Οικογένεια και Σχολείο (Τεύχος 211) by ΣΧΟΛΗ ΓΟΝΕΩΝ ΣΧΟΛΗ ΓΟΝΕΩΝ

Το παιδί και το βιβλίο 1

Διμηνιαίο Παιδαγωγικό Περιοδικό Χρονιά 44η, Μαϊος 2012, Αρ. 211 Συντακτικό Σημείωμα

Χρονογράφημα Οι περιπέτειες ενός γονιού που ήθελε τα παιδιά του να διαβάζουν βιβλία

Σελ. 4

Ένα βιβλίο την ημέρα, την αμάθεια την κάνει πέρα...

Γεωργία Χατζηκυριάκου Σταυρινού Σελ. 5 Παιδί, βιβλίο και τηλεόραση

Χρύσανθος Χρυσάνθου Σελ. 9

Θετική στάση των παιδιών απέναντι στο σχολείο. Η συμβολή των γονιών.

Δημήτρης Μικελλίδης Σελ. 14

Χρύσανθος Χρυσάνθου Σελ. 23

Ο ρόλος των σύγχρονων Ελληνοκύπριων γονιών στην αγωγή των παιδιών του 21ου αιώνα και η συνεργασία τους με το σχολείο

Δρ Ιάκωβος Ψάλτης Σελ. 27 Αποφθέγματα

Σελ. 35

Είπαν για τα παιδιά....

Επαγγελματικός Προσανατολισμός και Ξένες Γλώσσες

Άννα Δαλώση Σελ. 17

Σελ. 36

ISSN 0253 - 0910

ΕΚΔΟΤΗΣ

Παγκύπρια Σχολή Γονέων Το Διοικητικό Συμβούλιο της Σχολής αποτελούν εκπρόσωποι από: Συνομοσποδίες Συνδέσμων Γονέων Σχολείων Μέσης, Δημοτικής και Προδηματικής Εκπαίδευσης, Παγκύπρια Οργάνωση Ελλήνων Δασκάλων - ΠΟΕΔ, Οργάνωση Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης - ΟΕΛΜΕΚ, Οργάνωση Λειτουργών Τενικής Εκπαίδευσης Κύπρου - ΟΛΤΕΚ και Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού.

ΓΡΑΦΕΙΑ

Ιφιγενείας 73, 2003, Στρόβολος, Λευκωσία, Τηλέφωνο: 22 754466 Τηλεομοιότυπο: 22 345103 email: scholigoneon@cytanet.com.cy www.scholigoneon.org.cy

ΕΤΗΣΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗ

Συντακτική Επιτροπή: Λοϊζος Γιάσουμας Νίκος Μουλαζίμης Λευτέρης Αριστείδου Μιχάλης Τσιάρλιστος Κυριάκος Σαμάρας Στέφανος Πέτρου Μάριος Ιγνατίου Βάσω Μιχαήλ

Για σχολεία, σωματεία και βιβλιοθήκες Για άτομα: Μέσω Ταχυδρομείου Μέσω σχολείου Δεμένοι τόμοι για Κύπρο Δεμένοι τόμοι για το εξωτερικό Για συνδρομητές του εξωτερικού Τιμή τεύχους στην Κύπρο

€10.00 €10.00 €10.00 €15.00 €20.00 €15.00 € 2.00

Τα χειρόγραφα δεν επιστρέφονται. Τα άρθρα εκφράζουν αποκλειστικά απόψεις των συγγραφέων τους. Αναδημοσιεύσεις επιτρέπονται, φτάνει να αναφέρεται η πηγή.

ΣΕΛΙΔΩΣΗ ΚΑΙ ΕΚΤΥΠΩΣΗ:

H. LOIZIDES LTD

Συντακτικό Σημείωμα Το παιδί και το βιβλίο Ένας από τους πρωταρχικούς στόχους της αγωγής των παιδιών θα πρέπει να είναι η συμφιλίωση του με το βιβλίο. Από τη σχέση αυτή θα εξαρτηθεί η φιλομάθεια του, η επίδοση και απόδοση στις σπουδές του, και γενικά η διαμόρφωση της ψυχοπνευματικής του προσωπικότητας. Πότε αλήθεια πρέπει το παιδί να πρωτοέρθει σε επαφή με το βιβλίο; Οι παιδαγωγοί λένε: Όταν είναι σε θέση να το πιάσει. Στην αρχή το θεωρεί παιχνίδι, το ταλαιπωρεί, το σχίζει. Μετά παρατηρεί τις εικόνες, στην αρχή βιαστικά, μετά πιο προσεκτικά. Σιγά σιγά αναγνωρίζει τα αντικείμενα. Το παιδί αρχίζει να διαβάζει με εικόνες. Στη φάση αυτή του δίνουμε βιβλία ανθεκτικά στην ταλαιπωρία. Το διάβασμα των λέξεων θα έρθει αργότερα. Δε χρειάζεται να βιαστούμε. Το βιβλίο κρύβει μέσα του τη μεταφυσική

