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

RLKGN, STUIFZAND Els Oostvogels Mol, Balen, Retie, Meerhout, Dessel, Geel Gemeenten, middenveld en burgers inventaris, advisering, ontsluiting onroerend bouwkundig en landschappelijk erfgoed)

erfgoed

(archeologisch,

OMSCHRIJVING

Regio IOED STUIFZAND In 2017 diende STUIFZAND (voorheen STUIFZAND) voor de eerste keer een aanvraag in bij de Vlaamse Overheid om erkend te worden als onroerend erfgoeddienst, met succes. De IOED STUIFZAND groeide uit tot een dynamische dienst. In 2019 werd een nieuwe aanvraag ingediend omdat de stad Geel toetreedt tot STUIFZAND, dit plan werd ook goedgekeurd door de minister. De IOED STUIFZAND bestaat nu uit de gemeenten Balen, Dessel, Geel, Meerhout, Mol en Retie. De IOED speelt een vanuit expertise opgebouwde dienstbare rol, die lokale overheden, het onroerend erfgoedweefsel en bewoners met een relatie tot onroerend erfgoed helpt de juiste beslissingen te nemen in het belang van de rijke bouwkundige, archeologische en landschappelijke kwaliteit van het gebied en de bijhorende beeldkwaliteit. STUIFZAND i.s.m. RLKGN wil daarbij vanuit de IOED tevens de rol van bruggenbouwer tussen verschillende actoren, beleidsdomeinen en beleidsniveaus opnemen.

De IOED STUIFZAND werkt vanuit vijf gemeenschappelijke erfgoedthema’s, die de eigenheid van de regio uitmaken:  het ontginningslandschap  het waterlandschap  het zorglandschap  het religieus en funeraire landschap  het agrarische landschap

Zandlandschap: de duinen van Geel Bel

Waterlandschap: Vallei van de Grote Nete

Agrarisch landschap: beemden met houtkanten van zwarte els in de Vennen in Balen

  

expert bouwkundig erfgoed (Martijn Willems) expert landschappelijk erfgoed (Els Oostvogels) expert publiekswerking en communicatie (Thomas Ceusters)

UITGEVOERD IN 2021 Een greep uit de behandelde/ lopende dossiers:             

begeleiding LEADER projecten Koninklijk Domein der Kempen advisering casino Mol Gompel begeleiding PDPO-project Houtig Erfgoed advisering atoomwijk begeleiding ontsluiting geodetische basis van de Kempen input en begeleiding gebiedsproject De Put van Rauw begeleiding heraanleg site Hooibeekhoeve ondersteuning in behoud Postelse schuren ondersteuning aanvraag Landschapspark Kleine en Grote Nete begeleiding herbestemmen en -lokaliseren kanaalburg Meerhout begeleiding terreinbezoek SCK-bossen i.s.m. AOE : inventaris landschappelijk en archeologisch erfgoed adviezen en begeleiding bij 15 omgevingsvergunningen en dossiers gelegen in landschappelijk geheel opvolging en advisering GRUP Leidingsstraat

GEPLAND IN SD 1 IOED STUIFZAND is een sterke, professionele organisatie met een soepele werking in een geïntegreerd samenwerkingsverband.   

OD 1.1 IOED STUIFZAND zet sterk in op inhoudelijke expertise en dat voor alle deelaspecten van de werking. OD 1.2 IOED STUIFZAND heeft een duidelijk mandaat van de Raad van Bestuur OD 1.3 Er is een geïntegreerde samenwerking met erfgoedcel STUIFZAND en Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete. o Samenwerkingsproject 'Koning te Rijk', een onderzoek naar de ontginning van de Kempen door de koninklijke familie en de relicten die daarvan overblijven o Lerend Netwerk 'Archeologie & Postel', naar aanleiding van de bescherming van verschillende grafheuvels in het gebied o Inventariseren van houtig erfgoed – PDPO-project ‘houtig erfgoed’ (ingediend in corona herstelfonds)

SD2 IOED STUIFZAND ondersteunt gemeenten en andere actoren in hun onroerenderfgoedbeleid vanuit een gemeenschappelijk beleidskader 

OD 2.1. Op basis van een grondige waardering van de inventaris bouwkundig erfgoed wordt er een afwegingskader gecreëerd waarop het lokale onroerend erfgoedbeleid zich ent.



OD 2.2 IOED STUIFZAND adviseert en ondersteunt zowel lokale besturen als verenigingen en privéactoren bij beheersplannen, herbestemmings- en restauratiedossiers.

o o



SD 3

Advisering en doorverwijzing naar studiebureaus voor beheersplannen. Lopende en op te starten trajecten: Kerkhof en St.-Trudokerk Meerhout, dorpsgezicht Gestel, abdijsite Postel, … Ondersteuning herbestemmings- en activeringstrajecten: Leaderproject levend erfgoed op den Bogaert Geel (oude landbouwschool), Casino Mol Gompel (culturele ontmoetingsplek, feestzaal), …

OD 2.3 IOED STUIFZAND bouwt bruggen over verschillende gemeentelijke diensten en beleidsdomeinen heen om een geïntegreerde en integrale benadering van onroerend erfgoed mogelijk te maken. o Faciliteren van overleg tussen verschillende diensten (stuurgroepen, projectgroepen): Lerend netwerk 'Archeologie Postel' i.s.m. AOE, verschillende gemeentelijke diensten, ANB, lokale experts, overlegplatform WOII-erfgoed, LEADER ‘Vele graantjes’ o Ondersteunen voorbeeldtrajecten onroerend erfgoed i.s.m. andere beleidsdomeinen (landbouw, cultuur, toerisme, educatie) IOED STUIFZAND laat het lokale onroerend erfgoed én de erfgoedgemeenschappen errond schitteren



OD 3.1 Integrale thematische projecten brengen erfgoedgemeenschappen samen en bereiken een nieuw publiek o AGRARISCH & ONTGINNING | Project Koning te Rijk o ZORG | Ondersteuning herbestemming Gasthuisschuur door Gasthuismuseum Geel, Waaiburg Geel o RELIGIEUS | Trajecten begraafplaatsen in Mol, Geel, Meerhout aan elkaar verbinden (lerend netwerk, publieksmomenten) o Gezamenlijk communicatietraject archeologie Kempense IOED’s OD 3.2 IOED STUIFZAND betrekt erfgoedgemeenschappen en vrijwilligersorganisaties bij de eigen werking en biedt inhoudelijke ondersteuning. o Inventariseringstrajecten i.s.m. vrijwilligers: Koning te rijk | inventariseren relicten en archiefonderzoek 'koninklijk' erfgoed in Dessel, Geel, Retie en Mol, kapellen in Mol en Meerhout o Ondersteunen lokale kerkbesturen bij herbestemmings- en restauratiedossiers OD 3.3 IOED STUIFZAND zet voor haar publiekswerking in op sterke, positieve erfgoedverhalen die zorgen voor fiere erfgoedgemeenschappen én een fier publiek. o Begeleiden van organisaties bij het zoeken naar samenwerking of schaalvergroting (bv. casino Gompel) o Regionale communicatie erfgoedactiviteiten (erfgoednacht, archeologiedagen, OMD, week van de begraafplaatsen) o Blog voor/door/met mensen met een hart voor hun onroerend erfgoedpand o.a. op onze eigen website en sociale media o Actieve samenwerking aan het online Kempens Erfgoedportaal met o.a. online thematische expo's OD 3.4 Kinderen worden gesensibiliseerd over onroerend erfgoedwaarden om hen heen

SD 4 IOED STUIFZAND functioneert als een kennisknooppunt rond onroerend erfgoed in de regio en bouwt het eigen consultatienetwerk steeds verder en breder uit.  

OD 4.1 De IOED verknoopt de eigen werking met een breder netwerk (Kempenoverleg, NOE, deelname netwerkmomenten AOE voor Vlaamse IOED’s) OD 4.2 IOED STUIFZAND neemt een loketfunctie op met betrekking tot onroerend erfgoed voor zowel de lokale besturen als het brede publiek.

 

o Beantwoorden vragen rond onroerend erfgoedbeleid o Doorverwijzen naar ons netwerk o Opvolgen van subsidielijnen en andere financieringskanalen OD 4.3 IOED STUIFZAND actualiseert de bestaande kennis over het onroerend erfgoed en maakt deze beschikbaar (kennisdeling studiedagen, workshops, lijst thesisonderwerpen, …) OD 4.4 Er wordt breed en laagdrempelig gecommuniceerd over erfgoeddienst STUIFZAND, waardoor de IOED haar rol als kennisknooppunt voluit kan opnemen.

Prospectie herbestemming kanaalbrug Meerhout

Grafheuvelcomplex Postel

Inventaris erfgoed SCK-bossen

De put van Rauw

1.4.4 BEHEEROVEREENKOMSTEN EN BEDRIJFSPLANNER ALGEMEEN Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

VLM Lieven Lavrijsen Landbouwverenigingen, VLM Landbouwers Via het afsluiten van beheerovereenkomsten agromilieumaatregelen op landbouwbedrijven stimuleren, met de focus op ‘aandachtsgebieden’, waar de inzet van beheerovereenkomsten een duidelijke meerwaarde heeft.

OMSCHRIJVING Het derde Vlaamse programma voor plattelandsontwikkeling liep reeds ten einde op 31/12/2020. Vermits de inhoud voor de nieuwe periode nog niet beslist werd, werd er voorzien in een overgangsregeling binnen het GLB.

De voorbije 2 jaren was het binnen deze overgangsregeling mogelijk om aflopende contracten te hernieuwen voor een periode van 2 jaar om de continuïteit te garanderen. Deze regeling was op de meeste beheerpakketten van toepassing, met uitzondering voor het beheer van houtige landschapselementen. Enkel houtige landschapselementen met een jaarlijkse beheerfrequentie (hagen), konden wel hernieuwd worden. Het laatste jaar was het mogelijk om bijkomend 2-jarige beheerovereenkomsten te sluiten binnen de afgebakende beheergebieden voor akkervogels en weidevogels. We zien voor RLKGN een licht dalende trend voor beheerovereenkomsten de afgelopen 2 jaar. Vooral het beheer van houtige landschapselementen blijft verder sterk dalen. De hogervermelde reden dat enkel voor hagen een nieuwe 2-jarige beheerovereenkomst kon gesloten worden, heeft de verdere daling versterkt. De beheermaatregelen voor extensieve grasstroken blijven de meest toegepaste maatregelen met een areaal van 150 ha. Hoewel de voorbereidingen voor de Vlaamse invulling van het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) nog lopen, werd door het beleid beslist om de beheerovereenkomsten die starten in 2023 zowel ruimtelijk als inhoudelijk sterker te focussen op hun bijdrage aan de biodiversiteit. De nieuwe beheerovereenkomsten zullen gesloten kunnen worden in gebieden waar ze het meest bijdragen aan de Vlaamse doelstellingen voor biodiversiteit in landbouwgebieden. Naast de beheerovereenkomsten met VLM, wordt er in het GLB ook voorzien in ecoregelingen vanaf 2023. Voor basismilieu- en natuurmaatregelen zal de landbouwer beroep kunnen doen op deze maatregelen. Ook binnen het project Waterlandschap BeekBoerBodem werd er een beheermaatregel voor grasbufferstroken uitgewerkt specifiek op maat van het gebied en met een integrale doelstelling. Er werd gestreefd naar een evenwicht tussen het belang van voedselproductie, milderen van milieueffecten, en kansen voor biodiversiteit en soorten. Binnen deze projectperimeter van BeekBoerBodem zal vanaf 2022 als demomaatregel extensieve

grasbufferstroken kunnen worden toegepast door landbouwers op percelen gelegen langs waterlopen en grachten in het valleisysteem.

1.4.5 FAUNA-AKKERS ALGEMEEN Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

RLKGN, RLDV, RLRL & RLSD Tom Snoeckx Antwerpse RL’en, WBE’s, landbouwers, imkerverenigingen, gemeenten, … Jagers, landbouwers, imkers, gemeenten, …  Terreinbeheerders van praktische informatie voorzien voor het aanleggen en beheren van fauna-akkers  Via terreinbezoeken bij WBE’s waar mogelijk en wenselijk faunaakkers herevalueren en plaatsen in een ruimere landschappelijke context en mogelijk andere bijkomende inrichtingen evalueren  Bestellen en verspreiding van zaadmengels voor het inzaaien van fauna-akkers.

OMSCHRIJVING

Akkervogelmengsel

Sinds 2009 werkt RL de Voorkempen voornamelijk met de wildbeheereenheden (WBE) samen rond het aanleggen van fauna-akkers. Een gedeelte van enkele maïsakkers, die enkel interessant zijn voor ree en fazant, werden omgevormd naar fauna – akkertjes die schuil- en voedselmogelijkheden bieden voor een ruime groep dieren (insecten, zoogdieren, (akker)vogels). Meestal gaat het om overstukjes die voor een commercieel landbouwtype niet rendabel zijn. Fauna-akkers bepalen op die manier ook mee het uitzicht, de beleving en de appreciatie van het landschap. Bovendien kon vanuit het thema bijen, met zowel aandacht voor honingbijen als de vele soorten solitaire bijen, zowel WBE’s als het brede publiek warm gemaakt worden om mee actie te ondernemen. Deze bestuivers hebben sterk te lijden onder habitatfragmentatie, drachtverarming (aanbod stuifmeel en nectar), grootschalige landbouw, steriele sierplanten in tuinen en gebruik van herbiciden en pesticiden. De aanleg van tijdelijke faunaakkers kan bijdragen tot een oplossing. Na enkele jaren was er een groeiende interesse voor het project, ook buiten het werkingsgebied van RL De Voorkempen.

Omwille van de voordelen op vlak van biodiversiteit, de ecologische waarde en de beeldkwaliteit van het platteland werd het bestaande fauna-akkerproject naar het volledige grondgebied van de provincie Antwerpen uitgebreid. De RL’en willen streven naar meer fauna-akkers in de provincie om zo op termijn een ecologisch netwerk te kunnen vormen waarlangs fauna kan migreren door het landschap. Het gebruik van typische gewasteelten (mede door de streekgebonden bodemkenmerken maar ook door streektradities) bepaalt ook mee de streekidentiteit. Burgers, fietsers en andere recreanten die het platteland bezoeken zullen bovendien ook een mooi aangenaam landschap beleven. Het doel en de praktische informatie om fauna-akkers aan te leggen zullen bij potentiële partners worden gepromoot. Het project resulteert inmiddels in een brede samenwerking met WBE’s en andere landschapsbeheerders.

ACTIE 1 UITGEVOERD IN 2021  Verdeling aan huis van de zaadmengsels  communicatie en sensibilisatie naar doelgroepen, brede publiek  In het werkingsgebied van RLKGN werd in 2021 24,6 ha landbouwmengsel, 16,7 ha akkervogelmengsel en 31,4 ha Tübingermengsel besteld. De bestelde hoeveelheden liggen in dezelfde lijn als voorgaande jaren. De totale oppervlakte ingezaaide fauna-akkers (totaal 4 RL’en) in 2021 bedraagt 82,2 ha landbouwmengsel, 34,9 ha akkervogelmengsel en 80,4 ha Tübingermengsel.

GEPLAND IN 2022  Verdeling van de zaadmengsels via centraal afhaalpunt (Prinsenpark).  Administratieve afhandeling van de samen-aankoop  Communicatie en sensibilisatie naar doelgroepen, brede publiek.

1.4.6 KEMPENS ENERGIEHOUT ALGEMEEN Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete Joke Maes IOK, Boerennatuur VL, Provincie Antwerpen Landbouwers, gemeenten, scholen, terreinbeheerders Dit project heeft de volgende doelstellingen: (1) houtkantenvisie en bijhorende beheerplannning opstellen ter garantie van een ecologisch en landschappelijk correct beheer; (2) definiëren en kwantificeren van de kritische parameters voor een marktconform buninessmodel bij inzet van houtsnippers uit reststromen als alternatieve energiebron; en (3) activeren van meerdere cases.

OMSCHRIJVING Dit project heeft als doel om in de Kempen een werkbaar economisch model op regioniveau te realiseren dat de link legt tussen een duurzame energetische valorisatie van houtige reststromen (hernieuwbare energie) en ecologisch landschapsbeheer. Dit is een hefboom voor de optimalisatie van het landschaps- en biodiversiteitsbeheer en een verbreding binnen de landbouwsector die bijdraagt aan de klimaatdoelstellingen. De economische opbrengst wordt berekend op basis van zowel de valorisatie van de houtsnippers als de valorisatie van de verschillende ecosysteemdiensten. Projectgebied – Kempens Energiehout

De ecologische meerwaarde van het project bestaat uit een goed beheerd landschap met een sterk KLE-netwerk. Voor elke pilotcase wordt een houtkantenvisie en een beheerplanning opgesteld, om zo een goed beheer te garanderen en kaalkap van het landschap voor de economische opbrengsten te vermijden.

ACTIE KWANTIFICERING VAN HET BIOMASSA-AANBOD OMSCHRIJVING Indien men een precieze berekening wil maken van het te verwachte biomassa-aanbod, dient men te beschikken over een uitgewerkte beheerplanning, met individuele beheermaatregelen. Maar ook in een vroeger stadium is een –iets ruwere- gebiedsdekkende schatting uiterst zinvol om de kansen op Kempen-niveau in kaart te brengen om duurzaam aan de slag te gaan met vragen over de mogelijke valorisatie van houtige reststromen uit landschapsbeheer. Een eerste aanzet voor een gebiedsdekkende schatting van het biomassa-aanbod werd gegeven door Provincie Antwerpen. Voor deze berekening werd de Groenkaart gebruikt. Echter deze gebiedsdekkende kaartanalyse hield geen rekening met de verschillen in beheertypes (bv. volledig hakhoutbeheer, hakhout met overstaanders, bomenrijen, etc.) met bijbehorende verschillen in oogstopbrengsten. De toewijzing van beheertypes aan de KLE’s in het landschap heeft echter een grote impact op oogstopbrengst.

AFGEROND IN 2021 In de loop van het project is een nieuwe databron beschikbaar gesteld die een grote bijdrage heeft geleverd aan de verfijning van de schatting van het biomassa-aanbod. Het Departement Landbouw en Visserij heeft namelijk een GIS shapefile ontwikkeld met landschapselementen in landbouwgebied (de KLE-LiDAR-laag). Deze shapefile is gebaseerd op de LiDAR-data die is omgezet naar KLE-polygonen, welke vervolgens via een automatische classificatie toegewezen werden aan verschillende KLE-klassen. Deze nieuw beschikbare basisdata met verschillende KLE-klassen werd met behulp van de inventarisaties en beheerplannen (grotendeels uitgevoerd in kader van PDPO Kempens Energiehout) getoetst en toegepast in een verfijnde schatting van het biomassa-aanbod. Zie eindrapport hoofdstuk 1: Gebiedsdekkende analyse van het biomassa-aanbodGepland in

ACTIE VISIEVORMING EN BEHEERPLANNING OMSCHRIJVING Binnen het project zijn de eerste uitgebreide houtkantenbeheerplannen uitwerkt waarbij een integrale landschapsvisie wordt vertaald naar de beheermaatregelen voor de individuele houtkanten: Voorlopig zijn geen van de beheerplannen ingediend als een officieel NBP bij ANB. Voor zover bekend is dit ook nog nooit gedaan voor een beheerplan dat volledig bestaat uit KLE’s. Nochtans zou dit wel voordelen kunnen bieden, niet in het minst om op die manier op een gestandaardiseerde wijze het beheer te toetsen aan ‘ecologisch beheer’ en zo de reststromen te ontdoen van afvalstatuut. Binnen het recent goedgekeurd actieplan van OVAM (voedselverlies en biomassa- (rest)stromen circulair 2021-2021, p79) werd een actie opgenomen voor de ontwikkeling van een dergelijk juridisch verankerd instrument (al dan niet in de vorm van een NBP), met –naar aanleiding van PDPO Kempens Energiehout- RLKGN als trekker. Doorheen de projectduur zijn er verschillende overlegmomenten geweest met ANB, Provincie Antwerpen, INBO en andere RL’en. Met behulp van bovengenoemde beheerplannen werd de methodiek van het beheerplan bijgeschaafd en krijgen de mogelijkheden om een NBP toe te passen op houtkanten vorm. Op basis van alle testcases en brainstormen is een draaiboek opgesteld dat nuttig is voor elk soort houtkantenbeheerplan, ongeacht of het als NBP wordt ingediend of niet. Dit draaiboek bevat ook een leidraad voor inventarisaties. Provincie Antwerpen start met een NBP voor houtkanten in Meerhout. Vanuit de trekkersrol van de actiefiche van OVAM, volgt RLKGN dit en andere toekomstige beheerplannen in de regio op. Zie eindrapport Bijlage: Draaiboek beheerplan. AFGEROND IN 2021     

Beheerplan Kasterlee: eigendommen gemeente Beheerplan Mol-Sluis: eigendommen Pidpa Onderzoekende fase beheerplan (alle houtkanten in deelgebied) Meerhout (in kader van Bachelor Thesis) Opstart beheerplan Ravels (inventarisatie afgerond: zie bijlage 4, beheerplan in opmaak, einde voorzien in 2022) Ontwikkeling van 3 filmpjes: Filmpje 1: ecosysteemdiensten: https://www.youtube.com/watch?v=gIwQVVOJLHw Filmpje 2: Houtkantenbeheer: https://www.youtube.com/watch?v=K6YChbiNUMA Filmpje 3: Houtkanten in de praktijk: https://www.youtube.com/watch?v=UgAoWRCWhAM

ACTIE BUSINESSMODEL OPSTELLEN EN AANBEVELING GEWENSTE SCHAAL/SCHALEN OMSCHRIJVING In het eindrapport worden aanbevelingen gemaakt met betrekking tot het economisch model, voor zowel kleine als grote biomassa-ketens en voor verschillende valorisatietoepassingen. Om eigenaars van houtkanten te helpen met hun houtkantenbeheer, werd een rekentool opgemaakt die helpt met het inschatten van de kosten. Deze tool 70

houdt rekening met de lengte en breedte van de houtkant, plantdichtheid, de gebruikte machines waarmee het beheer uitgevoerd zal worden en de valorisatie die de gebruiker wenst te geven aan het beheerhout. Bij het kiezen van een valorisatie voor de houtige beheerrest dient rekening gehouden te worden met het (lokale) aanbod van houtsnippers. Enkele valorisatiemogelijkheden werden onderzocht en de bevindingen werden neergeschreven. Ook de inpassing van beschikbare/gewenste logistieke faciliteiten werden financieel bekeken. Niet alle eigenaars van houtkanten of uitvoerders van houtkantenbeheer hebben nl. de mogelijkheden om zelf het beheerhout te valoriseren. Daarnaast is er ook een vraag naar houtsnippers waar het lokaal aanbod onbekend is. Een Kempense biomassahub kan hierop een antwoord bieden.

ACTIE OPTIMALISATIE EN ACTIVATIE VAN CASES Hoewel er naar gestreefd werd, werd er binnen de projectduur van PDPO Kempens Energiehout geen nieuwe biomassa-ketens geactiveerd of biomassaketels aangekocht. Hier zijn verschillende redenen voor: •Terughoudendheid van de mogelijke afnemers om te investeren in een biomassa-ketel. Bv. Meerhout besliste, naar aanleiding van een nieuwe haalbaarheidsstudie die de kostprijs hoger inschatte, om voorlopig toch niet te investeren in een biomassa-ketel. Sint-Pietersinstituut was enthousiast over de resultaten van de haalbaarheidsstudie, maar wacht liever mogelijke aanpassing van de voorwaarden van Call groene warmte af. Deze subsidie zou een grote impact hebben op de terugverdientijd van de installatie. •Rendabiliteit van beheer van minder toegankelijke houtkanten: binnen dit project wilden we ons bovendien niet enkel richten op de houtkanten op gemeente-eigendommen, maar ook een businessmodel uitwerken voor particuliere houtkanten. Deze liggen vaak op minder toegankelijke locaties, wat een ontzettend grote impact bleek te hebben op de beheerkosten. •Afvalstatus houtsnippers: zowel voor het gebruik van snippers voor verbranding als andere toepassingen bleek er nog veel onduidelijkheid over het statuut ervan en de voorwaarden gesteld rond ‘ecologisch beheer’ door OVAM. •Gebrek aan kennis over de juiste beheerkeuzes en dus ook een gebrek aan een realistische schatting van de lokale houtopbrengst. UITGEVOERD IN 2021 Binnen het project zijn verschillende acties uitgevoerd om bovenstaande knelpunten/obstakels weg te werken (ontwikkeling en uitrol van methodiek ‘houtkantenbeheerplannen, overlegstructuur met ANB en OVAM om deze methodiek juridisch te verankeren en als instrument te gebruiken ipv grondstoffenverklaring, gedetailleerde schattingen van biomassa-aanbod, plus verfijning van gebiedsdekkende beschikbaarheid, kostenanalyse tool om kosten per ton snippers bloot te leggen en te modelleren op verschillende schalen, etc.) Op deze manier bereiden we de betreffende cases in die mate voor dat ze snel kunnen schakelen, mochten de omstandigheden (bv. beschikbare subsidies of gasprijzen) wijzigen. In het eindrapport vatten we voor de verschillende cases onze resultaten en aanbevelingen samen: Zie eindrapport hoofdstuk 3: Cases

OPVOLGING PROJECT GEPLAND IN 2022   

Begeleiding bij uitvoer beheerplannen en uitrol nieuwe beheerplannen (eventueekl ingebed in LOB) Opvolging beleid en wetgeving rond instrument houtkantenbeheerplan in de vorm van NBP Doorlopend kennisuitwisseling met geïnteresseerde actoren

1.4.7 HOUTKANTENBEHEERPLAN ALGEMEEN Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

RLKGN Joke Maes Pidpa, gemeente Mol, Natuurpunt Eigenaren en gebruikers van het gebied Beheerplan opmaken voor houtkaten

OMSCHRIJVING Pidpa heeft rond het waterproductiecentrum in Mol 25 ha grond in eigendom in het kleinschalig beemdenlandschap van Mol-Sluis (Diepestraat 90). Dit gebied ligt in de open ruimte ten noorden van Sluis, het brongebied/bovenlopengebied van Waterstraatloop (Kleine Nete), Peerloop en Beemdloop. Een deel van de percelen is in beheer bij Natuurpunt, een deel mag gratis gebruikt worden voor (hobby)landbouw. Enerzijds, is er in het landschap nog een historische percelering zichtbaar die zowel naar erfgoed als biodiversiteit waardevol is, anderzijds, is er op verschillende plaatsen ook een degradatie van de kleine landschapselementen waarneembaar. Pidpa heeft de ambitie om via een beheerplan (met een duidelijke landschapsvisie en beheerrichtlijnen) de houtkanten in het landschap te behouden, te herstellen en in de toekomst te (laten) beheren zodat erfgoedwaarden en ecologische functies ten volle worden beschermd en benut. In opdracht van Pidpa werd in de loop van 2020 een houtkantenbeheerplan uitwerkt door Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete waarin de beheerplanning werd opgesteld, en acties uitgeschreven rond bescherming en herstel van het historische houtkantennetwerk. UITGEVOERD IN 2021   

Afwerking houtkantenbeheerplan Mol-Sluis Organisatie gebruikersvergadering (september 2021) Opstart digitalisering van beheerplanning in Dipla

GEPLAND IN 2022   

Uitwerken voorstel eerste plantacties (eerste fase gepland in februari: 600 m heraanplant verdwenen houtkanten) Voltooiing digitalisering van beheerplanning in Dipla en communicarie naar gebruikers Coördinatie aanpassingen in afrastering ter bescherming van de houtkanten tegen vee.

