een uitgave van het Podium voor Architectuur Haarlemmermeer en Schiphol
<Geluids− landschap− pen tijdens — de Ringthe noise landscape
biënale
noise
THE NOISE LANDSCAPE
geluid
HET GELUIDSLANDSCHAP
> The Haarlemmermeerpolder has been influenced by Schiphol Airport for almost two-thirds of its 160-year history. Large-scale airport infrastructure has been laid out in the polder, originally constructed for agricultural purposes. The region has nowadays become a ‘mainport’ of great economic importance for the Netherlands. Amsterdam Airport Schiphol provides an income for 65.000 people directly, approximately 170.000 jobs have a connection to airport activities. But aviation also forms a concern for the inhabitants of the region, mainly in terms of noise pollution. Working towards a better-integrated airport region means working together with its neighbors, the residents.
> De Haarlemmermeerpolder is voor bijna twee derde van de 160-jarige geschiedenis beïnvloed geweest door Schiphol. Grootschalige luchthaveninfrastructuur is in de polder aangelegd, die oorspronkelijk drooggemaakt is voor agrarisch gebruik. De regio is tegenwoordig uitgegroeid tot een ‘mainport’ van groot economisch nationaal belang voor Nederland. Op Amsterdam Airport Schiphol werken 65.000 mensen, ongeveer 170.000 banen zijn verbonden met activiteiten op de luchthaven. Maar de luchtvaart vormt ook een zorg voor de inwoners van de regio, vooral vanwege de geluidsoverlast. Toewerken naar een beter The Chair of Prof. Kees Christiaanse from geïntegreerde luchthavenregio betekent sathe University ETH Zurich has conducted research on menwerken met de buren, de bewoners. the Schiphol region within the international research project “Better Airport Regions”. The term ‘Noise De leerstoel van Prof. Kees ChristiLandscape’ has been coined for the area surrounding aanse van de universiteit ETH Zurich heeft the airport that is influenced by airplane noise and onderzoek gedaan naar de Schiphol regio its audible and legal impacts. To gather views from binnen het internationale onderzoeksproresidents on their interpretation of the ‘Noise Lands- gramma ‘Better Airport Regions’. De term cape’, ETH Zurich collaborated with Podium for Ar‘Geluidslandschap’ is gemunt voor de omchitecture in organizing a Call for Photos. A selection geving van de luchthaven waar vliegtuigof the photos is contained in this publication together geluid hoorbaar is en juridische gevolgen with photos made by students of ETH Zurich under heeft. ETH Zurich organiseerde samen met guidance of Swiss photographer Marc Latzel. The Podium voor Architectuur een fotoprijsvraag photo’s convey a fascination for the airport, but also om bewoners uit te dagen hun interpretatie provide a view of daily life of inhabitants of the ‘Noise van de term ‘geluidslandschap’ te geven. Landscape’. Een selectie van de foto’s zijn opgenomen in
—
deze publicatie, naast foto’s gemaakt door studenten van de ETH Zurich, onder begeleiding van de Zwitserse fotograaf Marc Latzel. De foto’s tonen een fascinatie voor de luchthaven maar geven ook een beeld van het dagelijks leven van de inwoners van het ‘Geluidslandschap’.
—
P—3
welcome
Welcome to the Noise Landscape
> Airports cause Noise. Under this noise, special urban conditions emerge. The aim of this publication is to describe the conditions of the Noise Landscape, by using images and texts from the area around Schiphol Airport in the Netherlands. As the Noise Landscape is very complex and still in development, it cannot be described in conclusion. Its definition still has to be found – by inhabitants, policymakers, researchers and planners. This is especially true for the Noise Landscape around Schiphol, which lies between the settlement areas of Amsterdam, Haarlem and Hoofddorp and houses a wide variety of functions, building types and atmospheres. The Noise Landscape around Schiphol is both rural and urban, both central and peripheral, and because of the flatness of the landscape and the layout of the runways, Schiphol has a strong presence. This presence, which the Noise Landscape is strongly saturated with, is extremely fascinating. Rather than regarding it as a mere disruption, we are convinced that airplane noise should be regarded like any other urban condition, as something that holds both potentials and deficits. As the Noise Landscape is an urban condition that will not leave our cities very soon, its potentials have to be discovered, described and turned into qualities. This publication aims at presenting a first step towards unearthing these potentials.
—
welkom
Welkom in het geluidlandschap
> Luchthavens veroorzaken geluid. Onder invloed van dit geluid ontstaan bijzondere stedelijke condities. Het doel van deze publicatie is om het karakteristieken van het geluidslandschap rondom de luchthaven Schiphol te beschrijven, in tekst en in beeld. Omdat het geluidslandschap zeer complex en nog in ontwikkeling is, is het niet mogelijk het als een vaststaande conclusie te beschrijven. De definitie ervan moet nog worden geschreven – door bewoners, beleidsmakers, onderzoekers en planners. Dit geldt in het bijzonder voor het geluidslandschap rond Schiphol, gelegen tussen de woongebieden van Amsterdam, Haarlem en Hoofddorp waar een grote variëteit aan functies, gebouwtypologieën en sferen te vinden is. Het geluidslandschap rond Schiphol is zowel landelijk als stedelijk, zowel centraal als perifeer. Door het extreem vlakke polderlandschap en de lay-out van de start- en landingsbanen, is Schiphol sterk aanwezig. Deze aanwezigheid, waar het geluidslandschap stevig in gegrond is, is uitermate boeiend. In plaats van het geluid louter als een verstoring te beschouwen, zijn we ervan overtuigd dat vliegtuiggeluid te vergelijken is met elke andere stedelijke conditie, als iets dat zowel beperkingen als kansen biedt. Omdat het geluidslandschap een kenmerk van stedelijk leven is dat voorlopig niet uit onze steden zal verdwijnen, moeten de mogelijkheden ervan ontdekt, beschreven en omgezet worden in kwaliteiten. Deze publicatie is gericht op het presenteren van een eerste stap naar het uit-diepen van deze mogelijkheden.
—
The Noise Landscape — Het geluidslandschap
P—5
[1] Housing south of Hoofddorp
[2] View towards the Polderbaan runway
glossary
Airfield The airfield describes the flat area that is composed of runways, taxiways and parking positions. Airfields are very large. Schiphol Airport has more than a usual amount of runways--six--and the Polderbaan is located 7 kilometers from the terminal building; in other words, its airfield is huge. As the airfield cannot be entered or transversed except through tunnels for cars, railways, or buses, it shapes the urban structure around it through its sheer size: infrastructure lines or highways have to go around it, settlement areas end at its >edge. The airfield is the core of the >noise landscape and includes many green spaces. As Schiphol Center is located in the midst of the airfield, it can be regarded as an urban island that is connected to its the city-region by a few infrastructure lines, such as the Schiphol railway, the A4, and the Zuidtangent bus line.
Airside Airport operations are divided into airside and >landside activities. The two are separated by the boundary that surrounds the airside, which includes the >airfield, adjacent infrastructure buildings and zones, and the airside part of the passenger >terminal. The airside is only accessible to passengers and staff, and it is legally extra-territorial: only after clearing immigration, do passengers officially arrive in the Netherlands. For Schiphol Airport, the quality of the airside as an environment for shopping and leisure is very important for its many transfer passengers who might sometimes even stay in a hotel on top of the terminal without ever formally entering the country. For the >noise landscape, the highly secured >airport fence around the airside is a defining element. [4] Farmhouse near the Polderbaan runway
[5] View from the Ringvaart towards the Fokker Offi ce Park
woordenlijst
Vliegveld Het vliegveld bestrijkt het vlakke gebied dat bestaat uit start- en landingsbanen, taxibanen en opstelplaatsen. Vliegvelden zijn zeer groot. Schiphol heeft bijzonder veel startbanen - zes - en de Polderbaan ligt op 7km van de terminal, wat het vliegveld enorm maakt. Het vliegveld kan niet anders worden bereikt of overgestoken dan door auto-, spoor-, of bustunnels. Door de enorme omvang ervan bepaalt de luchthaven de stedelijke structuur eromheen: infrastructuur of snelwegen zijn om de luchthaven heen gelegd, woongebieden zijn tot aan de >rand ervan gebouwd. Het vliegveld vormt de kern van het >geluidslandschap en bevat veel groene ruimte. Omdat het centrum van Schiphol in het midden van het vliegveld ligt, kan het worden beschouwd als een stedelijk eiland met slechts enkele verbindingen met de stadsregio, zoals de Schipholtunnel, de A4 en de Zuidtangent (snelbus).
Luchtzijde Luchthavenactiviteiten zijn verdeeld in activiteiten aan de luchtzijde en de >landzijde. De twee zijn gescheiden door een grens die de luchtzijde omringt, waarbinnen zich het> vliegveld, aangrenzende logistieke gebouwen en gebieden en het luchtzijde-gedeelte van de >terminal voor reizigers bevindt. De luchtzijde is alleen toegankelijk voor reizigers en luchthavenpersoneel en valt wettelijk buiten de landsgrenzen: pas na het passeren van de douane komen reizigers officieel in Nederland aan. Voor Schiphol is de kwaliteit van de luchtzijde als plek om te winkelen en voor vrijetijdsbesteding zeer belangrijk omdat reizigers die alleen op Schiphol zijn om over te stappen in een hotel boven het terminalgebouw verblijven zonder het land ooit formeel te betreden. Voor het >geluidslandschap is de sterk beveiligde >luchthaven omheining rond de luchtzijde een bepalend element.
Airport Corridor A corridor in urban planning denotes a linear development limited in width, which runs along main transport routes, connecting points of high Luchthaven Corridor centrality. Good accessibility to highways and rail Een corridor in de stedelijke planning staat voor systems make corridors attractive locations for business, commercial use, and housing. If a corri- een lineaire ontwikkeling van beperkte breedte
The Noise Landscape — Het geluidslandschap
P—7
[7] House at the Hoofdvaart north of Hoofddorp
[8] House at the Hoodvaart
[10] Zuidtangent bus tracks near De Hoek
[11] The A9 Highway near Badhoevedorp
The Noise Landscape — Het geluidslandschap
glossary
woordenlijst
die langs de belangrijkste transportroutes loopt en centra met elkaar verbindt. Goede bereikbaarheid van spoor- en snelwegen maken corridors tot aantrekkelijke locaties voor zakelijke en commerciële functies en voor woningbouw. Als een corridor niet te breed is dan profiteert de locatie enerzijds van open zicht op het landschap en anderzijds van hoogwaardige infrastructuur. Echter, de toegankelijkheid en beschikbaarheid van infrastructuur in corridors kan minder goed zijn dan op de punten met hoge >centraliteit. Op luchthavens zijn dit de gebieden rond de belangrijkste >terminal, waar zgn. ‘Airport Cities’ (stedelijke ontwikkeling binnen de luchthaven) ontstaan. Wanneer de stedelijke regio rond de luchthaven blijft groeien, loopt de ontwikkeling van de Airport City over naar de corridor die de terminal verbindt met het belangrijkste naburige stadscentrum, met als gevolg de vorming van de Luchthaven Corridor. In het geval van Amster Airport Fence dam, kan dit tot nu toe alleen worden waargenoExcept for a few points of passage, the Airport men in de ontwikkeling op Schiphol-Noord en de Fence represents the border between the >Airside Zuidas. In de toekomst kan ontwikkeling mogelijk and the surrounding urban surroundings. Since ook plaatsvinden tussen deze punten, wat leidt the Airport Fence is crucial for airport operation tot een meer effectieve en minder gefragmenand immigration control, it is normally high and teerde corridor. guarded by cameras, marking a clear border from the surroundings. In Schiphol, this border is visually softened, as in many places merely water Luchthaven omheining canals are used to avoid trespassers from enteMet uitzondering van een paar ingangen, vertering the airfield. genwoordigt de luchthaven omheining de grens tussen de >luchtzijde en de stedelijke omgeving. Omdat de luchthaven omheining cruciaal is voor Airport Tangent de bedrijfsvoering van de luchthaven en immiMost urban conceptual models presume a congratie, is het normaalgesproken een hoog hek centration of development at points of highest bewaakt met camera’s. Het markeert duidelijk >centrality, such as in and around the core city, een grens met de omgeving. Rondom Schiphol the railway station, and the airport—and in is deze grens visueel minder hard omdat op veel between these points in so-called > corridors. At plaatsen water is gebruikt om overtreders van Amsterdam Airport, however, one of the main het vliegveld te weren. development corridors lies not there, but at the other side of the airfield: it is the Kruisweg, which transverses the Haarlemmermeerpolder and con- Luchthaven tangent nects Hoofddorp with Aalsmeer. The road lies De meeste stedelijke conceptuele modellen gaan tangentially to Schiphol Centrum. Therefore, we uit van een concentratie van ontwikkeling op named it the Airport Tangent, since it does not de punten van de hoogste> centraliteit, zoals in connect to the established centralities. At Kruisen rond stadscentra, stations en luchthavens. dor does not become too wide, it will profit from a short distance to open landscape to one side and to high quality infrastructure on the other. However, accessibility and infrastructure provision in corridors can be worse than at points of highest >centrality. At airports, these are the areas around the main >terminal, which has become the place for the emergent Airport Cities. As the urban regions around airports continue to grow, development spills over from the Airport City to the corridor that connects the terminal to the main city center, forming the Airport Corridor. In the case of Amsterdam, this could, until now, only be observed in the development at Schiphol-Noord and Zuidas. In the future, development could possibly also take place between these points, which would result in an actual and less fragmented corridor.