διάσταση και το μεγαλείο ενός μύστη που, χωρίς προκαταρτικά στάδια και τελετουργίες, κατορθώνει να μας μυήσει στο μαγικό κόσμο της γνώσης και της σοφίας. Ο Μπόρχες ονειρευόταν τον παράδεισο με τη μορφή μιας βιβλιοθήκης. Θα πρέπει να βοηθήσουμε το παιδί να γνωρίσει τη μαγεία του βιβλίου. Το διάβασμα δεν είναι κόπος, Είναι ευχαρίστηση. Όπως ένας περίπατος ή ένα ταξίδι. Όπως όταν παρακολουθείς ένα θέαμα. Γονείς, κτίστε το μέλλον του παιδιού σας με πρώτο υλικό το βιβλίο. Προστατέψτε την ψυχική και πνευματική του υγεία με το γνωστικό, πνευματικό αλλά και συγκινησιακό πλούτο που προσφέρει το διάβασμα. Κάντε το βιβλίο φίλο και συνοδοιπόρο του παιδιού σας στο θαυμαστό ταξίδι της ζωής. Για να είναι σίγουρη η επιτυχία του, αλλά και η ευτυχία του.

Ένα βιβλίο την ημέρα, την αμάθεια την κάνει πέρα... Της Γεωργίας Χατζηκυριάκου Σταυρινού Εκπαιδευτικού «Κόκκινη κλωστή δεμένη στην ανέμη τυλιγμένη δωσ’ της κλώτσο να γυρίσει παραμύθι ν’ αρχινήσει» Χιλιάδες παιδιά, εδώ και δεκάδες χρόνια, ζητούν μ’ αυτό το τραγουδάκι ν’ αρχίσει το ταξίδι τους στο μαγικό κόσμο του παραμυθιού. Και ο αφηγητής, με ζεστή φωνή, τους ταξιδεύει σε κάθε γωνιά του κόσμου συντροφιά με δράκους και ιππότες, παπουτσωμένους γάτους και ξωτικά, φανταστικά και μη πλάσματα. Μια φορά κι έναν καιρό, λοιπόν, ήταν το παραμύθι, ο πανάρχαιος λόγος που γοήτεψε και γοητεύει γενιές ανθρώπων σ’ όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης. Αν θελήσει κανείς ν’ αναζητήσει τις ρίζες του παραμυθιού θα πρέπει να ταξιδέψει αιώνες πριν, τότε που οι άνθρωποι δεν είχαν ανακαλύψει ακόμα το γραπτό λόγο. Σύμφωνα με την πολυγενετική θεωρία (E.Tylor, A. Lang) το παραμύθι είναι αποτέλεσμα αρχέγονων διαδικασιών και κοσμοθεωρήσεων, κοινών λίγο πολύ σε όλους τους λαούς. Αυτό σημαίνει ότι δεν προήλθε από κάποιο συγκεκριμένο τόπο, αλλά εμφανίστηκε, ταυτόχρονα σχεδόν, σε όλους τους λαούς.

Ο πρωτόγονος άνθρωπος, χρησιμοποιώντας τη φαντασία του, έφτιαχνε μικρές ιστορίες τις οποίες διηγούνταν στην ομάδα του για να την ψυχαγωγήσει, να την εκτονώσει ή και να την παρηγορήσει. Οι ιστορίες αυτές διαδίδονταν από στόμα σε στόμα, κάθε φορά πιο εμπλουτισμένες και πιο παραστατικές. Το παραμύθι, λοιπόν, άλλοτε ως δημιούργημα του λαού και άλλοτε ως προσωπική δημιουργία ενός ατόμου κρατούσε συντροφιά στον προϊστορικό άνθρωπο. Κατά την αρχαιότητα η τέχνη του παραμυθιού υπήρξε επαγγελματικού επιπέδου ενασχόληση με την οποία καταπιάνονταν οι αοιδοί και οι ραψωδοί, οι λογοποιοί και οι μίμοι. Έτσι, η τέχνη της διήγησης παραμυθιών αποκτούσε μια ευρύτητα και περιλάμβανε μιμητική και τελετουργική δραστηριότητα. Ας θυμηθούμε το μυθοπλάστη Αίσωπο (6ος π.Χ. αιώνας), ο οποίος με αλληγορικές διηγήσεις με πρωταγωνιστές από το ζωικό, κυρίως, βασίλειο μετέδιδε κατά τρόπο απλό, κατανοητό κι έξυπνο γνώμες και κρίσεις σχετικές με ηθικά και κοινωνικά προβλήματα (προβλήμτα που αντιμετωπίζουμε μέχρι και σήμερα). Κι ο ίδιος ο Χριστός μέσα από απλές και σύντομες ιστορίες, τις παραβολές, μύησε στο Χριστιανισμό εκατομμύρια ανθρώπους. Με το πέρασμα των χρόνων και τη μετάβασή μας στη σύγχρονη εποχή το παραμύθι πα5

ραμένει μια αγαπητή συνήθεια για μικρούς και μεγάλους. Μια συνήθεια με άπειρα παιδαγωγικά οφέλη για τους μικρούς μας φίλους, οι οποίοι «συνθλίβονται καθημερινά σε έναν κόσμο άγχους, ωφελημοθηρίας, ορθολογιστικής μανίας, σ’ έναν κόσμο που βάλθηκε να σκοτώσει τη φαντασία, το όνειρο, την ξεγνοιασιά, το παιχνίδι και το χιούμορ». Η ζεστή αγκαλιά του γονιού που διαβάζει και ξαναδιαβάζει ένα παραμύθι, για χάρη ενός ακροατή, φαίνεται να προσδιορίζει τη μεταγενέστερη γλωσσική, νοητική και συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού. Συγκεκριμένα, έρευνες έχουν αποδείξει πως η τακτική ανάγνωση, στα παιδιά προσχολικής ηλικίας, διευκολύνει τη μετάβασή τους 6

