Barbara ENGLENDER Trudno jednak uznać zakończenie wiersza za rodzaj happyendu, niosącego nadzieję. Choć bowiem Roland Barthes pisał, że „fotografia ma w sobie coś wspólnego ze zmartwychwstaniem”20, to jednak w pewien sposób wzięte jest ono w nawias, utrwalone jedynie na rentgenowskiej kliszy. Fotografia rentgenowska pokazuje zatem przede wszystkim, jak silnie wpisani jesteśmy w opozycję „życieśmierć”. „Wszystko żyje po to, żeby być na zdjęciach”21 – tak słynną myśl Stéphane'a Mallarme, spopularyzowaną przez Susan Sontag22, parafrazuje Agnieszka Wolny-Hamkało w wierszu zatytułowanym ona, otwierającym przywoływany tomik Nikon i Leica. Pojęcie zdjęcia rentgenowskiego w owo „wszystko” włącza również nasze ciała – obnażone, wystawiające na widok publiczny swoje „sprute wnętrza”. A także nasze wnętrze, rozumiane mniej dosłownie – jako psychikę, osobowość – obnażone czy to w geście tworzenia literatury, czy to w sytuacji miłosnej. R. Barthes, dz. cyt., s. 147. A. Wolny-Hamkało, ona, [w:] tejże, Nikon i Leica, dz. cyt.…, s. 5. Słowa te Wolny-Hamkało powtarza również w swoim felietonie, dotyczącego między innymi zjawiska selfie, publikowanym na łamach „Gazety Wyborczej”: „Nasza twarz, kiedy płaczemy, krew, kiedy chłopak zamie na rowerze nogę, zdjęcia z cmentarza. Fotograficzna notatka z dnia, kiedy było nam źle i z dnia, kiedy było nam dobrze. Wszystko żyje po to, żeby być na zdjęciach. To trochę jak »nie ma tego, czego nie opowiesz«” Taż, Wszystko żyje po to, by być na zdjęciach, http://wroclaw.wyborcza.pl/wroclaw/1,35771,18380802,ws zystko-zyje-po-to-by-byc-na-zdjeciach-felieton-hamkalo.html, dostęp: 3.11.2015. 22 Autorka książki O fotografii ujmuje to następującymi słowami:„Najlogiczniejszy spośród dziewiętnastowiecznych estetów, Mallarmé, powiedział, że wszystko istnieje na świecie po to, by znaleźć się na fotografii”. S. Sontag, O fotografii…, s. 25. 20 21
- 51 -