P—9
glossary
weg, middle- to low-value programs emerged first due to good road accessibility. Hotels and offices followed, while Hoofddorp continued to grow in housing. Today, the Airport Tangent is nearly fully developed and mixes all kinds of uses, scales, speeds, and atmospheres, an urban space that is unique in the Netherlands.
[13] Private Garden near the NS rail tracks at De Hoek (falsch, ist neben Autobahn & Ende Piste)
[16] Detailed view of Schiphol Plaza
[14] Wall Painting in Hoofddorp
[17] Zuidtangent Bus stop at Kruisweg / De Hoek
Back Yard With a few exceptions, such as Dallas/Fort-Worth, hub airports belong to a sole city. We call the side of the airport, oriented toward the mother city, >Front Side and the area on the other side >Back Yard. The airport Back Yard is the side of the airport that faces away from the mother city. Usually this area is used for logistic uses but also back offices and service facilities connected to the airport are located here, and less attention is paid to the representative aspect of public space. As urban systems are very complex, backyard conditions are not limited to the geographical position „behind“ the airport, though. They can also appear in places that are not directly behind the airport but which are more at a semi-peripheral position.
woordenlijst
Tussen deze punten ontstaan zogenaamde >corridors. In het geval van Schiphol ligt een van de belangrijkste corridors aan de andere kant van het vliegveld: de Kruisweg, die dwars door de Haarlemmermeerpolder loopt en Hoofddorp met Aalsmeer verbindt. De weg is tangentieel aangelegd door Schiphol Centrum. Deze lijn heet ‘Luchthaven tangent’ omdat hij niet verbonden is met de gevestigde centra maar dwars erop ligt. Als je de ontwikkeling van de tangent beschouwt dan zie je dat aan de Kruisweg als eerste middentot laagwaardige functies zijn ontstaan vanwege goede toegankelijkheid. Hotels en kantoren volgden, terwijl er in Hoofddorp woonwijken verrezen. Vandaag de dag is de luchthaven tangent bijna volledig ontwikkeld. Je vindt er een scala aan soorten gebruik, schalen, snelheden en sferen, wat een stedelijke ruimte opgeleverd heeft die uniek is in Nederland.
Achterzijde Grote luchthavens (hubs) behoren normaalgesproken bij één stad, een paar uitzonderingen zoals Dallas / Fort-Worth, daargelaten. De kant van de luchthaven die zich richt naar deze stad is de >voorzijde, het gebied aan de andere zijde Centrality de >achterzijde. De achterzijde van de luchthaA centrality is a point in the urban structure that is ven richt zich dus in tegenovergestelde richting well connected with other points, especially other dan de stad. Meestal zijn hier logistieke functies, centralities. Before Industrialization, cities mainly backoffices en ondersteunende faciliteiten voor had one single centrality, the city center. Increde luchthaven gevestigd. Aan de kwaliteit van ases in travel distance and speed as well as the de openbare ruimte wordt doorgaans minder growing functional dispersion of urban functions aandacht besteed. Omdat stedelijke systemen led to the creation of polycentric city regions. zeer complex kunnen zijn kom je dit soort gebieThe centralities in these city regions have many den niet alleen ‘achter’ de luchthaven tegen. Ze different roles. The airport represents one of the komen ook voor op plaatsen die niet direct achter newest and most important centralities. Like all de luchthaven liggen, maar ergens tussen voorother centralities, the airport can both compleen achterzijde van de luchthaven. ment and compete with other centralities. Centraliteit Closing Cycles Een centraliteit is een punt in de stedelijke strucWith sustainability in focus, it becomes clear that tuur dat goed is verbonden met andere punten, the currently mostly uncoordinated > Flows have in het bijzonder andere centraliteiten. Voor de to be optimized and closed where possible. Cloindustriële revolutie was het centrum van de stad sing cycles means that as many flows as possible vaak de enige centraliteit. Omdat we grotere
The Noise Landscape — Het geluidslandschap
P—11
glossary
do not leave the airport or the region around the airport. For example, the runways as collectors of heat can provide energy directly to the terminal buildings, making the transport of energy over larger distances unnecessary. Certain kinds of foods could be produced directly at the terminal and processed for on-flight catering. Closing cycles with the surrounding region should also be pursued, such as using the water of the nearby Nieuwe Meer to cool terminal buildings. As it can be generally said that the flows in and around the airport are considerable and concentrated on one spot, the closing of cycles in relation to the airport hold great potential for the future of the noise landscape. [19] Housing in the West of Hoofddorp
[20] Artificial water basin in the Beukenhorst Oost office park, Hoofddorp
[22] The Polderbaan access runway crossing the Hoofdvaart canal
[23] The Zuidtangent bus line near Hoofddorp
The Noise Landscape — Het geluidslandschap
woordenlijst
reisafstanden nu in minder tijd kunnen overbruggen en doordat stedelijke functies steeds meer verspreid liggen, zijn polycentrische stedelijke regio’s ontstaan. De centraliteiten in deze stedelijke regio’s kennen verschillende gedaantes. De luchthaven is een van de nieuwste en belangrijkste centraliteiten in stedelijke regio’s. Net als alle andere centraliteiten, kan de luchthaven zowel andere centraliteiten aanvullen als beconcurreren.
Kringlopen sluiten Als je duurzaamheid als uitgangspunt neemt, wordt duidelijk dat >Stromen, die nu meestal ongecoördineerd zijn, geoptimaliseerd en waar mogelijk veel beter op elkaar aangesloten kunnen worden. Het sluiten van kringlopen betekent dat Colonization zoveel mogelijk stromen binnen de luchthaven of The Haarlemmermeerpolder was new land when het gebied rond de luchthaven blijven. Zo kan de it was drained 150 years ago by three big pumpwarmte-energie die opgewekt wordt op de starting stations. All human activities on the new soil en landingsbanen rechtstreeks aan de terminals were and are done in the spirit of colonization, gekoppeld worden, wat het transport van energie at first by settlers from all over the Netherlands. over grotere afstanden terugdringt. Productie van Subsequently, new >inherent logic was constantly bepaalde soorten voedsel voor vliegtuigcatering implemented in urban and agricultural systems. kunnen direct aan de terminal plaatsvinden. Het Today, the noise landscape is under permanent sluiten van kringlopen met de omliggende regio colonization, notably from two sides: the airport moet ook worden nagestreefd. Het water van de expands continuously, rolling out its functions nabijgelegen Nieuwe Meer zou gebruikt kunnen over the noise landscape, such as in functional worden om terminalgebouwen te koelen. Over >enclaves. At the same time, the surrounding ur- het algemeen zijn de stromen in en rond de luchtban areas locate unwanted land uses in the noise haven aanzienlijk én geconcentreerd op één plek, landscape, such as waste water treatment plants waardoor het sluiten van kringlopen in relatie tot or scrapyards, but also colonize it for specific de luchthaven veel mogelijkheden biedt voor de social activities, such as in >noise heterotopias. toekomst van de Geluidslandschap. The history of the Haarlemmermeerpolder as new land with its neutral but strong >Polder Grid makes it very suitable for such appropriations, yet Kolonisatie it also emerges as a battleground for conflicting In de Haarlemmermeerpolder ontstond nieuw demands and >inherent logic. land toen het water 150 jaar geleden werd weggepompt door drie grote stoomgemalen. Alle menselijke activiteiten op de nieuwe bodem zijn Commuters voortgekomen uit de doelstelling om het gebied A formerly rare, now dominant species of worte koloniseren. Kolonisten waren afkomstig uit king people traveling every morning from home heel Nederland. Vervolgens kon de nieuw ontto work, and back in the evening. Their habitat stane >eigen logica van het gebied voortdurend is strongly dependent on the availability of row gebruikt worden voor stedelijke en agrarische houses, garages, and affordable mortgages, while systemen. Vandaag de dag wordt het geluids-
P—13
glossary
their workplaces mass at points of good accessibility (>airport corridor, >airport tangent). Amsterdam Airport is one of the main employers in the region--about 65,000 people work here. As there is no housing at Schiphol Centrum, all have to commute. Even though rail and bus connections are excellent, around 65% of Schiphol’s employees commute by car. Working hours often start or end very early or very late during the day, which makes the use of public transport more difficult. Many employees live in Hoofddorp, which can be considered an Airport Town, but also in Beverwijk north of the North-Sea-Canal: here, Highway A9 connects directly to Schiphol Centrum, and the beach is very close to home. [25] (to be fi lled in)
[28] (to be fi lled in)
woordenlijst
landschap permanent gekoloniseerd, vanuit twee dominante actoren: Schiphol breidt voortdurend uit en brengt functies onder in het geluidslandschap, in de vorm van >functionele enclaves. In het stedelijke gebied moeten ongewenste vormen van grondgebruik in het geluidslandschap een plek krijgen, zoals waterzuiveringsinstallaties of sloopbedrijven. Ook leent het geluidslandschap zich voor specifieke sociale activiteiten zoals in >geluids-heterotopieën. Door de geschiedenis van nieuw gemaakt land is de Haarlemmermeerpolder met zijn neutrale maar krachtige >Polder grid uitermate geschikt voor dergelijke toe-eigening van grond. Echter het speelveld van tegenstrijdige belangen en >eigen logica komt er ook aan de oppervlakte.
[26] (to be fi lled in)
[29] (to be fi lled in)
Compartmentalization Traffic infrastructures are connectors, but they can also cut the urban structure into separate parts. This effect increases with travel speed. While a footpath can be crossed at every point, highways and train lines can only be traversed at points that are usually very far from each other, and airports, with their large and sealed-off runway systems, have the same effect on their urban surroundings. Where several large infrastructures meet, the area around and between them is divided into several disconnected parts or compartments. Though neighboring points may have very high connectivity, these compartmentalized spaces are poorly accessible, especially for pedestrians and cyclists. Depending on their use and design, they can form >enclaves or >inner peripheries. A good example for compartmentalization effects is the De Hoek area south of the airport, but also the area between Schiphol and Zuidas, which lies in the >airport corridor but is mostly inaccessible from outside the area.
Forensen Een voorheen zeldzame, nu dominante populatie van werkende mensen die elke ochtend van huis naar werk reist en in de avond terugreist. Hun habitat wordt bepaald door de beschikbaarheid van rijtjeshuizen, garages en betaalbare hypotheken. Hun werkplekken bevinden zich op goede bereikbare plekken (>luchthaven corridor, >luchthaven tangent). Schiphol is met 65.000 werknemers één van de belangrijkste werkgevers in de regio. Aangezien er geen huisvesting op Schiphol Centrum bestaat, forenst iedereen. Hoewel trein- en busverbindingen uitstekend zijn, pendelt ongeveer 65% van de werknemers van Schiphol met de auto. Werktijden beginnen of eindigen vaak heel vroeg of heel laat op de dag, wanneer openbaar vervoerverbindingen minder frequent zijn. Veel werknemers wonen in Hoofddorp, dat beschouwd zou kunnen worden als een luchthaven-stad. Maar Beverwijk, ten noorden van de Noordzeekanaal, is ook een populaire plek om te wonen. Beverwijk is door de A9 rechtstreeks verbonden met Schiphol Centrum - en het strand ligt er heel dichtbij.