από το ένα στάδιο στο επόμενο. Έτσι, ένα παιδί που έχει ασκηθεί στην ακρόαση ιστοριών από τη βρεφική ήδη ηλικία μπορεί με μεγαλύτερη ευκολία να περάσει από το στάδιο της μίας λέξης στο στάδιο της «τηλεγραφικής πρότασης» (δυο εώς τρεις λέξεις) και από το επίπεδο της σύνθετης πρότασης (χρήση επιρρημάτων κι επιθέτων) στο επίπεδο της γνώσης φωνολογικών και συντακτικών κανόνων. Οι περισσότεροι μελετητές, εξάλλου, συμφωνούν ότι η πρώιμη «έκθεση» και επαφή του παιδιού με τη λογοτεχνία συμβάλλει στις μεταγενέστερες επιδόσεις του στον τομέα της γλώσσας και κατ’ επέκταση στις ακαδημαϊκές του επιδόσεις. Μέσα από την ακρόαση παραμυθιών το

παιδί εμπλουτίζει το λεξιλόγιό του είτε με καινούριες λέξεις είτε με χαρακτηριστικές φράσεις. Έρχεται σε επαφή με πιο ανεπτυγμένες μορφές και δομές της γλώσσας, τις οποίες δε συναντά συχνά στον οικογενειακό, σχολικό ή κοινωνικό περίγυρο. Μέσα από το παραμύθι εκτιμά τη λειτουργική πολυμορφία της γλώσσας. Πέρα από τη γλωσσική καλλιέργεια το παιδί αποκτά ακροαματική ικανότητα, γίνεται, δηλαδή, καλός ακροατής. Ακούγοντας μια ιστορία ασκεί το αυτί του, αντιλαμβάνεται τις διακυμάνσεις στη φωνή του αφηγητή, αναπτύσσει την προσοχή και τη μνήμη. Ένα καλό παραμύθι δίνει την ευκαιρία για προβληματισμό. Το παιδί συχνά ταυτίζεται με ένα ή περισσότερους χαρακτήρες μιας ιστορίας. Η ταύτιση αυτή του δίνει την ευκαιρία να κατανοήσει τα συναισθήματα άλλων, όμοια ή εντελώς διαφορετικά από τα δικά του. Του παρέχει, επίσης, τη δυνατότητα να παρακολουθήσει αντιδράσεις και συμπεριφορές που μοιάζουν με τις δικές του, τον τρόπο με τον οποίο οι χαρακτήρες ενός έργου χειρίζονται καταστάσεις παρόμοιες με αυτές που βιώνει το ίδιο είτε στον κόσμο της φαντασίας του είτε στην καθημερινότητά του. Έτσι, λοιπόν, το παραμύθι έρχεται να συνεισφέρει στη συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού. Μέσα από τα παιδικά αναγνώσματα οι μικροί μας φίλοι αντιλαμβάνονται ότι τα αισθήματα, όπως η επιθετικότητα, η αρνητική στάση απέναντι σε γονείς και αδέρφια ή άλλες παρορμητικές ενέργειες, οι οποίες δεν υπακούν στην αυστηρή λογική, είναι φυσιολογικές και κοινές αντιδράσεις που βιώνονται και από άλλους συνομήλικούς τους.

Αντιλαμβάνεται, επίσης, πως ένα άτομο μπορεί να έχει πολλά και αντιφατικά συναισθήματα απέναντι σ’ ένα πρόσωπο ή μια κατάσταση (π.χ. αγάπη και ζήλια για το νεογέννητο αδερφάκι). Το βοηθά να απαλύνει τις τύψεις κι ενοχές του, να σκεφτεί και να εξισορροπήσει τα αλληλοσυγκρουόμενα αισθήματά του. Ακόμα μέσα από το παραμύθι ανακαλύπτει εναλλακτικές λύσεις σε προβλήματα που το απασχολούν. Οι πράξεις και οι αντιδράσεις των ηρώων δημιουργούν πρότυπα συμπεριφοράς που υποβοηθούν το παιδί να αντιμετωπίσει τις προσωπικές του δυσκολίες ή κάποιες τραυματικές εμπειρίες. Τα παραμύθια εξιστορούν με απλότητα και φυσικότητα περιστατικά που πιθανόν να βίωσαν τα παιδιά μας και για τα οποία έχουν ενοχές (π.χ. κλεψιά). Η περιγραφή των συναισθημάτων και των σκέψεων του λογοτεχνικού ήρωα βοηθά το παιδί να αντιληφθεί τη σοβαρότητα του παραπτώματος και να επανορθώσει. Τα παραμύθια περνάνε το μήνυμα σαφώς πιο αποτελεσματικά από οποιοδήποτε κήρυγμα πάνω στην όγδοη εντολή. Ας μην ξεχνάμε, εξάλλου, πως μέσα από το παραμύθι το παιδί έρχεται αντιμέτωπο με πανανθρώπινες ηθικές αξίες. Μέσα από απλές ιστοριούλες, χωρίς ίχνος διδαχτισμού, επιτυγχάνεται η ηθική διάπλαση και η ανάπτυξη της ηθικής κρίσης του παιδιού, το οποίο μαθαίνει να εκτιμά τη φιλία και να αποδέχεται τη διαφορετικότητα του καθενός μας. Μαθαίνει ακόμα τι είναι καλό κι έτσι αποφεύγει το κακό. Κατανοεί τη σημασία της κοινής προσπάθειας για επίτευξη κοινών στόχων. Πέρα από αυτό, το παραμύθι λειτουργεί 7

