Sayfa 76
Politika Dergisi
Siyaset Yerelde Başlar
“Yerel yönetimler tüm dünya üzerindeki demokratik ülkelerde kamu yönetiminin vazgeçilmez bir unsurudur. Yerel yönetimlerin etkinliği, bir ülkedeki demokrasi düzeyini gösterdiği gibi, bir yandan da yerelde meydana gelen olaylara ve yapılması gerekenlere kısa vadede müdahil olabilme avantajını ortaya çıkarmaktadır.”
şı bir fren ve denge unsuru olabilirler. Bu yönetimler, aşırı ölçüde merkezileşmiş bir devletin tehlikesini azaltmada önemli bir rol oynayabilirler. Demokraside yerel muhalefeti, yerel yönetimler meydana getirir. Bu düzende aslolan siyasi gücün bir merkezde toplanması değil, çeşitli gruplar ve yönetim birimleri arasında paylaşımıdır. 1876’da yayınlanan Kanun-i Esasi’den günümüze kadarki anayasalarda yerel yönetimlerin yapıları, görev ve yetkileri anayasal olarak belirlenmiştir. Ancak 1982 Anayasası bu konuda çok daha geniş bir biçim ortaya koymuştur. 1982 Anayasası’nın “Đdarenin Kuruluşu” başlığı altında “merkezi idare” ve “mahalli idareler” yer almaktadır. Bu anayasaya baktığımızda Merkezi Đdare dar kapsamlı, Mahalli Đdareler ise geniş kapsamlıdır. Anayasa’daki düzenlemeye göre yerel yönetimlerin özellikleri şöyle belirlenebilir:
Kadir Levent BECĐT Yerel yönetimler tüm dünya üzerindeki demokratik ülkelerde kamu yönetiminin vazgeçilmez bir unsurudur. Yerel yönetimlerin etkinliği, bir ülkedeki demokrasi düzeyini gösterdiği gibi, bir yandan da yerelde meydana gelen olaylara ve yapılması gerekenlere kısa vadede müdahil olabilme avantajını ortaya çıkarmaktadır. Yerel yönetimler hem korunmalı, hem de geliştirilmeye çalışılmalıdır. Yerel yönetim anlayışını şu şekilde özetleyebiliriz:
a. Yerel yönetimler; il, belediye ve köy halkının mahalli müşterek ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulan kamu tüzel kişileridir. b. Yerel yönetimlerin karar organları seçimle belirlenir. c. Yerel yönetimlerin kuruluş ve görevleri ile yetkileri, yerinden yönetim ilkesine uygun olarak kanunla düzenlenir. d. Yerel yönetimlerin seçilmiş organlarının, organlık sıfatını kazanmalarına ilişkin itirazların çözümü ve kaybetmeleri konusundaki denetim yargı yolu ile olur.
1. Yerel yönetimler, yerel hizmetlerin verilmesinde uygun bir sistemdir; çünkü yerel yöneticiler aynı yerelden ortaya çıktıkları için bölgede sorunlara daha vakıf durumdadır. Bu nedenle sorunlara daha hızlı ve kalıcı çözümler üretebilecektir.
e. Görevleri ile ilgili bir suç sebebi ile hakkında soruşturma veya kovuşturma açılan yerel yönetim organları veya bu organların üyelerini Đçişleri Bakanı geçici bir tedbir olarak, kesin hükme kadar görevinden uzaklaştırabilir.
2. Yerel yönetimler, yerelde yapılması gerekenleri yaparak merkezi yönetimin üzerindeki yükü hafifletebilmektedir. 3. Yerel yönetimler bulundukları bölgelerde yeni hizmet alanları oluşturabilme gücüne sahiptirler.
f. Yerel yönetimlerin seçimleri beş yılda bir yapılır. Ancak, milletvekili genel seçiminden önceki veya sonraki bir yıl içinde yapılması gereken mahalli idare organların veya bu organların üyelerine ilişkin genel ve ara seçimler, milletvekili genel ve ara seçimleriyle birlikte gerçekleştirilir.
4. Yerel yönetimler, hemşehrilik duygularının ve demokratik değerlerin gelişmesinde etkili kuruluşlardır. Geniş anlamdaki “siyasi eğitim”, önce yerel yönetim organlarında görev alarak kendilerini genel politikaya hazırlamaktadırlar. Bu sebeple yerel yönetimler, politikanın “mektebi” olarak kabul edilmektedir.
g. Merkezi yönetim, yerel yönetimler üzerinde idari vesayet yetkisine sahiptir. Đdari vesayet, mahalli hizmetlerin, idarenin bütünlüğü ilkesine uygun şekilde yürütülmesi, kamu görevlerinde birliğin sağlanması, toplum yararının korunması ve mahalli ihtiyaçların gereği gibi karşılanması amacıyla yapılır. Đdari vesayet yetkisi kanunla düzenlenir.
5. Yerel yönetimler, güçlü merkezi hükümete kar-
h. Yerel yönetimler kendi aralarında birlik kurabi-