Compensation Air travel causes Co2 emissions, noise emissions, and air pollution. Though the airline industry works towards reducing these emissions, for Compartimentering environmental and economic reasons, with the Infrastructuur functioneert als verbinding, maar current jet engine technology, they cannot be re- kan ook de stedelijke structuur in tweeën snijden.
The Noise Landscape — Het geluidslandschap
P—15
glossary
woordenlijst
Bij een hogere snelheid wordt dit effect groter. Een voetpad kan je op elk punt oversteken, terwijl dat bij snelwegen en spoorlijnen meestal alleen op punten kan, die zeer ver van elkaar liggen. Luchthavens hebben dankzij de omheinde start- en landingsbanen van enorme omvang hetzelfde effect op hun omgeving. Op plekken waar meerdere grote infrastructuren samenkomen, is het gebied eromheen en ertussen verdeeld in verschillende losgekoppelde delen of compartimenten. Hoewel op naburige punten de connectiviteit zeer hoog is, zijn deze gecompartimenteerde ruimtes slecht toegankelijk, vooral Compression voor voetgangers en fietsers. Afhankelijk van hun The >airfield of Schiphol is huge and located near gebruik en ontwerp, kunnen ze >enclaves of een major urban municipalities, thereby blocking >binnen periferie vormen. Een goed voorbeeld further expansion of their settlement areas. The van compartimentering is het gebied ‘De Hoek’ result is a compression of urban development ten zuiden van de luchthaven. Maar ook het gebetween the airfield and the core city, as can be bied tussen Schiphol en de Zuidas, dat weliswaar noted between Schiphol Noord and Amsterdam in de >luchthaven corridor ligt, is op veel plekken Zuid. This is an area which has traditionally been zeer slecht bereikbaar vanuit de omgeving. regarded as a >terrain vague, an >Inner Periphery in relation to the centers of Amsterdam and Schiphol, respectively. As a result, both Amster Compensatie dam and the airport relocated space-consuming, Vliegreizen veroorzaakt CO2-uitstoot, geluidslow-value and potentially harmful functions to this hinder en luchtvervuiling. Hoewel de luchtvaararea, such as long-term parking, family gardens tindustrie om milieu- en economische redenen or the gay cruise zone. Together with the bundling werkt aan het terugdringen van deze emissies, of infrastructure lines that run along the >edge of kan de uitstoot met de huidige straalmotortechthe airfield, this is an area of high >compartmen- nologie niet significant gereduceerd worden. talization. With continuous >urbanization pressu- Schiphol is verplicht getroffen bewoners te comre, a great range of urban functions is built or will penseren voor geluidshinder. Het milieubeleid be realized in the near future within this limited van Schiphol richt zich op vier punten: terugspace between the airfield and the city. dringing (bijvoorbeeld door het verbieden van parkeren buiten het terrein van de luchthaven, zie >Happy Parking), efficiëntie, duurzaamheid, en Dependency compensatie. In aanvulling hierop, wordt het geAirports are considerable economic engines for luidslandschap gevormd door het compensatietheir respective cities and regions. 65,000 people principe dat het kopen en het slopen van huizen work at Schiphol directly, and around 170,000 mogelijk maakt. Ook kunnen super-isolerende employees in the region work in airport-related ramen ermee gefinancierd worden net als maatfirms. Many of these jobs are dependent on good regelen voor de aanleg van >geluidsparken en flight connections. Exactly how many workplaces andere groenvoorzieningen. depend indirectly on the airport is a matter of complex arguments, but the fact that the regions around large hub airports strongly depend Compressie on them is usually not denied. In economic as Het >vliegveld van Schiphol is enorm en dichtbij duced to a minimum. While the airport is obliged to compensate affected residents for noise emissions, the sustainability policy of Schiphol focuses on four points: reduction (for example, through forbidding valet parking, see >Happy Parking), efficiency, sustainability, and compensation. In addition to this, the compensation principle shapes the noise landscape through measures such as buying and demolishing houses, financing noisereducing windows, as well as >Noise Parks and other landscaping measures.
[31] (to be fi lled in)
[32] (to be fi lled in)
[34] (to be fi lled in)
[35] (to be fi lled in)
The Noise Landscape — Het geluidslandschap
P—17
glossary
well as organizational and infrastructural terms, this results in a strong dependency of the urban surroundings of hub airports on the very existence and competitiveness of these airports. This dependency is not unproblematic: hubs are in strong competition with each other for passengers, airlines, and cargo, and thus it is not guaranteed in every case that it will remain to serve as an economic engine for their region for the decades to come. Airport regions have to think about diversification. And hub airports depend on the acceptance of the surrounding region to obtain their “license to operate,” or “license to grow.”
[37] „The International“ Golf course in construction
[40] Trucks at logistics location south of the Airport
The Noise Landscape — Het geluidslandschap
[38] The N 201 highway in construction
[41] Birch trees planted (where?)
Double Hub When airports such as Schiphol were first set up, their public transport connection to their respective mother city and urban region was only very basic, if it existed at all. With the growth of the airport and the increasing number of flight passengers as well as the increasing travel times and distances, many airports became important hubs also for public transport, a phenomenon dubbed “double hub” by urban planner Mathis Güller. This is also the case for Schiphol. Its train and bus stations also serve as a hub for transport in the region. Like other airports, such as Zurich and Frankfurt, Schiphol has thus become a double hub, both on the >airside and the >landside.
woordenlijst
belangrijkste stedelijke gebieden gelegen waardoor het verdere uitbreiding van woongebieden tegenhoudt. Het resultaat is een compressie van de stedelijke ontwikkeling tussen het vliegveld en stadscentrum, tussen Schiphol Noord en Amsterdam Zuid. Dit gebied is van oudsher beschouwd als een >Terrain Vague of een >binnen-periferie in relatie tot de centra van Amsterdam en Schiphol. Zowel de gemeente Amsterdam als Schiphol hebben functies verplaatst naar dit gebied die veel ruimte in beslag nemen, ofwel van geringe waarde, ofwel potentieel ongewenst zijn. Functies als lang parkeren, volkstuinen of de ‘gay cruise zone’. Samen met de >geluidsoncontour inverse, de bundeling van infrastructuur langs de >rand van het vliegveld, is dit een gebied met een hoge mate van >compartimentering. Door de continue >verstedelijking, die voorlopig nog niet tot stilstand komt, zullen ook in toekomst vele stedelijke functies gerealiseerd worden binnen de beperkte ruimte tussen het vliegveld en de stad.
Afhankelijkheid Luchthavens zijn aanzienlijke economische motoren voor de steden en regio’s waarin ze liggen. Op Schiphol werken 65.000 mensen en ongeveer 170.000 werknemers in de regio werken bij luchthaven gerelateerde bedrijven. Veel van deze banen zijn afhankelijk van goede luchtvaartverbindingen. Precies hoeveel werkplekken indirect afhankelijk zijn van de luchthaven Ecosystems Services is afhankelijk van hoe je ernaar kijkt, maar het An ecosystem is a concept that describes the feit dat de regio’s rond de grote >hubs sterk van productive relationships of animals, plants, hen afhankelijk is, wordt meestal niet ontkend. climate, soil, and water that are necessary for a Daardoor is de stedelijke regio in economische, natural habitat of certain species. Many species, organisatorische en infrastructurele opzichten including human beings, rely on a great number sterk afhankelijk van het concurrentievermogen of intact ecosystems. ‘Ecosystems services’ is a en zelfs het voortbestaan van de luchthaven. term that describes the benefit that a territory can Deze afhankelijkheid is niet onproblematisch. have for ecosystems, such as planting food crops, Hubs concurreren hevig met elkaar voor passaproviding habitat for animals, cleaning water and giers, luchtvaartmaatschappijen, en vracht. Er is converting Co2 to oxygen, or regulating the local geen garantie dat ze zullen blijven dienen als een and regional climate. The term refers to recreatio- economische motor voor de onderliggende regio nal functions, such as outdoor activities, but also in komende decennia. Luchthavenregio’s dienen to natural habitats. The noise landscape actudaarom over economische diversificatie na te ally performs many ecosystems services. In the denken. De afhankelijkheid is uiteindelijk weder-
P—19
[43] Empty building lots at „De President“ offi ce park, Hoofddorp
[44] Abandoned footbridgdge at „De President“ offi ce park
[46] Farm building between Hoofddorp and Nieuw-Vennep
[47] Zuidtangent bus passing through De Hoek area
The Noise Landscape — Het geluidslandschap
glossary
woordenlijst
future, these can be improved and more services can be provided. The most important aspect is to find synergies between different types of services; for example, by planting crops with multiple uses such as >elephant grass or designing an agricultural landscape, such as a >noise park.
zijds: hubs zijn afhankelijk van de acceptatie van de regio om hun “license to operate”, of ”license to grow” te verdienen.
Effects Airport and urban development interact. To describe how, we have defined five main categories of effects that large airports have on urban development: the first are territorial effects that describe the distortion of urban and infrastructure development due to the sheer size of the airfield. One example of territorial effects is the rerouting of major roads around the airport, another the >compression of urban development between the airport and the main city due to the development limit of the >noise contour. The second are aviation effects, notably the restriction of usability of the ground due to noise and kerosene emissions, and for security reasons such as the >No-Bird Zone. The third are flows effects, which describe the fact that the airport generates and bundles great >flows of people, energy, food, water, and waste. The fourth are allocation effects, denoting that certain functions, such as international head offices or distribution centers, are located at or near airports. The fifth and last are >urbanization effects, meaning the demand
Ecosysteemdiensten Een ecosysteem is een concept dat de productieve relaties van dieren, planten, klimaat, bodem en water die nodig zijn voor een natuurlijke habitat van bepaalde soorten beschrijft. Velen van hen, waaronder de mens, rekenen op een groot aantal intacte ecosystemen. Ecosysteemdiensten is een term waarin het voordeel wordt uitgedrukt dat een gebied kan hebben voor ecosystemen. Zoals het planten van gewassen, het creëren van een habitat voor dieren, reinigen van water en omzetten van CO2 naar zuurstof of het reguleren van het lokale en regionale klimaat. De term omvat recreatieve functies zoals outdoor activiteiten, maar ook een visie op de natuur. Het geluidslandschap voert verschillende ecosysteemdiensten uit. In de toekomst kunnen deze worden verbeterd, meer diensten kunnen worden geleverd. Het is een uitdaging om de synergie tussen de verschillende soorten diensten te vinden, bijvoorbeeld door het planten van gewassen met meerdere toepassingen, zoals >olifantsgras. Of het ontwerpen van een agrarisch landschap als >geluidspark.
Dubbele hub In de begintijd van luchthavens als Schiphol was de openbaar vervoerverbinding met de stad en de Edge stedelijke omgeving erg summier, als er überIn large parts, the Noise Landscape is empty of haupt al een verbinding was. Met de groei van buildings. The edges of the surrounding urban luchthavens, het toenemende aantal reizigers en structure are sometimes clear-cut, sometimes de toename in reistijd en -afstand, veranderden extremely blurry, sometimes not perceivable at veel luchthavens ook in belangrijke hubs voor all. Edges denote the passage of one structure openbaar vervoer. Een fenomeen dat door steto another, and this makes them very important denbouwkundige Mathis Güller als ‘Dubbele hub’ for the perception of landscape and city. Also, is aangeduid. Dit is ook het geval voor Schiphol. the nature of the edge decides whether or not an Het trein- en busstation dient tegenwoordig ook area such as the Noise Landscape is connected to als een regionale hub. Net als andere luchthavens its surroundings. Along the >noise contour, the als Zürich en Frankfurt, is Schiphol uitgegroeid edge is shaped by the process of >noise contour tot een dubbele hub, zowel aan de >luchtzijde als inversion. aan de >landzijde.
