H i s to r i a krzemienia
N
Miocen Kreda Jura górna (kimeryd) Jura górna (oksford górny) Jura górna (oksford dolny i środkowy) Jura dolna i środkowa Uskoki stwierdzone i domniemane Wychodnie krzemieni pasiastych z zaznaczonymi punktami l pradziejowych pól górniczych, naturalnych odsłonięć oraz współczesnych kamieniołomów 1. Krzemionki (pow. ostrowiecki), 2-5. Ruda Kościelna (pow. ostrowiecki), 6. Łysowody (pow. ostrowiecki), 7. „Korycizna” – Wojciechówka (pow. opatowski), 8. Śródborze (pow. opatowski), 9. Wojciechówka (pow. opatowski), 10. Zawichost, 11. Wiktoryn (pow. ostrowiecki), 12. Skarbka Dolna (pow. ostrowiecki), 13. Wólka Bałtowska (pow. ostrowiecki), 14. Eugeniów (pow. lipski), 15. Stary Olechów (pow. lipski), 16. Karolów (pow. lipski), 17. Nowy Olechów (pow. lipski), 18. Wodąca (pow. lipski), 19. Błaziny (pow. radomski) Ryc. 2. Występowanie krzemienia pasiastego na tle podczwartorzędowych osadów północno-wschodniego obrzeżenia Gór Świętokrzyskich, wg Budziszewski i Michniak (1984)
nej substancji organicznej (węglistej i/lub bitumicznej) i minerałów ilastych, często poprzecinane białymi żyłkami kwarcu; mają one charakterystyczną barwę czarną lub ciemnoszarą, • jaspisy tworzące warstwy zbudowane z kwarcu krypto- i mikrokrystalicznego z domieszką rozproszonych tlenków i/lub wodorotlenków żelaza; mają barwę czerwoną, brunatną, żółtą, zieloną lub niebieską; niektóre z odmian jaspisów zalicza się do skał metamorficznych (przeobrażonych) kontaktowych oraz zsylifikowanych (skrzemionkowanych) tufów, • chalcedonity – terminem tym określa się w Polsce skały krzemionkowe, których głównym składnikiem jest chalcedon. 4. Skały krzemionkowe przejściowe obejmują: 18
• opoki zbudowane z opalowego rzadziej chalcedonowego szkieletu gąbkowego z domieszką kalcytu, • gezy tworzące również szkielet gąbkowy, zawierający do 20% kwarcu klastycznego z domieszką minerałów ilastych, glaukonitu i fosforanów; odmianę zawierającą kalcyt określa się terminem opoka wapienna, • iły, iłowce, muły, mułowce i łupki krzemionkowe zawierające poniżej 50% różnych odmian krzemionki (przeważnie kwarcu krypto- i mikrokrystalicznego). 5. Skały krzemionkowe wietrzeniowe obejmują opoki lekkie (odwapnione), powstałe w wyniku rozpuszczenia i usunięcia kalcytu (CaCO3) z opok.