θήκες. Έτσι, μέσα από αυτά το παιδί γίνεται ταξιδιώτης σε άλλους πολιτισμούς, γνωρίζει την ιστορία, τα ήθη και τα έθιμα, την κουλτούρα άλλων λαών και εποχών. Αναγνωρίζει, κατ’ επέκταση, τη διαπολιτισμικότητα πολλών αξιών, τις ομοιότητες και τις διαφορές του δικού του λαού από κάποιους άλλους.

ως βοήθημα στη διαμόρφωση της αυτοεκτίμησης του παιδιού. Ήδη μέχρι τη σχολική ηλικία τα περισσότερα παιδιά διαμορφώνουν κάποια ταυτότητα και μια αντίληψη για τον εαυτό τους, συναισθηματικά φορτισμένη, κυρίως μέσα από τις σχέσεις τους με το ενδοοικογενειακό περιβάλλον. Για να αναπτυχθούν ομαλά και να αποκτήσουν μια θετική αυτοεκτίμηση πρέπει να ξέρουν ότι το άμεσο και ευρύτερο περιβάλλον τους τα αποδέχεται και τα εκτιμά. Σ’ αυτό μπορούν να συμβάλουν τα παραμύθια που ασχολούνται με τις οικογενειακές και διαπροσωπικές σχέσεις. Μέσα από αυτές το παιδί μπορεί να ενισχύσει την αυτοεκτίμησή του ταυτιζόμενο με τους ήρωες που αγωνίζονται κι επιβάλλονται, όχι απαραιτήτως με το μέγεθός τους, αλλά με την εξυπνάδα και την καλοσύνη τους. Μέσα από το παραμύθι αναγνωρίζει ότι οι δυσκολίες της ζωής είναι αναπόφευκτες, όμως ο ήρωας δεν παραιτείται αλλά τις αντιμετωπίζει υπερπηδώντας όλα τα εμπόδια για να αναδυθεί στο τέλος νικητής. Τα παραμύθια, παλιά και σύγχρονα, ασχολούνται με ζητήματα που έχουν διαχρονική επικαιρότητα και πανανθρώπινη σημασία υπερβαίνοντας τις εκάστοτε κοινωνικές συν8

Είναι, λοιπόν, βέβαιο πως το παραμύθι είναι αναντικατάστατο, μια και κλείνει μέσα του τον κόσμο του παιχνιδιού, της δημιουργικότητας και της φαντασίας. Πάρτε το παιδί σας αγκαλιά και μέσα από την αφήγησή σας αφήστε το να σαλπάρει στο φανταστικό κόσμο του παραμυθιού. Ξεχάστε ηθελημένα το τέλος της ιστορίας κι αφήστε το να πλάσει ένα με τη δική του φαντασία. Άστε το να σκεφτεί τι θα συνέβαινε αν συνυπήρχαν οι ήρωες ενός παραμυθιού με τους πρωταγωνιστές κάποιου άλλου. Για παράδειγμα ο Κοντορεβιθούλης και η Χιονάτη. Τι θα συνέβαινε αν τα Τρία Γουρουνάκια αποφάσιζαν να κάνουν επίσκεψη στα Εφτά Κατσικάκια; Να είστε σίγουροι πως θα εκπλαγείτε με την παιδική φαντασία και δημιουργικότητα. Ίσως ανακαλύψετε πως αναθρέφετε, χωρίς ούτε και οι ίδιοι να το ξέρετε, ένα σύγχρονο Αίσωπο, ένα νέο Τριβιζά ή έναν ελληνικής καταγωγής Χανς Κρίστιαν Άντερσεν! ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: • Καρπόζηλου Μάρθα, Το παιδί στη χώρα των βιβλίων, Αθήνα, Καστανιώτης, 1997 • Χέφφερναν και Τοντ, Η Νηπιαγωγός, Αθήνα, Εκδόσεις Άγκυρα, 1960, σελ. 206 – 243 • Π. Κυριαζοπούλου – Βαληνάκη, Νηπιαγωγική, Αθήνα, Αδελφοί Βλασσή, Γ’ τόμος, 1977, σελ. 43 – 76 • Εγκυκλοπαίδειες Νόμπελ, Επιστήμη και Ζωή

Παιδί, βιβλίο και τηλεόραση

Του ΧΡΥΣΑΝΘΟΥ ΧΡΥΣΑΝΘΟΥ Ο Χρύσανθος Χρυσάνθου είναι δημοσιογράφος, διδάκτωρ του Τμήματος Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών Πανεπιστημίου Κύπρου. Ζητούμενο είναι η κριτική πρόσληψη του περιεχομένου Κανένα άλλο Μέσο Μαζικής Επικοινωνίας (ΜΜΕ) δεν έχει αμφισβητηθεί, κακιστεί και δαιμονοποιηθεί, όσο η τηλεόραση. Ακόμη