P—21
glossary
woordenlijst
for housing and other amenities by people working at the airport and those working at firms that are located near the airport due to allocation effects.
[49] (to be fi lled in)
[50]
[52] (to be fi lled in)
[53]
The Noise Landscape — Het geluidslandschap
Rand Het geluidslandschap is grotendeels onbebouwd. De overgangen met de omliggende stedelijke structuur zijn soms duidelijk, soms moeilijk te ontdekken en soms helemaal niet waar te ne Elephant Grass men. Randen markeren de overgang van de ene The plant miscanthus, also called “Elephant structuur naar de andere. Dit maakt randen zeer Grass,” mainly grows in Asia but is so robust that belangrijk voor de beleving van het landschap en it can basically grow anywhere. Elephant Grass de stad. Ook de aard van de rand bepaalt of een can be converted into energy pellets without gebied zoals het geluidslandschap is verbonden having to add many nutrients. Birds do not like to met de omgeving of niet. Langs de geluidsconnestle in it and are thus kept away from the airtour wordt de rand gekenmerkt door de >geluidsport. Farmers claim that the grass reduces ground contour inverse. noise much more effectively than >Noise Parks. Its proliferation in the noise landscape thus points to several conditions of the noise landscape, es Gevolgen pecially the Haarlemmermeer polder, such as the Luchthavens en stedelijke ontwikkeling rising importance of sustainability, the >No-Bird zijn met elkaar verstrengeld. We hebben de vijf Zone, kerosene emissions, and noise pollution. belangrijkste categorieën gedefinieerd van gevolThe pioneering use of the miscanthus plant in gen die grote luchthavens hebben op stedelijke Haarlemmermeer is also a good example of the ontwikkeling: De eerste zijn territoriale effecten >Texas mentality. die de beïnvloeding van stedelijke en infrastructurele ontwikkelingen beschrijft als gevolg van de enorme omvang van het vliegveld. Voorbeelden Enclave van territoriale gevolgen zijn: de omlegging van Caused by the >inherent logic of infrastructural de belangrijkste wegen rond de luchthaven en systems, certain parts of the urban structure are de >compressie van de stedelijke ontwikkeling cut off from the surroundings and only accessible tussen de luchthaven en de stad als gevolg van from a few points. The Noise Landscape is full de limiet die de >geluidscontour stelt. De tweede of enclaves caused by > compartmentalization zijn de gevolgen van de luchtvaart, met name through traffic infrastructures and, in and around de inperking van ruimtegebruik ten gevolge van the Polder, by waterways. Enclaves often go ungeluidshinder en kerosine-uitstoot en om veilignoticed, as they are usually only bypassed, and heidsredenen zoals de >No-Bird Zone. De derde not passed through. zijn de gevolgen van stromen, over het feit dat de luchthaven grote >stromen mensen, energie, voedsel, water en afval genereert en bundelt. De Flight Path vierde zijn de gevolgen voor vestiging, waarmee The flight path designates the line along which wordt aangegeven dat bepaalde functies zoals planes are obliged to take off and land when internationale hoofdkantoren en distributiecentra approaching or leaving the airport. Essentially, zich op of in de buurt van luchthavens vestigen. the flight path defines the >Noise Contours and De vijfde en laatste zijn gevolgen van >verstedethus the >Noise Landscape. Depending on wind lijking, wat de vraag beschrijft naar woningen en conditions, the flight paths are used in varying andere voorzieningen voor mensen die werkzaam intensity. The ideal flight path is straight, such zijn op de luchthaven en bij de gevolgen van as the flight paths towards the Kaagbaan or the nieuwe vestigingen. Polderbaan, as it permits planes to take off faster than a curved flight path.
P—23
glossary
woordenlijst
Front Side The Front Side is the area between the >terminal and the mother city. In contrast to the airport >Back Yard, the Front Side mainly accommodates uses such as offices and usually yields a higher revenue per square meter. The offices here are more representative than in the Back Yard, and the leisure uses tend to be more upscale.
[55] Sitting benches near De Hoek overlooking the Zuidtangent bus line
[56] View of Schiphol Plaza
Olifantsgras De plant miscanthus, ook wel olifantsgras genoemd, groeit voornamelijk in Azië maar is robuust genoeg om bijna overal te kunnen groeien en daarom ook niet gevoelig voor klimaatverandering. Uit olifantsgras kan bio-energie gehaald worden zonder veel voedingsstoffen toe te hoeven voegen. Grote vogels zijn niet geneigd om in het gras te nestelen. Volgens de boeren werkt het olifantsgras effectiever om grondgeluid Functional landscape te bestrijden dan >geluidsparken. De teelt van Landscapes can provide a multitude of >ecosysolifantsgras legt zo een aantal kenmerken van het tems services. These services are related to one geluidslandschap bloot, in het bijzonder van de another, but they do not necessarily determine the Haarlemmermeerpolder, zoals het toenemende landscape’s physical appearance. A great example belang van duurzaamheid, de >No-Bird Zone, for a functional landscape is the Dune Belt, which de kerosine emissies en de geluidsproductie. De provides flood protection, drinking water, and vooruitstrevende inzet van de miscanthus plant leisure in a unique spatial atmosphere. The noise in Haarlemmermeer is ook een goed voorbeeld landscape could be transformed into a functional van de >Texas mentaliteit. landscape that has the quality of the Dune Belt.
Flows Airports are the centers of flows not only of persons and cargo, but also of water, energy, waste, and many more flows. At Schiphol, around 1.5 Million tons of cargo are handled each year, 700 Million litres of drinking water is consumed, 188 Million kWh of Energy Is used, 10 Million m3 of gas is consumed, 15,000 tons waste is generated, and 108,000 tons Co2 is emitted. Schiphol has long acquired an importance far beyond its borders. It thus represents an important chance for > Closing Cycles.
[58] Mural painting in Hoofddorp
The Noise Landscape — Het geluidslandschap
[59] Sitting benches near De Hoek overlooking the Zuidtang
Enclave Door de >eigen logica van het infrastructurele systeem zijn bepaalde delen van de stedelijke structuur afgesneden van de omgeving en alleen toegankelijk vanuit een paar punten. Het geluidslandschap bestaat uit vele enclaves veroorzaakt door >compartimentering door verkeersaders en waterwegen in en rond de polder. Enclaves blijven vaak onopgemerkt, omdat je er meestal omheen en niet doorheen gaat.
Vliegroute De lijn waarlangs vliegtuigen verplicht zijn op te stijgen en te landen bij het naderen of verlaten Globalization van de luchthaven heet de luchtvaartroute. In Despite the fact that globalization has always principe definieert de vliegroute de >geluidsconbeen present in humankind’s history, the connec- tour en daarmee het >geluidslandschap. Afhantion of processes, persons, and economies across kelijk van de windcondities, worden de vliegrouthe globe has seen an unprecedented rise since tes in wisselende intensiteit gebruikt. De ideale the Second World War. Seaports and airports are vliegroute is recht, zoals de vliegroutes naar de the physical connectors of globalization. While se- Kaagbaan en de Polderbaan, omdat vliegtuigen aports accommodate the global flows of commo- sneller kunnen stijgen dan in een gebogen lijn. dities, airports harbor the flows of persons around the globe. But, as they are also localized in
P—25
[61] The Zuidtangent bus line passing under the NS tracks
[62] View from Hoofddorp train station towards the Beukenhorst Oost offi ce park
glossary
The Noise Landscape — Het geluidslandschap
[65] Highway underpass in Hoofddorp
woordenlijst
a specific situation, in a specific city, and a specific Voorzijde society, airports are places where the global and De voorzijde is het gebied tussen de >terminal en the local touch. de stad. In vergelijking met de >achterzijde van de luchthaven, zijn aan de voorzijde voornamelijk kantoren te vinden. De vierkante meter prijs ligt Happy Parking relatief hoog. Kantoren zijn meer representatief Airports usually offer possibilities for long-term dan aan de achterzijde, de recreatieve functies parking on their premises. Private entrepreneurs, zijn hoogwaardiger. especially in the >Airport Backyard, offer cheaper alternatives as well, called valet parking. As they are located in peripheral areas, these parking lots Functioneel landschap usually have very basic, if at all, public connecLandschappen kunnen vele verschillende >ecotions to the airport. Thus, the clients are usually systeemdiensten vervullen. Deze diensten zijn brought to and fetched from the airport by the aan elkaar gerelateerd, maar de verschijningsemployees of the valet parking company, douvorm van het landschap wordt er niet noodzabling the number of car journeys to and from the kelijkerwijs door bepaald. Een goed voorbeeld airport compared to the trips that would be under- van een functioneel landschap is de Hollandse taken by somebody parking directly at the airport. duinstrook, die beschermt tegen overstromingen, The tension between the airport and such firms voorziet in drinkwater en uitnodigt tot recreatie as “Happy Parking” in Rozenburg illustrates the in een unieke ruimtelijke omgeving. Het gedifferent interests and aspects of mobility around luidslandschap kan worden omgevormd tot een the airport, as well as the dynamics between an functioneel landschap dat de kwaliteit van het airport hub and its surroundings. duinlandschap heeft.
Hub Hubs are highly connected points in a network. For hub airports like Schiphol, this role in the airline network means that many more passengers use the airport than the Airport Region around Schiphol attracts. Having a hub airport nearby has economic advantages for Amsterdam, as many flight connections to many different places can be offered. But it also leads towards a certain >dependency of the airport on its airlines.
[64] Canal near the Polderbaan runway
Infrastructure The Noise Landscape is strongly shaped by infrastructures--traffic infrastructures such as roads, railroad tracks, and the airport itself, but also pipes for natural gas, power transmission lines, water pipes and many more. Everywhere in the city, but especially around the airport, these infrastructures are constantly upgraded, as the intensity of >Flows tends to increase and as the
Stromen Luchthavens zijn niet alleen centra van personenen goederenstromen, maar ook van water, energie, afval, en nog veel meer stromen. Op Schiphol wordt elk jaar ongeveer 1,5 miljoen ton vracht afgehandeld, 700 miljoen liter drinkwater verbruikt, 188 miljoen kWh energie gebruikt, 10 miljoen m3 aan gas verbruikt, 15.000 ton afval geproduceerd, en 108.000 ton CO2 uitgestoten. De invloed van Schiphol strekt zich al lang uit tot ver buiten de eigen grenzen. Het biedt dus belangrijke kansen voor het sluiten van >kringlopen.