Houtkanten die opgenomen zijn in het beheerplan (donkerrode strepen) en de houtkanten die heraangeplant worden in de eerste fase (groene strepen)

1.4.8 LOKET ONDERHOUD BUITENGEBIED (LOB) ALGEMEEN Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

RLKGN Lander Neuskens Provincie Antwerpen, gemeenten, andere Regionale Landschappen, … Lokale overheden, eigenaars van kleine landschapselementen … Via het LOB of Loket Onderhoud Buitengebied willen de verschillende Regionale Landschappen gemeenten ondersteunen bij het regulier landschapsonderhoud van hun buitengebied. Via kennisuitwisseling en een digitaal programma zal het beheer niet alleen kwaliteitsvoller en duurzamer uitgevoerd worden maar ook tijdsefficiënter worden opgevolgd.

OMSCHRIJVING Via het LOB of Loket Onderhoud Buitengebied willen de verschillende Regionale Landschappen gemeenten en andere eigenaars van kleine landschapselementen ondersteunen bij het regulier landschapsonderhoud van hun buitengebied. Via kennisuitwisseling over inverstarisatie en beheeracties en het toepassen van een digitaal programma zal het beheer niet alleen kwaliteitsvoller en duurzaam uitgevoerd worden maar ook tijdsefficiënter worden opgevolgd. Een LOB-project bestaat klassiek uit vier onderdelen, die al dan niet alle vier worden uitgevoerd, afhankelijk van de bestaande gegevens en de wensen van een opdrachtgever.

Inventarisatie: verzamelen en analyseren van bestaande gegevens tot een bruikbare werkkaart en inventariseren van de kleine landschapselementen. Het resultaat is een digitale inventarisatie.

Visie: opmaak van een beheervisie die rekening houdt met landgebruik, biodiversiteitswaarde, erfgoed, beleving, landbouw en klimaat.

Opmaak beheerplan*: vanuit de gegevens van een nieuwe of bestaande inventarisatie en visie een digitaal beheerplan opmaken, waarbij voor elk element afzonderlijk wordt bekeken welke opeenvolgende beheeracties nodig zullen zijn.

Coördinatie uitvoering: het beheerplan opvolgen en uitvoerders (aannemers of technische dienst) zoeken, aansturen en controleren, zodat de taken op de juiste manier worden uitgevoerd, op het juiste moment. *Opgelet: hiermee wordt niet een goedgekeurd beheerplan van ANB bedoeld, maar een digitaal en uitvoeringsgericht plan dat aangeeft wanneer bepaalde beheeracties moeten worden uitgevoerd.

LOB-PROJECT: LAANBOMENPLAN LILLE OMSCHRIJVING In gemeente Lille werd via het LOB reeds een inventaris van alle laanbomen opgemaakt en een beheerplan opgesteld. Nu coördineert het Regionaal Landschap de effectieve beheerwerken. Deze taken worden uitgevoerd voor het landschapselement laanbomen, met een uitbreiding naar knotbomen waar deze voorkomen. Alle laanen knotbomen in eigendom van de gemeente worden meegenomen. UITGEVOERD IN 2021    

Aanstellen van uitvoerende boombeheerfirma Plannen van de zomerwerken 2021: 269 bomen kregen een begeleidingssnoei, 49 bomen een onderhoudssnoei Controle van de beheerwerken Adviesverlening en begeleiding in samenwerking met boomdeskundige omtrent verschillende specifieke situaties

GEPLAND IN 2022

   

Winterwerken (knotwerken) Evaluatie uitvoerende boombeheerfirma en planning zomerwerken 2022 Coördinatie zomerwerken Boomcontroles

LOB-PROJECT: HOUTKANTENPLAN & AANPLANTPOTENTIEEL LILLE OMSCHRIJVING Gemeente Lille gaf opdracht om, analoog aan het laanbomenplan, ook een houtkantenplan op te stellen. Het betreft eveneens inventarisatie, visievorming en opstellen van een houtkantenbeheerplan. Daarnaast werd gevraagd om een scan van de volledige gemeente uit te voeren met als doel het aanplantpotentieel van iedere berm te beoordelen. Het doel is om in één oogomslag zinvolle locaties te bespeuren voor het aanplanten van laanbomen. UITGEVOERD IN 2021   

Opmaken samenwerkingsovereenkomst voor het opstellen van een inventaris en beheerplan Opvragen gegevens van straten als testcase Onderzoeken van een intern reeds opgemaakte houtkanteninventaris

GEPLAND IN 2022      

Interne visievorming betreffende complexe bermen met beperkt aanplantpotentieel Opmaak aanplantpotentieel van enkele straten als testcase Desktopanalyse houtkanten Overleg omtrent eigendomssituatie houtkanten Opnames ter plaatse Opmaken beheervisie en beheerplan houtkanten en aanplantpotentieel

LOB-PROJECT: LAANBOMENBEHEER OUD-TURNHOUT OMSCHRIJVING In gemeente Oud-Turnhout werden i.h.k.v. een LOB-project voor een aantal straten de aanwezige laanbomen geïnventariseerd en gekoppeld aan een passend beheerplan: Werkendam, Leeuwerkstraat, Zwanevenstraat, Kerkstraat, Ganzendreef, Oude Retiese Baan. De uitvoering van de beheerwerken wordt nu gecoördineerd via het LOB. UITGEVOERD IN 2021   

Samenwerkingsovereenkomst voor de coördinatie van beheerwerken Inventariseren van de laanbomen in de zwanevenstraat Opstellen bestek en uitsturen prijsvraag naar boombeheerfirma’s

GEPLAND IN 2022    

Aanstellen van één of meerdere boombeheerders Planning zomer- en winterwerken Coördinatie van uitvoer der werken Evaluatie van de werken

LOB-PROJECT: VETERAANBOMEN GEEL

OMSCHRIJVING Gemeente Geel gaf opdracht om voor enkele monumentale (veteraan)bomen, waaronder de vermoedelijke oudste boom van Geel, een specifieke inventarisatie op te maken en aangepast beheer te voorzien. UITGEVOERD IN 2021   

Bezoek en controle van de verschillende (veteraan)bomen die potentieel opgenomen kunnen worden Opvragen advies van boodeskundige voor de kapellinde te Sint-Gerebernusstraat Verzamelen bestaande gegevens van de bomen in kwestie

GEPLAND IN 2022   

Specifieke (klim)inspecties en aangepaste onderzoeken op de kapellinde te Sint-Gerebernusstraat Specifiek snoeiadvies laten opstellen Overleg met stad Geel betreffende de selectie van monumentale bomen in het project en het voorgestelde beheer voor de veteraanbomen coördineren

LOB-PROJECT: DEPARTEMENT OMGEVING OMSCHRIJVING Het departement omgeving van de Vlaamse overheid is eigenaar van 4 houtkanten in de omgeving van de Rielenkapel te Kasterlee naar aanleiding van ruilverkaveling. Regionaal Landschap kreeg de opdracht om via het LOB deze houtkanten te inventariseren en een beheerplan op te stellen, met het oog op uiteindelijke coördinatie van het houtkantenbeheer. UITGEVOERD IN 2021    

Afsluiten samenwerkingsovereenkomst voor het inventariseren van de houtkanten en het opstellen van een beheerplan Inventarisatie van de houtkanten Opname ter plaatse met opdrachtgever en deskundigen Opmaak beheerplan

GEPLAND IN 2022     

Afsluiten van een samenwerkingsovereenkomst voor de coördinatie van het beheer Opmaken bestek van de voorziene werken, met name: insnoeien, grachten maaien, exotenbeheer Communicatie naar omliggende landeigenaars en -gebruikers Aansturen van de uitvoerende beheerfirma Evaluatievergadering met de betrokken partijen

LOB – PROVINCIE ANTWERPEN

Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

Provincie Antwerpen (DMN) Lander Neuskens Provincie Antwerpen, Regionaal Landschap Schelde-Durme, Regionaal Landschap Rivierenland en Regionaal Landschap de Voorkempen Gemeenten, andere Regionale Landschappen, .. Het LOB als methodiek samen verder op punt zetten via een brede kennisdeling. Daarbij wordt ingezet op de LOB-omgeving in DIPLA (beheerschema’s, werkschema’s, opvolgen nieuwe ontwikkelingen, ..), het 77

verfijnen van de LOB-methodiek (aanbod, kosten, communicatie, ..) en de uitwerking van modeldocumenten (offertes, contracten, visieteksten, ..). UITGEVOERD IN 2021   

Overlegmomenten met de partners Beheerschema’s en werkschema’s op punt gezet Kennisdeling rond eigen LOB-projecten

GEPLAND IN 2022   

Overlegmomenten met de partners Beheerschema’s en werkschema’s (heggen en hagen, rietvegetaties, exotenbeheer, fruitbomen, bescherming, ..) verder op punt zetten. Kennisdeling rond eigen LOB-projecten

1.4.9 ADVIESVERLENING ROND BIODIVERSITEIT ALGEMEEN Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

RLKGN Tom Snoeckx Bosgroep Kempen Noord Bosgroepen, RLKGN, steden en gemeenten, particulieren, provincie Antwerpen, …  Verbeteren van ruimtelijke en ecologische connectiviteit in het landschap  Sensibilisering van particulieren/openbare besturen en hen motiveren voor een duurzaam beheer van hun terreinen.  Aanmoedigen van habitatherstel in SBZ-gebieden.  Soortgerichte maatregelen in functie van Europees beschermde soorten en/of Provinciaal Prioritaire soorten

OMSCHRIJVING Werken aan een duurzaam en kwaliteitsvol landschap is niet evident en Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete probeert sinds jaren, samen met andere partners in het buitengebied, hiertoe bij te dragen. Steeds meer particulieren en openbare besturen in ons werkingsgebied vinden de weg naar de loketfunctie van het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete en hebben vertrouwen in de deskundigheid en de neutrale opstelling van de organisatie. Hierdoor kunnen de adviezen ook dienst doen als een springplank voor verdere gesprekken. Inkomende vragen bij het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete worden op een professionele wijze verwerkt waarbij steeds het wettelijk kader, kaartonderzoek (Gewestplan, bodemkaart, Natura 2000, …), potenties e.d. worden afgetoetst aan de vraagstelling. Uiteindelijk is het de bedoeling , om in overleg met de (verschillende) partij(en), te komen tot een gedragen, kwaliteitsvol advies. Vaak handelt het over adviezen in de natuursfeer die gelegen zijn in een bosomgeving. Hieruit blijkt opnieuw dat het landschap niet stopt aan de administratieve grenzen en dat een samenwerking tussen het Regionaal Landschap en Bosgroepen zorgt voor een consequent bosen landschapsbeheer. UITGEVOERD IN 2021  Adviesverlening bij een 30-tal particulieren/openbare besturen/vzw’s/… .

GEPLAND IN 2022  Voortzetting adviesverlening rond nieuwe en bestaande projecten in 2021

1.4.10

VLEERMUIZEN, THUIS IN HET LANDBOUWLANDSCHAP

ALGEMEEN Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete Joke Maes Stad Herentals, gemeente Olen, Vleermuizenwerkgroep Natuurpunt, Vlaamse Landmaatschappij, Boerennatuur VL, Agentschap voor Natuur en Bos Landbouwers, openbare besturen en andere grondeigenaars De uitzonderlijke aanwezigheid van de grootste Vlaamse kolonie van de zeer zeldzame ingekorven vleermuis wordt aangegrepen om samen met de lokale landbouwers en de openbare besturen acties rond agrobiodiversiteit op te starten in Herentals en Olen. Hierbij leggen we de nadruk op herstel en beheer van groen-blauwe elementen en op een brede communicatie naar de bevolking.

OMSCHRIJVING Het hoofddoel van dit project is om uitzonderlijke aanwezigheid van grootste Vlaamse kolonie van de zeldzame ingekorven vleermuis te verheffen naar een lokale mascotte ter bevordering van een duurzaam landbouwlandschap.

De ingekorven vleermuis (Myotis emarginatus)

De vleermuisvriendelijke acties zijn maatregelen die (1) gedragen zijn door alle sectoren en (2) die standhouden en uitgebreid worden na het verloop van het project. De maatregelen die hiervoor in aanmerking komen, zullen ook een positief effect hebben op andere dieren plantensoorten en landschapsbeleving. Via een brede communicatie streven we er bovendien naar om de bevolking te laten kennis maken met de brede waaier aan positieve effecten van agrarisch natuurbeheer (natuur, educatie, klimaat, landschapsbeleving, etc.).

Concreet worden volgende acties voorzien: 1. Ontwikkeling van een landschapsvisie 2. Kennisuitwisseling en overleg met Vleer- muizenwerkgroep Natuurpunt door o.a. monitoring 3. Actief benaderen van landbouwers én gebruik maken van algemene oproepen voor samenwerkingen 4. Financiële en inhoudelijke steun van landbouwers, stad Herentals, gemeente Olen en andere grondeigenaars bij terreinrealisaties 5. Organisatie, ontwikkeling en lancering van communicatie ten behoeve van educatie en sensibilisatie van het brede publiek, omwonenden en landbouwers in het algemeen. 6. Structurele verankering van het beheer en uitbreiding van nieuwe aanplantingen na het verloop van de projectperiode.

ACTIE 1 MONITORING OMSCHRIJVING In overleg met Vleermuizenwerkgroep van Natuurpunt, de Vlaamse Landmaatschappij en Agentschap voor Natuur en Bos is de vleermuizenmonitoring opgestart. Hierbij werd rekening gehouden met vragen omtrent verschillende soorten landschapselementen (bosjes, bosranden, houtkanten, perceelranden) en locaties (daar waar plantacties te verwachten zijn). UITGEVOERD IN 2021 



Uitvoeren van 2de monitoringsseizoen (batdetector in stallen, warmtecamera voor het detecteren van vliegroutes (deze keer met focus op grens met Olen en oversteekplaats aan het kanaal) van de batdetector Geautomatiseerde dataverwerking van de batdetector

GEPLAND IN 2022   

Uitvoeren het 3de monitoringsseizoen Verslaggeving van de drie monitoringsseizoenen met bijbehorende aanbevelingen Communicatie van de resultaten

ACTIE 2 TERREINREALISATIES OMSCHRIJVING Een van de belangrijkste doelen van het project is het versterken van de groen/blauwe structuren doorheen het landbouwlandschap ter bevordering van de permeabiliteit voor de vleermuizen en andere dieren. UITGEVOERD IN 2021  



Uitvoeren van de eerste plantacties (ca. 1 km KLE’s) Communicatie van deze acties in externe pers (Gazet van Antwerpen, februari 2021) en in de eigen Landschapsmagazine (2 pagina’s met interview met deelnemende landbouwer, augustus 2021) en sociale media. Uitwerken van de voorstellen voor volgende plantacties: (1) bij 2 landbouwbedrijven, (2) op domein van Kempens Landschap, en (3) op openbare wegbermen

GEPLAND IN 2022   

Uitwerken voorstellen voor overige grondeigenaars en inplanning uitvoer realisaties Uitvoeren landschapsscan en opmaak landschapsvisie Ontwikkeling educatieve fietslus langs realisaties

1.4.11

ZWALUWEN EN GIERZWALUWEN

ALGEMEEN Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

RLKGN Tom Snoeckx Gemeenten, ANB, Natuurpunt, … Eigenaars, bewoners, bedrijven, scholen, wijkverenigingen, … Vergroten van het aantal populaties door het nemen van enkele eenvoudige maatregelen Sensibilisatie omtrent het voorkomen en de bijzondere ecologie van gierzwaluwen Het plaatsen van kunstnesten en advies bij het inrichten van de omgeving. Eenvormige subsidie aanbieden voor de eigenaars van een kolonie zwaluwen (en dus ook eenvormige subsidieaanvraagformulieren) en afspraken maken over de loketfunctie (bij de gemeenten of bij RL)

OMSCHRIJVING

Plan huiszwaluwtil

Het zwaluwenproject van RLKGN spitste zich aanvankelijk toe op de boerenzwaluw en de huiszwaluw, twee soorten die vaak op het platteland of in de dorpsranden terug te vinden zijn maar minder in verstedelijkte milieus. Omwille van de grote vraag van bewoners van de stedelijke gebieden Turnhout, Herentals, Mol en Geel is het oorspronkelijke projectinitiatief uitgebreid met gierzwaluwen vanaf 2011. Vanaf 2016 bestaat ook de mogelijkheid voor het verkrijgen van steenuil-, kerkuil- en torenvalknestkasten. Deze nestkasten worden in potentieel interessante zones (oude boomgaarden, kleinschalig landschap, …) opgehangen waardoor gezorgd wordt dat de nestgelegenheid voor deze soort uitbreid. Een voorstel voor een éénvormig gemeentelijk subsidiereglement werd in juli 2011 ter goedkeuring voorgelegd aan de 17 gemeentes van het werkingsgebied. Heel wat gemeentes reageerden positief. Naast een subsidie voor boeren- en huiszwaluwkolonies werd ook een subsidie voor kolonies van gierzwaluwen opgenomen.

ACTIE 1 UITGEVOERD IN 2021  Telefonisch advies en advies per e-mail aan particuliere geïnteresseerden en gemeentebesturen

 

In samenwerking met VTST wordt een huiszwaluwtil gebouwd die in de gemeente Arendonk geplaatst zal worden. In 2021 werden 8 overeenkomsten afgesloten. Er werden 3 huiszwaluwnesten, 6 gierzwaluwnesten, 2 torenvalknestkasten en 1 steenuilnestkasten verdeeld. Dat brengt het totaal op 207 kunstnesten huiszwaluw, 237 boerenzwaluwnesten, 116 gierzwaluwnesten, 2 kerkuilnestkasten, 6 torenvalknestkasten en 10 steenuilennestkasten

GEPLAND IN 2022  Het plaatsen van een huiszwaluwtil (met 18 kunstnesten) in Arendonk.  Hernieuwing oproep. Geïnteresseerden dienen een uitgebreide vragenlijst in te vullen waaruit moet blijken of de woning, stal en/of schuur en omgeving geschikt zijn voor boeren-, huis- en/of gierzwaluwen. Deze werkwijze moet vermijden dat er teveel onnodige verplaatsingen met de wagen gedaan worden. Na een positieve evaluatie kunnen nesten opgehaald worden op het kantoor of enkele centraal gelegen afhaalplaatsen in het werkingsgebied.  Voortzetten van de bestaande werking.

1.4.12

SOORTENPROJECTEN

ALGEMEEN Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

RLKGN Tom Snoeckx Gemeenten, VLM, Kempens Landschap, ANB, Natuurpunt, … Burgers, terreinbeheerders  IHD’s: realisatie van geschikte habitats en/of inrichtingen die Europees beschermde dier-en plantensoorten ten goede komen.  PPS: realisatie van geschikte habitats en/of inrichtingen die de Provinciaal Prioritaire Soorten ten goede komen.

OMSCHRIJVING Door inzet van de Vlaamse Regering op Europese instandhoudingsdoelstellingen en de bijhorende financiële ondersteuning, zullen allerhande soortenprojecten nu en in de toekomst een nog prominentere rol gaan spelen in de werking van het Regionaal Landschap. In het verleden zijn reeds diverse initiatieven rond soorten opgezet (fauna-akkersoorten, bijen, Harkwesp, zwaluwen en gierzwaluwen, vleermuizen,…). De focus zal in de toekomst meer op Europees beschermde soorten, Provinciaal Prioritaire Soorten, Rode Lijstsoorten,… komen te liggen. In eerste instantie gaat het om advies, sensibilisering en terreiningrepen bij particulieren. Dit om tegemoet te kunnen komen aan de eisen die Europa stelt en om het resterende saldo van IHD’s – naast dus de “evidenties” bij ANB en Natuurpunt - te kunnen realiseren. Harkwesp

UITGEVOERD IN 2021 - Monitoring Harkwesp Geel-Bel Het aantal waargenomen Harkwespen op 07/07/2021 bedroeg 55 stuks. Het aantal waarnemingen ligt in de lijn der verwachtingen, elders in het werkingsgebied van RLKGN zijn recent nieuwe vliegplaatsen opgedoken. In samenwerking met Kempens Landschap werd op de vliegplaats in Geel-Bel opnieuw enkele gerichte terreinacties voor de soort uitgevoerd. - Opvolging Vleermuizentoren Door werkzaamheden langs de Kleine Nete werd de vleermuistoren naar een naburige locatie verplaatst. -

De acties rond fauna-akkersoorten, bijen, zwaluwen en gierzwaluwen, vleermuizen worden reeds in andere thema’s behandeld.

GEPLAND IN 2022  Opvolging en monitoring van bestaande initiatieven  Implementatie in IHD-werking

1.4.13

SAMENWERKINGSOVEREENKOMST ANB/VLM

ALGEMEEN Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

RLKGN Tom Snoeckx Private grondeigenaars, gemeenten, ANB, Natuurpunt, provincie Antwerpen, … Particulieren, openbare besturen, … Onderstaande thema’s kaderen in de samenwerkingsovereenkomst tussen het Agentschap voor Natuur en Bos en de provincies die de Vlaamse financiering regelt van een projectwerking uitgevoerd door regionale landschappen en bosgroepen. De projectwerking wordt specifiek gericht op de uitvoering van 5 Vlaamse beleidsdoelstellingen:  Instandhoudingsdoelstellingen (IHD’s) voor de Europees beschermde natuur  Bosuitbreiding  Verhogen van de recreatieve toegankelijkheid  Meer en beter groen bij steden en woonkernen  Uitvoering van soortenbeschermingsprogramma’s In onderstaande worden de verschillende thema’s en acties verder besproken.

TAAKSTELLING Het regionaal landschap (RL) draagt vanuit zijn missie en eigenheid bij tot de realisatie van de instandhoudingsdoelstellingen. Het RL richt zich in eerste instantie op het maximaal activeren, stimuleren en engageren van private eigenaars, lokale besturen, landbouwers en andere gebruikers en beheerders van de open ruimte, voor de concrete realisatie van de instandhoudingsdoelstellingen op het terrein binnen ons werkingsgebied. Hieronder worden de verschillende acties kort toegelicht.

ACTIE 1 GROTE NEERHEIDE (KASTERLEE/HERENTALS) OMSCHRIJVING De Grote Neerheide op de grens van Kasterlee en Herentals markeert de zone tussen de Natuurreservaten Snepkensvijver en Olens Broek. Door de ligging in de oorspronkelijke Kleine Netevallei aan de voet van de Kempense Heuvelrug, herbergt dit gebied een kleinschalige mozaïek van bos-, heide- en venbiotopen. Het gebied is ontoegankelijk voor bezoekers en is daardoor een foerageer- en broedgebied voor heel wat dieren, waaronder heikikker, blauwborst, nachtzwaluw, kamsalamander , hazelworm, levendbarende hagedis, diverse vleermuizensoorten, venwitsnuitlibel en gevlekte witsnuitlibel (nabijgelegen Schoutenheideven). De grote natuurwaarde kan slechts behouden worden door een doordacht beheer van dit privéterrein. De gebiedsvisie van het NRP voor Snepkensvijver en Grote Neerheide omschrijft het herstel van een biotoop van “vennen met natte heide, struweel en droog bos”. Na uitvoering van de eerste fase wordt tegen 2024 – 2025 gemikt om fase 2 uit te voeren. UITGEVOERD IN 2021  Opmaak bestek en aannemer aanduiden  Terreinbezoeken met de eigenaar en de verschillende belanghebbende (ANB, OE, beheerder, aannemer)



De uitvoering van de werken was normaal voorzien in augustus/september maar door de zeer natte zomermaanden, in combinatie met het naderende jachtseizoen, werd met eigenaar en aannemer beslist om de werken te verschuiven naar zomer 2022.

GEPLAND IN 2022  Zomer 2022: uitvoering werken  Rapportering van de werken

ACTIE 2 BREMBERG (KASTERLEE) OMSCHRIJVING De Bremberg met duinzandvlakte is gelegen langs de steilrand die de weg Herentals – Lichtaart volgt en onderdeel uitmaakt van de Kempense Heuvelrug. Lokaal vindt men op het perceel goed ontwikkelde maar beperkte voorbeelden terug van duinzandvegetaties en droge heide (habitattypes 2330 en 4030). De duinzandvegetaties die voorkomen in het gebied bestaan o.a. uit Buntgras, Dwergviltkruid, Klein tasjeskruid, Schapenzuring, Zandzegge, Rood bekermos, Gevorkt heidestaartje, Open rendiermos en tal van andere (korst)mossen. In de duinzandvegetatie bevinden zich Bastaardzandloopkever, Zandroofvlieg en een grote kolonie Pluimvoetbijen. Tegen de noordhelling van de Bremberg vinden we vooral vegetaties terug van het habitattype 4030, droge heide met als kenmerkende plantensoort Struikhei. Momenteel worden beide habitattypes (2330 en 4030) sterk bedreigt door de voortschrijdende successie op het perceel.

Het gebied is in principe ontoegankelijk voor bezoekers en is daardoor een broedgebied voor o.a. Boomleeuwerik, Nachtzwaluw en Levendbarende hagedis. De eigenaar van deze gronden maakt met zijn percelen onderdeel uit van het Uitgebreid Bosbeheerplan (UBP/AN/07/05) en neemt deel aan de realisatie van het Natuurrichtplan “het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN), de Speciale Beschermingszones (SBZ) en de groene bestemmingsgebieden van de Heuvelrugbenedenstrooms”(NRP A07a). De werken voorzien het herstel van habitattypes 2330 (0,80 ha) en 4030 (1 ha) langs de noordelijke helling van de Bremberg die op deze manier een corridor vormt tussen de Vlaamse Natuurreservaten Snepkesvijver en Zwart Water enerzijds en Vlaams Natuurreservaat Snepkesvijver en Grote Heide (oost) anderzijds. Het beoogde resultaat bestaat uit een afwisseling van open landduinvegetaties en droge heide met her en der enkele vliegdennen of een klein bosje. Op termijn wordt dit alles omgeven door een structuurrijk eiken- berkenbos.

UITGEVOERD IN 2021  Rapportering van de werken.

ACTIE 3 DE ZEGGE (GEEL) OMSCHRIJVING In het kader van de strijd tegen verdroging van De Zegge en het herstel van leefgebied voor roerdomp, porseleinhoen, woudaap en bruine kiekendief zal 4,8ha rietland worden hersteld. De uit te voeren werken zullen hoofdzakelijk bestaan uit het verwijderen van houtopslag, voornamelijk wilgenbroekbos. Hierbij wordt het takhout afgevoerd terwijl de stronken lokaal worden verwerkt om dijklichamen te herstellen/verstevigen. De door het ontstronken ontstane trechters in de bodem worden oppervlakkig geëffend maar enig bodemreliëf blijft wenselijk. De geplagde humusrijke bovenlaag, komende uit de verboste zones, zal gebruikt worden om de oorspronkelijke dijklichamen te versterken. UITGEVOERD IN 2021  Opmaak bestek en aannemer aanduiden  Terreinbezoeken met de eigenaar en de verschillende belanghebbende  September 2021: Uitvoering van de werken.

