працягу якіх наша брыгада дала 14 кан цэртаў — Патсдам, Бабельсберг, Штраўс берг. У наша распараджэнне быў перада дзены спецыяльны самалёт. На канцэрце ў Патсдаме прысутнічала камандаванне групы савецкіх войскаў. Воіны Беларусі з залы дасылалі запіскі з просьбамі выка наць народныя песні і танцы. Гэтыя кан цэрты — своеасаблівы вынік нашай фран тавой дзейнасці». Усхваляваныя ўражанні ад тых выступ ленняў пакінуў і народны артыст Бела русі кампазітар Генрых Вагнер. «У раён Кёнігсберга наша канцэртная брыгада прыехала ў канцы красавіка, — успамінаў Генрых Матусавіч. — Кіраўніком брыгады быў выдатны музыкант Іосіф Жыновіч, а ў яе складзе — вядомыя беларускія май стры мастацтваў: салісты оперы Мурам цаў, Лапін, Друкер, балерына Майсеенка, артыстка філармоніі Плоткіна, кампазітар Лукас, скрыпач Бяссмертны, піяніст Жэз мер і я, на той час студэнт Беларускай кан серваторыі, якому даводзілася выступаць як піяністу і акардэаністу-акампаніятару. У артыстаў, музыкантаў была свая нялёг кая задача: выступаць перад воінамі, не баючыся варожых налётаў і нечаканых абстрэлаў; выступаць у шпіталях, імкнучы ся падбадзёрыць нават цяжка параненых і знявечаных вайною маладых салдацікаў. Дайце веры, і артыстам не заўсёды бывае лёгка “трымаць усмешку”. Праўда, у тыя дні ў нашай брыгадзе панавала сапраўднае натхненне. Мы былі ўжо, як тады казалі, у логаве ворага. Канец фашызму і канец
вайны імкліва набліжаліся, мы з пачуццём асаблівай радасці, удзячнасці сустракалі ся з воінамі роднай арміі. Сапраўды, нашы канцэрты адбываліся як сустрэчы родных людзей. Нас прасілі выканаць “Зямлянку”, разам з намі спявалі “Бывайце здаровы” і “Наш тост”, воіны-беларусы — а іх мы нярэдка бачылі і ў войску, і ў шпіталях — з трывогай, з хваляваннем распытвалі: а што ж там, на радзіме, а ці былі мы на Віцебшчыне, а як выглядае Мінск, а ці ёсць надзея, што не спалена родная вёска і за сталіся жывымі сваякі?.. Часта па просьбе землякоў мы выконвалі беларускія песні, і тады асабліва адчувальным быў смутак вайны, трывога чакання, радасць ад усве дамлення таго, што хутка скончыцца ўвесь гэты жах... Май 1945-га пакінуў успаміны пра вызва ленчы паход нашых войскаў, парад пера можцаў ва Усходняй Прусіі 7 мая, які пры маў генерал Баграмян, а побач на трыбуне былі і мы, беларускія артысты. Запомніліся сустрэчы з генералам танкавых войскаў Бурдзейным, які пасля вайны адшукаў нас ужо ў Мінску. Запомніўся зруйнаваны, але ўсё ж цудоўны Кёнігсберг, у якім праз шмат гадоў, падчас калінінградскіх гастро лей нашага Тэатра оперы і балета, гучала і мая музыка... Я шчаслівы, што ў дні Перамогі — так, для мяне гэта не адзін, а некалькі май скіх дзён, — я апынуўся на фронце, сярод салдат-вызваліцеляў. Магчыма, тыя весна выя ўражанні дапамаглі мне пераадолець трагічныя перажыванні ваенных гадоў і з
аптымізмам уключыцца ў мірную працу, ніколі не забываць пра вялікую каштоў насць чалавечага жыцця і адлюстраваць усё гэта ў сваёй музыцы». Перамога!.. Такая жаданая, такая доўгача каная! Яе здабывалі цярпліва і самаахвяр на, крок за крокам, хвіліна за хвілінай. Здабывалі коштам неверагодных пакут і непапраўных страт. Але з першых і да апошніх дзён побач з салдатамі заўсёды крочылі музы. Яны не маўчалі. Мастацтва таксама самааддана змагалася за Пера могу. І сёння, калі тыя вогненныя гады ўсё далей і далей адыходзяць у мінулае, мы схіляем галовы перад усімі творцамі, што прайшлі дарогамі вайны і падаравалі нам гэта вялікае свята.
1. Тэлеграмы беларускім артыстам у Свярд лоўск і Алма-Ату ваеннага часу. 2. Ларыса Александроўская выступае на Калі нінскім фронце. 3. Цымбалісты Станіслаў Навіцкі і Ханон Шмелькін. У цэнтры спявачка Соф’я Друкер. Калінінскі фронт. 1943 год. 4. Сустрэча беларускіх артыстаў у горадзе Гор кім. 20 чэрвеня 1942 года. 5. «Алеся» Яўгена Цікоцкага. Сцэна са спек такля. У цэнтры — Ларыса Александроўская (Алеся). 6. Так выглядаў разбураны Мінск пасля вызва лення ад нямецкіх акупантаў. Від на Оперны тэатр з боку сучаснай вуліцы Янкі Купалы. Фота з архіва Нацыянальнага тэатра оперы і балета.
19