Globalisering Ondanks het feit dat globalisering in de geschiedenis van de mensheid altijd aanwezig is geweest, is de verbondenheid van processen, personen, en economieën over de hele wereld ongekend snel gestegen sinds de Tweede Wereldoorlog. Havens en luchthavens zijn de fysieke punten van verbinding van globalisering. Havens
P—27
[67] Plane landing at the Kaagbaan
[68] Greenhouses East of Hoofddorp
glossary
woordenlijst
requirements for the services these infrastructubegeleiden de wereldwijde stromen van grondres provide get higher. Thus, the Noise Landscape stoffen, luchthavens regelen het personenvervoer constantly changes its face. over de hele wereld. Tegelijk zijn luchthavens ook ingebed in een specifieke situatie, in een bepaalde stad, een maatschappij. Dat maakt het Inherent logic tot plekken waar het globale en het lokale elkaar City regions not only consist of many different > ontmoeten. centralities, but also of infrastructures, settlement types, landscapes, firms with particular functions, goals and strategies, and many more actors influ- Happy Parking encing the production of the urban space. Each Luchthavens bieden meestal mogelijkheden voor of these systems has a logic on its own--or an lang parkeren op hun grondgebied. Particuliere inherent logic--that can contradict or complement ondernemers bieden, vaak aan de >achterzijde other systems of inherent logic. Good examples van de luchthaven, goedkopere alternatieven aan, are infrastructures such as highways. They are ook wel ‘valet parking’ genoemd. Deze parkeerlaid out according to political compromises, but plaatsen hebben vanwege hun perifere ligging also to logics of regulations, traffic flow, enginee- vaak een beperkte, of helemaal geen verbinding ring, and economy. Juxtaposed with the inherent naar de luchthaven met openbaar vervoer. Melogic of such systems as logistic parks, railway dewerkers van ‘valet parking’-bedrijven halen en tracks, pipelines or agriculture, they form the brengen hun klanten daarom meestal van en naar complexity of urban systems. This juxtaposition de luchthaven. Dit verdubbelt het aantal autoritalso makes clear the potentials of integration, as ten ten opzichte van de situatie waarin iemand systems of inherent logic could be combined bet- direct op de luchthaven parkeert. De spanning ter with each other. The airport, one of the largest tussen de luchthaven en bedrijven zoals “Happy land users, has its own inherent logic. Not one Parking” in Rozenburg illustreert de verschilsingle, but a large number of systems of inherent lende belangen en aspecten van mobiliteit rond logic which can also conflict with one another, de luchthaven, evenals de dynamiek tussen een such as the inherent logic of Schiphol as a shop- luchthaven en haar omgeving. ping center and the inherent logic of Schiphol as an optimized transport machine. Hub Hubs zijn zeer goed verbonden punten in een net Inner Periphery werk. De positie van Schiphol in het luchtvaartOne result of >compartmentalization is a very netwerk als hub betekent dat veel meer reizigers uneven geographic distribution of accessibility. gebruik maken van de luchthaven dan de SchipInner peripheries are areas that are located in a hol-regio zonder luchthaven zou trekken. Amregion of generally high >centrality, such as the sterdam profiteert op economisch gebied van de Amsterdam Metropolitan Region, but which are nabijheid van de hub, door het grote aanbod van locally poorly accessible, such as De Liede, the vluchten naar veel verschillende plaatsen. Maar strip between the Ring Canal and the A 200, or the het betekent ook een zekere >afhankelijkheid van strip between the A4 and the Nieuwe Meer. de luchthaven van luchtvaartmaatschappijen.
Ladders The American architect Albert Pope proposed the term “Ladders” to describe the emergence of car-dependent enclaves. Roads are structured
The Noise Landscape — Het geluidslandschap
Infrastructuur Het geluidslandschap is sterk beïnvloed door infrastructuur: wegen, spoorlijnen, de luchthaven zelf - maar ook aardgasleidingen, hoogspan-
P—29
glossary
in different hierarchies, from highest to lowest. When street networks are poorly planned and coordinated, a tree-like structure emerges, with the highways as main tree trunks and cul-de-sac residential pockets or office buildings around parking garages as leaves. In this pure logic of accessibility, every connection from one leaf to the other needs to be done by car, because there are no direct connections. This leads to longer traveling distances, more traffic, and jeopardizes walkability and use of bikes in the urban region. Today, the historic street network of the Haarlemmermeerpolder has developed into Ladders at many places. In the noise landscape, this is partly also caused by the interrupting effects of the airfield on the street connections.
woordenlijst
ningsleidingen, waterleidingen en vele andere. De intensiteit van >stromen overal in de stad, maar vooral rond de luchthaven, blijft toenemen. De infrastructuur moet daarom ook voortdurend verbeterd worden, mede omdat de prestatie-eisen die aan de infrastructuur gesteld worden, steeds hoger worden. Zo verandert het geluidslandschap voortdurend van gezicht.
Eigen logica Stadsregio’s bestaan niet alleen uit vele verschillende >centraliteiten, maar ook uit infrastructuur, bewoningspatronen, landschappen, bedrijven met specifieke functies, doelstellingen en strategieën en vele andere actoren die de productie van de stedelijke ruimte beïnvloeden. Elk van deze systemen hebben een eigen logica die de eigen Landside logica van andere systemen kunnen tegenspreAirport operations are divided into >airside and ken of aanvullen. Een goed voorbeeld hiervan is landside activities. The landside consists of parts infrastructuur, zoals snelwegen. Ze zijn het resulof the airport outside the >airport fence, such as taat van politieke compromissen, maar ook van parts of the >terminal where security checks take de logica van regelgeving, verkeersstromen, techplace, but also many functional >enclaves. niek en economie. Samen met de eigen logica van bedrijventerreinen, spoorlijnen, pijpleidingen, of landbouw, bepalen zij de complexiteit van Logistics Landscape stedelijke systemen. Deze veelheid legt echter Warehouses, truck parking, storage facilities, ook de potentie van integratie bloot; systemen roads, rails, and distribution centers form the van eigen logica zouden beter met elkaar kunnen backbone of globalized economies: here, goods worden gecombineerd. De luchthaven heeft, als arrive, are repacked, and redistributed. These één van de grootste grondgebruikers, ook zijn eifunctions need a great deal of space and have to gen logica. Dat is niet een enkele, maar een groot be organized mainly on the ground floor to preaantal soorten eigen logica die ook met elkaar vent costly vertical dislocation of goods. However, in strijd kunnen zijn, zoals bijvoorbeeld de eigen they do not accommodate many workplaces due logica van Schiphol als een winkelcentrum en de to a high degree of mechanization and automaeigen logica van Schiphol als een geoptimaliseertion. Around Amsterdam Airport, the proliferation de transportmachine. of these elements of global logistics has shaped the environment to such a degree that one can speak about a new “Logistics Landscape” shaped Binnen periferie by big metal-clad boxes, rails, tarmac, and the Een gevolg van >compartimentering is een sterke constantly moving trucks. ongelijkheid in toegankelijkheid. ‘Binnen periferieën’ zijn gebieden die zijn gelegen in regio’s die in het algemeen een hoge >centraliteit bezitten, Mesh zoals de Metropoolregio Amsterdam, maar lokaal Most >flows follow specific lines such as roads, pipelines, cables or rail tracks. The pattern of
P—30
[69] Farmhouse near the (...)
glossary
these lines can follow two basic principles, the star-shape or the mesh. In the mesh, multiple routes from one point to another are possible. This is called redundancy and improves the flexibility and robustness of the overall system, since problems on one line do not lead to the halt of the flows. Meshes come in different forms and sizes. Important is the mesh size: the larger it becomes, the more >inner peripheries emerge and the greater is the concentration of flows on the lines. In the noise landscape, the >Polder Grid forms the basic structure of the mesh, even though it has partly eroded into >ladders.
No-Bird-Zone Airplanes do not like birds, and birds do not like airplanes—if sucked into jet engines, the meeting certainly ends fatally for the birds and is potentially hazardous for the people. That is why heavy birds, such as geese, are kept from the >airfield and their habitat is legally banned from a circular zone of approximately 10 kilometers radius around Schiphol. On the airside, only birch trees are planted because their thin branches do not support heavy birds. Within the perimeter of the no-bird-zone, no large open water surfaces are allowed.
Node A node is a point where several lines of >flows connect. Examples are street crossings, bus stations that serve multiple lines, heat-and-power plants, or waste processing facilities. The design and the allocation of nodes in relation to the >mesh determines the overall performance of the flows system, but also the distribution of >centralities in the territory. The airport itself is a major node for all kind of flows, with the >terminal as its most intense point of interaction. In the noise landscape, nodes are rare due to the restrictions within the >noise contour. As a result, most nodes can be found around the noise landscape at its >edge. Around transit nodes, >urbanization leads to the allocation of many services in potentially higher densities due to increased accessibility. By
P—32
woordenlijst
slecht toegankelijk zijn. Voorbeelden zijn De Liede, gelegen tussen de Ringvaart en de A200, of de strook tussen de A4 en de Nieuwe Meer.
Ladders De Amerikaanse architect Albert Pope introduceerde de term ‘Ladders’ om het ontstaan van auto-afhankelijke enclaves te duiden. Wegen zijn ingedeeld in verschillende hiërarchieën, van hoog naar laag. Bij wegennetwerken die zonder veel planning en coördinatie tot stand komen, ontstaat een boom-achtige structuur, met snelwegen als belangrijkste boomstammen. Woonerven of kantoorgebouwen gecombineerd met parkeren vormen de bladeren van de boom. Volgens deze logica van toegankelijkheid, moet elke afstand van het ene blad naar het andere met de auto worden afgelegd, omdat er geen directe verbindingen bestaan. Dit leidt tot langere reisafstanden, meer autoverkeer en het ontmoedigt het voet- en fietsverkeer in de stedelijke regio. Het onderliggende wegennetwerk van de Haarlemmermeerpolder heeft zich op veel plaatsen ontwikkeld tot ladders. In het geluidslandschap is het vliegveld één van de oorzaken hiervan omdat het wegverbindingen onderbroken heeft.
[63] Zuidtangent bus stop at Hoofddorp NS train station
Landzijde Luchthavenactiviteiten zijn verdeeld in activiteiten aan de >luchtzijde en de landzijde. De landzijde bestaat uit de delen van het luchthaven die buiten de >omheining vallen, zoals het gedeelte van de >terminal voor de security checks, maar ook vele functionele >enclaves.
Logistiek landschap
Magazijnen, parkeerterreinen, opslagplaatsen, (spoor)wegen en distributiecentra vormen de ruggengraat van de geglobaliseerde economie: hier komen goederen aan, worden ze opnieuw verpakt en herverdeeld. Deze activiteiten hebben veel ruimte nodig en moeten vooral plaatsvinden op de begane grond om kostbare verticale ver-
[66] Fishing scene in the (Beukenhorst Oost) offi ce park
glossary
>closing cycles, nodes can emerge as strategic locations for improving sustainability; for example, by clustering programs that demand and create heat, such as biogas facilities and greenhouses.
Noise Noise is a term used to describe sound that is perceived as a nuisance. The same sound can be judged as noise by some but as an enriching personal experience by others, such as loud music or the sound of a starting aircraft: for someone trying to sleep, this is noise, yet for the plane spotter, it is a special kind of music. High sound levels are detrimental to health if endured over longer periods of time, and very high sound levels can injure in some cases permanently. Sound emissions are legally highly regulated in urban environments. Both the source and the receiver of sounds determine how the law classifies it. The sound of starting and landing aircrafts is defined as noise and charted in the so-called >noise contours. However, the same engine sound does not classify as aviation noise when the airplane is still on the ground, taxiing or testing the engines— this sound is not regulated. On the receiver side, legally defined uses are important, but not the real uses: If someone lives in a house in a zone where new housing is currently not permitted, this person is exposed to much higher sound levels than the law sees as adequate. Time also matters: in housing zones, day and night times are legally distinguished; stricter noise restrictions apply to the latter than to the former. Real sound levels in specific geographic locations depend on all surrounding sound sources. In some locations, aviation noise might be low in comparison with other noise sources, such as railway or streets; yet some legal noise rules will only depend on the aviation sound level. In the noise landscape, both legally defined noise and real sound levels shape the uses and thereby the physical environment. Specific constellations of the kind of sound, the level of sound, and human uses emerge. Some results are >noise heterotopias, but also places such as Zwanenburg, where life has continued as if there were no aircraft sound at all.
P—34
woordenlijst
plaatsing van goederen te voorkomen. Vanwege de hoge mate van mechanisatie en automatisering creëren ze echter weinig arbeidsplaatsen. In de omgeving van Schiphol zijn deze elementen van de wereldwijde logistiek zó alomtegenwoordig dat er sprake is van een nieuw ‘Logistiek Landschap’ gevormd door grote doosvormige volumes met metalen bekleding, sporen, asfalt, en constant verplaatsende vrachtwagens.
Vlechtwerk De meeste >stromen volgen specifieke lijnen, zoals wegen, pijpleidingen, kabels of spoorlijnen. Voor de verschijning van deze lijnen bestaan twee basisprincipes, de ster-vorm of het vlechtwerk. In het vlechtwerk zijn meerdere routes tussen punten mogelijk. Dit verschijnsel wordt overschot genoemd. Het verbetert de flexibiliteit en robuustheid van het gehele systeem, omdat problemen op een lijn niet tot stilstand van stromen hoeft te leiden. Vlechtwerken komen in verschillende vormen en maten voor. Des te verder de lijnen in het vlechtwerk uit elkaar liggen, hoe meer >binnen periferieën er ontstaan en des te groter de concentratie van stromen op de lijnen is. In het geluidslandschap vormt het >poldergrid de basisstructuur van het netwerk, hoewel het gedeeltelijk is vervormd tot >ladders.