ACTIE 4 BEBOSSING OMSCHRIJVING Voor de opdracht bosuitbreiding voorziet de samenwerkingsovereenkomst in de realisatie van een concreet doel: 150 hectare nieuw bos in Vlaanderen tegen 2022. Dit wil zeggen dat per provincie 30ha bos gerealiseerd moet worden door de verschillende bosgroepen en regionaal landschappen. In samenspraak met BG'en werden voor 10 steden/gemeenten (Oud-Turnhout, Arendonk, Retie, Dessel, Kasterlee, Geel, Herentals, Lille, Grobbendonk en Vorselaar) in het werkingsgebied van RLKGN alle openbare eigendommen gescreend op potentiële bebossingslocaties. Deze locaties werden, a.d.h.v. een presentatie, één op één of via het strategisch project Kleine Nete met steden/gemeenten teruggekoppeld. In overleg met de provincie Antwerpen werd deze taakstelling vervolgens overgedragen aan de bosgroepen, die hiervoor 1VTE extra konden aanwerven. UITGEVOERD IN 2021 88



  

In Herenthout is een inrichtings- en beplantingsplan opgemaakt voor het bebossen van 1ha (voor uitvoering wordt samengewerkt met BG) op gemeentegrond. Effetieve bebossing voorzien in plantseizoen 2021 - 2022. Enkele potentiële locaties voor spontane bebossing met particuliere eigenaars werden besproken en doorgegeven aan BGKN. Bebossingslocatie in Olen (0,6ha) voor bebossing in 2022 – 2023 Adviseren en opmaak van een inrichtings- en beplantingsplan voor een compensatiebebossing (site Proostenbos - 6ha) in Herentals.

GEPLAND IN 2022  Het detecteren van kansen

ACTIE 5 NATUUR IN JE BUURT OMSCHRIJVING Er wordt meer en meer bewijs verzameld dat de natuur positieve effecten heeft op onze lichamelijke en geestelijke gezondheid. Mensen voelen zich gezonder en komen minder bij de huisarts als ze in een groene buurt wonen. Het gezonde effect gaat verder dan de zuivere lucht of een mooie omgeving. De ervaring van de natuur zelf heeft een positieve invloed op de manier waarop onze hersenen informatie verwerken en op het herstel bij stress en ziekte. Met deze projectoproep wil de overheid dan ook projecten ondersteunen die zorgen voor meer bereikbare en toegankelijke natuur in de nabijheid van mensen, voor natuurontwikkeling die zich focust op het lichamelijk en geestelijk welzijn van mensen, en/of ten behoeve van het verbeteren van de milieukwaliteit. Bij dit alles wordt gestreefd naar meer en meer robuuste natuur zodat ook de biodiversiteit ondersteund wordt. Onze visie bestaat eruit om het bezoekerscentrum (BC) en omgeving beter te integreren in een landschappelijke context waardoor de zone aantrekkelijker en beleefbaarder wordt gemaakt voor de vele bezoekers. Door 89

integratie in het landduinencomplex wordt ook een ecologische kwaliteitsinput nagestreefd. Om bovenstaande visie te realiseren worden binnen het project zowel recreatieve als natuurdoelstellingen nagestreefd. De recreatieve doelstellingen rond het BC/psychiatrisch verzorgingstehuis (PVT) worden in hoofdzaak ingevuld door een kwalitatieve ontsluiting en het beleefbaar maken van de zone. Dit zal gebeuren via onderstaande maatregelen: - Verplaatsen van de bestaande parking - Aanleggen van een nieuw wandelpad waardoor een kleine wandellus wordt vervolledigd - Centraliseren van de bebording - Integreren van de buitenruimte PVT in het bredere landschapsverhaal. Naast de recreatieve doelstellingen worden ook natuurdoelstellingen nagestreefd op de Broederspleinen/zone rond het BC. Momenteel bestaan de Broederspleinen uit een genivelleerde zandvlakte met scherpe overgangen naar naburige heide- en bosbestanden. Het is de bedoeling om binnen het project het omringende heide-, bosen landduinenlandschap door te trekken tot tegen het terras van het BC/PVT. Dit zal gebeuren door een herprofilering van de zone en het doorvoeren van een doordacht bosbeheer waardoor bestaande (harde) grenzen zullen vervagen en uiteindelijk verdwijnen. Via deze ingrepen zullen Europees beschermde habitats (2310, 2330, 4030) hersteld worden waardoor het leefgebied van boomleeuwerik, nachtzwaluw en blauwvleugelsprinkhaan wordt uitgebreid. Kortom het project beoogt … - … een gunstig effect gezondheid en beleving - … landschappelijke inkleding - …relatie tussen zorginstelling en omgeving - …kwalitatieve natuurinput. Bovenstaande doelstellingen zullen ertoe bijdragen dat het BC en omgeving een blijvende aantrekkingskracht zal uitoefenen op toekomstige bezoekers, patiënten en omwonende. UITGEVOERD IN 2021  Opstellen en indienen van omgevingsvergunningen  Het verplaatsen van de parking kon nog niet opgestart worden. Er wordt nog gewacht op een vergunning van OVAM.  Ondertussen heeft Natuurpunt het beheer gekregen over een deel (0,8ha) van de gronden van het psychiatrisch verzorgingstehuis. Hier werd reeds gestart met de eerste werken (verplaatsen draad, plaatsen kunstwerk, verwijderen opslag, …).

GEPLAND IN 2022  Zomer 2022: uitvoering van de werken.

1.4.14

KNOTTEAM

ALGEMEEN Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners

Doelgroep Doelstelling

RLKGN Lander Neuskens Vrijwilligers van het knotteam, Agentschap Onroerend Erfgoed, Agentschap voor Natuur en Bos, Bosgroep Noorderkempen, Bosgroep Kempense Heuvelrug, Bosgroep Zuiderkempen. Grondeigenaars en –pachters, lokale overheden en verenigingen Herstel en beheer van knotbomen en hakhout.

OMSCHRIJVING Er zijn heel wat houtkanten en knotbomen met achterstallig beheer, voornamelijk in particulier bezit. Met dit project dat knotbomen en hakhout in de kijker zet, willen we herstelmaatregelen uitvoeren en beheeradvies advies meegeven ter behoud van deze cultuurhistorische landschapselementen. Bijkomend willen we sensibiliseren over knotbomen, houtkanten en goede praktijken van beheer. Het RLKGN ging in 2012 daarom van start met het oprichten van een knotteam. Dit team van vrijwillgers voert knotbeheer en hakhoutbeheer uit bij particulieren in ruil voor het brandhout. Het RLKGN stemt vraag en aanbod op elkaar af. Momenteel kunnen vrijwilligers en eigenaars van knotbomen ook digitaal samengebracht worden via de website www.GoedGeknot.be, onder begeleiding van verschillende Regionale Landschappen - waaronder RLKGN. Knotcursus januari 2020 UITGEVOERD IN 2021   

Overdracht coördinatie van het knotteam aan Lander Neuskens Verkennend contact met knotters en eigenaars van knotbomen of hakhout Opvolging van de website www.GoedGeknot.be

GEPLAND IN 2022     

Oproep vrijwilligers Oproep en inventarisering van locaties knotbomen en hakhout Controle van locaties Overeenkomsten opstellen tussen knotters en eigenaars Peiling naar interesses voor planning van cursus of belongingsactiviteit

1.4.15

KANSENKAVELS

ALGEMEEN Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

RLDV Wim Debaene gemeente Wuustwezel, gemeente Willebroek, gemeente Geel, RLKGN, RLRL, Vereniging Ruimtelijke Planning (VRP), Kenniscentrum tuin+ gemeentebesturen, eigenaars, ontwikkelaars, bevolking, vrijwilligers, beheerders  Sustainable Development Goals (VN): SDG 11: veerkrachtige en duurzame steden en gemeenschappen (o.a. duurzame planning, gebiedsontwikkeling, klimaatmitigatie …)  1 Beleidsplan Ruimte Vlaanderen: ruimtebeslag (betonstop), behoud open ruimte  1 Nota Ruimte Provincie Antwerpen: offensieve open ruimte

OMSCHRIJVING Dit project stelt een integrale vernieuwde aanpak voor met concrete maatregelen, op korte en lange termijn rond het vrijwaren én invullen van open ruimte(verbindingen) in en rond de plattelandsdorpen ter bevordering van de leefbaarheid, streekidentiteit, klimaatadaptatie, trage weggebruiker, … Er wordt gewerkt aan de open ruimte van morgen via kansenkavels - en routes, een methodiek die de regionale landschappen willen doorvertalen naar andere gemeenten in provincie Antwerpen en Vlaanderen. De gemeenten hebben al een sterke basis om een degelijke visie uit te bouwen. Wuustwezel heeft al een kernstudie laten uitvoeren naar aanleiding van sterke ontwikkelingsdruk, Geel is bezig met de opmaak van een beleidsplan ruimte en neemt de open ruimte ‘mal’ als uitgangspunt. Willebroek is mee opgenomen in het werkingsgebied van strategisch project ‘ORIOM’ Open Ruimte In en Om Mechelen. Concreet: - 3 open ruimtescans plattelandsdorpen met bijhorende methodiek. (Wuustwezel, Geel, Willebroek) - 3 terreinbezoeken - workshops met betrokken besturen en partners i.f.v. een pilootgebied. Bv. via een fietstocht - 3 pilootgebieden met ontwerpend en beeldend onderzoek, advies (rand)beplanting, inrichtingsprincipes en beeldkwaliteit landschap - 3 terreinrealisaties en inrichtingen, quick wins - Gezamenlijk draaiboek met de resultaten van de 3 pilootgebieden dat als voorbeeld voor andere gemeenten in Vlaanderen kan dienen. - doorlopend: kennisdeling vanuit de ene gemeente naar andere gemeente via gezamenlijk overleg, workshop, persmoment, infomoment, studiemoment, brochure(s) … UITGEVOERD IN 2021 Ontwerpend onderzoek pilootproject o Geel: Atelier Romain ism Forest (project gelinkt aan RUP Groenblauwe dooradering) o Willebroek en Wuustwezel: Omgeving ism Kenniscentrum tuin plus en Erasmus Hogeschool Brussel Workshops open ruimte o Geel: verschillende overlegmomenten met eigenaar perceel pilootproject aan Groenstraat – asftemmen ambitie kansenkavels en wensen eigenaar 92

Willebroek: overleg met gemeente als eigenaar pilootproject Europaplein – scenario keuze (bebouwing cfr BPA, semi bebouwing of open houden als park inrichten) o Wuustwezel: overleg en afstemmen met gemeente over focus Dorpsstraat en site Zodiac + aankoop gemeente perceel aan de Kleine Beek Studiedag: spreker op Ar-Tur over Dorpsarchitectuur (21/01/2021), experten begeleiding Rurant laboratorium publieke ruimte, spreker Ar-Tur lezingenreeks (02/06/2021)

GEPLAND IN 2022 Realisatie 3 quick wins en terreinrealisatie (indien nog geen inrichting mogelijk > communicatie traject) Draaiboek/brochure opstellen Finaliseren, einde en oplevering opdracht = 31 juli 2022

1.4.16

LOSLOPEND VEE

ALGEMEEN Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

RLKGN Daan Janssens en Joke Maes Natuurpunt, ANB, gemeente Balen, gemeente Mol, Robin Mens, Kemp vzw Natuurbeheerders, landbouwers, beleid en toeristische sector Nieuwe technologie van virtuele afrastering voor het eerst uittesten in België

OMSCHRIJVING

De hoogtechnologische natuurschapen van Kemp vzw

Met het project ‘Loslopend Vee’ willen RLKGN en de KULeuven virtuele afrastering bekend maken bij de natuursector, landbouwsector, het beleid en de toeristische sector. Bij ‘Vitual fencing’ krijgen dieren een GPS-gestuurde halsband met zonnepanelen om. Met een app kan de landbouwer de begrenzing aangeven. De dieren leren zeer snel het auditieve waarschuwingssignaal dat ze krijgen als ze op 3m van de virtuele grens komen. Als ze toch de grens bereiken krijgen ze via de halsband een elektrische schok die het equivalent is van 1 à 2% van de maximale schok op klassieke schrikdraden. Deze GPS-gestuurde technologie brengt vele opportuniteiten om betere resultaten te bereiken qua diergezondheid, dierenwelzijn, milieu (en klimaat) en biodiversiteit. Deze mogelijkheden brengen we in kaart en communiceren we naar de sectoren met de finaliteit de veetelers en natuurbeheerders meer en duurzamer te laten samenwerken enerzijds en burgers en recreanten een hogere belevingswaarde en betere landschapskwaliteit te bieden anderzijds door een directer contact met grazers en minder landschapsontsierende afrasteringen te hebben.

ACTIE 1: TESTCASES EN ONDERZOEK OMSCHRIJVING  Aan de Maat in Mol vonden we Kemp vzw bereid om 5 geiten en 5 schapen op de stukken van Natuurpunt te zetten. Natuurpunt engageerde zich mee in het project en ook de gemeente Mol investeerde mee voor dit innovatief project.  Aan het Scheps in Balen kon de landbouwer Robin Mens 10 Aberdeen Angus koeien een halsband rondbinden. Ook de gemeente Balen en de beheerder van het natuurgebied ANB stapten mee in het project.



Ook in Landschap De Liereman in Oud-Turnhout werden in samenwerking met Natuurpunt proeven uitgevoerd rond de toepasbaarheid van het systeem bij een kudde van konikpaarden en een kudde van shetlanpony’s. Bovenstaande pilootprojecten worden intensief opgevolgd onder begeleiding van professoren Ben Aernouts en Karen Vancampenhout van KU Leuven. Onderzoek richt zich op het dierenwelzijn en de impact op bodem en flora intensief monitoren.

UITGEVOERD IN 2021   

Voortzetting van de proeven in Mol en Balen Opstart van de proeven in Landschap De Liereman Begeleiding van de afronding van 4 thesisonderzoeken en opstart van een gezamenlijke bachelor proef (4 studenten).

GEPLAND IN 2022  

Verdere begeleiding bij de proeven in Landschap de Liereman en de bijbehorende onderzoeksthesissen Opvolging en initiatie overleg rond wetgeven dkader van de toepassing van virtuele afrasteringen

ACTIE 2: COMMUNICATIE OMSCHRIJVING Via een brede waaier aan communicatieacties wordt een maatschappelijk draagvlak gecreëerd voor het gebruik van virtuele afrastering voor begrazing in natuurgebieden met vee. UITGEVOERD IN 2021  

    

Artikel Landbouwleven januari 2021: https://www.landbouwleven.be/9949/article/2021-01-16/projectloslopend-vee-kent-succesvolle-start Publicaties op de nieuwspagina van Veeteelt: https://veeteelt.nl/nieuws/digitale-afrastering-vlaams-natuurgebied (nog in 2020) https://veeteelt.nl/nieuws/koeien-begrijpen-virtuele-afrastering-een-week (juni) https://veeteelt.nl/nieuws/draadloze-afrastering-nu-ook-beschikbaar-voor-benelux (september) Publicatie op een MOOC (Massive Open Online Course) https://www.futurelearn.com/info/courses/revolutionising-the-food-chain/0/steps/170931 Organisatie demodag in Balen (10 oktober) Documentaire PlattelandsTV (december) Artikel in nieuwsbrief van Koesensor (8 december) Doorlopend update van projectwebsite en communicatie via eigen sociale media

GEPLAND IN 2022   

Organisatie colloquium Ontwikkeling van kennisclips 2de demodag

1.4.17

LANDSCHAPSVRIJWILLIGERS

ALGEMEEN Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

RL Westhoek Lander Neuskens RLKGN, RLDB, Stad Ieper Burgers Een goed georganiseerde vrijwilligerswerking Landschapsbeheer waarin minstens 300 vrijwilligers actief zijn. Deze vrijwilligers worden omkaderd, elke vrijwilligersgroep beschikt over het nodige materiaal.

OMSCHRIJVING Dit project is binnen PDPO een samenwerkingproject tussen Leader Westhoek en Leader Kempen Zuid. Regionaal Landschap Westhoek, de stad Ieper, Regionaal Landschap Kleine en grote Nete en Regionaal Landschap de Voorkempen willen via samenwerking ervaring opdoen/ uitwisselen ivm het opstarten – omkaderen – stimuleren van vrijwilligers bij het beheer van het landschap. Inspirerend voorbeeld hierbij zijn de stichtingen Landschapsbeheer Nederland die jaarlijks 75.000 vrijwilligers omkaderen die samen 5.250.000 uren actief zijn in allerlei vormen van landschapsbeheer. Concreet willen we in 2021-2023 vrijwilligersgroepen opstarten en omkaderen die werken aan het beheer van bvb. knotbomen en houtkanten, hoogstamboomgaarden, wandelroutes en ommetjes, klein historisch erfgoed (kapelletjes, calvaries, funerair erfgoed, ….), groene schoolomgeving, groengebieden op openbaar domein, gebiedsgerichte projecten, weidevogelbeheer, etc. Ervaring uit Nederland leert dat een succesvolle vrijwilligerswerking staat of valt met een professionele omkadering door een coördinator vrijwilligerswerking. Vanuit Regionaal Landschap Westhoek wordt praktische kennis vergaard rond buurtgerichte vrijwilligersgroepen. Vanuit RLKGN wordt meer onderzoek gedaan naar de bestaande vrijwilligerswerkingen in de organisatie en hoe deze om te vormen tot een volwaardig systeem van ‘landschapsvrijwilligers’. GEPLAND IN 2022 Vanwege de nog steeds heersende pandemie liep het project vertraging op. De aard van het project (samenbrengen van vrijwilligers) is immers moeilijk te combineren met de periodieke verstrenging van de veiligheidsmaatregelen. Desalniettemin worden wat betreft RLKGN volgende acties gepland voor 2022:          

Ontwikkelen van het concept ‘landschapsvrijwilligers’ op maat van RLKGN Opstellen van webpagina of website als centraal informatie- en aanmeldpunt Triage van geïnteresseerde vrijwilligers naar de reeds bestaande vrijwilligersprojecten die het beste bij hun profiel passen (trage wegen, knotteams …) Koppelen van taken en vrijwilligerswerking Verdere kennisuitwisseling met Landschapsbeheer Nederland Organiseren van cursussen (veiligheid, kettingzaag European Chainsaw Certificate, biodiversiteit, … ) Digitale nieuwsbrief Organiseren jaarlijkse vrijwilligersdag Samenwerking/overleg met partners en lokale besturen Uitwerken ‘business model’ voor structurele financiering na einde project

1.4.18

VERBINDEND LANDSCHAP

ALGEMEEN Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

RLKGN Silvia Dubois Gemeente Grobbendonk en gemeente Vorselaar Burgers en grondeigenaren Het verhogen van landschapskwaliteit in een versnipperd landschap

OMSCHRIJVING De grote natuureenheden in en rond Grobbendonk en Vorselaar zoals de Lovenhoek, het Molenbos, de vallei van de Kleine Nete met graafweide Schupleer en de watermolen van Grobbendonk, de Visbeekvallei en het Kindernouw, de kasteeldomeinen, bieden nog veel kansen voor verdere toeristische ontwikkeling en recreatieve ontsluiting. De geologie, landschappen en ons erfgoed vertellen een rijk en uniek historisch verhaal van het pleistoceen tot vandaag dat leesbaar kan gemaakt worden zowel voor de lokale recreant en bewoner als voor toeristen op zoek naar rust in dit unieke landschap. Alleen zijn er nog heel wat uitdagingen: het landschap blijkt nog te versnipperd momenteel. Zet de grote natuureenheden rechtstreeks in verbinding met mekaar en je creëert een waardevol, veerkrachtig, verbindend landschap. Vanuit een analyse van het verleden en heden denken we na over het ideale toekomstbeeld. Aan de hand van visualisatie proberen we burgers, landbouwers en verenigingen te mobiliseren om concrete de handen uit de mouwen te steken. Gemeentebesturen Grobbendonk en Vorselaar en Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete gaan de uitdaging aan in het nieuwe LEADER-project ‘Verbindend Landschap’.

DOELSTELLINGEN -

Cocreatie met inwoners, grondeigenaars en landbouwers. Organiseren van info-momenten en gegidste landschapswandelingen met geschiedenis en verhalen in Vorselaar en Grobbendonk. Werken aan draagvlak bij het brede publiek en aan landschapsherstel, dit door de uitwerking van een beknopte landschapsbiografie als methodiek. Opzetten van een duurzaam kader voor het behoud en versterking van biodiversiteit en landschapskwaliteit binnen een kleinschalig (landbouw)landschap en het uitrollen van de methodiek in een digitale presentatie en draaiboek. Organiseren van een bovenlokaal vormingsmoment. Effectieve realisatie op terrein: het landschap verfraaien en verduurzamen aan de hand van een tiental werkpakketten en landschapswerkdagen. 97

UITGEVOERD IN 2021 -

Opstart LEADER-project 2 teamwerkdagen RLKGN op 07-09-2021 en 07-10-2021 Desktopstudie, verzamelen en bundelen informatie en verhaallijnen die de ontwikkeling van het landschap illustreren Afbakenen perimeter en focuszone, werkkaarten maken Samenbrengen projectgroep, overlegmomenten met burgemeesters en schepenen Prospectie en contact met mogelijke partners: centrum voor agrarische geschiedenis, heemkundige kringen, landbouwvereniging, natuurpunt, Rurant Voedsel+ Dorp, Kempens Karakter

GEPLAND IN 2022 -

Historisch en ontwerpend onderzoek, beknopte landschapsbiografie (cyclisch proces) als methodologie voor landschapsherstel Participatie en co-creatie: twee gegidste landschapswandelingen, organiseren van twee participatieavonden, in dialoog met landbouwsector (haalbaarheid en meerwaarde), organiseren van twee landschapswerkdagen Uitwerken van een 10-tal landschapspakketten (economisch verantwoord, duurzaam landgebruik, waardevol voor doelgroep, verhogen van connectiviteit en biodiversiteit, ) Website lanceren, toekomstbeelden en beeldsimulaties Aanpak in draaiboek en presentatie Bovenlokaal vormingsmoment

Uitvoeringsfase 2022-2023: aanplanten minimum 3000 bomen en struiken, planten 50 hoogstamfruitbomen, beheer houtkanten en bomenrijen, acties rond landontsierende elementen, nieuw toeristisch product, film met eindresultaat

1.4.19

BUITENZORG

ALGEMEEN Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

Regionaal Landschap De Voorkempen Daan Janssens, Karen De Schutter Universiteit Antwerpen (Leerstoel Zorg en Natuurlijke Leefomgeving) en de Antwerpse Regionale Landschappen Zorginstellingen Vergroening op maat van zorginstellingen

OMSCHRIJVING Een natuurlijke omgeving rond zorgcentra verbetert de kwaliteit van de zorg én biedt voordelen voor de natuur. Dit heeft niet alleen gunstige effecten op de gezondheid van patiënten, maar ook voor het personeel, de bezoekers en de omwonenden. Binnen het PDPO project Buitenzorg ondersteunt RLKGN zorginstellingen op maat bij de vergroening van hun site. Het project is een samenwerking tussen Universiteit Antwerpen (Leerstoel Zorg en Natuurlijke Leefomgeving) en de Antwerpse Regionale Landschappen. UA zal instaan voor de geneeskundige kant van het verhaal en zal d.m.v. participatie de wensen en noden van de patiënten, het zorgpersoneel en de bezoekers achterhalen. De Regionale Landschappen pikken verder aan om zowel de natuur - en landschapswaarden als de beleving en gevoelsmatige aspecten verder te vertalen in de praktijk. In totaal worden er minstens 8 zorginstellingen binnen het PDPO project Buitenzorg betrokken, zowel in de stedelijke als landschappelijke context. Gaande van relaties leggen tussen zorginstelling en groen/natuurlijke omgeving, planvorming van buitenruimte, effectieve (her)aanleg van de buitenruimte tot geslaagde projecten als inspiratie en referentie. Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete begeleidt 2 zorginstellingen; de Reuzetuin in Arendonk die een thuis biedt voor mensen met een beperking en de ouderenafdeling van OPZ in Geel. Voor beide zorginstellingen werken we samen met Universiteit Antwerpen (Leerstoel Zorg en Natuurlijke Leefomgeving) voor de participatie.

ACTIE 1 DE REUZETUIN VZW - ARENDONK OMSCHRIJVING De Reuzetuin zal een thuis worden voor ouderen met een beperking van Talander vzw in het hartje van Arendonk. De tuin zal in de toekomst verschillende functies vervullen (woon- en leefgebied bewoners, organisatie van socioculturele en ecologisch bewustmakende evenementen, rustgebied voor buurtbewoners, educatief gebruik,…) waarmee rekening gehouden dient te worden bij de herinrichting. Twee terreinbezoeken vonden plaats waar ideeën en wensen werden uitgewisseld. Vervolgens kwam ook het participatie-luik aanbod. In de Reuzentuin zullen zowel de toekomstige bewoners van het huis alsook de buurtbewoners bevraagd worden, over hun verwachtingen, wensen en noden van de tuin. De bevindingen van beide stakeholders worden verwerkt in het voorontwerp. De bevraging van de (buurt)bewoners was gepland in oktober 2021, maar kon wegens corona helaas niet doorgaan. UITGEVOERD IN 2021  

Terreinbezoeken met partners Opruim tuin en snoeiwerken

100



Voorbereiding participatiemomenten

GEPLAND IN 2022  

Participatiemomenten Terreinbezoek met partners en ontwerper

ACTIE 2 OPZ - GEEL OMSCHRIJVING Het Openbaar Psychiatrisch Ziekenhuis in Geel neemt meer dan 15ha van het centrum van de Stad Geel in beslag. Het biedt een enorme kans om een groene oase te creëren binnen het stadscentrum. Het park is publiek toegankelijk en wordt in de eerste plaats ingericht als luwteplek en aangename buitentruime voor patiënten onderling en met hun therapeuten en bezoekers. Meer groen en biodiversiteit op de campus zullen direct en indirect een positief effect hebben op de gezondheid van de patiënten alsook voor de buurt. Hoog is de nood aan een reminiscentie-tuin waarbij de ouderen door sensoriële prikkels van smaken, geuren, kleuren en groenvormen herinneringen kunnen ophalen. De eerste terreinbezoeken en gesprekken met de werkgroepen vonden plaats. De noden en behoeften van de bewoners en het personeel werden ook bevraagd. Op basis van deze resultaten werd het eerste voorontwerp opgemaakt en werden er additionele middelen aangevraagd via de Projectoproep Natuur in Je Buurt bij Agentschap Natuur & Bos. UITGEVOERD IN 2021 -

Terreinbezoeken met partners Organisatie participatie met de verschillende betrokken divisies en werkgroepen Opmaak projectdossier ifv subsidies Natuur in je Buurt Opmaak ontwerp en kostenraming

GEPLAND IN 2022 -

Participatiemomenten met bewoners ism Universiteit Antwerpen Uitvoering ontwerp

101

Voorontwerp Snoezelpark OPZ Geel

102

1.5 RECREATIEF MEDEGEBRUIK EN NATUURRECREATIE 1.5.1 TRAGE WEGEN ALGEMEEN Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete vzw Charlotte Corthals en Lotte Deman Gemeenten, provincie, recreanten, aangelanden, landbouwers, … Lokale bewoners, schoolgaande jeugd en recreanten Uitbouwen en promoten van een fijnmazig en kwaliteitsvol trage wegennetwerk. Adviesverlening omtrent het juridisch kader en de landschappelijke inrichting van alle trage wegen. Dit met aandacht voor de cultuurhistorische betekenis en de ecologische en landschappelijke waarde. Trage wegen als katalisator voor landschapsherstel.