και για τα παντοδύναμα νέα ψηφιακά ΜΜΕ, το internet, το facebook, το twiter κ.λπ. δεν έχουν εκφραστεί τόσες πολλές και έντονες φοβίες, βάσιμες και αβάσιμες. Για την τηλεόραση έχουν εφευρεθεί χαρακτηρισμοί όπως «χαζοκούτι», «τσίχλα για τα μάτια» και σ’ αυτή έχουν αποδοθεί όλα τα κακώς έχοντα· από τη λεξιπενία των παιδιών, μέχρι την έξαρση της νεανικής παραβατικότητας. Για την τηλεόραση έχουν κατασκευαστεί στερεότυπα που περιέχονται ακόμη και στα 9

αναγνωστικά «Η γλώσσα μου», τα οποία διδάσκονταν για 20 χρόνια στα δημοτικά σχολεία Κύπρου και Ελλάδας. Υπάρχει, για παράδειγμα, ένα κείμενο με τίτλο «Στο χωριό του γέλιου», όπου παρουσιάζονται οι άνθρωποι να εργάζονται αμέριμνοι στα χωράφια και τα παιδιά να παίζουν χαρούμενα στις αυλές. Όμως ξαφνικά τα παιδιά άρχισαν να νυστάζουν στο μάθημα· οι γιαγιάδες διαπίστωναν με πόνο ότι τα εγγόνια δεν ήθελαν πια να ακούνε παραμύθια· μέχρι και τα ζώα στις στάνες απορούσαν τι συνέβη. Κι αυτό που συνέβη ήταν ότι εγκαταστάθηκε στα σπίτια του χωριού το «γκρίζο κουτί». Έτσι χαρακτηρίζουν οι συγγραφείς του κειμένου την τηλεόραση, κατασκευάζοντας ένα ακόμη αρνητικό στερεότυπο. Όλα αυτά τα στερεότυπα (κατά τον ορισμό του W. Lippmann, 1988) είναι εξαπλουστευμένες, γενικευμένες και στατικές αντιλήψεις. Η τηλεόραση δεν είναι τίποτε άλλο παρά μόνο ένα μέσο, όπως είναι η εφημερίδα, το περιοδικό, το ραδιόφωνο, ο κινηματογράφος, το ίδιο το βιβλίο· είναι μέσο για μια βασική κοινωνική λειτουργία, τη λειτουργία της επικοινωνίας. Χωρίς επι-κοινωνία δεν μπορεί να υπάρξει κοινωνία. Βέβαια, το κάθε μέσο, της τηλεόρασης μη εξαιρουμένης, έχει τις δικές του ιδιαιτερότητες, τα δικά του πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Ένα από τα μειονεκτήματα της τηλεόρασης, όπως λειτουργεί σήμερα (τονίζω, όπως λειτουργεί σήμερα) είναι και το γεγονός ότι δεν εξυπηρετεί την επικοινωνία, δηλαδή την αμφίδρομη σχέση, την ανταλλαγή μηνυμάτων, πληροφοριών, ερεθισμάτων, συναισθημάτων, ιδεών, αλλά και κοινωνικών σχέσεων. Όπως αναφέρει ο Jean Baudrillard, στα ΜΜΕ, 10

όπως είναι οργανωμένα, επικρατεί το μονοπώλιο του λόγου και αποκλείεται η δυνατότητα της απόκρισης, είναι δηλαδή Μέσα Μη Επικοινωνίας. Σε μια προσπάθεια να παρακαμφθεί αυτή η αδυναμία και να επιδιωχθεί ο διάλογος, θα θέσω δύο ερωτήματα για προβληματισμό και στη συνέχεια θα προβώ σε σχόλια, επικαλούμενος, όπου δει, κλασικές και έγκυρες επιστημονικές έρευνες και θεωρητικές προσεγγίσεις. ΕΡΩΤΗΜΑ 1: Η παρακολούθηση τηλεοπτικών προγραμμάτων αποχαυνώνει το πνεύμα. Σωστό ή λάθος; Λάθος. Η θέση ότι η τηλεόραση αποβλακώνει είναι απόλυτη και ισοπεδωτική, αδικεί το Μέσο, όπως καταδεικνύεται από πολλές επιστημονικές έρευνες. Οι επιδράσεις της τηλεόρασης δεν είναι μονοσήμαντες και για όλους τους ανθρώπους οι ίδιες. Aμερικανοί επιστήμονες για παράδειγμα (Schramm, Lyle and Parker, 1961) διερωτήθηκαν ποια παιδιά παρακολουθούν περισσότερο τηλεοπτικά προγράμματα. Διαφάνηκε από την έρευνά τους ότι τα εξυπνότερα παιδιά περνούν περισσότερες ώρες μπροστά στο «μαγικό κουτί» όμως ταυτόχρονα διαβάζουν και περισσότερο. Mετά το 13ο έτος της ηλικίας τους εντούτοις, τα παιδιά εγκαταλείπουν την τηλεόραση και επιδίδονται σε άλλες δραστηριότητες. Eξέχουσα θέση, ανάμεσα στις πολυάριθμες έρευνες αποδίδεται σε εκείνη της Himmelweit, η οποία το 1958 εξέτασε 1854 παιδιά, ηλικίας 10-11 και 13-14 χρονών. Tο κυριότερο συμπέρασμα της Himmelweit ήταν ότι η επίδραση που ασκείται στα παιδιά