No-Bird-Zone Vliegtuigen houden niet van vogels, en vogels niet van vliegtuigen - als vogels straalmotoren in gezogen worden, is de afloop voor de vogel altijd dodelijk en voor vliegtuigpassagiers betekent het een potentieel gevaar. Daarom worden zware vogels, zoals ganzen, weggehouden van het >vliegveld. Hun leefgebied is volgens de wet vastgelegd buiten een cirkelvormig gebied met een straal van ongeveer 10 km rond Schiphol. Aan de luchtzijde worden alleen berken geplant omdat zware vogels niet op hun dunne takken kunnen rusten. Binnen de grens van de No-birdzone worden er geen grote open wateroppervlakken toegestaan.
[57] Plane landing on the Kaagbaan
[60] Waste container in Hoofddorp
glossary
Noise Contour Airplane noise affects the people living and working around the airport. Thus, Noise measurements are almost as old as airports themselves and have become especially important since the age of jet airplanes began. Based on analyses of what noise levels are tolerable for which uses, ranges of tolerance have been defined. These limits vary according to a buildings’ use: for example, offices may be built closer to the airport than homes. As it would be impossible to constantly measure airplane noise at every point around the airport, and as authorities and planners need clear information on what can be built where, the expected noise levels are calculated through mathematical models based on the number of airplanes, their noise level on certain times of day and night and their >flight path. The results of these calculations are five different noise contours, each of them defining a different zone for planning. On the ground, these noise contours are invisible, but their influence on the built environment is considerable: a certain, invisible line, which, if crossed, does not reveal any audible difference in noise, completely changes the conditions on the ground. For example, the noise contour explains why south of the airport, there are only logistic uses and office parks—it is not allowed to place any housing there.
woordenlijst
Knooppunt Een knooppunt is een punt waar verschillende >stromen verbonden zijn. Voorbeelden zijn kruispunten, busstations met meerdere buslijnen, warmte-en elektriciteitscentrales, of afvalverwerkingsinstallaties. Het ontwerp en de verdeling van de knooppunten ten opzichte van het >vlechtwerk bepaalt de algehele prestatie van stromensysteem, maar ook de verdeling van >centraliteiten in het gebied. De luchthaven zelf is een belangrijk knooppunt voor alle soorten stromen, met de >terminal als het meest intensieve punt van interactie. In het geluidslandschap zijn knooppunten zeldzaam vanwege de beperkingen van de >geluidscontour. Als gevolg daarvan liggen de meeste knooppunten langs de >rand van het geluidslandschap. Rond overstappunten leidt >verstedelijking tot de toewijzing van de vele diensten in potentieel hogere dichtheden door toegenomen toegankelijkheid. Door >kringlopen (te) sluiten, kunnen knooppunten ontstaan die op strategische plaatsen duurzaamheid verbeteren, bijvoorbeeld door functies met een vraag naar en aanbod van warmte te koppelen, zoals installaties voor biogas en kassen.
Geluid Een bepaald geluid kan door de één worden beoordeeld als lawaai, maar door de ander als een verrijkende persoonlijke ervaring, zoals harde muziek of het geluid van een startend vliegtuig: Noise Contour Inversion Due to building restrictions within the >noise con- voor iemand die probeert te slapen is dit lawaai, tour, continuous pressure of >urbanization in the maar voor de vliegtuig spotter is het vergemetropolitan region leads to the continuous filling lijkbaar met muziek. Hoge geluidsniveaus zijn of space just outside the noise contours with new schadelijk voor de gezondheid als je er gedurende langere tijd aan blootstaat, zeer hoge geluidsnisettlement areas. In extremis, this development veaus kunnen leiden tot beschadiging en blijvend can result in a more or less continuous urban letsel. Geluidsemissie is wettelijk sterk geregustructure all around the noise contour, thereby leerd in stedelijke omgevingen. Zowel de bron als defining a new kind of urban >edge around the >noise landscape. The noise contour thereby be- de ontvanger van geluid bepalen hoe de wet het comes physically visible. An example is the non- classificeert. Het geluid van startende en lanbuilt zone between Nieuw Vennep and Hoofddorp, dende vliegtuigen wordt gedefinieerd als geluid en in de vorm van zogenaamde >geluidscontouwhere the noise contour has already defined the ren in kaart gebracht. Echter, hetzelfde geluid urban edges of both towns. van straalmotoren wordt niet geclassificeerd als lawaai als het vliegtuig zich nog op de grond be-
P—36
glossary
Noise Heterotopia Heterotopia is a term coined by the French philosopher Michel Foucault, who observed that unusual, potentially disturbing or dangerous, or obviously deviant forms of social behavior are confined to >enclaves for mutual protection of society and the social subgroups engaged in such activities. At the same time, heterotopias are experimental test beds for new forms of social behavior--if successful and productive, they will “spill out” and become an integrated part of mainstream society. If not, the heterotopia admits people temporarily for shorter (such as a leisure park) or longer periods of times (such as a prison). Heterotopias are therefore spaces of a particular social freedom, and necessarily accommodate non-mainstream functions and groups. In the >noise landscape, the limitations of urban development, the persistence of previously existing built structures such as farms, and the relatively poor accessibility enables heterotopias to flourish as long as they can cope with the impact of noise: these are the noise heterotopias, such as experimental housing collectives, specialized scrapyards with a peculiar social environment, horse riding farms, cemeteries of minority religions, and so forth. The noise landscape therefore provides a certain degree of freedom in the larger city-region.
Noise Landscape Like other means of transport, such as cars and trains, airplanes cause noise in a certain affected area. But unlike these ground-bound transport modes, much of this noise is concentrated in areas where the planes are not physically present on the ground. This means that a large, open part of the landscape is potentially free of visual and infrastructural interruptions, but heavily affected by the audible and legal effects of airplane noise. In its metropolitan area, the Noise Landscape of the airport often plays a unique role, especially in the case of airports that are closely interwoven with the surrounding urban structure, such as
P—38
woordenlijst
vindt, tijdens het taxiën of testen van de motoren - dit geluid is niet aan regels gebonden. Aan de ontvangende kant zijn wettelijk toegestane vormen van ruimtegebruik van belang, in tegenstelling tot daadwerkelijk gebruik: als iemand woont in een gebied waar nieuwbouw van woningen vandaag de dag niet is toegestaan, wordt deze persoon blootgesteld aan hogere geluidsniveaus dan volgens de wet geaccepteerd is. Tijd is ook van invloed: in woongebieden verschilt de wettelijke normering overdag met die in de nacht, wanneer strengere geluidsnormen gelden. Werkelijke geluidsniveaus in specifieke geografische locaties zijn afhankelijk van alle geluidsbronnen op die plek. Op sommige locaties kan het vliegtuiglawaai laag zijn in vergelijking met andere geluidsbronnen zoals (spoor)wegen, toch zullen sommige regels omtrent geluid alleen op luchtvaartlawaai zijn afgestemd. In het geluidslandschap vormen zowel juridisch gedefinieerd geluid als daadwerkelijke geluidsniveaus het gebruik en daarmee de inrichting van de ruimte. Specifieke samenstellingen ontstaan van het soort geluid, het geluidsniveau en het menselijk gebruik. Als gevolg hiervan ontstaan >geluids-heterotopieën, maar ook plaatsen zoals Zwanenburg waar het leven doorgaat alsof er geen vliegtuiggeluid is.
Geluidscontour Vliegtuiglawaai beïnvloedt mensen die wonen en werken rond de luchthaven. Geluidsmetingen zijn bijna net zo oud als de luchthavens zelf en zijn bijzonder belangrijk geworden sinds het tijdperk van straalvliegtuigen aantrad. Op basis van analyses naar het aanvaardbare geluidsniveau bij bepaald gebruik, zijn limieten gedefinieerd. Deze verschillen naar gelang de functie: kantoren mogen bijvoorbeeld dichter bij het vliegveld gebouwd worden dan woningen. Omdat het onmogelijk zou zijn om continu het vliegtuiggeluid te meten op elk punt rond de luchthaven en omdat overheden en planners duidelijke informatie nodig hebben over waar wat kan worden gebouwd, wordt de verwachte geluidsbelasting berekend door middel van wiskundige modellen op basis van het aantal overkomende vliegtuigen,
45] Graveyard at the crossing of Hoofdvaart and the Polderbaan access runway
[48] Logistics building near (De Hoek)
glossary
Schiphol. In Schiphol’s Noise Landscape, a lot of >Noise Heterotopias can found. Also, the area serves as a green buffer between Amsterdam and Haarlem.
woordenlijst
het geluidsniveau gedurende dag en nacht en de >vliegroute. Deze resultaten van deze berekeningen leveren vijf verschillende geluidscontouren op, met elk andere criteria voor planning tot gevolg. Op het maaiveld zijn deze geluidscontouren onzichtbaar maar hun invloed op de gebouwde omgeving is aanzienlijk: het overschrijden van een zekere, niet fysiek waarneembare lijn, verandert de omstandigheden ter plaatse volledig terwijl er geen hoorbaar verschil in geluid bestaat aan weerskanten van de lijn. De geluidscontour verklaart bijvoorbeeld waarom er ten zuiden van Schiphol alleen logistieke functies en kantorenwijken te vinden zijn en woningen niet zijn toegestaan.
Noise Park Much of the open area between airfield and settlement structure cannot be built over. Ground noise, caused by taxiing and during the testing and starting of the engines, affects health and well being as much as the noise the airplanes cause when in the air. However, it is not covered by the noise contour regulations. Different measures have been tried to alleviate this noise. An example for this is the Buitenschot ‘noise-park’ between the Polderbaan and Hoofddorp, where polluted soil was banked up in small mounds to Geluidscontour inverse alleviate noise by stopping sound waves traveling Bouwrestricties binnen de >geluidscontour en de on the ground. voortdurende druk van >verstedelijking in de stedelijke regio leiden ertoe dat beschikbare ruimte net buiten de geluidscontour gevuld raakt met Plane spotting nieuwe woningen. In het extreme scenario levert Like trains, cars and boats, airplanes fascinate a deze ontwikkeling een min of meer continue certain group of enthusiasts who make it their stedelijke structuur op rondom de geluidsconhobby to photograph as many different jets as tour, die een nieuw type stedelijke >rand om het possible and who are especially keen on new or >geluidslandschap markeert. De geluidscontour rare types of airplanes or exotically painted plawordt daardoor fysiek zichtbaar. Een bestaand nes. To take photos of these planes, the so-called voorbeeld is de onbebouwde zone tussen Nieuw ‘plane spotters’ try to get as close as possible to Vennep en Hoofddorp, waar de geluidscontour de the airfield and prefer positions where the plastedelijke rand van beide kernen al heeft bepaald. nes are about to land or to take off. Schiphol is probably Europe’s most popular airport for plane spotters. It is one of the continent’s busiest hubs Geluids-heterotopie and has almost no fences and the possibility to Heterotopie is een term bedacht door de Franse get close to the runway, especially the Polderfilosoof Michel Foucault die observeerde dat baan. There are two official plane spotting sites ongewone, potentieel verstorende, gevaarlijke, of (”Spottersplaats”) at Schiphol. A fast food restau- duidelijk afwijkende vormen van sociaal gedrag rant complements the spotting place next to the tot uitdrukking komen in >enclaves. Dit biedt een Buitenveldertbaan, while the spotting place next wederzijdse bescherming van de samenleving en to the Polderbaan is usually served by a mobile de sociale subculturen die zich bezighouden met fast food stand. Until now, there has been no such dergelijke activiteiten. Tegelijkertijd zijn heteplace near the Kaagbaan, with plane spotters rotopieën vrijplaatsen voor nieuwe vormen van stopping on the Kruisweg or in the logistics areas sociaal gedrag - indien succesvol en productief to the south of the runway. zullen ze zich uitbreiden en uitgroeien tot een integraal onderdeel van de reguliere samenleving. Zo niet, dan vormt de heterotopie een tijdelijk
P—40
[39] Construction of (what??)