OMSCHRIJVING

103

Trage wegen zijn verbindingen met een openbaar karakter die voornamelijk gebruikt worden door nietgemotoriseerd verkeer. Vaak zijn dit smalle doorsteekjes in de dorpskern, onverharde veldwegen of kronkelende bospaadjes. Het behoud en herstel van het trage wegennetwerk is belangrijk want op de fiets springen, een toertje joggen of de hond uitlaten wordt dubbel zo aangenaam langs autoluwe paadjes. Deze wegen vervullen een belangrijke rol als toegang- en doorgangsweg voor landbouwverkeer en worden veel gebruikt door jongeren als veilige fietsverbinding naar hun school of plaatselijke jeugdbeweging. Deze paadjes doorsnijden het open landschap en geven zo een kijk achter de lintbebouwing. Door deze paadjes ecologisch in te richten met aandacht voor landschappelijk context ontstaan nieuwe verbindingen en toevluchtoorden voor heel wat flora en fauna. Als extra troef herbergen trage wegen meestal een hoge cultuurhistorische waarde.

Links: knuppelpad bij Molse Nete (Balen). Rechts: fietsbrug over de Grote Kaliebeek tussen Tielen en Lichtaart.

Trage wegen zijn vaak een complexe materie. Het regionaal landschap wilt voor de betrokken gemeentes een regisseursrol vervullen en de coördinatie op zich nemen om waar mogelijk een intergemeentelijk, fijnmazig en kwaliteitsvol trage wegennetwerk uit te bouwen. We streven naar draagvlak op lange termijn voor het herstellen en behouden van de trage wegen. Bijkomend zijn de trage wegen vaak een plaatselijke materie. De lokale gebruikers, eigenaars en aangelanden zijn meestal de experts ter zaken. Een volledig trage wegenproject bestaat klassiek uit drie fases: 



 

Fase 1: Inventarisatie van trage wegen en opstellen van een trage wegenplan: het resultaat is een digitale inventarisatie en een trage wegenplan. Daarbij zal de gehanteerde methodiek sterk gericht zijn op draagvlak en participatie. Fase 2 (optioneel): vertalen van het trage wegenplan in een meerjarenplanning, een beheerplan, een inrichtingsvisie voor één of meerdere trage wegen of acties ter promotie van het functioneel en recreatief trage wegennetwerk (acties rond naamgeving, schoolroutekaarten, trage wegenkaarten,…). Fase 3: Voorbereiden en opvolgen van effectieve realisaties. Het Regionaal Landschap coördineert de voorbereidng en volgt het goede verloop van de effectieve terreinwerken nauwgezet op. Naast ons standaardpakket nemen we steeds vaker een coördinerende rol op in projecten op maat en geven we uitgebreid juridische en inhoudelijk advies aan gemeenten en particulieren.

104

ACTIE 1 - FASE 1: OPMAAK TRAGE WEGENPLAN OMSCHRIJVING

In 2021 begeleidde het Regionaal Landschap de gemeenten Retie, Grobbendonk, Kasterlee en Dessel met de opmaak van een trage wegenplan voor het tragewegennetwerk van deze gemeenten. Aan de hand van een participatief traject wordt een trage wegenplan (-netwerk) dat maximaal beantwoordt aan de huidige maatschappelijke behoefte op vlak van recreatief gebruik, mobiliteit, natuur- en landschappelijke beleving. Een belangrijk onderdeel van dit trage wegenplan is de inventaris van de trage wegen, die een volledig beeld geeft van de actuele toestand van het trage wegennetwerk.

In een eerste stap worden de trage wegen in kaart gebracht. Daarvoor moet er heel wat inventarisatiewerk gebeuren, waarbij de kaartgegevens afgetoetst worden aan de situatie op het terrein. Vervolgens krijgen alle betrokkenen de mogelijkheid om hun steentje bij te dragen tijdens de evaluatievergaderingen. Met behulp van thema werktafels worden de noden en wensen van de schoolgaande jeugd, wandelaars, mountainbikers, landbouwers, ruiters, … in kaart gebracht. De samenvatting van deze bevraging vormt de basis voor het trage 105

wegenplan. Dat trage wegenplan vormt op zijn beurt dan weer de basis voor een trage wegen beleid op maat van de lokale bewoners.

UITGEVOERD IN 2021 



Gemeente Retie: o Organisatie en begeleiden van een digitaal burgerbevraging in Miro. De gemeente koos, in samenspraak met het Regionaal Landschap, voor een digitiaal participatiemoment omwille van de coronacrisis. De burgerbevraging vond plaats op 9 februari. Er namen ongeveer 30 lokale geintereseerden deel. Geïntereseerden kregen nadien nog 2 weken tijd om zowel digitaal als analoog ideeën aan te leveren. o Opstellen van een trage wegenplan op basis van de aangeleverde informatie vanuit het participatiemoment, de gemeentelijke diensten en een uitgebreide desktopanalyse. o Feedbackronde waarbij de betrokken ambtenaren en schepenen kregen de kans om het trage wegenplan te lezen en eventuele opmerkingen aan het Regionaal Landschap te bezorgen. Gemeente Grobbendonk o Organisatie en begeleiden van een digitaal burgerbevraging in Miro. De gemeente koos, in samenspraak met het Regionaal Landschap, voor een digitiaal participatiemoment omwille van de coronacrisis. De burgerbevraging vond plaats op 2 en 3 februari Er namen ongeveer 50 lokale geintereseerden deel. Geïntereseerden kregen nadien nog 2 weken tijd om zowel digitaal als analoog ideeën aan te leveren. o Opstellen van een trage wegenplan op basis van de aangeleverde informatie vanuit het participatiemoment, de gemeentelijke diensten en een uitgebreide desktopanalyse. o Feedbackronde waarbij de betrokken ambtenaren en schepenen kregen de kans om het trage wegenplan te lezen en eventuele opmerkingen aan het Regionaal Landschap te bezorgen. Gemeente Kasterlee o Ondersteunen padvinders bij de inventarisatie van de trage wegen met de trage wegenapp. o Verwerken en controle van de trage wegeninventaris. o Organisatie en begeleiden van een fysieke burgerbevraging. Deze burgerbevraging vond plaats op 4 en 13 oktober. Er namen ongeveer 20 lokale geïnteresseerden deel. o Organisatie en begeleiden van een digitale bevraging van alle betrokken gemeentediensten in Miro. Deze interne bevraging vond plaats op 14 december. Alle diensten kregen nog 3 weken tijd om digitaal bijkomende informatie aan te leveren. Gemeente Dessel o Opmaken van de werkkaarten. o Organiseren en begeleiden van een infomoment voor alle geïntereseerde burgers. Tijdens het informatiemoment wordt de projectinhoud en het projectverloop toegelicht. Ook de vrijwilligerswerking voor de inventarisatie van het trage wegennetwerk wordt opgestart. Het informatiemoment vond plaats op 25 oktober. Er namen ongeveer 15 lokale geïntereseerden deel. Enkelen gaven zich op als padvinder voor de inventarisatie van de trage wegen. o Ondersteunen padvinders bij de inventarisatie van de trage wegen met de trage wegenapp.

106

Links: burgerbevraging Kasterlee. Rechts: digitale burgerbevraging in Retie

Links: overzichtskaart bij trage wegenplan Retie. Rechts: overzichtkaart bij trage wegenplan Grobbendonk GEPLAND IN 2022 



Gemeente Retie en Grobbedonk: o Verwerken opmerkingen feedbackronde o Definitieve oplevering van het trage wegenplan o Overleg met betrokken ambtenaren en schepenen om mogelijke vervolgtrajecten te bespreken. Gemeente Kasterlee o Opstellen van een trage wegenplan op basis van de aangeleverde informatie vanuit het participatiemoment, de gemeentelijke diensten en een uitgebreide desktopanalyse. o Feedbackronde waarbij de betrokken ambtenaren en schepenen kregen de kans om het trage wegenplan te lezen en eventuele opmerkingen aan het Regionaal Landschap te bezorgen. o Verwerken opmerkingen feedbackronde o Definitieve oplevering van het trage wegenplan o Overleg met betrokken ambtenaren en schepenen om mogelijke vervolgtrajecten te bespreken. Gemeente Dessel o Ondersteunen padvinders bij de inventarisatie van de trage wegen met de trage wegenapp. o Verwerken en controle van de trage wegeninventaris. o Organisatie en begeleiden van een burgerbevraging. 107

o o o o o

Opstellen van een trage wegenplan op basis van de aangeleverde informatie vanuit het participatiemoment, de gemeentelijke diensten en een uitgebreide desktopanalyse. Feedbackronde waarbij de betrokken ambtenaren en schepenen kregen de kans om het trage wegenplan te lezen en eventuele opmerkingen aan het Regionaal Landschap te bezorgen. Verwerken opmerkingen feedbackronde. Definitieve oplevering van het trage wegenplan. Overleg met betrokken ambtenaren en schepenen om mogelijke vervolgtrajecten te bespreken.

108

ACTIE 2 - FASE 2: UITVOEREN VAN HET TRAGE WEGENPLAN

OMSCHRIJVING - TRAGE WEGENPROJECT IN OLEN In 2015 maakte Olen, in samenwerking met het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete, een trage wegenplan op. Dit plan omvatte talrijke acties ter verbetering van de kwantiteit en kwaliteit van het trage wegennetwerk. De gemeente startte ambitieus, en enkele acties werden gerealiseerd. Nadien viel de trage wegenwerking tijdelijk stil. Met dit trage wegenproject engageert de gemeente Olen zich om de komende 2 jaar, samen met het Regionaal Landschap, te werken aan een kwaliteitsvoller en fijnmazig trage wegennetwerk. Het project bestaat uit verschillende grote deelopdrachten:   

Update van de trage wegeninventaris: juli 2021 tot januari 2022 - afgerond Opmaak van meerjarenplan (MJP): januari 2022 - juli 2023 Opmaak van een kader voor een kwalitatief trage wegenbeleid: januari 2022 - juli 2023.

De invenarisatie werd eind 2021 afgerond. In een volgende fase zal ook het bestaande trage wegenplan een update krijgen. Hierbij wordt in kaart gebracht welke potenties reeds gerealiseerd werden en waar mogelijks nieuwe knelpunten ontstonden. Dit trage wegenplan wordt in 2022 en 2023 vertaald in een onderbouwd beleid rond de trage wegen en een gedragen meerjarenplan. Bij het opmaken van het meerjarenplan wordt rekening gehouden met de financiële en praktische haalbaarheid. Daarnaast hecht de gemeente er veel belang aan om de lokale betrokkenen en geïnteresseerden maximaal te betrekken. OMSCHRIJVING - GEBIEDSVISIE PUT VAN RAUW De huidige wandellus (Kristalpad) rond de put van Rauw is ondanks de vele natuurlijke kwaliteiten en het verhaal van de zandontginning nog ‘onontgonnen’ op toeristisch-recreatief vlak. De put van Rauw is één van de grootste meren van Vlaanderen en heeft potentieel om hét uithangbord te worden van Mol als toeristische trekpleister. De put is strategisch gelegen in de nabijheid van drie recreatieparken en is onlosmakelijk verbonden met de identiteit en unique selling position van Mol: water, zand en natuur. De gemeente Mol formuleert de ambitie om deze wandeling (8 km) tot een hoger kwaliteitsniveau te tillen waarbij de bezoekers tijdens een 2,5 uur durende kwalitatieve wandeling;    

verrast worden door de prachtige natuur; het water van dichtbij echt kunnen ‘beleven’; kunnen genieten van de rust en de verbazingwekkende zichten en het verhaal over de zandontginning op een boeiende manier kunnen ontdekken.

De wandeling wordt een ‘reason to come’, vergelijkbaar met ‘fietsen door het water’ en ‘fietsen door de bomen’ in Limburg, de wandelingen in de Lommelse Sahara of de wandeling Ninglispo in Aywaille. Het Regionaal Landschap neemt op vraag van de gemeente, de coördinatie op zich met betrekking tot de opmaak en uitvoering van een gebiedsvisie die gedragen is door alle betrokken partners in het gebied. In de tweede helft van 2021 startte het Regionaal Landschap met een terreinen gebiedsanalyse, de opmaak van een communicatieplan en verschillende gesprekken met alle betrokken partners in het gebied.

109

ACTIE 3 - FASE 3: TERREINREALISATIES

In 2021 begeleidde het Regionaal Landschap de gemeenten Arendonk, Balen en Kasterlee bij de voorbereiding van enkele terreinrealisaties. Ook in 2022 staan samenwerkingen met de gemeente Arendonk, Balen, Mol, Kasterlee, Oud-Turnhout en Lille op de planning. De ondersteuning van het Regionaal Landschap omvat een gedetailleerde kaart- en terreinanalyse, uitwerken van een inrichtingsvisie, begeleiden van de gesprekken met de betrokken partners (eigenaars, beheerders, …), opmaken bestekken, …

Nr. toelichting 1

In 2021 realiseerde de gemeente Arendonk, in samenwerking met het Regionaal Landschap, een nieuw wandelpad van 3 kilometer lang op de grensstrook tussen Arendonk en Nederland. Het wandelpad wordt ook opgenomen in de nieuwe knooppuntenkaart van de provincie Antwerpen. In 2022 staat nog een opknapbeurt voor een nabijgelegen herdenkingskruis en een officiële opening op de planning. Deze realisatie is onderdeel het trage wegenproject binnen de gebiedswerking van ARO. Dit project omvat onder andere de toeristische ontwikkeling van een meerdaags wandeltraject op de landsgrens van Arendonk en Ravels. In 2022 onderzoekt de gemeente Arendonk, in samenwerking met het Regionaal Landschap, Natuurpunt en de heemkundige kring de eventuele openstelling van de site van de voormalige dynamietfabriek. Hierbij wordt gezocht naar een evenwicht tussen erfgoed, natuurdoelstellingen en toeristische beleving. Eind 2021 werd al het erfgoed geïnventariseerd en vond een eerste verkennend gesprek met alle partners plaats. Deze realisatie is onderdeel het trage wegenproject binnen de gebiedswerking van ARO. Dit project omvat onder andere de toeristische ontwikkeling van een meerdaags wandeltraject op de landsgrens van Arendonk en Ravels. In 2022 start het Regionaal Landschap met de voorbereiding van een concrete missing link in het schooltraject tussen Arendonk, Oud-turnhout en Turnhout. De gemeente wenst daarbij een nieuwe fietsverbinding te realiseren tussen Steenweg op Oosthoven, De hoge beemdstraat en de Blokken, achter sportcentrum De Hoogt. Deze actie is onderdeel het trage wegenproject binnen de gebiedswerking van ARO.

110

In 2022 onderzoekt het Regionaal Landschap, op vraag van de gemeente Oud-Turnhout, de mogelijkheden om het smalle doorsteekje tussen Wezelakkers en Schuurhoven te optimaliseren voor fietsverkeer. Het betreft een gedeeltelijke verlegging van het traject, de verbreding van het huidige traject en de aanleg in dolomiet. Er gebeurde reeds een kaart- en terreinanalyse. Op basis van deze analyse zal het CBS begin 2022 enkele strategische keuzes maken. In 2022 onderzoekt het Regionaal Landschap, op vraag van de gemeente Oud-Turnhout, de mogelijkheden om een nieuwe verbinding te realiseren tussen de Augustijnenstraat en het Zwanenven. Er gebeurde reeds een kaart- en terreinanalyse. Op basis van deze analyse zal het CBS begin 2022 enkele strategische keuzes maken. In een volgende fase worden de betrokken eigenaars gecontacteerd. In 2021 realiseerde de gemeente Balen, in samenwerking met het Regionaal Landschap, een kastanje houten knuppelpad langs het knooppuntennetwerk in de vallei van de Molse Nete. Het maakt deel uit van het aanbod avontuurlijke wandelingen in het Grote Netewoud en kadert binnen de ambitie van de gemeente Balen om de algemene kwaliteit van het knooppuntennetwerk binnen de gemeente sterk te verbeteren. De gemeente kon hiervoor beroep doen op de trage wegensubsidie van de Provincie Antwerpen. In 2021 realiseerde de gemeente Balen, in samenwerking met het Regionaal Landschpa, een rolstoeltoegankelijk pad van 1km lang in porfiersplit. Het wandelpad sluit aan op de tuin van woonzorgcentrum Orelia Keiheuvel. Zo vormt de natuurlijk ingerichte tuin toegang tot het natuurdomein, maar zorgt deze verbinding er ook voor dat de wereld bij het woonzorgcentrum binnen komt. Deze realisatie is onderdeel van een Natuur in je buurt project. De gemeente Balen wenst een historische voetweg tussen Sinterveld en Steegsebaan te herstellen. De gemeente doet beroep op de expertise van het Regionaal Landschap voor de verdere uitwerking van dit project. Het herstel van deze voetweg kadert binnen het verbeteren van de fijnmazigheid van het wandelknooppuntennetwerk. Er wordt gekozen voor een smal, onverhard pad met eenvoudige afrastering. De gemeente Lille wenst een nieuwe wandelverbinding te realiseren op de oevers van de Aa tussen Groesaard en de lichtaartse Steenweg. De gemeente doet beroep op de expertise van het Regionaal Landschap voor de verdere uitwerking van dit project. De gemeente Lille wenst een historische voetweg tussen de Zielestraat en Haestakkers te herstellen. De gemeente doet beroep op de expertise van het Regionaal Landschap voor de verdere uitwerking van dit project. Het herstel van deze voetweg kadert binnen verbeteren van de ontsluiting tussen de woonwijken en de school in het dorpscentrum van Poederlee. De gemeente Balen wenst een historische voetweg tussen de Schoorstraat en Lozijde te herstellen. De gemeente doet beroep op de expertise van het Regionaal Landschap voor de verdere uitwerking van dit project. Het herstel van deze voetweg kadert binnen het verbeteren van de fijnmazigheid van het wandelknooppuntennetwerk. Zo verbindt deze historische voetweg het centrum van Gierle met natuurgebied ‘Grotenhoutbos’ In 2021 realiseerde de gemeente Kasterlee, in samenwerking met het Regionaal Landschap, een houten fietsbrug over de Grote Kaliebeek tussen Tielen en Lichtaart. De brug hersteld een gedeeltelijk verdwenen officiële buurtweg die op enkele meters van de Grote Kaliebeek doodliep in de velden.Om de fietsen wandelervaring in deze landelijke omgeving te versterken, werd deze weg doorgetrokken en heraangelegd met een zachte vorm van verharding. De gemeente kon voor de realisatie van de brug beroep doen op de trage wegensubsidie van de Provincie Antwerpen. De gemeente Kasterlee wenst een historische voetweg tussen de site van de Keesesmolen en camping Houtum te herstellen. De gemeente doet beroep op de expertise van het Regionaal Landschap voor de verdere uitwerking van dit project. Het herstel van deze voetweg kadert binnen het verbeteren van de fijnmazigheid van het toeristisch wandelnetwerk en het verbeteren van de toegankelijkheid van de site van de Keesesmolen. In 2021 realiseerde de gemeente Vorselaar en Herentals, in samenwerking met het Regionaal Landschap, een composieten wandelbrug over de Aa. Deze rechtstreekse oeververbinding maken we een doorsteek van ongeveer 1,3 kilometer tussen de knooppunten 25 en 90. De vroegere route via de Poederleeseweg bedroeg 5 kilometer. Deze terreinrealisatie kader binnen de doelstellingen van het Strategisch Project Kleine Nete.

111

Links: foto van het nieuwe wandelpad op de landsgrens. Rechts: locatie van het pad op kaart.

Links: afgewerkt knuppelpad. Rechts: wandelaars op wandelpad in het verlengde van het knuppelpad.

Links: wandelaars bij infobord ‘Natuur in je buurt’. Rechts: foto recent aangelegd rolstoelpad.

112

Links en rechts: foto’s tijdens inhuldiging van de wandelbrug over de Aa tijdens de dag van de trage weg.

Fietsbrug over de Grote Kaliebeek in Kasterlee

113

1.5.2 MILIEUZORG OP SCHOOL ALGEMEEN Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

RLKGN, Provincie Antwerpen (MOS) Daan Janssens, Karen De Schutter Provincie Antwerpen (PIME/MOS), basisscholen en secundaire scholen, Natuurpunt, VELT,… Schoolgaande kinderen (basisschool en secundair onderwijs), onderwijzend personeel Schoolgaande jeugd in contact brengen met groen op de schoolterreinen en opwaarderen van de ecologische functie van de schoolinfrastructuur

OMSCHRIJVING

Overal in de Westerse wereld verliezen kinderen het contact met hun natuurlijke omgeving. Oorzaken zijn onder meer het gebrek aan groene ruimte in de buurt, gevaarlijk verkeer, een onveiligheidsgevoel van de ouders en de overvloed aan binnenhuis-impulsen zoals TV en computer. Vooral in een versnipperde regio als Vlaanderen dreigt een vervreemding met de groene leefomgeving sterk tot uiting te komen. Het is bewezen dat voldoende contact met natuurlijke elementen noodzakelijk is voor de fysieke, mentale en sociale ontwikkeling van kinderen. Op meerdere manieren trachten beleidsmakers en initiatiefnemers dan ook het tij te keren en de jeugd opnieuw dichter bij het groen te brengen. Door de schoolomgeving groener in te richten en te voorzien in een breed gamma aan natuurlijke elementen wordt zowel de ecologische als de belevingswaarde van de schoolinfrastructuur vergroot. In samenwerking met de Provincie Antwerpen en MOS wordt een traject uitgewerkt om een aantal geïnteresseerde scholen intensief te begeleiden bij hun participatieproces aan een groenere schoolomgeving. Naast deze MOS-scholen financieren we sommige scholen ook additioneel vanuit de landschapswerking. Ook deze scholen zijn vermeld in onderstaand overzicht. Jaarlijks wordt door de provincie een budget van 50.000 euro uitvoerinsgmiddelen besteed aan de vergroening van scholen. Ook in 2021 slaagden we erin een belangrijk aandeel van deze middelen in ons werkingsgebied in te zetten. Dankzij het project ‘Kempense Scholen Breken Uit’ gefinancierd ihk van de proeftuin ontharding door het Departement Omgeving kunnen we additioneel nog 250.000 euro inzetten voor de ontharding van schoolspeelplaatsen. In sommige gevallen worden ook projectmiddelen van ANB via Natuur in je Buurt ingezet bv bij de Toverboom in Geel of middelen van steden of gemeenten gebruikt om de vergroening te kunnen realiseren zoals bijvoorbeeld bij SBS De Burgstraat in Geel. Bij de vergroening van scholen werken we in een eerste werkjaar samen met de scholen aan een visie op de buitenruimte van de school uit en gaan we doorheen een participatief traject met schoolbestuur, leerlingen, leerkrachten en ouders aan de slag met een concrete wensenlijst om een ontwerp te maken. Vroeger realiseerden we meestal relatief kleine interventies op de scholen. Vandaag slagen we er meer en meer in om de scholen te begeleiden om hun droomspeelplaats te realiseren vanuit een meer integraal perspectief: met aandacht voor duurzaamheid (klimaat, infiltratie, biodiversiteit), diverse spelen bewegingsvormen en kansen voor leernatuur. De opgeleverde projecten van 2021 vindt u hoger, de geplande projecten voor 2022 beschrijven we hieronder. In 2021 werd veel geïnvesteerd in de voorbereidende werken. In 2022 en 2023 zullen vele van deze projecten worden uitgevoerd.

114

VBS De Reuzepas in Oud-Turnhout

De Reuzepas plant grote nieuwbouwwerken en vroeg ons een ontwerp te maken van de buitenruimte. In 2024 wordt hier wellicht uitvoering aan gegeven. Voorjaar 2022 worden werken uitgevoerd om de voorzijde van de school te vergroenen. 2.

Steinerschool De Nieuwe Maan Geel

In 2017-2018 vergroenden we de nieuwe speelplaats van de deze school. Inmiddels huren ze het belendend perceel dat contact maakt met het parochiecentrum van Larum. In samenspraak met de dorpsraad wordt daarom een nieuw ontwerp gemaakt om deze weide voor buurtbewoners, verengingen en de school in te richten. Bij het coronaherstelfonds dienden we in 2021 een project in om financiering hiervoor te krijgen. 3.

VIBO De Ring in Turnhout

Op deze school werd in 2021 al heel wat uitgevoerd door de leerlingen en klusjesmannen. De finale oplevering plannen we in 2022 met heel wat extra groen en speelnatuur voor de school. We slaagden erin ook de buren mee te krijgen in het vergoeningsverhaal. Samen planten we een bomenrij die schaduw en een groen karakter zal geven aan de speelplaats. 4.

KVRI Vorselaar

Deze secundaire school in het hartje van Vorselaar maakt deel uit van een grote scholencampus met de Thomas More Hogeschool, kleuterschool de Duizendpoot, basisschool Windekind en de kloostertuin. In 2021 vatten we het plan op om de hele campus te verduuurzamen. Hiervoor schreven we een subsidiedossier voor de Groenblauwe dooradering van Vorselaar in samenspraak met de scholen, de zusters der christelijke scholen en de gemeente. Voor het KVRI maakten we al een ontwerp en startte de uitvoering met een volledige ontharding van hun speelplaats. 5.

VBS De Luchtballon Herenthout Lagere School en VBS De Luchtballon Herenthout Kleuterschool

Beide sites van de Luchtballon willen hun speelplaatsen vergroenen en verduurzamen. We maakten een ontwerp waar vanaf de zomer van 2022 uitvoering aan zal worden gegeven. 6.

GBS Alles Kids Gompel Mol

Deze gemeentelijke basisschool ligt in het projectgebied van de ‘Groene Wij’ in Gompel. Met dit ontwerp realiseren we een groene buitenruimte voor de school in 2022. 7.

VBS Millekemol Mol

Voor deze basisschool in Mol Millegem realiseerden we in 2021 al de ontharding van de site Mollekemil in 2021. In 2022 wordt de volledige school vergroend opgeleverd, deels met middelen van de provincie om de bestaande groene zones verder te vergroenen en met middelen van het project Kempense Scholen Breken Uit om de verharde zones uit te breken en te vergroenen. 8.

VBS De Weg-wijzer Dessel

Met deze basisschool maakten we in 2021 een ontwerp om een speelbos in te richten en een nieuwe groene speelplaats toe te voegen. Deze ruimte ligt tussen de bestaande kleuter- en lagere school. In 2021 werd de vervuilde grond al afgevoerd en nieuwe teelaarde ingevoerd. In 2022 wordt de nieuwe speelplaats opgeleverd. 9.