εξαρτάται από τρεις παράγοντες. Aυτοί οι παράγοντες είναι: α) η φύση του MME- διαφορετικά επιδρά η τηλεόραση, διαφορετικά το ραδιόφωνο και η εφημερίδα, β) το συγκεκριμένο περιεχόμενο της επικοινωνίας και γ) τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του δέκτη. Για παράδειγμα, διαπιστώθηκε ότι όσο πιο ρεαλιστικό ήταν το πρόγραμμα, τόσο πιο πολύ επιδρούν στα παιδιά οι σκηνές βίας. Tο πιστολίδι και τα γρονθοκοπήματα στις ταινίες ουέστερν δεν προξενούν ιδιαίτερο φόβο στα παιδιά, ενώ η βία στις αστυνομικές ταινίες τα φοβίζει. Tην πιο δυνατή επίδραση στα παιδιά όμως ασκεί η βία στα δελτία ειδήσεων. Η δύναμη της τηλεόρασης έγκειται στην κινούμενη εικόνα, στο ρεαλισμό της απεικόνισης, στην αληθοφάνεια, στη δυνατότητα να διεισδύει στο ανθρώπινο υποσυνείδητο. Αυτό υποστηρίζουν πολλοί μελετητές (Livingstone, 1996). Η ανθρώπινη σκέψη δεν προλαβαίνει να αποκωδικοποιήσει το νόημα των εικόνων που αλληλοδιαδέχονται η μια την άλλη, που καταβροχθίζουν η μια την άλλη με ιδιότυπο καννιβαλισμό. Έτσι στο υποσυνείδητο του ανθρώπου παραμένουν μόνο εν-τυπώσεις και συναισθήματα. Η τηλεοπτική εικόνα, σύμφωνα με μια άποψη, απευθύνεται στο πίσω μέρος του εγκεφάλου, παρακάμπτοντας τα φίλτρα του λογικού. Άλλοι επιστήμονες, ωστόσο, τεκμηρίωσαν με έρευνές τους αυτό που υποστηρίζει και η Himmelweit, ότι δηλαδή η πρόσληψη των τηλεοπτικών μηνυμάτων περνά από πολλά φίλτρα και εξαρτάται από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του δέκτη. (Με διαφορετικό μάτι θα δει ένα σίριαλ σαπουνόπερα μια μη μορφωμένη οικοκυρά και διαφορετικά μια πτυχιούχος κα-

θηγήτρια). Αυτά τα φίλτρα διαμορφώνονται από τους κοινωνικοποιητικούς θεσμούς, από την εκπαίδευση, την οικογένεια, τον κοινωνικό περίγυρο, αλλά και από τις προσωπικές επιλογές του κάθε ατόμου. Επομένως προκύπτει μέγα πρόβλημα όταν τα φίλτρα πρόσληψης δεν έχουν ακόμη σχηματοποιηθεί, όπως στην περίπτωση των παιδιών. 11

ΕΡΩΤΗΜΑ 2: Η ανάγνωση βιβλίων αναπτύσσει τη σκέψη. Σωστό ή λάθος; Λάθος, ως προς αυτή την απόλυτη διατύπωση. Είναι σωστή η θέση ότι η ανάγνωση συνιστά ενεργητική δραστηριότητα. Το άτομο καταβάλλει μεγαλύτερη πνευματική προσπάθεια κατά την ανάγνωση, παρά κατά την παρακολούθηση τηλεοπτικών προγραμμάτων. Αυτό όμως δεν ισχύει πάντοτε. Υπάρχουν πολλά επίπεδα πρόσληψης και κατανόησης των κειμένων, κατ’ επέκταση των επικοινωνιακών μηνυμάτων. Πράξεις βίας που μπορεί να υπάρχουν και σε ταινίες αριστουργήματα, προφανώς δεν αποκωδικοποιούνται με τον ίδιο τρόπο από όλους τους τηλεθεατές.

Από την άλλη, είναι λανθασμένη η θέση ότι η ανάγνωση βιβλίων αναπτύσσει τη σκέψη, γιατί δεν είναι όλα τα βιβλία της ίδιας ποιότητας. Μήπως είναι ωφέλιμο και αναπτύσσει την κριτική του σκέψη, όταν ένα παιδί διαβάζει βιβλία τσέπης, με δακρύβρεχτες αισθηματικές ιστορίες, οι οποίες παράγονται από τη βιομηχανία κατασκευής ονείρων, για σύγχρονα πριγκιπόπουλα και σταχτοπούτες; Είναι προτιμότερο να διαβάσει τέτοια βιβλία ένα παιδί, παρά να παρακολουθήσει μια επικαιρική εκπομπή, ένα ντοκιμαντέρ ή μια αριστουργηματι12