[42] Converted Greenhouses near (Aalsmeer)
glossary
Polder Grid The Haarlemmermeerpolder was designed and built on a rigid drainage grid, channeling the water into its main canal, the Hoofdvaart. The standard plot size defined by the grid is 200 meters x 1000 meters. If a building was placed (formerly, usually farms), it was located on one of the smaller sides bordering the access road. While this plot size was calculated on needs for drainage and agriculture, it has proven highly suitable for a great number of contemporary uses ranging from intense horticulture over big-box logistics and retailing to housing estates or leisure farms. The Polder Grid with its long lines of streets, canals, and trees is defining the sublime landscape quality of the Haarlemmermeerpolder and thus major parts of the noise landscape. Over the past decades, some major urban schemes have ignored the Polder Grid and implemented their own structural logic, such as business parks Schiphol-Rijk or Beukenhorst-East (Hoofddorp). These developments, like the emergence of >Ladders, threaten the coherence of the Polder, its capacity to adapt to future uses and, not least, its beauty.
woordenlijst
verblijfsgebied voor korte (zoals een pretpark) of langere duur (bijvoorbeeld een gevangenis). Heterotopieën zijn daarom ruimten met grotere sociale vrijheid die plaats biedt aan ongewone functies en groepen. In het >geluidslandschap stellen de beperking van de stedelijke uitbreiding, de hardnekkigheid van reeds bestaande bouwwerken zoals boerderijen en de relatief slechte bereikbaarheid heterotopieën in staat te bloeien zolang ze in staat zijn om te gaan met de impact van geluid: dit zijn de geluids-heterotopieën zoals experimentele woongroepen, gespecialiseerde sloopbedrijven met een eigenaardige sociale samenstelling, maneges, begraafplaatsen van religieuze minderheden, enzovoort. Het geluidslandschap biedt dus een zekere mate van vrijheid in de stadsregio.
Geluidslandschap Net als andere vormen van vervoer, zoals auto’s en treinen, veroorzaken vliegtuigen geluid in een specifiek gebied. Maar in tegenstelling tot grondgebonden vervoersmiddelen, is veel van dit geluid geconcentreerd in gebieden waar vliegtuigen niet fysiek aanwezig zijn op de grond. Relics Dit betekent dat uitgestrekte en open stukken Like almost all airports, Schiphol has been built landschap potentieel gevrijwaard zijn van viand expanded into a landscape, which already suele infrastructurele interventies, maar hevig had certain landscape qualities, and a number of beïnvloed zijn door de hoorbare en juridische built structures. Because of its size, but mainly gevolgen van vliegtuiggeluid. In het grootstedebecause of the noise level it generates, the airport lijk gebied speelt het geluidslandschap van de has caused a number of uses to become impossi- luchthaven vaak een unieke rol, vooral in het geble to sustain. Thus, with time, a number of relics val van luchthavens die nauw zijn verweven met have gathered around the airport--abandoned de omliggende stedelijke structuur, zoals Schiphouses, fundaments of houses torn down due to hol. In het geluidslandschap van Schiphol, tref je their proximity to the runway, pieces of obsolete veel >geluids-heterotopieën aan. Het gebied dient infrastructure, such as old polder roads, but also bovendien als groene buffer tussen Amsterdam relics related to the airport itself, such as old radar en Haarlem. stations and hangars. Geluidspark Scale Clash In een groot deel van het open gebied tussen The airport is the place where global and local vliegveld en bebouwd gebied mag niet worden meet, and the area around it is shaped by nugebouwd. Ondanks dat grondgeluid, veroorzaakt merous and different infrastructures. Since the tijdens het taxiën, testen en starten van de motodemands of local and global scales differ crucially, ren, de gezondheid en welzijn net zo veel beïn-
P—42
glossary
this leads to contradictory situations. Large infrastructures, such as highways, cut through local connections, creating >compartmentalization. This distorts the distances around the airport: one may well take longer to get to the terminal from a place only a few hundred meters air line distance away from it than from a place several kilometers away, but close to a highway exit.
Small Green Heart The noise landscape has the potential to transform into a regional park, combining agriculture with leisure and >ecosystems services. Schiphol lies in the rapidly >urbanizing northwestern corner of the Randstad, and is conceptualized as a “Small Green Heart.” The transformed noise landscape would provide a valuable asset for its surrounding municipalities Hoofddorp, Haarlem, Beverwijk, Heemskerk, the Zaan corridor, the Western Garden Cities, Amstelveen, and Aalsmeer. An enlargement and closing of existing rapid transit lines, such as the Zuidtangent, could connect this settlement ring and improve accessibility to Schiphol Center.
Specialized Cluster Many functions on and around an airport are highly specialized, such as airplane maintenance, fuel tanks, long-term parking, just-in-time logistics, or hotels for layover passengers. Spatially, many of these concentrate in certain areas and form specialized clusters in the noise landscape, such as maintenance in Schiphol-East, parking, catering, and hotels in Schiphol-Noord, or logistics at the >airport tangent. Some non-airport related functions cluster as well, such as the scrapyards in Boesingeliede.
Terminal The terminal is the main departure and arrival building at an airport, a train station, a bus station, or a port. At the airport, the terminal is the site of highest >centrality. Through the terminal runs the dividing line between >landside and
P—44
woordenlijst
vloedt als de geluidshinder die vliegtuigen veroorzaken als ze in de lucht zijn, valt grondgeluid niet onder de geluidscontour-regelgeving. Er zijn al verschillende maatregelen uitgeprobeerd om grondgeluid te verminderen. Een voorbeeld hiervan is Park Buitenschot, een ‘geluidspark’ tussen de Polderbaan en Hoofddorp, waar verontreinigde grond in lage terpen is neergelegd om lawaai te verminderen door geluidsgolven die zich over de grond verspreiden tot halt te brengen.
Vliegtuig spotting Evenals treinen, auto’s en boten, fascineren vliegtuigen een bepaalde groep enthousiastelingen die er hun hobby van hebben gemaakt om zoveel mogelijk verschillende vliegtuigen te fotograferen en vooral enthousiast worden van nieuwe of zeldzame soorten of exotisch geschilderde vliegtuigen. Om foto’s van deze vliegtuigen te nemen, proberen de zogenaamde vliegtuigspotters zo dicht mogelijk bij het vliegveld te komen. Ze kiezen posities waar de vliegtuigen op het punt staan te landen of op te stijgen. Schiphol is waarschijnlijk de meest populaire luchthaven van Europa voor vliegtuigspotters omdat het één van de drukste hubs van het continent is. Bovendien staan er bijna geen hekken en het is mogelijk dicht bij de baan te komen, vooral bij de Polderbaan. Er zijn twee officiële ‘spottersplaatsen’ op Schiphol. Naast de spottersplaats aan de Buitenveldertbaan staat een fast food restaurant, bij de Polderbaan staat meestal een mobiele snackbar. In de buurt van de Kaagbaan zijn er tot nu toe nog geen snacks te koop, vliegtuigspotters stoppen aan de Kruisweg of in de bedrijventerreinen ten zuiden van de baan.
Poldergrid De Haarlemmermeerpolder is ontworpen en aangelegd volgens een rigide grid van waterwegen dat afwatert in het belangrijkste kanaal, de Hoofdvaart. De standaard perceelgrootte volgt uit het grid en is 200 x 1000m. Gebouwen (vroeger vaak boerderijen) werden gebouwd aan de korte zijde van het perceel, grenzend aan de
glossary
>airside. While terminals used to be highly functional >flows machines for quickly channeling passengers and cargo to and from airplanes, they have mutated over the past decades to shopping centers and multiple transport hubs connecting air traffic with all forms of ground transport (>double hub). Schiphol has an unusually large terminal, which allows for transfer passengers to walk from gate to gate for any type of connection. Inside and outside the terminal, locations within walking distance are highly attractive for offices, shopping, and central functions, such as convention centers. The attractiveness decreases sharply beyond walking distance. However, there is not much space for urban development in, at, and around the terminal due to large areas needed for traffic and handling infrastructure, security, and the airside. This is one of the reasons that terminals and adjacent built structures have started to transform into vertically stacked urban centers, of which the World Trade Center at Schiphol is one example.
woordenlijst
toegangsweg. De perceelsgrootte is berekend op behoeften voor afwatering en landbouw, maar is zeer geschikt gebleken voor een groot aantal hedendaagse toepassingen, variërend van intensieve tuinbouw, distributiecentra en detailhandel tot aan woonwijken of boerderijen met recreatieve functie. Het poldergrid met zijn lange rechte wegen, kanalen en bomenrijen definieert de sublieme kwaliteit van het landschap van de Haarlemmermeerpolder en daarmee ook grote delen van het geluidslandschap. In de afgelopen decennia is bij een aantal grote ontwikkelingen het poldergrid genegeerd en is een eigen logica geïmplementeerd, zoals bij bedrijventerreinen Schiphol-Rijk of Beukenhorst-Oost (Hoofddorp). Deze ontwikkelingen vormen, net als de opkomst van >ladders, een bedreiging voor de samenhang, de flexibiliteit ten aanzien van toekomstige gebruik en, niet in het minst, de schoonheid van de polder.
Overblijfselen Zoals bijna voor alle luchthavens geldt, is Schip Terrain Vague hol gebouwd en uitgebreid middenin een landUrban development is cyclical—parts of the cityschap, dat voorheen al zekere landschappelijke region or quarters may experience successive kwaliteiten bezat, inclusief een aantal bouwwerphases of construction and growth, of stability ken. Vanwege de omvang, maar vooral vanwege and wealth, of decline and de-use, and of destruc- de geluidsproductie, heeft de luchthaven ervoor tion and blight, only to be rediscovered as places gezorgd dat een aantal van deze functies onfor investment. The Catalan architect Ignasi de So- mogelijk houdbaar zijn. Met de tijd zijn zo een là-Morales proposed the term ‘terrain vague’ for aantal overblijfselen ontstaan rond de luchthaven areas that seem to have fallen out of these cycles, - verlaten huizen, funderingen van woningen die where neither past uses nor future development gesloopt zijn omdat ze te dichtbij de start- en lanare distinguishable. They offer a rare chance for dingsbanen stonden, verouderde infrastructuur experimentation and freedom in use, since they zoals oude polderwegen. Maar ook overblijfselen can be easily appropriated, at least temporarily. gerelateerd aan de luchthaven zelf, zoals oude In the noise landscape, the constant upgrading radar stations en hangars. of >infrastructure and the strong >inherent logic of urban development leads to the emergence of terrain vagues, such as the remnants of the Schaalverschil Schipholweg, but also office parks with very high Op de luchthaven ontmoeten het globale en het rates of vacancy, such as Beukenhorst-East. In the lokale elkaar. Het gebied eromheen is grotenfuture, these terrain vagues hold great potential deels vormgegeven door talrijke en verschillende for new developments, which should ideally not soorten infrastructuur. Eisen die voortkomen uit deprive them of their quality of freedom. lokale en globale belangen verschillen wezenlijk van elkaar, wat leidt tot tegenstrijdige situaties.
P—46
[21] Edge of the Beukenhorst Oost offi ce Park, Hoofddorp
[24] Bicycle path crossing at the historical stelling dam
glossary
Texas Right from the beginning, the Haarlemmermeer has been a landscape of pioneers. This has resulted in a >colonization mentality that is still strongly prevalent today: the landscape, but also the built structure, are primarily regarded as things that can be formed and changed at will, and technological innovation is usually embraced strongly (>Elephant Grass). This has caused the Haarlemmermeer to be nicknamed “The Texas of the Netherlands,” which also fits its strong agricultural tradition. The Texas mentality has enabled a relatively good coexistence of the airport with its surroundings, and worked towards a strong atmospheric integration of the two elements. But it also has its downsides, as some elements are removed or replaced too easily, and qualities of the landscape are not kept which might be preserved with a more conservative approach to the surrounding municipalities.
