VRAAGSTUK
de valkuil van het pessimisme trappen. De afgelopen eeuwen alleen al hebben we een enorme vooruitgang geboekt, ondanks het aanwezige pessimisme. Er waren mensen die dachten dat we nooit zouden weten wat er zich in het binnenste van een ster bevindt. Het was net toen veel mensen die mening deelden dat wetenschappers de roodverschuiving ontdekten waarmee men de chemische elementen in een ster kon gaan bepalen. Ook werd er geopperd dat we nooit zouden weten wat leven is of waar de mens vandaan komt. Ondertussen hebben we moleculaire genetica, paleontologie en evolutietheorie en weten we al heel wat meer wat leven nu precies inhoudt en waar we vandaan komen. Het is gewoon hard werken. Je moet methodes bedenken en je hebt natuurlijk bepaalde doorbraken nodig. We kunnen niet voorspellen wat we in de toekomst zullen ontdekken, maar we moeten de handdoek daarom niet zomaar in de ring gooien.
ARTIFICIËLE INTELLIGENTIE Ziet u de opkomst van artificiële intelligentie als een pluspunt voor het kritisch denken? Zal artificiële intelligentie op den duur onze rationele beslissingen nemen in onze plaats, of moet er dan nog altijd een menselijk element aan te pas komen? Ik denk niet dat dat moet, maar de kunstmatige intelligentie van dit moment is eigenlijk niet op dit soort zaken gericht; ze is eigenlijk zeer praktisch. Ze zit in smartphones en allerlei computers om het complexe leven van nu gemakkelijker te maken. Er zijn natuurlijk al verbluffende resultaten geboekt door artificiële intelligentie, kijk maar naar de computers die wereldkampioenen versloegen in complexe spelletjes zoals Go en schaken. Waarom zouden we dan op den duur geen andere zaken kunnen aanpakken? Computers hebben een veel grotere denkkracht dan wij en zijn een pak sneller. We kunnen hen ook zo programmeren dat ze niet dezelfde fouten zoals wij maken. Voorbeelden zoals data-analyse geven ons resultaten die we vroeger nooit voor mogelijk achtten.
16 > januari 2017
De UGent zegt ons: ‘Durf Denken’, maar zo’n houding zit helaas niet systematisch bij iedereen ingebakken Zou er meer aandacht moeten zijn voor het kritisch denkvermogen in de maatschappij? Zou er bijvoorbeeld een vak over logisch redeneren moeten zijn op school? Wel, ik pleit daar al lang voor. Ik denk dat je dat al in de lagere school kunt aanbieden. Het doorprikken van drogredenen, het leren omgaan met pseudowetenschappen, bijgeloof en ga zo maar door. Het zou natuurlijk heel nuttig zijn dat kinderen, tieners en volwassenen allemaal feit en fictie kunnen onderscheiden. Zo zouden ze bijvoorbeeld een bullshitdetector kunnen aankweken op het internet. De Universiteit Gent zegt ons: ‘Durf denken’, maar zo’n houding zit helaas niet bij iedereen systematisch ingebakken. Het komt wel voor in veel vakken, maar een overkoepelend geheel, zoals dat in de Angelsak-
sische wereld bestaat, is er niet. Neem nu de inzichten van iemand als Daniel Kahneman. Dat is iemand die nog steeds leeft. Hij toont aan hoe slecht we zijn in het omgaan met toeval en waarschijnlijkheid. Voor bijna elke student is dat een nobele onbekende, maar zijn inzichten zouden even belangrijk geacht moeten worden als die van de grootste wetenschappers aller tijden. Iedereen heeft wel al eens van Sigmund Freud gehoord, maar Freud heeft niets verteld waar we iets aan hebben. Toch kent iedereen Freud, maar bijna niemand kent Kahneman. Kahnemans inzichten zijn niet alleen handig voor psychologen, maar ook voor ingenieurs, dokters enzoverder, maar doordat we allemaal in vakjes en faculteiten zitten, wordt kennis amper overgedragen van vakgebied tot vakgebied. Daar moeten we iets aan veranderen. Andries Rosseau Dit artikel verscheen eerder in Schamper (Schamper 573, 21 november 2016).
Johan Braeckman: ‘We mogen niet in de valkuil van het pessimisme trappen. De afgelopen eeuwen alleen al hebben we een enorme vooruitgang geboekt, ondanks het aanwezige pessimisme.’ © Gerbrich Reynaert