GBS Klimop Grobbendonk

115

Bij de gemeentelijke basisschool de Klimop in Grobbendonk zullen we ook in 2022 ontharden in het kader van het project Kempense Scholen Breken Uit. Additioneel wordt met provinciale middelen de zogenaamde ‘Jungle’ naast de school aangpakt zodat de school ook van deze ruimte kan gebruik maken als speelplaats. 10. SBS De Burgstraat Geel De Stad Geel wil de hele speelplaats van SBS De Burgstraat volledig renoveren en groen inrichten en zocht daarom ons Regionaal Landschap aan om een ontwerp te maken en de uitvoering te begeleiden. Een ambitieus project waarbij we middelen verkregen van de provincie en AGION om dit mee waar te maken. In 2022 wordt de kleuterspeelplaats en de site van de Buitenschoolse Kinderopvang aangepakt en in 2023 wordt ook de hele lagere schoolspeelplaats vergroend opgeleverd. 11. Gemeentelijke Basisschool Klimopschool Bouwel Ihk van de proeftuin ontharding wordt de buitenruimte van het renovatieproject van deze school ingericht in 2023. In samenspraak met de architect wordt in 2022 het ontwerp gefinaliseerd ifv oplevering in 2023.

12. Gemeentelijke Basisschool De Knipoog Vorselaar Ihk van de proeftuin ontharding Kempense Scholen Breken Uit wordt de buitenruimte van de nieuwbouw van de school en jeugdcampus ingericht in 2023. In samenspraak met het architectenbureau wordt in 2022 het ontwerp gefinaliseerd ifv oplevering in 2023.

13. Gemeentelijke Basisschool Gierle (Lille) kleuterschool Na het participatietraject met de gemeente en de school is het ontwerp bijna definitief om vanaf de zomer van 2022 in uitvoering te gaan ihk van de proeftuin ontharding. Ook hier realiseren we grote ontharding en vergroening van de speelplaats.

14. Gemeentelijke Basisschool Gierle (Lille) oude site lagere school Deze site werd volledig onthard ihk van het project Kempense Scholen Breken Uit. Inmiddels werd het project aanzienlijk verruimd tot het project de ‘Kleine Wildernis’ waarmee we niet enkel de oude site van de lagere school maar ook de naastgelegend chiroterreinen en een weiland met poel mee beschouwen om een parkzone te creëren voor de buurtbewoners, jeugdverenigingen en recreanten. Om dit te financieren werden middelen aangevraagd bij Natuur in je Buurt (ANB) en het coronaherstelfonds. In het kader van het PDPO project Groenkapoen dat vanaf 2022 van start gaat, zullen we de chiroterreinen vergroenen.

15. Gemeentelijke Basisschool Het Trapleerke Lille Voor het Trapleerke in Lille werd het ontwerp gefinaliseerd. De gemeente plant al eerste onthardingsacties in het voorjaar van 2022 om ook deze site in 2023 onthard vergroend te kunnen opleveren ihk van het project Kempense Scholen Breken Uit.

16. GVBS De Wingerd Lille 116

Van deze basisschool konden we in 2018-2020 al de speelplaats van de lagere school mooi vergroend opleveren. De eerste werken gebeurden al in 2021 om ook de kleuterspeelplaats in te richten. Een ontwerp werd gefinaliseerd en het schoolbestuur zorgde voor de afbraak van de kleuterblok waardoor veel extra groene ruimte kan worden bij gecreëerd in 2023.

17. GVB De Springplank Lille (2 speelplaatsen) De Springplank heeft 2 sterk versteende speelplaatsen. De ontwerpen voor beide speelplaatsen voorzien een grote onthardingsoperatie in 2022 en 2023 ihk van de proeftuin ontharding.

18. Freinetschool De Vlindertuin Lille De Vlindertuin heeft al een prachtige groene speelplaats die we samen mochten realiseren met uitvoeringsmiddelen van de provincie. Ze zijn ook betrokken in het project Kempense Scholen Breken Uit om de onthaalzone en parkeerplaats te ontharden. Daartoe maakten we een ontwerp dat in 2022 zal worden uitgevoerd met de leerlingen en ouders.

19. Gemeentelijke Basisschool De Kriebel (OLV-Olen) De gemeente Olen en de school engageerden zich om de gemeentelijke basisschool De Kriebel te ontharden in het schooljaar 2022-2023 ihk van de proeftuin ontharding. In 2022 bekijken we samen of dit nog realistisch is. Ze werken daartoe eerst hun lokale onderwijsvisie uit.

20. Gemeentelijke Basisschool De Kleine Wijzer (Olen Centrum) De gemeente Olen en de school engageerden zich om de gemeentelijke basisschool De Kleine Wijzer te ontharden in het schooljaar 2022-2023 ihk van de proeftuin ontharding. In 2022 bekijken we samen of dit nog realistisch is.

21. VBS De Knipoog Olen (OLV-Olen) De Knipoog in Olen is erg enthousiast over het ontwerp dat we samen met hen opmaakten om hun speelplaats grondig te vergroenen. In schooljaar 2022-2023 worden de eerste stenen uitgebroken.

22. Stedelijke Basisschool Larum (Geel) Ook de kinderen van SBS Larum zullen hun school zien transformeren in schooljaar 2022-2023. In 2021 werd het ontwerp voor hun nieuwe speelzone gefinaliseerd.

23. BUSO Oosterlo Geel De leerlingen en leerkrachten van BuSO Oosterlo zijn razend enthousiast over hun nieuwe speelplaats. En terecht want de speelplaats rond de centrale lindeboom is het afgelopen jaar van gedaante verwisselt. De 117

klinkerverharding maakte stapsgewijs plaats voor een leuke gevarieerde speel/rust- en ontmoetingsplek. De leerlingen werden ingeschakeld voor het opmetsen van zitmuurtjes, het bouwen van een zitarena, het verrijden van grond en compost en bij de aanplantingswerken. Najaar 2021 werden de fruitbomen, struiken en vaste planten vakkundig geplant tijdens de praktijklessen. Het schoolteam heeft de vergroenings-kriebels te pakken en start volgend jaar zelfs met het pimpen van hun tweede speelplaats waarvoor het ontwerp al klaarligt.

24. VBS De Toverboom Midden in het dorp van Geel Bel vinden we bassischool de Toverboom. De school heeft in 2019 extra gronden aangekocht waardoor hun speeloppervlakte meer dan verdubbeld is! De speelzone wordt ook voor het grote publiek opgensteld, na de schooluren zal iederen uit de buurt hier kunnen vertoeven. De speelzone is gelegen in het beschermde cultuurhistorisch landschap ‘Landschap van Bel’. Het Agentschap Onroerend Erfgoed erkende deze zone achter de St Lambertuskerk als beschermd dorpsgezicht. De laatste Jaren realiseerden we al heel wat vergroening in een vruchtbaar samenwerkingsverband tussen stad Geel, Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete, MOS, leerlingenraad, oudercomité e.a. Zo werd een breed gedragen ontwerp gemaakt wat stapsgewijs tot uitvoering komt. Een amfitheater en een avonturenparcours als natuurlijk speelgroen werden aangelegd ism. Hogeschool Thomas More. In 2020 werd de projectsubsidie Natuur in je buurt goedgekeurd en konden we starten met de plannen voor het realiseren van een wadi met educatief reservaatje. Verder willen we ook elders maximaal inzetten op biodiversiteit met een beestentoren en andere (kunst)nestgelegenheden. Water is in deze droge ecosystemen echter van levensbelang. Daarom willen we een wadi creëren die wordt gevuld met het regenwater van de daken van de schoolgebouwen. Rondom komt het 'natuurgebiedje' dat wordt afgezet met kastanjehek en waarin een talud komt (grond uit de wadi) waar we open zand creëren voor o.a. zandbijen. Op de gradiënt richting de bodem van de wadi kan een enorme diversiteit qua fauna en flora zijn plaatsje natuurlijk ontwikkelen. Een klein hooilandje, kleine takkenril, wat struweel van boswilg en spork en een beestentoren maken het 'educatief reservaatje' af. Met in diverse nestgelegenheden verspreid over het speeibos, de fruitboomgaard en de oostelijk gerichte gevels willen we kansen bieden aan nog tal van andere diersoorten.

25. Sint Pietersinstituut Turnhout De speelplaatsen van het Sint-Pieterinstituut in Turnhout werden in 2021 volledig heraangelegd. Al het regenweter dat nu valt wordt niet meer onmiddelijk afgevoerd naar de stadsriolering. Het regenwater wordt opgevangen in een gracht of wadi, waarna het rustig kan infilteren. De school creëerde een groene, rustige omgeving maar tegelijkertijd ook een sportieve, uitdagende en avondtuurlijke speelomgeving voor hun leerlingen. RLKGN werd aangezocht om het beplantingsplan te maken en alle aanplantingen uit te voeren. Ook realiseerden we enkele boomverzorgingswerken.

26. Sint-Dimpna Kleuterschool Geel Met de kinderen en leerkrachten van de Sint-Dimpna kleuterschool werd een wensenlijst opgesteld. In februari 2022 stellen we het praatplan voor zodat we in 2023 de speelplaats kunnen vergroenen met middelen van de provincie.

118

27. GO Talentenschool in Turnhout Deze secundaire school realiseerde op eigen kracht met advies van het Regionaal Landschap al mooie vergroeningsacties. In 2022 dienen ze ook een dossier in om hun nog sterk versteende speelplaats verder te vergroenen.

28. VBS Merksplas Merksplas Nu Merksplas vanaf 2022 ook tot het werkingsgebied van RLKGN behoort, kunnen we deze school ook ondersteunen bij hun speelplaatsrenovatie. Die staat gepland in het schooljaar 2022-2023.

29. GBS De Zandloper Mol Basisschool De Zandloper in Mol Rauw wil het hun vernieuwde speelplaats en gebouw vergroenen. Daarom maakten we een ontwerp om een aantal plantvakken groen in te richten en een groen buitenklasje te maken dat ook voor de leerkrachten kan dienst doen als picknickruimte.

30. GVKS de Wervetuin Vorselaar De peuters en kleuters van de Wervetuin in Vorselaar kunnen al genieten van een mooie speelplaats met een speelbos. Toch willen het team nog verder gaan om meer biodiversiteit en leerkansen te krijgen en een bijdrage te leveren aan klimaatadaptatie. We maakten een ontwerp voor de vernieuwde speelplaats dat in schooljaar 20222023 zal worden uitgevoerd.

31. GVKS De Duizendpoot Vorselaar De Duizendpoot ligt op de scholencampus van Vorselaar en heeft vandaag een sterk versteende speelplaats voor de kleuters. Er is veel draagvlak gecreëerd bij de leerkrachten om hun speelplaats sterk te ontharden en vergroenen. Daarom werd een ontwerp gemaakt waarvoor we middelen zoeken in 2022 ifv uitvoering in 2023.

32. Thomas More Campus Vorselaar De beperkte buitenruimte van de Thomas More hogeschool in Vorselaar is voorlopig bijna volledig verhard. Met de docenten werd de ambitie geformuleerd om de aandacht voor ‘outdoor education’ en duurzaamheid die ze aanleren aan hun aspirant leerkrachten van de campus ook voor hun eigen buitenruimte waar te maken. Daarom stapten ze mee in de aanvraag Vorselaar Groenblauw om met middelen van het Departement Omgeving hun buitenruimte te verduurzamen door deze te ontharden en vergroenen. Hier verdiepen we ons verder in het vergroeningstraject van 3 specifieke scholen

119

ACTIE 1 VERGROENEN SPEELWEIDE DE TOVERBOOM - GEEL OMSCHRIJVING Midden in het dorp van Geel Bel vinden we bassischool de Toverboom. De school heeft in 2019 extra gronden aangekocht waardoor hun speeloppervlakte meer dan verdubbeld is! De speelzone wordt ook voor het grote publiek opgensteld, na de schooluren zal iederen uit de buurt hier kunnen vertoeven. De speelzone is gelegen in het beschermde cultuurhistorisch landschap ‘Landschap van Bel’. Het Agentschap Onroerend Erfgoed erkende deze zone achter de St Lambertuskerk als beschermd dorpsgezicht. De laatste Jaren realiseerden we al heel wat vergroening in een vruchtbaar samenwerkingsverband tussen stad Geel, Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete, MOS, leerlingenraad, oudercomité e.a. Zo werd een breed gedragen ontwerp gemaakt wat stapsgewijs tot uitvoering komt. Een amfitheater en een avonturenparcours als natuurlijk speelgroen werden aangelegd ism. Hogeschool Thomas More. In 2020 werd de projectsubsidie Natuur in je buurt goedgekeurd en konden we starten met de plannen voor het realiseren van een wadi met educatief reservaatje. Verder willen we ook elders maximaal inzetten op biodiversiteit met een beestentoren en andere (kunst)nestgelegenheden. Water is in deze droge ecosystemen echter van levensbelang. Daarom willen we een wadi creëren die wordt gevuld met het regenwater van de daken van de schoolgebouwen. Rondom komt het 'natuurgebiedje' dat wordt afgezet met kastanjehek en waarin een talud komt (grond uit de wadi) waar we open zand creëren voor o.a. zandbijen. Op de gradiënt richting de bodem van de wadi kan een enorme diversiteit qua fauna en flora zijn plaatsje natuurlijk ontwikkelen. Een klein hooilandje, kleine takkenril, wat struweel van boswilg en spork en een beestentoren maken het 'educatief reservaatje' af. Met in diverse nestgelegenheden verspreid over het speeibos, de fruitboomgaard en de oostelijk gerichte gevels willen we kansen bieden aan nog tal van andere diersoorten.

UITGEVOERD IN 2021    

Terreinbezoeken en overlegmomenten met school en architect Overleg met architect om de mogelijkheden van natuurinclusief bouwen te bekijken Brainstorm/ontwerp speelweide, biodiversiteitstoren en ecologische inrichting wadi Levering nestkasten en educatieve speelelementen

GEPLAND IN 2022 

Realisatie ‘Natuur in je buurt’ dossier

120

ACTIE 2 HET SINT-PIETERSINSTITUUT ONTHARDT! - TURNHOUT OMSCHRIJVING De speelplaatsen van het Sint-Pieterinstituut in Turnhout werden in 2021 volledig heraangelegd. Al het regenweter dat nu valt wordt niet meer onmiddelijk afgevoerd naar de stadsriolering. Het regenwater wordt opgevangen in een gracht of wadi, waarna het rustig kan infilteren. De school creëerde een groene, rustige omgeving maar tegelijkertijd ook een sportieve, uitdagende en avondtuurlijke speelomgeving voor hun leerlingen.

UITGEVOERD IN 2021   

Terreinbezoeken en deelname stuurgroep groene speelomgeving Beplantingsadvies Opvolging en coördinatie ontwerpfase, boomverzorging- en aanplantingswerken

121

ACTIE 3 VERGROENING SPEELPLAATS BUSO OOSTERLO - GEEL OMSCHRIJVING Meer groen op school, daar droomt toch iedereen van? De leerlingen en leerkrachten van BuSO Oosterlo zijn razend enthousiast over hun nieuwe speelplaats. En terecht want de speelplaats rond de centrale lindeboom is het afgelopen jaar van gedaante verwisselt. De klinkerverharding maakte stapsgewijs plaats voor een leuke gevarieerde speel/rust- en ontmoetingsplek. De leerlingen werden ingeschakeld voor het opmetsen van zitmuurtjes, het bouwen van een zitarena, het verrijden van grond en compost en bij de aanplantingswerken. Afgelopen najaar werden de fruitbomen, struiken en vasteplanten vakkundige geplant tijdens de praktijklessen. Het schoolteam heeft de vergroenings-kriebels te pakken en start volgend jaar zelfs met het pimpen van hun tweede speelplaats. UITGEVOERD IN 2021 Vergroening eerste speelplaats       

Opbreken klinkers Opmetsen van muurtjes en zitarena met de opgebroken klinkers Plaatsen van speelbuis en robiniz constructie De zitarena afwerken met beplanking Het aanvoeren van zuivere teelaarde, compost en hakselhout … Aanplantingwerken

GEPLAND IN 2022 Afwerking speelplaats 1 en vergroening speelplaats 2.

122

Tijdens de praktijklessen steken de leerlingen hun handen uit de mouwen!

123

1.6 GEBIEDSGERICHTE WERKING 1.6.1 STRATEGISCH PROJECT ‘MÉÉR VEERKRACHT IN DE VALLEI VAN DE KLEINE NETE ALGEMEEN Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners

Doelgroep Doelstelling

Jef De Schutter Jef De Schutter Provincie Antwerpen, Departement Omgeving, diensten Gouverneur, gemeentebesturen, Natuurpunt, Boerenbond, Kempens Landschap, RLRL, RLDV, ANB, VLM, VMM, De Vlaamse Waterweg Overheden, Middenveld, burgers Het doel is het op elkaar afstemmen van complexe beleids- en gemeentegrensoverschrijdend initiatieven in de vallei om te komen tot concrete realisaties op het terrein.

OMSCHRIJVING

Situering projectgebied

Het projectgebied omvat de vallei van de Kleine Nete en Aa van Kasterlee tot Lier op het grondgebied van dertien gemeenten in de provincie Antwerpen: Dessel, Retie, Kasterlee, Geel, Olen, Herentals, Lille, Vorselaar, Grobbendonk, Zandhoven, Ranst, Nijlen en Lier. Het projectgebied is een aaneengesloten gebied dat een op Vlaams niveau bepalende openruimtestructuur vormt. Het omvat het valleisysteem van de Kleine Nete vanaf de bovenlopen van de Kleine Nete tot de monding in de Nete ter hoogte van Lier. De Kleine Nete stroomt binnen het projectgebied door de kleinstedelijke gebieden Herentals en Lier en kruist ter hoogte van Grobbendonk het Albertkanaal.

Belangrijke delen van de Kleine Nete behoren tot het Natura 2000-netwerk, het Vlaams Ecologisch Netwerk en zijn opgenomen in de vastgestelde landschapsatlas. De vallei is ook een belangrijk landbouwgebied waarbij er aaneengesloten gebieden langs de Kleine Nete en in de vallei van de Aa liggen. De vallei ligt in een dicht bevolkt gebied met een sterk verspreide bebouwing waardoor de open ruimte gefragmenteerd is en onder druk staat. Verstedelijkingsprocessen hebben landbouw-, natuur- en bosgebieden sterk versnipperd waardoor het moeilijker wordt essentiële openruimtefuncties zoals voedselproductie, waterberging, klimaatregulatie en het behoud van biodiversiteit goed samen te laten functioneren. Om de effecten van klimaatveranderingen op te vangen moet de ruimte veerkrachtig zijn. De landbouw-, natuur- en bosgebieden in de vallei moeten tegen een stootje kunnen en in zekere mate mee kunnen bewegen met de sterk wisselende omstandigheden zoals meer intense regenbuien en langere periodes van droogte. Dat vraagt om een aangepaste inrichting van de vallei, maar ook een goed doordachte visie op stedelijke ontwikkelingen langs de Kleine Nete in Herentals en Lier. Daarom zijn er al verschillende entiteiten erg actief in de vallei. Grote lopende projecten zijn de opmaak van gewestelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen, het bekkenbeheerplan, het sigmaplan, de uitvoering van de Europese natuurdoelen, het nemen van compenserende maatregelen in het kader van de Kempische Noord-zuid-verbinding, …

124

Gouverneur Cathy Berx kreeg in 2012 de coördinatieopdracht van de Vlaamse regering om de verschillende lopende processen beter op elkaar af te stemmen. De beide strategische projecten moeten dit complex samenspel mee vorm geven door een ambitieus beleidsniveau- en beleidsdomeinoverschrijdend samenwerkingsverband neerzetten met als doel de vallei van de Kleine Nete zo in te richten en te beheren dat ze de toekomstige schokken inzake klimaatverandering kan opvangen en tegelijkertijd kan blijven instaan voor voedsel-, water- en energievoorziening, waterberging en behoud van biodiversiteit, erfgoed en landschappelijke kwaliteit. In het eerste Strategisch Project (doorlooptijd april 2018 – april 2021) werd gewerkt aan de hand van zes hefboomprojecten die de ambitie om synergiën tussen bestaande initiatieven of nieuwe ideeën tot stand te brengen door de projecten te verbreden en meerdere doelen vanuit een gebiedsgerichte en geïntegreerde benadering te realiseren, concreet moeten maken. In dit tweede Strategisch Project (doorlooptijd mei 2022 – april 2024) wordt verder gewerkt in de vallei om samen nieuwe uitdagingen het hoofd te bieden. Nog meer zal de klemtoon liggen op concrete realisaties binnen de vallei, waarbij de lessons learned uit de hefboomprojecten van het eerste strategisch project worden opgeschaald naar een valleibreed programma. De projectperimeter wordt uitgebreid met 2 nieuwe gemeenten, Retie en Dessel, die zich aan de brongebieden van de Kleine Nete bevinden.

Nieuw is de aanpak via 4 vallei-brede klimaatprogramma’s die een concreet antwoord moeten bieden op gedeelde uitdagingen en opgaves. Binnen die 4 klimaatprogramma’s zijn telkens een aantal ambities gedefinieerd om, in nauwe samenwerking met de partners en de lokale besturen, uitvoering te geven van deze programma’s.

De 4 klimaatprogramma’s zijn: 

Aanpak verdroging en ontharden



Herstellen bodemsysteem



Bebossen en groenblauw dooraderen



Ontsluiten en verbinden

We zetten in op 3 concrete focusgebieden als katalysator en voorbeeld voor een verdere geïntegreerde gebiedsontwikkeling in de vallei.

Deze focusgebieden zijn: • • •

Bollaak Olens Broek Bovennetes

OPSTART STRATEGISCH PROJECT

125

OMSCHRIJVING De eerste fase van het Strategisch project was een verkenningsfase. Samen met alle stakeholders werd gezocht hoe de klimaatprogramma’s en focusgebieden van start konden gaan en hoe invulling gegeven kan worden aan de verschillende ambities per klimaatprogramma en focusgebied. Op 11 mei volgende dan de eerste algemene workshop van het Strategisch Project, waarop ingezoomd werd op de 4 klimaatprogramma’s en de bijhorende ambities, telkens voorgesteld werden door de trekkers van de klimaatprogramma’s. De lokale besturen kregen de kans om voor te stellen welke acties reeds genomen werden of genomen zullen worden met betrekking tot 1 of meerdere van de klimaatprogramma’s. Het doel van de workshop was enerzijds om elkaar te inspireren, maar ook te informeren over de projectstructuur en de verschillende stakeholders van het Strategisch Project. De output van de workshop wordt meegenomen in de verdere uitrol van het Strategisch Project. Rond de verschillende klimaatprogramma’s en focusgebieden zijn werkgroepen opgericht met oog op het realiseren van de ambitieuze doelstellingen van de klimaatprogramma’s. Hieronder volgt een overzicht van genomen acties per klimaatprogramma en per focusgebied. UITGEVOERD IN 2021  



Bilaterale overlegmomenten met de politieke en ambtelijke vertegenwoordigers van de 13 lokale besturen Diverse overlegmomenten met de trekkers en stakeholders over de verschillende klimaatprogramma’s en focusgebieden van het Strategisch Project om de doelen en verwachtingen van het Strategisch Project scherp te stellen 11 mei 2021: Eerste algemene workshop van het Strategisch Project, waarop ingezoomd werd op de 4 klimaatprogramma’s en de bijhorende ambities, telkens voorgesteld werden door de trekkers van de klimaatprogramma’s. De lokale besturen kregen de kans om voor te stellen welke acties reeds genomen werden of genomen zullen worden met betrekking tot 1 of meerdere van de klimaatprogramma’s. Het doel van de workshop was enerzijds om elkaar te inspireren, maar ook te informeren over de projectstructuur en de verschillende stakeholders van het Strategisch Project. Oprichting werkgroepen rond de verschillende klimaatprogramma’s en focusgebieden met het oog op het realiseren van de ambitieuze doelstellingen binnen het Strategisch Project

GEPLAND IN De opstartfase is afgerond. Verdere afstemming met de stakeholders gebeurt via    

Bilaterale overlegmomenten Werkgroepen en stuurgroepen per klimaatprogramma of focusgebied Procesbeheerscomité Kleine Nete (ambtelijk orgaan) Overlegcommissie Kleine Nete (bestuurlijk orgaan)

KLIMAATPROGRAMMA 1 ‘AANPAK VERDROGING EN ONTHARDEN’ OMSCHRIJVING De afgelopen zomers maakten duidelijk waar al langer voor gevreesd werd: droogte en verdroging zijn structurele problemen in Vlaanderen, en zeker in de kempen met zijn zanderige bodems. Ook perioden van intensieve regenval zullen in de toekomst door het veranderende klimaat vaker voorkomen. Bovendien kampen de 13 gemeenten met een hoge verhardingsgraad, wat zorgt voor een lagere infiltratie van het regenwater, wat druk zet

126

op het functioneren van landbouw-, natuur- en watersystemen. Verdroging van de veengebieden in de vallei leidt bovendien tot het inklinken van bodems en massale uitstoot van CO2. Dit klimaatprogramma maakt van infiltratie en vasthouden van water in de bodem een prioriteit. We willen tot een bundeling van concrete initiatieven en terreinacties in de 13 gemeenten komen, om de doelstellingen uit de strategische visie BRV, stroomgebiedbeheerplannen en klimaatplannen te vertalen naar een pakket van concrete maatregelen in de vallei van de Kleine Nete. Bovendien sluit dit klimaatprogramma nauw aan bij de ambitie van de Blue Deal van de Vlaamse regering, in de strijd tegen waterschaarste en droogte. De lessen uit de proeftuin ontharding zetten we om in een vallei-breed programma, met het wegnemen van overbodige verharding en constructies. Diverse meanderingsprojecten in de Kleine Nete, verondiepingsinitiatieven van de zijlopen en oeverzoneprojecten zullen zorgen voor een structurele verhoging van het oppervlakte- en grondwaterpeil. De provincie Antwerpen heeft zich als eerste provincie in België versterkt met een droogte- en hemelwatercoördinator om de uitdagingen betreffende de droogteproblematiek aan te gaan. De provincie Antwerpen engageert zich om in de vallei van de Kleine Nete een pilootproject rond waterbalansen uit te werken en een gedetailleerd intergemeentelijk droogte- en hemelwaterplan uit te werken voor minstens 3 gemeenten.