κή ταινία στην τηλεόραση; Στον ελληνικό πολιτισμό πάντοτε αποδιδόταν μεγάλη σημασία στη γλώσσα. Αυτό όμως γινόταν όχι σε βάρος της εικόνας. Η παράδοση αυτή εντάθηκε στη Βυζαντινή εποχή, όπου οξύνθηκε η διαμάχη μεταξύ εικονολατρών και εικονοκλαστών. Νικητές ήταν οι εικονολάτρες. Για τους βυζαντινούς, οι εικόνες ήταν εξίσου διδακτικές με τη γλώσσα, γιατί μετέφεραν μηνύματα θεολογικά και λατρευτικά. Η βυζαντινή παράδοση εστιαζόταν στην ενεργητική σχέση του θεατή με την εικόνα, όσο ενεργητική είναι και η σχέση του αναγνώστη με το κείμενο. Ο λόγος της Βίβλου παρέπεμπε σε θείες ενοράσεις, ενώ οι εικόνες στις εκκλησίες παρέπεμπαν στο θείο λόγο. Οι επιδράσεις των οπτικοακουστικών ΜΜΕ εξαρτώνται και από τη φύση του κάθε μέσου, όπως ορθώς επισήμανε η Himmelweit. Όμως οι όποιες ιδιότητες των μέσων επικοινωνίας όταν απολυτοποιούνται οδηγούν στον τεχνολογικό ντετερμινισμό. Αποθέωση του τεχνολογικού ντετερμινισμού είναι η θέση του M. McLuhan ότι «το μέσο είναι το μήνυμα», δηλαδή δεν έχει σημασία το περιεχόμενο του μηνύματος, αλλά σημασία έχει το μέσο από το οποίο μεταδίδεται το μήνυμα. Με βάση αυτή τη λογική, η τεχνολογία καθορίζει την κοινωνική εξέλιξη και όχι το αντίστροφο. Αυτό δεν επιβεβαιώνεται από τα ιστορικά γεγονότα. Η τυπογραφία ήταν γνωστή στην αρχαία Κίνα, πολλούς αιώνες πριν την ανακάλυψη του Γουτεμβέργιου. Ωστόσο, η τυπογραφία δεν τέθηκε σε εφαρμογή, παρά μόνο όταν δημιουργήθηκαν οι κατάλληλες κοινωνικές συνθήκες στην Ευρώπη, που απαιτούσαν τη διάδοση των νέων ιδεών, των ιδεών της απε-

λευθέρωσης από τα δεσμά της φεουδαρχίας. Η τηλεόραση είναι κι αυτή γέννημα, αλλά και τροφοδότης νέων κοινωνικών συνθηκών που σχετίζονται με την παγκοσμιοποίηση. Τα οπτικοακουστικά ΜΜΕ έχουν τους δικούς τους επικοινωνιακούς κώδικες, οι οποίοι όμως έχουν παραμεληθεί από την εκπαίδευση. Στην εξέλιξη του το εκπαιδευτικό σύστημα περιορίστηκε στην τυπολατρία της γλώσσας, έμεινε στάσιμο στην ορθογραφολαγνία. Η οπτικοακουστική παιδεία παραγκωνίστηκε και αυτό έχει απτά αρνητικά αποτελέσματα. Τόσο τα παιδιά, όπως και οι μεγαλύτερης ηλικίας, αδυνατούν να διαχειριστούν ορθά τα μηνύματα που κατακλύζουν το σύγχρονο επικοινωνιακό περιβάλλον, δε διαθέτουν αυτό που ονομάζεται εγγραμματοσύνη στα ΜΜΕ – ή γραμματισμό στα ΜΜΕ ή αλφαβητισμό στα ΜΜΕ ή παιδεία στα ΜΜΕ, media literacy στην αγγλική ορολογία (Masterman, Buckingham κ.ά). Αδυνατούν να τα αξιολογήσουν, να τα κατατάξουν, να τα ιεραρχήσουν, να τα αξιοποιήσουν, έτσι ώστε να μετατρέψουν τις λέξεις και τις εικόνες σε νοήματα, έτσι ώστε μετατρέψουν τις πληροφορίες σε γνώση. Οι μαθητές δε διδάσκονται όπως θα έπρεπε τη γραμματική και το συντακτικό της τηλεόρασης, καθώς και των άλλων ΜΜΕ. Κι αυτό παρόλο που τα ΜΜΕ διαδραματίζουν ολοένα και μεγαλύτερο ρόλο στη διαμόρφωση χαρακτήρων. Είναι θετικό το γεγονός ότι η Αρχή Ραδιοτηλεόρασης Κύπρου ανέλαβε πρωτοβουλία για την προώθηση της παιδείας στα ΜΜΕ, όπως απορρέει από τις υποχρεώσεις και τις αρμοδιότητές της. Βέβαια, η σύσταση σχετικής συμβουλευτικής επιτροπής είναι μόνο το