Urbanization Denoting the process of becoming urban, the term ‘urbanization’ applies to a number of developments that can happen concurrently or independently. One central aspect is the change of socio-economic behaviors, such as the shifts from agriculture to manufacturing and service, transformations of personal relations from kinship to systems of divided labor and services, increasing contact and connectivity to superlocal and even global networks, or the emergence of new ideas and beliefs. The result is the predominance of an “urban lifestyle” in entire countries such as the Netherlands, with a disregard for the physical form of the living environment: even in small villages, lifestyles can be characterized as “urban.” The second central aspect is the use of the term “urbanization” for the change of the built environment, usually describing an extension of the settlement area and a general densification of buildings, infrastructure, and functions. The two uses of the term may coincide, but not necessarily. In the noise landscape, both apply: low-density functions with a rural appearance, such as some >noise heterotopias, are urban in nature, while
P—48
woordenlijst
Grote verkeersaders zoals snelwegen doorsnijden lokale polderwegen, wat >compartimentering creëert. Dit belemmert de routes rond de luchthaven: het kan vanaf een plek die hemelsbreed slechts een paar honderd meter van de terminal ligt langer duren om er te komen dan vanaf een plek enkele kilometers verderop dichtbij een snelwegafrit.
Klein Groen Hart Het geluidslandschap heeft de potentie om zich te ontwikkelen tot een regionaal park met een combinatie van landbouw, recreatie en >ecosysteemdiensten. Schiphol ligt in de noordwestelijke hoek van de Randstad die snel >verstedelijkt en wordt als conceptueel als een ‘Klein Groen Hart’ gezien. Het getransformeerde geluidslandschap zou een waardevolle aanwinst zijn voor de omliggende plaatsen Hoofddorp, Haarlem, Beverwijk, Heemskerk, Zaanstad, Amstelveen, Aalsmeer en de Amsterdamse Westelijke Tuinsteden. Uitbreiding en versterking van bestaande routes, zoals de Zuidtangent, kan de bereikbaarheid van deze stedelijke ring verbeteren, tegelijk met de toegankelijkheid van Schiphol Centrum.
Gespecialiseerd cluster Veel functies op en rond een luchthaven zijn zeer specialistisch, zoals het onderhoud van vliegtuigen, brandstoftanks, lang parkeren, just-in-time logistiek of hotels voor overstappende passagiers. Ruimtelijk concentreren veel van deze functies zich in bepaalde gebieden en vormen gespecialiseerde clusters in het geluidslandschap. Onderhoud vindt plaats in Schiphol-Oost, parkeren, horeca en hotels zit in Schiphol-Noord en logistiek zit rond de >luchthaven tangent. Sommige functies de niet aan de luchthaven gerelateerd zijn, zoals de sloopbedrijven in Boesingeliede, zijn ook geclusterd.
Terminal De terminal is het belangrijkste gebouw voor vertrek- en aankomst op een luchthaven, een
[15] Logistics / offi ce building near Kruisweg, Hoofddorp
[18] Half-empty offi ce park south of Hoofddorp
glossary
urbanization pressure leads to more buildings in and around the >edge of the noise landscape, especially at the edges of the >noise contour. —
woordenlijst
treinstation, een busstation, of een haven. Op de luchthaven bezit de terminal de hoogste >centraliteit. Dwars door de terminal loopt de scheidslijn tussen >landzijde en >luchtzijde. Terminals zijn in essentie zeer functioneel ingerichte machines om >stromen reizigers en vracht van en naar vliegtuigen te kanaliseren. In de afgelopen decennia zijn ze echter gemuteerd in winkelcentra en vervoersknooppunten waar luchtverkeer verknoopt is met allerlei vormen van transport over de grond (>dubbele hub). Schiphol heeft een ongewoon grote terminal die reizigers in staat stelt elk type verbinding van gate tot gate lopend af te leggen. Plekken die op loopafstand liggen zijn zeer aantrekkelijke vestigingsplaatsen voor kantoren, winkels en centrale functies zoals congrescentra, of ze nou binnen en buiten de terminal zelf liggen. De aantrekkelijkheid neemt sterk af wanneer de afstand niet te voet kan worden afgelegd. Echter, er is niet veel ruimte voor stedelijke ontwikkeling in, op en rond de terminal als gevolg van de grote ruimtebehoefte voor infrastructuur, bagage afhandeling, beveiliging en alle functies aan de luchtzijde. Dit is een van de redenen dat terminals en aangrenzende bouwwerken in verticaal gestapelde stedelijke centra aan het veranderen zijn. Het World Trade Center op Schiphol is daar een voorbeeld van.
Terrain Vague Stedelijke ontwikkeling is cyclisch - delen van stadsregio’s of wijken make opeenvolgende fasen door: van bouw, groei, stabiliteit en welvaart, naar verval en onbruik, tot vernietiging en verwildering, om vervolgens te worden herontdekt als een kansrijke plek om te investeren. Plekken die los zijn geraakt uit deze cyclus, waar verloren gegane functies en toekomstige ontwikkelingen niet langer te onderscheiden zijn, duidde de Catalaanse architect Ignasi de Solà-Morales met de term ‘Terrain Vague’. Ze bieden een zeldzame kans om te experimenteren en vrijheid in het gebruik, omdat zij gemakkelijk toe te eigenen zijn, in ieder geval tijdelijk. In het geluidslandschap, leidt de constante verbetering van >infrastructuur en krachtige >eigen logica van de stedelijke ont-
P—50
[9] House at the Hoofvaart (?)
[12] The Schiphol bus station
glossary
woordenlijst
wikkeling tot het ontstaan van Terrain Vagues, zoals de overblijfselen van de Schipholweg, maar ook kantoorwijken met een zeer hoog percentage aan leegstand zoals Beukenhorst-Oost in Hoofddorp. Deze Terrain Vagues bezitten een grote potentie voor nieuwe ontwikkeling, waarmee idealiter de kwaliteit van het huidige vrije karakter niet zou moeten worden ontnomen.
Texas Vanaf het allereerste begin is Haarlemmermeer een landschap van pioniers geweest. Dit heeft geresulteerd in een mentaliteit van >kolonisatie die vandaag de dag nog altijd sterk aanwezig is: het landschap, maar ook de gebouwde omgeving, wordt hoofdzakelijk beschouwd als iets dat kan worden gevormd en aangepast. Technologische innovatie wordt meestal sterk omarmd (>olifantsgras). Dit heeft Haarlemmermeer de bijnaam “het Texas van Nederland’ opgeleverd, waarin ook de agrarische oorsprong tot uitdrukking komt. De Texaanse mentaliteit impliceert een relatief goede hechting van de luchthaven in de polder wat doorwerkt in een sterke ruimtelijke integratie van luchthaven en polder. Maar het heeft ook zijn nadelen, omdat sommige elementen te makkelijk worden verwijderd of vervangen, en de kwaliteiten van het landschap niet gezien worden terwijl die bij een meer conservatieve benadering van omliggende gemeenten misschien wel bewaard zouden worden.
Verstedelijking Als aanduiding van het proces van ‘stedelijk worden’, is de term verstedelijking van toepassing op een aantal ontwikkelingen die zich gelijktijdig of onafhankelijk van elkaar kunnen optreden. Een mogelijke uitleg van het begrip gaat in op de verandering van sociaaleconomisch gedrag, zoals de verschuiving van landbouw naar productieen diensten, de transformatie van persoonlijke relaties (nabuurschap) naar systemen van verdeling van arbeid en diensten, verhoogd contact en connectiviteit met bovenlokale en zelfs mondiale netwerken of de opkomst van nieuwe ideeën en
P—52
[3] Artifi cial Lake south of Hoofddorp
[6] Crossing of Zuidtangent bus line, bicycle path, power lines and canals in Hoofddorp
colofon
Podium voor Architectuur is het lokale platform voor de regio Haarlemmermeer en Schiphol. Podium betrekt belangstellenden bij de ontwikkelingen op het gebied van architectuur, stedenbouw, landschap en integrale gebiedsontwikkeling. Bewoners, gemeente en professionals kunnen in een neutrale sfeer van gedachten wisselen. Architecten genereren nieuwe ideeën. Kinderen en tieners ervaren architectuur in workshops onder leiding van professionals. Naast lezingen en workshops, Podium organiseert tentoonstellingen, excursies en festiviteiten. Activiteiten worden uitgevoerd door de programmaraad, de vereniging ‘Vrienden van het Podium’ en het team. Podium voor Architectuur startte in 2012 een specifiek programma gerelateerd aan de luchthaven. In dat jaar is een breed publiek in een lezingenreeks inzicht geboden in de ‘bewegingen rond de luchthaven’. De lezingen in 2013 stonden in het teken van de betekenis van de luchthaven voor de regio en vice versa en het model ‘AirportCity’. In het najaar van 2014 organiseert Podium het symposium “Towards a Better Airport Region” in samenwerking met de ETH Zürich, onderzoeksprogramma Airports and Cities. Deze publicatie verschijnt gelijktijdig met de tentoonstelling ‘Geluidslandschap‘, die op 12 september 2014 is geopend in Haarlemmermeer. Airports and Cities is een platform voor onderzoek gefinancierd door de universiteiten ETH Zurich en TU München. Sinds 2008 zijn onderzoekers en beleidsmakers samen gebracht, internationale onderzoeksprojecten geïnitieerd en onderwijsvormen gestart om de onderlinge relatie van ontwikkeling van steden en luchthavens te onderzoeken. De aanpak is gebaseerd op stedenbouwkundig ontwerp en onderzoek. Amsterdam, Zürich, München, Singapore, Hong Kong en de Pearl River Delta hebben als case studies gediend. Het programma Airports and Cities bestaat op dit moment uit: prof. dr. Kees Christiaanse, dr. Christian Salewski (hoofd), dr. Benedikt Boucsein, Eirni Kasioumi en Anna Gasco van ETH Zurich en prof. Mark Michaeli en Andreas Schmitt van de TU
woordenlijst
overtuigingen. Het resultaat is de dominantie van een ‘stedelijke levensstijl’ in hele landen zoals Nederland waarin de fysieke vorm van de leefomgeving niet meer uit lijkt te maken: zelfs in kleine dorpen kunnen levensstijlen worden gekarakteriseerd als ‘stedelijk’. De tweede uitleg van de term ‘verstedelijking’ gaat over de transformatie van de gebouwde omgeving, vaak door uitbreiding van het bebouwd gebied en verdichting van gebouwen, infrastructuur en functies. De twee verschijnselen kunnen samen optreden, maar niet noodzakelijkerwijs. In het geluidslandschap zijn beide van toepassing: gebieden met een lage dichtheid en een landelijke uitstraling zoals sommige geluids-heterotopieën zijn stedelijk van karakter. Daarnaast leidt verstedelijkingsdruk tot meer bebouwing aan en rond de rand van het geluidslandschap, vooral aan de randen van de geluidscontour.
München. Het Better Airport Regions project is onderdeel van het kennisprogramma Urban Regions
—
in the Delta (URD), dat erop gericht is nieuwe inzichten in geïntegreerde gebiedsontwikkeling op (boven-)regionale schaal te krijgen. URD verbindt de vakgebieden van ruimte, water en mobiliteit door interdisciplinair onderzoek naar praktijkcases te doen waaraan overheidsinstellingen, bedrijven en maatschappelijke organisaties deelnemen. URD maakt deel uit van een reeks van kennisprogramma’s die verschillende aspecten van stedelijke ontwikkeling onderzoekt in de context van de Nederlandse Rijn-, Maas- en Schelde-delta (VerDuS, een samenwerkingsverband van NWO en Platform31).
This publication was published in September 2014 on the occasion of the exhibition ‘The Noise Landscape’, part of the Ringbiënnale Haarlemmermeer. Deze publicatie is in september 2014 verschenen bij gelegenheid van de tentoonstelling ‘Het Geluidslandschap’, onderdeel van de Ringbiënnale Haarlemmermeer. Professor Kees Christiaanse ETH Zürich/Podium voor Architectuur, 2014 Text Benedikt Boucsein, Christian Salewski, Translation Teun van den Ende Concept Benedikt Boucsein, Simon Kretz, Marc Latzel, Yvonne Lub, Christian Salewski, Teun van den Ende Photos Assistance Mirjam Zueger Design Montse Hernández i Sala
glossary
Pâ&#x20AC;&#x201D;56
woordenlijst