Ambities, zoals gedefinieerd in de projectaanvraag: 13 ha effectieve ontharding (= 1ha/gemeente)Opmaak van minstens 1 intergemeentelijk Hemelwateren droogteplan -

Minstens 1 ecosysteem gebaseerde waterberging

Uitwerken van een beleid rond grondwatervergunningen

Het klimaatprogramma ‘Aanpak verdroging en ontharden wordt mee getrokken door Kris Huijskens, provinciaal droogte- en hemelwatercoördinator van de provincie Antwerpen. Binnen dit klimaatprogramma is een werkgroep ontstaan die op regelmatige basis samenkomt. Vanuit deze werkgroep zijn reeds een aantal projecten en acties opgestart om invulling te geven aan de ambities binnen dit klimaatprogramma. Een overzicht van de uitgevoerde, lopende en geplande acties: UITGEVOERD IN 2021 



De grote opkuis: Via blue deal middelen wordt in samenwerking met de VMM gecoördineerd ingezet op de sloop of afbraak van bebouwde, verharde of opgehoogde sites, en dit via één centrale aanbestedingsopdracht. Naast realiseren van effectieve ontharding wordt zo ruimte voor water en natte natuur gecreëerd in de vallei van de Kleine Nete. Door het schaalvoordeel kunnen op deze manier enerzijds de kostprijs gedrukt worden, en anderzijds een hogere efficiëntie gehaald worden. Bovendien kan deze vorm van samenwerken inspirerend werken voor lokale besturen en organisaties naar de toekomst toe. o Bundelen van projectvoorstellen vanuit de lokale besturen en middenveldorganisaties ahv een workshop en bilaterale overlegmomenten o Evaluatie van de projectvoorstellen o Finalisatie van de lijst van weerhouden projectvoorstellen Weg-wijs in ontharding: PDPO-project, in samenwerking met RL Schelde-Durme en in partnerschap met vzw Breekijzer, waarbij ingezet wordt op de screening van het onthardingspotentieel van lokale plattelandswegen. De Re-Move methodiek, ontwikkeld door architectenbureau RE-ST, zal toegepast 127

worden in onder andere de Kleine Nete-gemeenten Vorselaar en Lille. De methodiek scant het volledige grondgebied van de gemeenten en brengt het onthardingspotentieel in beeld, rekening houdend met verschillende parameters. Genomen stappen: o Uitschrijven project o Goedkeuring project Het project wordt gecoördineerd vanuit RLKGN. De uitvoering van het project gebeurt grotendeels door vzw breekijzer. De doorlooptijd is januari 2022 – juni 2023  Handhavingstraject: Reeds sinds 2020 loopt een handhavingstraject in de regio rond de MolenbeekBollaak (gemeenten Ranst, Nijlen, wat tijdens het eerste Strategisch Project een hefboomproject was. In het tweede Strategisch Project is deze regio opgenomen als focusgebied). Hierbij wordt gefocust op illegale bebouwing in kwetsbaar gebied (onder meer verkrotte constructies of weekendhuisjes). Dit traject heeft tot op heden meer dan 10 dossiers in beweging gebracht, welke momenteel verder onderhandeld worden. Hierdoor komt heel wat ruimte vrij voor ontharding en natte natuur. De werking rond regio Molenbeek-Bollaak toont aan dat zo’n handhavingstraject effectief een hefboom is om het herstel van ruimtelijk kwetsbare gebieden op gang te brengen. o Uit overleg met verschillende partners in het Strategisch Project en de Afdeling Handhaving (Departement omgeving) werd overeengekomen om deze manier van werken uit te breiden naar andere regio’s binnen de vallei van de Kleine Nete. o Er zijn 3 potentiële regio”s gedefinieerd:  Gebied rond de Bovennetes (Dessel, Kasterlee, Retie): dit komt overeen met het werkingsgebied van het focusprogramma bovennetes binnen het Strategisch Project  Gebied rond de Visbeekvallei (Lille): partners Natuurpunt en het Departement Omgeving die aandringen op handhaving en snelle actie tegen illegale constructies.  Gebied rond de Kempische Heuvelrug (Herentals en Kasterlee): in dit gebied zijn er kansen voor handhaving van illegale constructies, al is het een groot en complex gebied vanwege de permanente bewoning. o Een nota werd verstuurd naar de lokale besturen van de gemeenten Dessel, Kasterlee, Retie, Lille en Herentals met de vraag om in te stappen in een handhavingstraject in de 3 hierboven gedefinieerde regio’s. 3 van de 5 gemeenten hebben hun medewerking toegezegd. De gemeenten Retie en Dessel vroegen bijkomende verduidelijking o Een vervolgoverleg heeft plaatsgveonden met de gemeenten Retie en Dessel en een aangepaste nota werd verstuurd. Besluit van CBS werd via deze nota gevraagd tegen uiterlijk 15 februari 2022.  Kandidatuur 3 Kleine Nete-gemeenten voor oproep ‘Pilootgemeenten groenblauwe dooradering in de bebouwde ruimte’: In de zomer van 2021 kwam het departement omgeving met een oproep waarin steden en gemeenten zich kandidaat konden stellen als pilootgemeente ‘groenblauwe dooradering in de bebouwde ruimte’: https://omgeving.vlaanderen.be/groenblauwe-dooradering-in-de-bebouwderuimte. Uit alle indieners worden de 15 meest ambitieuze steden en gemeenten geselecteerd, waarbij per gemeente maximaal 1.000.000 euro financiering is voorzien. De gemeenten dienen enerzijds 1 transformatieproject op te nemen (uitvoeringsdossier en inrichtingsnota klaar uiterlijk juni 2026), en anderzijds minstens 3 quick wins uit te werken (realisatie binnen de 2,5 jaar) o 3 Kleine Nete-gemeenten dienden, ondersteund vanuit de Regionale Landschappen en het Strategisch Project, een kandidatuur in: Lier, Vorselaar en Herentals. Uitsluitsel van de jury volgt normaalgezien in januari 2022. GEPLAND IN 2022 

De grote opkuis o Opmaak bestek o Gunning werkzaamheden 128



o Aanvraag omgevingsvergunningen o Uitvoering werkzaamheden (2023) Weg-wijs in ontharding o Opstartvergaderingen o Werksessie 1 o Terreinbezoeken o Werksessie 2 Handhavingstraject o Verder overleg met afdeling handhaving (departement omgeving) over de effectieve opstart van een handhavingstraject in 1 of meerdere van de aangeduide potentiële regio’s o Mogelijke opstart handhavingstraject: tweede helft 2022 Kandidatuur 3 Kleine Nete-gemeenten voor oproep ‘Pilootgemeenten groenblauwe dooradering in de bebouwde ruimte’ o Verdere ondersteuning van de goedgekeurde dossiers

KLIMAATPROGRAMMA 2 ‘HERSTELLEN BODENSYSTEEM’ OMSCHRIJVING Een gezonde bodem is essentieel voor een klimaatrobuust valleisysteem: méér koolstofopslag en waterinfiltratie zijn sleutelstrategieën om tot een veerkrachtiger voedselproductielandschap te komen. De ervaringen die worden opgedaan in het Water-Land-Schap-project {beek.boer.bodem} worden daarom opgeschaald naar de hele vallei. Door in te zetten op zowel extra koolstofopslag als behoud van de aanwezige koolstofvoorraden in de bodem wordt de landbouwer ingezet als een bondgenoot in de strijd tegen de klimaatverandering. De getroffen maatregelen om de bodem van een landbouwperceel te verbeteren hebben niet enkel een gunstig effect op het betreffende perceel, maar ook op de ruimere omgeving. Verder is de koolstofopslag in veenbodems, wetlands en bosbodems van essentieel belang in de strijd tegen de klimaatverandering. Binnen dit klimaatprogramma wordt specifiek gekeken naar maatregelen die focussen op herstel van het bodemsysteem in bossen. Behoud van koolstofopslag en verzuring van de bosbodems zijn accute problemen. Om deze problemen te bestrijden kunnen verschillende maatregelen worden ingezet: omvorming van naald- naar loofhout, aanplant van bodemverbeterende soorten met een rijk strooisel, aanleg van ecologische bosranden om inwaaien en inspoelen van verzurende stoffen tegen te gaan, … tot meer technische oplossingen zoals het inbrengen van steenmeel in de bodem als buffer tegen verzuring. Bij boseigenaars wordt gezocht naar ‘voortrekkers’ om deze maatregelen uit te voeren. Aan de hand van demomomenten kunnen andere boseigenaars dan ingelicht worden over de maatregelen en resultaten. Wat betreft behoud en bijkomende opslag van koolstof in wetlands en veengebieden, wordt gekeken naar maatregelen binnen het klimaatprogramma ‘aanpak verdroging en ontharden’. Prioritair wordt aandacht besteed aan koolstoflekken als gevolg van verdroging (zie bv. Focusgebied Olens Broek). Hierbij wordt gekeken naar naturebased solutions (bv natuurgerichte of landschapsinclusieve landbouw), ruimtelijke scenario’s (bv verschuiven akkerbouw richting grasland op veenbodems) en technologische oplossingen (bv aanleggen van bufferstroken naast landbouwpercelen)

Ambities, zoals omschreven in de projectaanvraag: Opschalen van de werking van {beek.boer.bodem} in de vallei van de Aa naar de volledige projectperimeter 129

Inzetten op herstel van 130 hectare bosecosysteem met focus op bodemkwaliteit.

Onderzoek mogelijkheden veenbodem met betrekking tot CO2-captatie

Het Klimaatprogramma ‘Herstellen van het bodemsysteem’ omvat enerzijds de activiteiten die binnen het eerste Strategisch Project al werden gebundeld onder het hefboomproject 4 ‘Vallei van de Aa’, waarbinnen {Beek.Boer.Bodem} actief is. Binnen deze gebiedscoalitie werd een perimeter afgebakend die ongeveer overeenkomt met het afstroomgebied van de Aa binnen de gemeenten Kasterlee, Lille, Herentals en Vorselaar.

Figuur 1 - Perimeter {Beek.Boer.Bodem}

Anderzijds wordt het werkingsgebied van dit klimaatprogramma uitgebreid tot een perimeter die min of meer overeenkomt met het afstroomgebied van de Kleine Nete, exclusief de vallei van de Aa.

Figuur 2 - Perimeter klimaatprogramma bodem en perimeter {Beek.Boer.Bodem}

UITGEVOERD IN 2021 Het Klimaatprogramma ‘Herstellen van het bodemsysteem’ omvat enerzijds de activiteiten die binnen het eerste Strategisch Project al werden gebundeld onder het hefboomproject 4 ‘Vallei van de Aa’, waarbinnen 130

{Beek.Boer.Bodem} actief is. Binnen deze gebiedscoalitie werd een perimeter afgebakend die ongeveer overeenkomt met het afstroomgebied van de Aa binnen de gemeenten Kasterlee, Lille, Herentals en Vorselaar. Anderzijds wordt het werkingsgebied van dit klimaatprogramma uitgebreid tot een perimeter die min of meer overeenkomt met het afstroomgebied van de Kleine Nete, exclusief de vallei van de Aa. 



Vallei van de Aa: {beek.boer.bodem} is een gebiedscoalitie binnen de vallei van de Aa, die wordt ondersteund vanuit de provincie, en uitvoering kent via Boerennatuur, de boerenbond en Hooibeekhoeve. Financiering gebeurt via verschillende kanalen: Water-Land-Schap 1.0, Blue Deal, PDPO, … Binnen deze coalitie werden in 2021 heel wat acties ondernomen: o Landinrichtingsproject {beek.boer.Bodem} (LIP): op 2 december 202 gaf de stuurgroep van {beek.boer.bodem} inhoudelijk akkoord voor opstart van een LIP. Een inhoudelijk voorstel werd uitgewerkt en goedgekeurd door een jury. Dit LIP ging in uitvoering vanaf 1 december 2021. o Beheersovereenkomsten op maat – inzaaien van grasbufferstroken: Ambitie is om 20ha aan landbouwgrond op te nemen in BO op maat. Inhoudelijk is men binnen het LIP overeengekomen om te focussen op grasbufferstroken langsheen gecategoriseerde waterlopen. Hierbij zal de landbouwer de keuze hebben uit 3 opties:  Grasbufferstrook smal (3 tot 5m breed)  Grasbufferstrook smal, te gebruiken als wendakker (3 tot 5m breed)  Grasbufferstrook breed (5 tot max 15m breed) De vergoeding voor de landbouwer is afhankelijk van de gekozen optie. Een overeenkomst zal kunnen worden afgesloten voor tenminste 5 jaar. Inzaaien gebeurt uiterlijk voor 1 mei, maar bij voorkeur in het najaar van het voorafgaande kalenderjaar. Deze maatregel start in 2022. o Houtsnippers: Ambitie is om 133ha landbouwgrond houtsnippers in de bodem in te mengen. Momenteel zijn in de periode 2020 – 2021 reeds op 21 ha landbouwgrond houtsnippers in de bodem vermengd. o Stuwen, herstel perceelgrachten en alternatieven voor cat. 2 waterlopen: Momenteel zijn 10 stuwen geplaatst of ingepland. Voor 8 stuwen is een omgevingsvergunning aangevraagd. o Klimaatrobuuste teelten: door Hooibeekhoeve wordt geëxperimenteerd met klimaatrobuuste teelten met oog op klimaatrobuustheid (langer groeiseizoen, diepere wortels, droogteresistenter, …): sorghum, maïs en boon o Infiltratiepoel op grondgebied Herentals: Deze case is aangereikt door Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete. Het betreft het herstel van het historisch maaiveld op een braakliggend landbouwperceel in eigendom van OCMW Herentals. Een poel zal worden uitgegraven tot op een aanwezige venbodem, en een zandrug zal worden aangelegd, zodat de grondbalans gelijk is aan 0. Via het CBS van Herentals is akkoord gegaan voor deze inrichtingswerken. De omgevingsvergunning is ingediend in december 2021. De inrichtingswerken zijn gepland voor zomer 2022. Vallei van de Kleine Nete: De ambitie binnen dit tweede Strategisch project is om de acties binnen {beek.Boer.bodem} op te schalen naar de volledige perimeter van het Strategisch Project. Een werkgroep is opgestart om hieraan invulling te geven. Hieronder volgt een overzicht van de ingeschakelde kanalen. o In juli 2021 heeft de provincie Antwerpen via Water-Land-Schap 2.0 een project aangevraagd om het huidige water-Land-Schap project {beek.boer.bodem} uit te breiden naar de rest van de Kleine Nete. Het project heeft als doelstelling het evenwicht te verbeteren tussen landbouw, water en natuur. Het project is goedgekeurd in december 2021. De projectaanvraag is gesteund door al de 12 betrokken gemeenten. De stuurgroep van de huidige {beek.boer.bodem} coalitie wordt uitgebreid. o Eén van de ambities binnen het klimaatprogramma ‘Herstellen bodemsysteem’ is het herstel van 130 hectare bosecosysteem met focus op bodemkwaliteit. Alvorens effectief over te gaan

131

tot omvorming van bestaande boscomplexen, dient gewerkt te worden aan een regionale strategie om koolstof in de bodem te behouden en bijkomend op te slaan.

GEPLAND IN 2022 



Vallei van de Aa o LIP: verzamelen van maatregelen en effectieve uitvoering op het terrein o Opstart BO op maat o Houtsnippers: verder zetten lopende acties o Stuwen, herstel perceelgrachten en alternatieve voor cat. 2 waterlopen: Plaatsen van 8 stuwen. Er is momenteel nog budget om 30 stuwen te plaatsen. In januari 2022 volgt een nieuwe oproep naar de landbouwers binnen de perimeter. o Infiltratiepoel op grondgebied Herentals: uitvoeren van inrichtingswerken in zomer 2022 Vallei van de Kleine Nete o Opstart WLS2.0-project

KLIMAATPROGRAMMA 3 ‘BEBOSSEN EN GROENBLAUW DOORADEREN’ OMSCHRIJVING Dit klimaatprogramma heeft tot doel om te komen tot een effectieve uitbreiding van het bosareaal en het netwerk van kleine landschapselementen binnen de 13 gemeenten van het Strategisch Project. Bovendien wordt ingezet op een verhoging van de groenblauwe dooradering van de bebouwde en onbebouwde ruimte. Dit programma sluit nauw aan bij de ambitie van het Vlaams regeerakkoord om tegen 2024 4000ha extra bos te realiseren. Verder sluit dit programma aan bij de beleidsambities van de provincie Antwerpen voor de realisatie van provinciale natuurverbindingen binnen het Functioneel Ecologisch Netwerk (FEN), het versterken van zones met ecologische infrastructuur van Bovenlokaal belang) en de inrichting van een fijnmazig groenblauw netwerk. De ambities van de Vlaamse regering zijn vaak moeilijk te realiseren door de lokale besturen, wegens gebrek een beschikbare gronden en onvoldoende draagvlak bij eigenaars en gebruikers. Via dit programma zullen lopende lokale initiatieven, projecten en instrumenten gebundeld en opgeschaald worden naar de ganse perimeter van het Strategisch Project, om de ambities om te zetten in concrete acties en realisaties. Per gemeente zal een bebossingsvisie opgemaakt worden met behulp van de bestaande bospotentiekaart, teneinde 169ha bos te realiseren zowel op gronden van terreinbeherende organisaties (ANB, Natuurpunt), openbare besturen als particuliere eigenaars. De regionale landschappen en bosgroepen zetten maximaal in op de realisatie van de ambities mbt Kleine landschapselementen. Er wordt gewerkt aan een houtkantenvisie en –beheerplan binnen het Water-Land-Schap project {beek.boer.bodem} voor de vallei van de Aa. Deze methodiek zal opgeschaald worden naar de ganse projectperimeter om 13km extra houtkanten te realiseren. Via de reguliere werking en allerlei projecten worden bomenrijen, laanbomen en houtkanten aangepland. Via de Blue Deal worden middelen maximaal ingezet met oog op realiseren van poelen. Verder wordt ingezet op realisatie van 13km ecologische bosranden, die een geleidelijke overgang vormen tussen bos en landbouwgebied. De pilootprojecten uit het PDPO-project ‘Bos en boer een goede buur’ worden opgeschaald naar de ganse vallei om zo 13km bijkomende ecologische bosranden aan te leggen. Ambities -

169ha nieuw bos (13 ha bos in elk van de 13 gemeenten) 132

13km nieuwe houtkanten

13km ecologische bosranden

1,3 km bomenrijen of dreven

13 poelen

130 nieuwe objecten onder beheersovereenkomst

Het klimaatprogramma ‘Bebossen en groenblauw dooraderen’ wordt mee getrokken door Dirk Vandenbussche, directeur Milieu- Klimaat en Natuurbeleid bij Provincie Antwerpen. Er is een werkgroep ontstaan die op regelmatige basis samenkomt. Hierin zijn vertegenwoordigd: RL Kleine en Grote Nete, RL De Voorkempen, RL Rivierenlandprovincie Antwerpen, de betrokken Bosgroepen, ANB, Departement Omgeving en het kabinet van de gouverneur. In deze werkgroep wordt gewerkt rond een aantal onderwerpen om de ambities binnen dit klimaatprogramma te verwezenlijken. Hieronder volgt een overzicht per ambitie met de stand van zaken en reeds genomen acties. UITGEVOERD IN 2021 



Ambitie 169ha nieuw bos (13ha per gemeente): De bosgroep is het aanspreekpunt voor deze ambitie. Bebossingsprojecten op terreinen van andere instanties (bijvoorbeeld AND of Natuurpunt) binnen de grenzen van de 13 Kleine Nete-gemeenten worden door de betreffende instanties gerapporteerd binnen het Strategisch Project. Per gemeente wordt een bebossingsnota opgemaakt, waarin een overzicht wordt gegeven van de prioritair te bebossen percelen, rekening houdend met de eigendomssituatie, gewestplanbestemming, de ligging, … Deze bebossingsnota’s worden per gemeente besproken met de betrokken politieke en ambtelijke verantwoordelijken bij de lokale besturen om zo te komen tot een plan van aanpak per gemeente. Verder worden ism de partners bebossingsprojecten in de praktijk gebracht. o Uitwerking sjabloon voor de bebossingsnota o Uitwerking van een werknota voor een aantal gemeenten (Lille, Retie, Herentals, Kasterlee) o Bespreken werknota’s met de betreffende lokale besturen Ambities 13km nieuwe houtkanten, 13km ecologische bosranden, 1,3 km bomenrijen of dreven, 13 poelen en 130 nieuwe objecten onder beheersovereenkomst: voor invulling van deze 4 ambities wordt onder andere gekeken naar de reuliere werking van de Regionale Landschappen. Voor concrete projecten wordt verwezen naar elders in dit jaarrapport.

GEPLAND IN 2022  

Ambitie: 169ha nieuw bos (13ha per gemeente) o Verdere uitwerking bebossingsnota’s Ambities 13km nieuwe houtkanten, 13km ecologische bosranden, 1,3 km bomenrijen of dreven, 13 poelen en 130 nieuwe objecten onder beheersovereenkomst: Een aantal lokale en bovenlokale projecten zullen worden ondersteund en opgevolgd vanuit het Strategisch project met netrekking tot de hierboven vermelde ambities: o Vernieuwde Niet-Productieve Investeringssteun (VLIF): Via het Departement Landbouw en Visserij worden landbouwers ondersteund voor allerlei niet-productieve investeringen. Het gaat over een ondersteuning van 75 tot 100% (percentage afhankelijk van de maatregel), onderverdeeld in een aantal thema’s:  Biodiversiteit  Landschap  Waterinfiltratie  Kleinschalige waterinfrastructuur 133

 Wateropslag  Erosie Voornamelijk de maatregelen binnen het thema ‘landschap’ sluiten aan bij dit klimaatprogramma. Het gaat dan over aanleg van onder andere bomenrijen, hagen, heggen, houtkanten en poelen. De regionale landschappen zullen zich organiseren om de landbouwers te ondersteunen bij de aanvraag van Niet-Productieve Investeringssteun en de uitwerking van de maatregelen. Beheersovereenkomsten: Het oude systeem van beheersovereenkomsten wordt momenteel herwerkt. Een nieuw forma ‘BO op maat’ wordt uitgewerkt binnen de VLM. Voor de vallei van de Kleine Nete zal de focus komen te liggen op grasbufferstroken. Deze ontwikkelingen worden verder opgevolgd vanuit het Strategisch Project (zie ook Klimaatprogramma ‘Bodem’) Ecoregelingen binnen het nieuwe GLB: Een nieuw GLB start op 1 januari 2023. Vlaanderen maakt hiervoor een Strategisch plan op. Binnen dit strategisch plan wordt gewerkt aan ecoregelingen, die landbouwers in staat stelt om (bovenop de wettelijke verplichtingen) 1-jarige engagementen aan te gaan mbt het aanleggen van bufferstroken langs waterlopen, houtkanten, holle wegen, … Vanuit het Strategisch Project wordt opgevolgd hoe het Regionaal Landschap hier in de toekomst zal kunnen op inzetten. Op deze manier kan voor een gedeelte ook invulling gegeven worden aan de ambitie om 130 objecten onder beheersovereenkomst op te starten (dan wel onder een andere vorm) Vlaams lokaal Energie en –klimaatpact: Via het Lokaal Energie- en klimaatpact tracht Vlaanderen de lokale besturen te engageren om de nodige transitie inzake energie- en klimaatbeleid waar te maken. Er zijn 4 werven gedefinieerd waarrond zal worden gewerkt:  Werf 1: ‘Laten we een boom opzetten’ (aanplant van bomen, hagen en natuurperken)  Werf 2: ‘Verrijk je wijk’ (wijkrenovatie, participatieve hernieuwbare energie)  Werf 3: ‘Elke buurt telt’ (elektrische (deel-mobiliteit, fietspaden en laadinfrastructuur)  Werf 4: ‘Water het nieuwe goud’ (ontharding en hergebruik van/infiltratie regenwater) Werf 1 sluit nauw aan bij de ambities binnen dit klimaatprogramma, werf 4 heeft sterke linken met klimaatprogramma 1 (aanpak verdroging en ontharden). Het Strategisch Project en de Regionale Landschappen zullen de verdere ontwikkelingen binnen dit Lokaal Energie- en Klimaatpact van dichtbij opvolgen en kansen grijpen waar mogelijk, in nauwe samenwerking met de Lokale Besturen.

Natuurinrichtingsproject Graafweide-Schupleer: Binnen het natuurinrichtingsproject Graafweide-Schupleer (grondgebied Grobbendonk / Vorselaar, getrokken door de VLM) zullen een aantal historische houtkanten en bomenrijen hersteld worden. In een eerste fase zal er tijdens het plantseizoen 2022-2023 een aanplantactie plaatsvinden op de percelen van VLM binnen de perimeter van het Natuurinrichtingsproject. Deze actie wordt voorbereid in 2022.

KLIMAATPROGRAMMA 4 ‘ONTSLUITEN EN VERBINDEN’ OMSCHRIJVING Samen met de partners - waaronder de drie regionale landschappen - werkte Team Kempen van Toerisme Provincie Antwerpen in de periode 2020 - 2021 een onthaalplan voor de vallei van de Kleine Nete uit. Via het strategisch project zal dat plan in de periode 2021-2024 op het terrein worden gerealiseerd en wordt dit gekoppeld aan het veerkracht-verhaal voor de vallei. Samen met de recreatiebedrijven in de vallei wordt zo gezorgd voor een meer toegankelijke vallei en wordt van de Kleine Nete-vallei een sterk lokaal verankerd duurzaam toeristisch134

recreatief product gemaakt. Elke ontwikkeling van toeristisch-recreatieve infrastructuur (poorten, onthaal- en verblijfsinfrastructuur…) wordt beschouwd als een hefboom om méér veerkracht te realiseren, een kans om te ontharden en te vergroenen en een klimaatpositief verhaal neer te zetten en de relatie te leggen met de andere klimaatprogramma’s en acties in de focusgebieden. Concrete ambitie: o

Visie van het onthaalplan realiseren op het terrein

Realisatie van 5 onthaallocaties in de vallei van de Kleine Nete

UITGEVOERD IN 2021 



Een onthaalplan voor de vallei van de Kleine Nete werd opgemaakt door de provincie Antwerpen, ondersteund vanuit het Strategisch Project: https://www.provincieantwerpen.be/aanbod/drem/dienstgebiedsgericht-beleid/kleine-nete/toeristisch-onthaalplan-kleinenete.html?utm_source=offline&utm_medium=redirect&utm_campaign=onthaalplankleinenete Een workshop werd georganiseerd (30 november 2021) samen met de lokale besturen en stakeholders om dit klimaatprogramma verder vorm te geven. Daarin werd volgende beslist: o De vallei wordt opgedeeld in 3 clustergebieden  Cluster Lier en omgeving  Cluster Herentals en omgeving  Cluster Kasterlee en omgeving Per cluster is een trekker aangeduid, en komt een cluserwerkgroep 3x per jaar samen. Verder wordt nauw samengewerkt met de lokale besturen volgens de noden van dat moment. o o

Een overkoepelende stuurgroep komt 1x per jaar samen, met zowel ambtelijke als politieke vertegenwoordiging. Afstemming gebeurt eveneens via de organen van de gouverneur (opvolgingscommissie en procesbeheerscomité)

Op een aantal sites wordt gewerkt aan visievorming en concrete realisaties mbt het onthaalplan en dit klimaatprogramma:

135



Site Le Paige/koetshuis (Herentals): Samen met de stad Herentals is gewerkt aan een visie voor de groenblauwe dooradering van de Kleine Nete door de binnenstad van Herentals (zie ook elders in dit jaarverslag). Dit leidde reeds tot diverse ingediende subsidiedossiers en lopende projecten: o Hefboomproject natte natuur ‘Kroonwerk Herentals’ zie KP ‘Aanpak verdroging en ontharden’. Uitspraak over dit dossier volgt in principe nog in december 2021. o Verwervingssubsidie Strategisch Project ‘Site Koetshuis’: In kader van het Strategisch Project werd in oktober 2021 verwervingssubsidie aangevraagd voor aankoop van enkele constructies en percelen rond site Koetshuis. Het betreft een tijdelijke kerk, een parochiezaal en een parkingzone, eigendom van de kerfabriek. Er werd voor 250.000 euro verwervingssubsidie aangevraagd. Voor meer details betreffende deze aanvraag verwijs ik naar het ingediende dossier. o Recapture the fortress cities: deze site past ook in het RFC-project, een Interreg-project met als doel een onderzoek naar het inzetten van cultureel en natuurlijk erfgoed, hier de oude stadsomwallingen, voor meerdere ecosysteemdiensten en meer beleefbaarheid. Zie ook elders in dit jaarrapport. Wandelverbinding tussen Vorselaar en Herentals met een wandelbrug over de Aa: al tijdens het eerste Strategisch Project werd gewerkt aan een wandelverbinding tussen Sassenhout (Vorselaar) en Peerstbos (Herentals) door het landbouwgebied in de vallei van de Aa. De nieuwe wandelverbinding kwam tot stand dankzij een unieke samenwerking tussen RLKGN, de betrokken landbouwers en landeigenaars en de betrokken lokale besturen. De wandelbrug is geplaatst in augustus 2021. Op deze manier worden knooppunten 25 (Vorselaar) en 97 (Herentals) verbonden. De brug werd feestelijk ingehuldigd op 16 oktober 2021, samen met de gedeputeerde, de burgemeesters en bevoegde schepenen van Vorselaar en Herentals, en een groep geïnteresseerde wandelaars. De wandelbrug kon reeds op heel wat persaandacht rekenen.

Visievorming de Collateur (Dessel/Retie): De Collateur is een onnatuurlijke waterloop op grondgebied Dessel en Retie. Het betreft een bevloeiingskanaal dat haaks op de stroomrichting van de bovennetes loopt (noord-zuid). Hoewel deze waterloop onnatuurlijk is, bevat deze erg grote landschappelijke, ecologische en recreatieve potenties. De provincie Antwerpen (beheerder van de waterloop) heeft RLKGN de opdracht gegeven om een visie rond deze waterloop uit te werken. Deze visievorming startte 136



op 1 oktober 2021 en loopt over een periode van 2 jaar. Op 26 oktober 2021 vond de kick-off vergadering plaats samen met de stakeholders en de betrokken lokale besturen. (zie ook elders in dit jaarrapport) Proostenbos (Herentals): Binnen het eerste Strategisch Project werd in samenwerking met de stad Herentals verwervingssubsidie aangevraagd voor aankoop van een terrein van 12 ha, dat zou dienen voor boscompensatie. Deze site zal ingericht worden als standsrandbos met met veel ruimte voor recreatie. Op deze manier worden een aantal nieuwe wandelverbindingen gerealiseerd (uitbreiding van het wandelknoopuuntennetwerk) en kunnen picknicklocaties en eventueel een bivakzone worden gerealiseerd. Zo kan de hoge recreatiedruk van de ecologisch kwetsbare kempense Heuvelrug deels worden omgeleid naar deze site. De aanplant zal gefaseerd verlopen. In een eerste fase zal 6ha worden aangeplant (winter 2022-2023) ter compensatie van onder andere de hermeanderingsprojecten van de Kleine Nete thv het Olens broek (VMM) en de site ‘Poederkot’ (Herentals). Vanuit het Strategisch Project wordt het inrichtingsontwerp opgemaakt in samenwerking met de stad Herentals, RLKGN en ANB. ANB zal instaan voor het beheer van het bos. Onthaalsite ‘Mol ter Nete’: Zie focusgebied ‘Bollaak’

GEPLAND IN 2022 Er wordt verder gewerkt aan een aantal concrete realisaties:   



Site Le Paige/koetshuis (Herentals): samen met de stad Herentals wordt verder gewerkt aan de groenblauwe dooradering van de binnenstad rondom de Kleine Nete. Visievorming de Collateur (Dessel/Retie): Zie elders in dit jaarrapport Proostenbos (Herentals): De aanplant zal gefaseerd verlopen. In een eerste fase zal 6ha worden aangeplant (winter 2022-2023) ter compensatie van onder andere de hermeanderingsprojecten van de Kleine Nete thv het Olens broek (VMM) en de site ‘Poederkot’ (Herentals). Vanuit het Strategisch Project wordt het inrichtingsontwerp opgemaakt in samenwerking met de stad Herentals, RLKGN en ANB. ANB zal instaan voor het beheer van het bos. Onthaalsite ‘Mol ter Nete’: Zie focusgebied ‘Bollaak’

FOCUSGEBIED ‘BOLLAAK’ OMSCHRIJVING Dit focusgebied bevindt zich ter hoogte van het grensgebied van de gemeenten Lier, Nijlen, Ranst en Zandhoven. De Kleine Nete, het Netekanaal en de Molenbeek-Bollaak vormen de ruimtelijke dragers van het gebied. Het is een effectief overstromingsgevoelig valleigebied van ongeveer 6km lang en 1 km breed. De Kleine Nete is hier nog een getijdenrivier. De Bollaak mondt uit in de Kleine Nete via vloeddeuren. Rond de Bollaak bevindt zich een zoetwater-getijdengebied met wilgenvloedbos. Het waterbergend vermogen van dit gebied is echter onvoldoende om grote schommelingen op te vangen. Bovendien is het herstel van de natuurlijke riviervallei en uitbreiding en verbinding van het leefgebied van aanwezige habitatsoorten prioritair. De prioritaire inspanningen om deze taakstellingen te behalen zijn: -

Herstel van de natuurlijke hydrologie van de vallei van de Kleine Nete en haar infiltratiegebieden

Verdere verbetering van de waterkwaliteit en herstel van de natuurlijke beekstructuur

Omvormen van niet-habitatwaardig bos naar boshabitats en effectieve bosuitbreiding

Afstemmen van recreatie op de ecologische waarden van het gebied

137

In de loop der jaren ontwikkelde zich hier echter een sterk gefragmenteerd en geprivatiseerd recreatielandschap, ondanks de hoofdzakelijke groene en blauwe gewestplanbestemmingen. In het eerste Strategisch Project is een gezamenlijke gebiedsvisie opgemaakt door verschillende actoren. Deze visie werd goedgekeurd door de verschillende actoren, en door middel van een collegebesluit bekrachtigd door de betrokken gemeenten. Het doel van dit focusgebied is om deze gebiedsvisie verder om te zetten in concrete realisaties op het terrein, gebruik makend van het uitgewerkte instrumentarium.

UITGEVOERD IN 2021 Binnen het focusgebied wordt verdergewerkt aan de realisatie van de gebiedsvisie die opgesteld is in het eerste Strategisch Project. Een oplijsting van de afgelopen en lopende acties: 



Handhavingstraject fase 1: De eerste fase van het handhavingstraject vond plaats eind 2019 en 2020, met percelen op grondgebied Nijlen, Zandhoven, Lier en Ranst. 58 eigenaars werden aangeschreven, waardoor reeds 29 percelen konden worden verworven. Enkele percelen zijn nog in onderhandeling. Opmaak landschapsontwerp onthaalsite ‘Mol ter Nete en centrum voor hengelsport Heirbeemden’: aan de voormalige ‘site Goormans’ is de wens om een onthaalsite te leggen (naar analogie met het onthaalplan Kleine Nete). Verder zal gekeken worden naar mogelijke linken met waterrecreatie en wordt de mogelijkheid bekeken om een ‘centrum voor Hengelsport’ aan te leggen achteraan de site. De Vlaamse Waterweg werkt momenteel aan een landschapsontwerp voor deze site.

GEPLAND IN 2022 

 



Opstart handhavingstraject fase 2: in samenwerking met departement omgeving, afdeling handhaving, wordt in 2022 fase 2 van het handhavingstraject opgestart. Hierbij worden de minder prioritaire percelen mee opgenomen in het handhavingstraject. Meandering Bollaak: Op een viertal percelen zal in 2022 reeds een eerste meanderingsproject van de Bollaak starten. De omgevingsvergunning is aangevraagd in oktober 2021. De grote opkuis: in kader van ‘De Grote Opkuis’ (zie 3.1) zullen heel wat door Natuurpunt aangekochte percelen aangepakt worden: afbraak van krotten en in verval geraakte weekendhuisjes, dempen van vijvers, verwijderen van betonplaten, … met oog op ontharding en valleiherstel. Verder wordt ook de site Goormans deels afgebroken in kader van ‘De Grote Opkuis’, in samenwerking met de Vlaamse Waterweg. (zie ook elders in dit jaarrapport). Het landschapsontwerp voor onthaalsite Molternete wordt verder uitgewerkt.

FOCUSGEBIED ‘OLENS BROEK – LANGENDONK’ OMSCHRIJVING Het gebied Olens Broek-Langendonk is een natuurgebied gelegen langs de Kleine Nete op grondgebied Olen en Herentals. In het zuiden wordt dit gebied begrensd door het kanaal Bocholt-Herentals, in het noorden door de steilrand met de Kempense Heuvelrug. In het oosten is er een harde grens met de landbouwontginning van het Geels gebroekt en de westgrens wordt gevormd door de spoorlijn tussen Mol en Antwerpen.

138

Het gebied is gedeeltelijk gelegen in het habitatrichtlijngebied “BE2100026 – Valleigebieden van de Kleine Nete met brongebieden, moerassen en heide, de Zegge en de Ronde Put” en behoort tot het speerpuntgebied Kleine Nete II inzake waterkwaliteit. De functies Natuur, water, bos en landbouw komen er vandaag voor. Net zoals zovele andere Vlaamse valleigebieden kampt het Olens broek sterk met verdroging. Verschillende studies en mediaberichten tonen aan dat het de hoogste tijd is om in te grijpen om de Europese beschermde vegetaties en de veenbodems in de vallei nog te redden. De oorzaak van de verdroging is meervoudig: rechttrekken en verdiepen van de Kleine Nete met daling van het waterpeil tot gevolg, diepe zijlopen (zoals de Gerheezeloop) met een sterke drainage-functie, afname van de kwelstromen vanaf de hoger gelegen flanken ten gevolge van industriële grondwaterwinningen en bebossing van landduinen, verandering van het klimaat, … Deze meervoudige problematiek vraagt een geïntegreerde aanpak. Via het Strategisch Project zal samen met de betrokken actoren getracht worden om de verdrogingsproblematiek in het Olens Broek aan te pakken, zodat het gebied een duurzame toekomst krijgt op gebied van waterhuishouding en natuurontwikkeling. Er wordt dus concreet ingezet op -

Hermeandering van de Kleine Nete ter hoogte van het Olens Broek

Verondieping van de kleinere waterlopen en grachten in het Olens Broek

Onderzoek naar de mogelijkheden van doordacht gebruik van de grondwaterwinningen en bemalingen van de industrie -

Bevloeiing met water van andere bronnen

Versterken van de infiltratiemogelijkheden ter hoogte van de valleiflanken

Vermijden van verzilting na realisatie van de peilverhogingen

UITGEVOERD IN 2021 Volgende acties werden reeds ondernomen mbt het Olens Broek: 



Meanderingsprojecten Kleine Nete (VMM) o Meander thv Hellekens in Herentals: De meander thv de Hellekens in Herentals is gefinaliseerd in 2021. Deze meander heeft een peilverhoging van 50cm tot gevolg stroomopwaarts de Hellekens. o Hermeandering thv Olens broek: deze herstellingen van historische meanders zijn gepland voor 2022-2023. Meer info volgt. Verondieping Kneutersloop (Provincie Antwerpen) en waterbodemonderzoek (OVAM): De kneutersloop is een zijloop van de Kleine Nete die door het Olens broek stroomt. Het is een onbevaarbare waterloop van tweede categorie, beheerd door de provincie Antwerpen. Door de diepe bedding van de Kneutersloop heeft deze een sterk drainerende werking op het Olens broek. Deze loop kent echter een historische verontreiniging door afvalwaterlozingen van de nabij gelegen metaalindustrie. Vooraleer te verondiepen is dus een beschrijvend bodemwateronderzoek uitgevoerd door Witteveen + bos in opdracht van OVAM. Daaruit bleken hoge concentraties van zware metalen (vooral koper) aanwezig in het water, de oever en het oppervlaktewater in de omgeving van de loop. Om verdere verspreiding van de zware metalen tegen te gaan is een bodemsanering dus noodzakelijk.

GEPLAND IN 2022 

Hermeandering Kleine Nete thv Olens broek: deze herstellingen van historische meanders zijn gepland voor 2022-2023. Meer info volgt. 139



Verondieping Kneutersloop (Provincie Antwerpen) en waterbodemonderzoek (OVAM): Om verdere verspreiding van de zware metalen tegen te gaan is een bodemsanering dus noodzakelijk. Verdere stappen worden gezet in 2022.

FOCUSGEBIED ‘BOVENNETES’ OMSCHRIJVING De Desselse en Zwarte Nete zijn twee bovenlopen van de Kleine Nete die grotendeels binnen habitatrichtlijngebied gelegen zijn. Ze stromen grotendeels door het habitatrichtlijngebied “BE2100026 – Valleigebieden van de Kleine Nete met brongebieden, moerassen en heide”. Ze ontspringen in Mol-Postel op de rand van het Kempens Plateau en vloeien samen net opwaarts de N118. Iets stroomafwaarts van de N118 stroomt de Dessels Nete samen met de bovenloop van de Kleine Nete. Dit van nature zeer nat gebied is nog relatief gevrijwaard gebleven van intensieve landbouw en herbergt waardevolle natuur zoals laagveenvegetaties en broekbossen. Verder stroomafwaarts voegen ook nog het Loeijens Neetje en de Wamp zich bij de Kleine Nete. Dit uitermate natte gebied tussen de N118 en de samenvloeiing van Kleine Nete en Wamp lijkt het meest geschikt voor de realisatie van een natte natuurkern van >150 ha zoals opgenomen in het S-IHD besluit voor de SBZ. Het grootste deel van het projectgebied bevindt zich op grondgebied van de gemeenten Dessel en Retie. De Desselse en Zwarte Nete stromen grotendeels door intensief landbouwgebied. Door de aanrijking van het watert met nutriënten ontwikkelt zich een sterke kruidgroei in de zomer, waardoor het water wordt belemmerd om af te vloeien. Daardoor loopt de watertemperatuur in de zomer soms te hoog op voor bepaalde vissoorten en daalt het zuurstofgehalte onder de normwaarden. De vertraagde stroming leidt bovendien tot afname van de habitatkwaliteit en slibophoping. In een voorbereidende studiefase is daarom het voorstel gelanceerd om via voldoende brede oeverzones de waterlopen terug de noodzakelijke ruimte te geven en de milieu-impact vanuit het landbouwgebied terug te dringen. Dit vergt echter een andere kijk op de waterlopen door de betrokken eigenaars, gebruikers en lokale besturen. Hiervoor zal in eerste instantie voldoende draagvlak moeten worden gecreëerd. Dwars op de stroomrichting van de Desselse en Zwarte Nete doorsnijdt de Collateur het oosten van de gemeenten Dessel en Retie. De collateur is in feite een bevloeiings- en afwateringskanaal tussen de twee hoofdkanalen ‘Bocholt-Herentals’ en ‘Dessel-Schoten’. Hoewel de collateur reeds lange tijd in onbruik is geraakt, blijft het een markant landschapsrelict met sterke ecologische, landschappelijke en creatieve potenties. UITGEVOERD IN 2021 Een overleg met de lokale besturen van Retie, Dessel en Kasterlee werd ingepland op 23 september 2021. Daarin werd volgende besproken:  



Landschappelijke, recreatieve en ecologische opwaardering van de Collateur: zie elders in dit jaarrapport Oeverzoneproject Desselse en Zwarte Nete: De Europese kaderrichtlijn water vereist van alle waterlichamen tenminste een goede biologische waterkwaliteit. Deze werd niet behaald in 2021, wat resulteert in een optimalisatie van de habitat. Specifiek zal bekeken worden hoe de habitat- en structuurkwaliteit van de Desselse en Zwarte Nete kunnen worden geoptimaliseerd. Een eerste overzicht van de stand van zaken werd gegeven op het overleg. Samenwerken met de lokale besturen en communicatie naar de betrokken landbouwers en omwonenden is cruciaal. Natuurherstel in de vallei van de Kleine Nete o Creëren van een natte natuurkern van 150 ha thv de watermolen van Retie en mogelijkheid tot structuurherstel en hermeandering van de Kleine Nete: de gemiddelde grondwaterstanden zijn momenteel 30-50cm (of meer) te laag voor de doelvegetaties van de natte natuurkern. Rechttrekking, verdieping, verbreding en kruidmaaiingen met een versnelde waterafvoer liggen 140

waarschijnlijk aan de oorzaak. Bovendien hebben een intensief landgebruik gezorgd voor eutrofiëring, toename van het gebruik van bestrijdingsmiddelen, verhoogde drainage (diepe grachten en onttrekking grondwater) en bodemcompactie. Zonevreemde weekendverblijven zorgen voor verstoring van de hydrologie en ecologie. Een natuurbeheerplan kan zorgen voor een beter beheer van de natuurterreinen. Structuurherstel en hydrologisch herstel (hermeanderingstrajecten en oeverzoneprojecten van de Desselse en Zwarte Nete) kunnen zorgen voor vertraagde waterafvoer, zeker in combinatie met een extensivering van het ruimbeheer. Dempen, verondiepen of omleggen van drainagegrachten (natuurgebied) of eventueel omvorming naar peilgestuurde drainage (landbouwers) van de grachten kan zorgen voor wateropvang in de haarvaten van het systeem. Verder wordt gekeken naar een sanering van ongezuiverde lozingspunten en afstemming van het landbouwgebruik op natuurdoelen en doelen kaderrichtlijn water (VLM). Ook wordt gekeken naar verwerving en inrichting van terreinen met potentie van natuurontwikkeling (Natuurpunt, ANB en VLM elk binnen eigen perimeter). Mogelijkheid tot opstart handhavingstraject mbt illegale weekendverblijven: Mogelijk wordt een handhavingstraject opgestart voor illegale weekendverblijven (zie 3.1)

GEPLAND IN 2022  

Verdere gesprekken met de stakeholders en de lokale besturen worden ingepland De mogelijkheid tot opstart van een handhavingstraject wordt bekeken en indien mogelijk opgestart (zie ook elders in dit jaarrapport).

141

1.6.2 KEMPENSE HEUVELRUG ALGEMEEN Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

RLKGN Els Oostvogels stuurgroep Slapende Reus, projectgroep en stuurgroep Kempense Heuvelrug Herentals en omgeving Gemeenten, beheerders, burgers, recreanten en toeristen Uitbouw gebiedswerking rond het landschap van de Kempense Heuvelrug en valleien met als basis de methodiek van de landschapsbiografie. Vergroten van draagvlak, ontsluiting en betere zorg voor het landschap en erfgoed van de Kempense Heuvelrug.

OMSCHRIJVING

Kempense Heuvelrug tussen Lichtaart en Kasterlee, fase 1 (500ha), en Kempense Heuvelrug en valleigebieden, Herentals en omgeving, fase 2 (4500ha).

De Kempense Heuvelrug is gekend in de Kempen als het meest uitgesproken reliëf van de regio. Het gebied heeft een specifieke ruimtelijke eigenheid door zijn unieke geologische ontstaansgeschiedenis. Van een veelzijdig bodemgebruik met vooral akkers en heide is de heuvelrug geëvolueerd tot een in hoofdzaak bosgebied met een hoge landschappelijke-, natuur-, geologische, pedologische, archeologische en erfgoedwaarde.

1.6.2.1 KEMPENSE HEUVELRUG TUSSEN LICHTAART EN KASTERLEE FASE I - LANDSCHAPSVISIE EN TOERISTISCH ONTWIKKELINGSPLAN KASTERLEE

De Kempense Heuvelrug heeft in Kasterlee een lange traditie in ‘landschapstoerisme’. Verschillende generaties inwoners en toeristen hebben goede herinneringen aan het spelen in het zand van de Hoge Mouw of het klimmen op de luchtwortels van de dennen op Kabouterberg. Het is een uitdaging om het toenemende toerisme in balans te houden met het behoud en beheer van de landschappelijke kwaliteiten van de Kempense Heuvelrug.

142

Om het landschap als uitgangspunt te nemen voor toeristisch ontwikkeling werd voor het eerst in Vlaanderen de methodiek van de landschapsbiografie toegepast. Vanuit deze ambitie zetten de verschillende partners hun schouders onder dit project dat leidde tot de Slapende Reus, een innovatief concept waarbij de toeristische ontwikkeling steunt op een vooruitstrevende landschapsvisie en doorgedreven landschapsbiografie. Strootman Landschapsarchitecten en Ontwerpbureau Bailleul werkte de de opdracht uit tot de publicatie ‘Kempense Heuvelrug tussen Lichtaart en Kasterlee, landschapsvisie en toeristisch ontwikkelignsplan’. Het boek is intussen uitverkocht, maar wel nog digitaal te raadplegen op de webiste van het RLKGN via deze link. UITGEVOERD IN 2021        



Opvolging stuurgroep Slapende Reus Begeleiding uitvoering en plaatsing stapstenen holle weg ‘Hoge Weg’ Nieuwe brochure Slapende Reus https://www.visitkasterlee.be/download.ashx?id=3000 Nieuw toeristisch product: zoektocht Slapende Reus: sprekende wandelkaart voor de hele familie om op zoek te gaan naar sporen en aanwijzigen van de Slapende Reus in het landschap. Plaatsing van het ‘oor van de reus’ Slapende Reus feest Opvolging en begeleiding ‘ReuzeRollerpad’ : autismevriendelijke belevingspad op Kabouterberg + initiatief ter verbetering van de mobiliteit omgeving Kabouterberg en school De 3Master. opvolgen Toerisme Vlaanderen (tot juni 2022)  landschappelijke integratie van toeristische infrastructuur,  bewaken inhoudelijke link van toeristische producten met landschap inrichtingsvisie Keesesmolen en omgeving

‘het oor van de reus’ als onderdeel van het ReuzeRollerpad, een autismevriendelijke rustplaats, vertrekplaats ‘wintergat’, Kasterlee

Stapstenen in het diepste punt van de holle weg Hoge Weg zorgen voor toegankelijkheid wandelaars en een ‘knip’ voor gemotoriseerd (cross)verkeer

143

Sfeerbeelden Slapende Reus feest, oktober 2021

144

GEPLAND IN 2022   

Opvolging Stuurgroep Slapende Reus Ontsluiting Partisaensberg Uitbouw www.kempenseheuvelrug.be landschapsbiografieën

overzicht

recreatief

aanbod

–

digitaliseren

1.6.2.2 KEMPENSE HEUVELRUG EN VALLEIEN, HERENTALS EN OMGEVING

te koop via deze link FASE II LANDSCHAPSBIOGRAFIE EN –VISIE VOOR DE HELE KEMPENSE HEUVELRUG In navolging van het project in Kasterlee werd voor de hele heuvelrug een landschapsbiografie en –visie opgemaakt. Dit najaar werd het boek gelanceerd. In deze landschapsbiografie leest u de ontwikkelingsgeschiedenis van de Kempense Heuvelrug en valleien. De historische vestenstad Herentals aan de Kleine Nete, op een boogscheut van de heuvelrug, speelt een hoofdrol in de wording van het moderne landschap. De sporen en verhalen uit het verleden zijn verzameld in beeld, kaart en verhaal. De landschapsbiografie omschrijft de karakteristieken -zeg maar- de ziel van de plek. In de landschapsvisie worden ambities uitgetekend om integraal te werken aan het landschap. Dit boek is een vervolg op de landschapsvisie ‘Kempense Heuvelrug tussen Lichtaart en Kasterlee’ opgemaakt in 2015. Voor het eerst in Vlaanderen werd met de methodiek van een landschapsbiografie gewerkt aan een landschapsvisie en toeristisch ontwikkelingsplan, dat de naam ‘Slapende Reus’ kreeg. Deze integrale en gebiedsgerichte aanpak heeft goed gewerkt; de gestelde ambities en nieuwe aanpak zorgden voor het aantrekken van Europese, Vlaamse en Provinciale middelen, alsook het lokale bestuur zorgde mee voor snelle realisatie. Deze landschapsbiografie en –visie wil de rijkdom van het landschap ontsluiten als wetenschappelijk document, maar evenzeer lokaal ruimtelijk beleid, beheerplanning en toerisme voeden. Met een scherper inzicht in het natuurlijke landschap, het historisch landgebruik en de karakteristieken van een plek kan over de sectoren heen gewerkt worden aan klimaat, erfgoed- en landschapszorg, duurzaam en betekenisvol toerisme. Het boek kwam tot stand dankzij een uitgebreide stuurgroep met betrokken Vlaamse diensten en lokale stakeholders. Bijzondere dank gaat uit naar de lokale experten en de landschapsgidsen van de Kempense Heuvelrug voor hun inbreng en hun inzet als ambassadeurs van het gebied. Dit boek is weerom een startpunt voor het aantrekken van middelen naar het gebied, en het verder uitbouwen van een gebiedsgericht project en samenwerkingsverband rond het landschap van de heuvelrug. UITGEVOERD IN 2021 

Begeleiding landschapsvisie- en –biografie tot boek 145

    

Begeleiding druk, promotie en verdeling boek ‘Kempense Heuvelrug en valliegebieden’ Aanvraag PDPO-project ‘Kempense Heuvelrug, met een landschapsbiografie werken aan natuur, erfgoed en landschap’ (goedgekeurd, opstart januari 2022) Begeleiding werken De Brink/ landschapsgidsen ‘Oude Belgen op de Heuvelrug’ Vormgeving brochure ‘Oude Belgen op de Heuvelrug’ Lezingen en opleiding : o Opleiding landschapsbiografie agentschap onroerend erfgoed, voorstelling case Kempense Heuvelrug en toepassing van de methodiek landschapsbiografie o Lezing en excursie studenten landschapsontwikkeling KASK Gent, Hoge Rielen en Kempense Heuvelrug Kasterlee o Lezing provinciale landschapsdag, voorstelling project Kempense Heuvelrug

Educatief pakket ‘Oude Belgen op de Heuvelrug’

Landschapsgidsen Kempense Heuvelrug bouwden een ‘spieker’, een prehistorisch opslagschuurtje op het jeugddomein De Brink in herentals, gelinkt aan de educatieve werking ‘Oude Belgen op de Heuvelrug’

GEPLAND IN 2022 

Uitvoering PDPO project ‘Kempense Heuvelrug’ Korte inhoud: de landschapsvisie wil de kwaliteiten van het landschap sterker leesbaar krijgen,

vrijwaren en versterken en daarbij inspelen op de uitdagingen van de toekomst en actuele beleidslijnen rond vergroening, erfgoedzorg, landschapstoerisme, ontharding en klimaatadaptatie. In het project leggen we de nadruk op realisatie van de visie met acties rond landschapsherstel, duurzame recreatieve en ontwikkeling en draagvlakverbreding. Acties: o Landschapsherstel o Verbeteren recreatieve zonering, onthaal en aanbod volgens huisstijl Kempense Heuvelrug o Implementatie landschapsbiorafie en –visie via gebiedscoalitie Kempense Heuvelrug en themawerkgroepen o Ondersteuning landschapsgidsen en educatieve werking o Optimaliseren website www.kempenseheuvelrug.be: overzicht recreatief aanbod – digitaliseren landschapsbiografieën

146

Inrichtingsvisie focusgebied Bosbergen Herentals – uitwerking landschapsherstel , aanleg zone struinnatuur, recreatieve ontsluiting en beheer en ontsluiting prehistorisch erfgoed (celtic fields) via PDPO-project

147

1.6.3 KONINKLIJK DOMEIN DER KEMPEN ALGEMEEN Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

RLKGN en IOED STUIFZAND Els Oostvogels, Silvia Dubois Erfgoedcel k.ERF, heemkringen, lokale experten, KEMP vzw, Hooibeekhoeve, Natuurpunt, TPA , Desse, Retie, Mol, Geel Gemeenten, burgers, bewoners, stakeholders Een multidiscplinair onderzoeks- en ontlsuitingsproject over de geschiedenis, het landschap en de gemeenschap van de koninklijke domeinen in de Kempen.

ACHTERGROND BIJ DE KONINKLIJKE ONTGINNING VAN DE KEMPEN OMSCHRIJVING

Toen de bestuurders van ons land midden 19de eeuw beslisten dat de Kempense heidegronden omgezet moesten worden in bosen landbouwgronden, sprong niemand minder dan Koning Leopold I op de ontginningskar. Hij kocht grote stukken grond op ‘den Aard’, het heidegebied op de grens Geel-Retie-Dessel-Mol, langs het Kempische Vaart. De Koning der Belgen investeerde in het gebied, werkte nauw samen met andere rijke investeerders, verbleef geregeld in de Kempen en bouwde een modern landbouwbedrijf uit waar veel mensen uit de streek werkten. Ook zijn zoon Filips, Graaf van Vlaanderen, stapte mee in het ontginningsverhaal en was vooral actief in Postel en Retie waar het gebied ‘De Graaf’ nog steeds verwijst naar zijn aanwezigheid. Koninklijk Domein der Kempen

In de jaren 1950 werden de koninklijke gronden systematisch verkocht. Een groot deel werd in het kader van de reconversie van de landbouw uitgebouwd tot het ‘Kempisch Domein’, met modelboerderijen voor melkveehouderij. Vandaag is dit Koninklijk stukje Kempen nog steeds landbouwgebied, met de karakteristieke witte boerderijen uit de jaren 1950. Een ander deel van het gebied aan den Aard werd gebruikt voor de uitbouw van ‘den Atoom’ met modernistische woonwijk. Een andere en duidelijke verwijzing naar de koninklijke aanwezigheid in de Kempen is het provinciaal domein ‘Prinsenpark.’ Recent werden de gronden van de ‘Koninklijke Schenking’ in Postel aan de VLM verkocht. Overal vind je in het landschap sporen van de Kroon in de Kempen. Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete en erfgoeddienst STUIFZAND werken samen met de heemkringen aan het in beeld brengen van het koninklijk verleden van de Kempen. De kroon in de

148

Kempen is een nog niet aangesneden thema met potentieel dat de vier Kempense gemeenten Geel, Retie, Dessel en Mol met elkaar verbindt. Het project krijgt de steun van LEADER en resulteert in een royaal vormgegeven boek en een open platform waarin de spelers in het gebied uit kunnen putten. Met dit boek, platform, gerichte communicatie, fotoreportage en activiteiten hopen we de gemeenschap van het Kempisch Domein en partners te inspireren bij marketingcampagnes, branding van streekproducten, ontwikkeling van een toeristisch en recreatief aanbod en landbouwverbreding. Het boek wil de impact van de Koninklijke ontginning die zich afspeelde tussen 1850 en 1950 op het landschap in beeld brengen. Het landschap speelt de hoofdrol in het boek, binnen het nieuwe samenwerkingsverband wordt gezocht naar kansen voor landschapsherstel en het beheren en ontsluiten van het erfgoed. ACTIEPLAN LEADER-PROJECTEN ‘KONING IN DE KEMPEN’

In augustus 2019 diende Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete i.s.m. STUIFZAND een aanvraag in bij zowel LEADER ZUID als LEADER OOST. In beide gebieden werd het project goedgekeurd. Omdat ons project zich in twee LEADER-gebieden afspeelt, hebben we de acties in deze aanvragen uit elkaar gehaald. In rapportage en uitwerking beschouwen we ons project als één geheel. Het project loopt tot 06/2023 en voorziet in volgende acties:  Boek ‘De Koning in de Kempen’  Fotoreeks ‘Koninklijk Domein vandaag’  Online infoplatform en databank  Landschapsonderzoek, waardering en prospectie naar ontsluiten bouwkundige en landschappelijk erfgoed  Landschapsherstel in De Graaf en het Kempisch Domein  Opmaak toeristisch magazine en opladen bestaande recreatieve aanbod  Verdiepen educatief aanbod (o.a. Hooibeekhoeve)  Communicatie en promotie  Gemeenschapsvorming, kennisdeling en opstart nieuwe samenwerkingsverbanden

149

Zandontginning Mol - rechtsonder De Kievithoeve, Geel Ten Aard

1.6.3.1.1 

       

uitwerking LEADER-projecten i.s.m. - kernteam (Stuifzand + RLKGN) - stuurgroep (Natuurpunt, Hooibeekhoeve, betrokken gemeenten (omgeving-toerismeerfgoed), LEADER secretariaat) - redactievergadering (heemkringen Dessel, Mol, Retie, stadsarchief Geel, Danny Van der Veken, Alex Lefevere) - toeristische werkgroep (TPA, gemeentelijke toeristische diensten) historisch onderzoek: literatuuronderzoek, veldwerk, kaartanalyse (digitaliseren en onderzoek) aanzet teksten boek samenbregen en informeren gemeenschap en betrokkenen lancering website www.koninklijkekempen.be persmoment lancering website en folder verspreiden folder bewoners Kempisch Domein fotografieopdracht Koninklijk Domein - door Bart Van der Moeren landschapsherstel: aanplant dreef in Geel en Retie

1.6.3.1.2     

UITGEVOERD IN 2021

GEPLAND IN 2022

Finaliseren boek Lancering boek met persmoment Publieksmoment met tentoonstelling Plattelandsevent Uitbouw website www.koninklijkekempen.be

150

 

Landschapsherstel – aanplant KLE’s – herstel erfgoedrelicten (bv. aanplant houtkanten De Graaf, herstel en ontsluiten geodetische basis, …) Afstemming met gebiedsproject De Colateur

Het ontginningslandschap van De Graaf in Retie met de Colateur

Geodetische basis doorheen het Koninklijk Domein – prospectie naar herstel begin en eindpunt

Project ‘Koning Te Rijk’ en ‘Kempisch Domein, een landschap met een Koninklijk verleden’ in uitwerking met de steun van LEADER

151

1.6.4 HEROVER DE VESTIGINGSTEDEN ALGEMEEN Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners

Doelgroep Doelstelling

RLDV Wim Debaene RLRL, RLKGN, RLSD, Provincie Antwerpen, Provincie Oost-Vlaanderen, stad Antwerpen district Berendrecht-Zandvliet-Lillo, Lier, Herentals, Mechelen, Dendermonde, EU partners Usti Regio (CZ), Cluj regio (RO), Magdeburg (DUI), Komotini (GR), Presov (SL), Teruel (SP), EFFORTS, Simon Stevin Stichting Provincie- en gemeentebesturen, eigenaars, ontwikkelaars, bevolking, vrijwilligers, beheerders  Interreg Europe: Environment and resource efficiency  Sustainable Development Goals (VN): SDG 11: veerkrachtige en duurzame steden en gemeenschappen (o.a. duurzame planning, gebiedsontwikkeling, klimaatmitigatie …)  Provincie Antwerpen: geïntegreerde gebiedsgerichte werking

OMSCHRIJVING Het verduurzamen van vestingsteden en naburige forten. Het project beoogt duurzame revitalisering van erfgoedgebouwen door de co-existentie van versterkte steden en aangrenzende forten in stedelijke regio's te verbeteren. Er is een groot aantal voormalige forten en versterkte sites van grote historische waarde in Europa, die in verschillende tijden zijn gevestigd. Dit versterkte erfgoed bepaalt het beeld van het landschap van vandaag en de strijd en oorlog rond deze steden bepalen de huidige grenzen van gemeenten, regio's, landen en Europa. Maar in veel gevallen worden dergelijke constructies verwaarloosd, sommige vervallen, sommige gepresenteerd als historische monumenten, of slechts gedeeltelijk gebruikt. In de meeste gevallen zijn ze gefragmenteerd en is er een probleem om ze te handhaven, omdat dit grote financiële investeringen en een sterke samenwerking vereist.

152

Het voorgestelde project richt zich op een innovatieve aanpak door slimme manieren te ontwikkelen om oude forten te gebruiken. Het doel is om hun onderhoud gemakkelijker te maken en de forten in het leven van de stad op te nemen door de ontwikkeling van duurzame strategieën voor het onderhoud en de exploitatie van dit erfgoed. Aangezien fortstructuren vaak vanuit één gezichtspunt worden bekeken, meestal op een conservatieve manier als beschermd erfgoed of milieu, stelt dit project een geïntegreerde aanpak voor. Zowel natuurlijk als cultureel (militair) erfgoed moet worden aangepast en gebruikt voor huidige en toekomstige uitdagingen. Concreet: - kennisuitwisseling en samenwerking binnen een Europees en regionaal netwerk - organisatie en bijeenkomst van lokale projectgroepen - opmaak van 1 (hoofd)actieplan: analyse / visie / actie - onderzoek naar verduurzaming aan de hand van 6 thema’s: erfgoed, groenblauw netwerk, financieel, recreatie/toerisme, ruimtelijke planning, innovatie - gezamenlijk draaiboek/brochure met resultaten, infodag en draagvlakvergroting

UITGEVOERD IN 2021     

Online Study Visit Magdeburg (Duitsland) en Komotini (Griekenland) Study Visit Cluj-Napoca (Roemenië) Actieplan ontwikkelen – focus vanuit elke vestingstad en fort Samenwerking Fortengordels – oa Interreg EU Peer Review (16 en 17/11/2021) + voorbereiding background paper ism aanvrager stad Antwerpen en Efforts Ondersteuning Prof Piet Lombaerde (artikels, overleg, publicaties, referenties …)

GEPLAND IN 2022

     

Regionale stakeholdersmeetings: Herentals rond stedenbouw en ontwerpen (15/03/2022) Online of fysieke Study Visits naar Teruel (Spanje) en Presov (Slowakije), Eindconferentie voorstelling actieplannen en resultaten Finaliseren actieplannen - focus vanuit elke vestingstad en fort Fortengordels – vervolg Peer Review en voorbereiding nieuwe subsidies: oa Interreg Europe ‘Reviving Fortress Regions’ en Op/Til Vlaamse Bovenlokale cultuursubsidie (vanuit erfgoedcellen) Open Monumenten Dag in Herentals Einde fase 1 RFC project = 31 juli 2022 > fase 2 is 1 jaar opvolging actieplannen (tem 31 juli 2023)

153

COMMUNICATIE 1.7 GEPRINTE COMMUNICATIE ALGEMEEN Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

RLKGN Tilly Mertens Nvt Inwoners werkingsgebied RLKGN We willen onze inwoners, stakeholders en geïnteresseerden informeren en educeren rond landschap, natuur, erfgoed, recreatieve mogelijkheden en biodiversiteit, en dat via diverse artikels en publicaties. Bovendien stimuleren we zo ook beleving en waardering van de eigen omgeving. Verder kondigen we activiteiten aan en belichten we verscheidene thema’s via onze ‘offline’ kanalen.

OMSCHRIJVING Als milieubewuste organisatie zoeken we graag een balans op tussen print en digitaal: wanneer is het zinvol om te printen? Wanneer communiceren we louter digitaal? Of wanneer kunnen we beiden inzetten? (crossmediaal) In 2021 passeerden onder andere een boek, landschapsmagazine en toeristische folder langs de drukpers. Cover Landschapsbiografie Herentals en omgeving

LANDSCHAPSMAGAZINE OMSCHRIJVING In 2021 schakelden we over op een abonneeformule: een kleine 1.000 abonnees (verzamelde adressen doorheen de jaren) ontvangen vanaf nu jaarlijks een gratis exemplaar. Dit telkens begin september, bij de start van het najaar. Verder verdelen we ook heel wat exemplaren via onze 18 gemeentehuizen. Het format van het magazine blijft intussen ongewijzigd: we schrijven bondige artikels rond erfgoed, landschap, platteland, recreatie en biodiversiteit. Met aandacht voor mooie beelden, vlotte teksten en een ecologische productie. Ons Landschapsmagazine blijft een belangrijke drager om onze naamsbekendheid en boodschap breed en toegankelijk te verspreiden.

154

UITGEVOERD IN  

Onder de rubriek recreatie en Trage Wegen stippelden we fietsroutes uit in plaats van wandelroutes We werkten met een abonneeformule in plaats van algemene bedeling binnen ons werkingsgebied = kosteneffiënt en minder papierverspilling

GEPLAND IN    

Nieuwe editie voor september 2022 Opmaken bestek bedeling en druk Beter monitoren en updaten abonnees via geschikte software, bv. CRM Digitale omzetting en uitbreiding van artikels (crossmediaal)

FOLDERS OMSCHRIJVING Voor enkele specifieke projecten ontwikkelden we dit jaar ook folders. Voor project ‘Koninklijke Kempen’ informeerden we inwoners uit het projectgebied via een folder. Ook deden we via de folder de oproep tot het inzenden van eigen material (beelden, verhalen, postkaarten, …) Voor de ontsluiting en recreatie van de Slapende Reus ontwikkelden we een toeristische brochure met gemeente Kasterlee en Toerisme Provincie Antwerpen. De brochure focust zich voornamelijk op het landschap en haar ontstaan, en bevat daarnaast mogelijke wandelroutes en bijpassende activiteiten. Zo wordt onze visie vlot verder doorgetrokken in toeristische producten. Folder Koninklijke Kempen

UITGEVOERD IN  

Ontwikkeling toeristische folder Slapende Reus i.s.m. Kasterlee en TPA Ontwikkeling folder Koninklijke Kempen

GEPLAND IN   

Opmaak pakketten Verbindend Landschap Opvolging opmaak glossy magazine Koninklijk domein Werfbord Loslopend Vee Liereman

155

1.8 DIGITALE COMMUNICATIE ALGEMEEN Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

RLKGN Tilly Mertens Nvt Inwoners werkingsgebied RLKGN, partners, scholen, gemeenten, landbouwers, stakeholders, geïnteresseerden In onze maandelijkse nieuwsbrief en op onze website publiceren we artikels, weetjes en rapporteringen. Ook delen we partnerinfo, interessante vacatures en evenementen. Via social media promoten we deze info op een laagdrempelige manier.

OMSCHRIJVING Als regionaal landschap communiceren we zowel online als offline. Online bereik je, aan een minimale kost, een breed publiek via social media, de website en nieuwsbrief. Het vergt wel tijd en moeite, maar de return zit goed. Onze Facebookposts scoren, de Instagramcommunity groeit, de website(s) en filmpjes worden goed bekeken en de nieuwsbrief wordt nog steeds door meer dan de helft van de abonnees geopend. We kiezen niet meer enkel naar folders en flyers als communicatiekanaal in onze projecten, maar bekijken of ook video een rol kan spelen in het vertaalbaar maken van onze projecten.

WEBSITE(S) OMSCHRIJVING De werking van je organisatie en je projecten voorstellen kan perfect via de website. Deze krijgt minstens wekelijks een update: nieuws, evenementen, vacatures en projecten worden steevast bijgewerkt. De website beschikt over verschillende pagina’s, opgedeeld in meerdere subpagina’s. www.rlkgn.be Ook voor verschillende projecten staan er intussen al heel wat projectwebsites online. Website www.koninklijkekempen.be

UITGEVOERD IN 2021  Ontwikkeling nieuwe website RLKGN en nieuwe gezamenlijke website Regionale Landschappen  Er werden een websites ontwikkeld voor project Koninklijke Kempen www.koninklijkekempen.be  We sleutelden verder aan o www.rlkgn.be - www.kleinenete.be – www.kempenseheuvelrug.be – www.loslopendvee.be

156

GEPLAND IN 2022  Alle bestaande websites blijven onderhouden en updaten  Lancering nieuwe individuele & gezamenlijke website

FACEBOOK OMSCHRIJVING Onze Facebookpagina blijft een effectief medium om een breed publiek te bereiken. Het biedt de mogelijkheid om gratis en afwisselend te informeren. Zo delen we vacatures (intern en van partners), evenementen, nieuws, activiteiten, foto’s van projecten, etc. Door te variëren qua inhoud kunnen we meerdere doelgroepen aanspreken en creëren we een band met de volgers. Af en toe komen er ook privéberichten binnen, waardoor onze volgers ons rechtstreeks kunnen aanspreken. Verder creëren we interactie door berichten met vragen te posten (zie links).

Post Facebook: aankondiging nieuw boek

Op onze Facebookpagina communiceren we professioneel maar luchtig. Het mag allemaal wat frisser en toegankelijker ogen. De meer diepgaande info kan met vinden in de links (vaak op onze website).

UITGEVOERD IN 2021 Dankzij ons communicatieplan - mét content kalender - is de inhoud van de pagina minder ad hoc dan voorheen. We stippelen op voorhand een communicatietraject uit en posten soms iets extra actueel (top topical) of delen een vacature. Over het algemeen is de Facebookpagina opgebouwd uit luchtige posts en linken de artikels door naar onze website.

GEPLAND IN 2022  Blijven inzetten op deze effectieve vorm van communicatie.  Opnieuw een communicatieplan opstellen en dit consequent volgen.  Variëren in het type content: niet enkel foto’s delen of berichten, maar ook enquêtse, survey, poll, video… om meer interactie te vergaren.

INSTAGRAM OMSCHRIJVING

157

Via onze Instagrampagina en de #deknappekempen vergroten we ons netwerk. We lanceren er geregeld fotowedstrijden en delen beelden van andere gebruikers.

UITGEVOERD IN 2021  Verdere uitbouw van een kleine community  Zorgvuldig posten van foto’s ifv ‘feed’ GEPLAND IN 2022 Tijd en expertise blijven investeren in dit online medium dankzij kwalitatieve content (mooie beelden, interessante captions, toffe fotowedstrijden, etc…)

VIDEO OMSCHRIJVING Indien mogelijk informeren of inspireren we onze inwoners graag via het gebruik van videomateriaal. Zo ontwikkelden we al heel wat video’s voor verschillende doeleinden. Video is een heel sterk medium om de aandacht van je doelgroep vast te grijpen én vooral ook vast te houden. In 2021 plaatsten we 7 video’s op ons kanaal.

UITGEVOERD IN    

Reeks (3) rond houtkantenbeheer Promotie Kleine Nete via video: aanleg constructie wandelbrug en kandidatuur landschapspark Ontwikkeling filmpjes natuur en gezondheid i.s.m. Vlaamse Regionale Landschappen Renovatie Pastorie tot landschapshuis

GEPLAND IN 

Afhankelijk van lopende projecten

NIEUWSBRIEF 158

OMSCHRIJVING De maandelijkse nieuwsbrief ’Landschapsflash’ bevat vooral projectinfo en gegevens rond (partner)evenementen. UITGEVOERD IN 2021  Nieuwbrieven uitsturen met aandacht voor fotomateriaal en vlotte teksten.  Monitoring van de nieuwsberichten

GEPLAND IN 2022  Maandelijks blijven inzetten op de nieuwsbrief met ruimte voor diverse thema’s

159

FINANCIEEL 1.1 BALANS EN RESULTATENREKENING 2021 In bijlage 1 is de jaarrekening en balans van 2021 opgenomen, zoals geverifieerd door de externe accountant van SBB en goedgekeurd door de Algemene Vergadering op 21 februari 2022

1.2 BEGROTING 2021 Zie bijlage 2. Deze begroting werd goedgekeurd door de Algemene vergadering op 21 februari 2022.

1.3 TOELICHTING DOOR DE PENNINGMEESTER Het Regionaal Landschap heeft het jaar 2021 afgesloten met een positief resultaat van € 16.315,30. Dit is het resultaat van een opbrengstentotaal van € 1.273.349,44 en een kostentotaal € 1.257.034,14. De cijfers liggen in lijn met de begroting, maar de uitgaven zijn lager dan begroot (- 265.000 €), maar ook de inkomsten zijn lager (- 290.000 €). Het balanstotaal op het einde van 2021 is € 1.318.978,90. Vanuit een standpunt van financiële gezondheid zijn daarbij de belangrijkste elementen: • •

Eigen vermogen: € 630.934,19 Liquide middelen: € 826.250,79

Het eigen vermogen is in 2021 toegenomen met het voormelde positief resultaat. De Algemene Vergadering heeft beslist om dit bedrag als volgt te bestemmen: •

Algemene werkingsreserve : € 16.315,30

De liquiditeitspositie blijft uitstekend : € 826.250,79. In de balans 2020 waren er € 517.793,52 liquide middelen beschikbaar.

160

1.4 PROVINCIALE BASISSUBSIDIE VOOR UITVOERING ACTIES I.K.V. LANDSCHAPSZORG

LANDSCHAPSWERKING 2021- financieel overzicht loonkost Loonkost landschapsanimator

subtotaal

62.700,00

subtotaal

8.725,00

Opdrachtgever

RLKGN (OE)

TOTAAL

werkingskost

projectkost O/P

ARENDONK - Biegilde - inrichting bijenhal

3.527,62

2.191,33

1.336,29

ARENDONK - Christof Sierens - fruitbomen boomgaard

463,61

324,53

139,08

ARENDONK - ARAC atletiek - inrichting powerhill

4.475,21

3.132,65

1.342,56

O/P

ARENDONK - Talander De Wouwershoeve - plantgoed

657,44

460,21

197,23

ARENDONK - Zwaluwenproject - voorschot materiaal zwaluwtil

1.350,00

BEERSE - Smans - inboet plantgoed

174,48

87,24

GEEL - De Toverboom - vergroening speelweide

1.716,99

1.010,00

706,99

GEEL - De Steenovens - inboet boomgaard

3.291,76

2.304,23

987,53

GEEL - Leen Delille - inboet boomgaard

2.937,15

2.056,01

881,15

GEEL - Lindeproject - boomverzoriging Sint Gerebernuskapel

372,08

GEEL - Marianne Bleys - aanplant KLE paardenweide

2.554,71

1.788,30

766,41

GEEL - Sylvia Van Hoof - aanleg poel

2.093,30

1.465,31

627,99

161

GROBBENDONK - Konijnenberg - exotenbeheer en sturing recreatie

6388,8

303,74

6085,06

GROBBENDONK - renovatie bakhuis - voorschot materialen Kogeka

4.000,00

2.800,00

1.200,00

HERENTALS - Patrick De Witte - plantgoed KLE

788,64

552,05

236,59

HERENTHOUT - Mike Warmer - plantgoed KLE

2.016,40

1.411,48

604,92

KASTERLEE - Brenda Engelen - aanplant KLE

5.716,80

3.992,46

1.724,34

KASTERLEE - Jan Willems - inboet houtkant

270,62

200,00

70,62

MOL - Kiosk Wezel - plantgoed

1.384,55

969,19

415,37

Aankoop en plaatsing nestkasten: torenvalk, steenuil

694,36

OUD -TURNHOUT - zwaluwtil reinigen

314,60

OUD-TURNHOUT - inrichting pastorietuin

22.320,96

12.157,49

10.163,47

RETIE - Johan Verrezen - aanplant KLE

1.890,59

945,30

TURNHOUT - Francois de l'Escaille - boomgaard

1.507,47

1.055,23

452,24

LILLE – De Wingerd – vergroenen en ontharden speelplaats

11.210,65

4.500,00

6.710,65

VORSELAAR - renovatie kapel Lovenhoek en boomverzorging

2.537,48

1.776,24

761,24

80.465,62

48.214,00

32.251,62

subtotaal

TOTAAL

119.639,00

162

1.5 PROJECTSUBSIDIES DMN Landschapsbeelden in de praktijk Verbindende landschappen Werken aan functionele ecologisch landschappen TOTAAL

DMN

Opdracht- gever of andere

realisaties RETIE - Tuur Vandeweyer - aankoop materiaal biodiversiteitstoren

2.805,51

1.963,86

841,65

HERENTALS - De Brink - plantgoed

3.357,90

1.816,28

1.541,62

HERENTALS - Aquafin - aanleg poel

2.196,15

1.537,31

658,84

GEEL - Kruiskwacht - omvormingsbeheer dubbele houtkant

6.419,05

2.246,67

4.172,38

GROBBENDONK - Konijnenberg - exotenbeheer en sturing recreatie

6.388,80

4.200,00

2.188,80

TURNHOUT - Sint Pietersinstituut - vergroening school

12.293,20

8.500,00

3.793,20

HERENTHOUT - Site Serneels - landschapsherstel

9.553,45

6.687,42

2.866,03

VORSELAAR - Aa vallei - recreatieve doorstee (deel 2)

23.370,55

8.321,15

15.049,40

66.384,61

35.272,69

31.111,92

DMN (MOS)

Opdracht- gever of andere

TOTAAL

Groen op school 2021 TOTAAL

realisaties BUSO Oosterlo Geel : vergroening speelplaats

6.662,15

4.663,51

1.998,64

VIBO De Ring Turnhout : vergroening speelplaats

4.529,21

3.170,45

1.358,76

11.191,36

7.833,96

3.357,40

TOTAAL

163

BIJLAGEN Bijlage 1 Jaarrekening en balans 2021 Bijlage 2 Begroting 2022 Bijlage 3 Accountantsverklaring Bijlage 4 Uittreksel notulen van de Algemene Vergadering van 21/02/2022 te Oud-Turnhout Bijlage 5 Kerncijfers Bijlage 6 Overzicht leden en vertegenwoordigers Bijlage 7 Verklaring op eer

164

Jaarverslag 2021 - Planning 2022

Articles inside

1.8 Digitale Communicatie

1.6.4 Herover de vestigingsteden

1.6.2 Kempense Heuvelrug

1.6.3 Koninklijk domein der kempen

1.5.2 Milieuzorg op school

1.4.18 Verbindend landschap

1.4.17 Landschapsvrijwilligers

1.4.16 Loslopend vee

1.4.15 Kansenkavels

1.4.14 Knotteam

1.4.12 Soortenprojecten

1.4.11 Zwaluwen en gierzwaluwen

1.4.10 Vleermuizen, thuis in het landbouwlandschap

1.4.13 Samenwerkingsovereenkomst ANB/VLM

1.4.9 Adviesverlening rond biodiversiteit

1.4.8 Loket Onderhoud Buitengebied (lob

Werking 2021 (in het kort

Voorwoord

1.4.6 Kempens energiehout

Planning 2022 (in het kort

1.4.3 Intergemeentelijke Onroerende Erfgoeddiensten (IOED

1.4.4 Beheerovereenkomsten en bedrijfsplanner

1.4.7 Houtkantenbeheerplan

1.4.5 Fauna-akkers