πρώτο βήμα. Για την υλοποίηση ενός τέτοιου στόχου είναι απαραίτητη η σύμπραξη πολλών φορέων, κρατικών και μη. Αν τα ΜΜΕ, ιδιαίτερα η τηλεόραση και τα νέα ΜΜΕ, το ίντερνετ κ.λπ., επιδρούν στα παιδιά προβάλλοντας αξίες, κανόνες και πρότυπα συμπεριφοράς, που δεν είναι αποδεκτά από την κοινωνία, η κατάσταση δεν διορθώνεται με το κυνήγι μαγισσών. Αποδιοπομπαία είναι όχι η τηλεόραση και γενικότερα τα ΜΜΕ, αλλά η κακή τηλεόραση, το κακό περιεχόμενο και η άκριτη πρόσληψη των μηνυμάτων τόσο των ΜΜΕ, όσο και των βιβλίων. Ευκτέο είναι όχι το οποιοδήποτε βιβλίο, αλλά το καλό βιβλίο, είναι η κριτική πρόσληψη των μηνυμάτων, που εκπορεύονται είτε από τα βιβλία, είτε από τα ΜΜΕ. Bιβλιογραφικές πηγές και παραπομπές • Baudrillard, J. (1981) Requiem for the Media, in: Baudrillard, J. (1981) For the critique of the Political Ecconomy of the sign, Telos Press, Saint Louis, pp. 164184. • Buckingham, D. (1990) Watching media learning: Making sense of media education, The Falmer Press, England. • Himmelweit, H.T., Vince, P. and Oppenheim, A.N. (1958) Television and the child, Oxford University Press, London. • Masterman, L. (1985) Teaching the media, Comedia, Routledge, London and New York. • McLuhan, M. and Fiore, Q. (1967) The Medium is the Message, Bantam, New York. • Lippman, W. (1922) Public opinion, Harcourt Brace, New York. • Livingstone, S. (1996)On the Continuing Problem of Media Effects, in: Curran, J. and Gurevitch, M. (eds) (1996) Mass Media and Society, Arnold, London, New York, Sydney, Auckland, pp. 120-137. • Schramm, W., Lyle, J. and Parker, E. (1961) Television in the Lives of our children, Stanford University Press, California.

Θετική στάση των παιδιών απέναντι στο σχολείο. Η συμβολή των γονιών.

Του Δημήτρη Μικελλίδη

των γονιών που αποτελούν και τους πρώτους παιδαγωγούς τους.

Για τα παιδιά, οι γονείς αποτελούν τα πρώτα πρότυπα της ζωής τους. Αυτό είναι φυσικό, αφού οι γνώσεις των παιδιών για τον κόσμο είναι περιορισμένες κι αφού μεγαλώνουν κάτω από την επίβλεψη και την προστασία

Ό,τι πει κι ό,τι κάνει ή σκεφτεί ο γονιός αυτό είναι και το σωστό, σύμφωνα με την παιδική αντίληψη. Γι΄αυτό εξάλλου είναι και δύσκολος ο ρόλος των γονιών που πρέπει να προσέχουν κάθε τους συμπεριφορά, κυρίως

μπροστά στο παιδί τους, για να λειτουργήσουν ως θετικά πρότυπα. Λόγω της θέσης τους οι γονείς μπορούν να καλλιεργήσουν στο παιδί τους διάφορες στάσεις. Μια από τις σημαντικές στάσεις που οι γονείς αναμένεται να καλλιεργήσουν στο παιδί τους είναι η αγάπη στο σχολείο. Η ανάπτυξη δηλαδή θετικής στάσης απέναντί του. Τούτο είναι απαραίτητη προϋπόθεση για ευτυχισμένα παιδιά στο σχολείο και μαθητές με ψηλή επίδοση. Δεν είναι δυνατό ν΄αναμένουμε από ένα παιδί που δεν αγαπά το σχολείο του, που δείχνει έλλειψη σεβασμού κι αγάπης προς το δάσκαλό του και που βλέπει σχολείο και δασκάλους, όχι ως φίλους, αλλά ως εχθρούς, να΄χει επιμέλεια στα μαθήματά του και να έχει ψηλές επιδόσεις σ΄αυτά. Η θετική αντίκρυση του σχολείου από το μαθητή βασικά ξεκινά από το σπίτι. Πιο κάτω δίνω μερικά σημεία που θεωρώ σημαντικά να τα προσέξουν οι γονείς, για να καλλιεργήσουν στα παιδιά τους αγάπη και εκτίμηση για το σχολείο και τους δασκάλους τους. 1. Οι γονείς πρέπει ν΄αποφεύγουν οποιαδήποτε απειλή στα παιδιά χρησιμοποιώντας σαν μέσο σωφρονισμού τους δασκάλους. Η φράση «θα το πω του δασκάλου σου αν δεν κάνεις αυτό ή εκείνο» ή «να ανοίξουν τα σχολεία να σε παραλάβει ο δάσκαλος να ησυχάσω», καθώς και άλλες παρόμοιες δημιουργούν σίγουρα αρνητικές εντυπώσεις. Τέτοιες φράσεις κλισέ χρησιμοποιούνται κυρίως σε μικρά παιδιά που ακόμη δε φοίτησαν στο δημοτικό σχολείο. Έτσι δημιουργείται ένα είδος φόβου για το σχολείο και το δάσκαλο. Οι ίδιοι οι γονείς πρέπει να καταλάβουν ότι ο

δάσκαλος είναι φίλος των παιδιών κι ο άνθρωπος που σκοπό του έχει να τα βοηθήσει να αναδειχθούν προσφέροντάς τους αγωγή για διανοητική, φυσική, κοινωνική, πολιτιστική, εθνική και ηθικοθρησκευτική προαγωγή. Δεν είναι ο δάσκαλος ο δράκος των παραμυθιών ούτε κι έχει σχέση με κάποια ίσως πρότυπα του μακρινού παρελθόντος – σ, ό,τι αφορά τις μεθόδους «σωφρονισμού» των παιδιών. 2. Αν θέλουμε το παιδί μας ν΄αγαπήσει το σχολείο του, πρέπει πρώτα εμείς, ως γονείς, να έχουμε θετική στάση απέναντί του. Η θετική στάση πρέπει να είναι ορατή από τα παιδιά μας. Γι΄αυτό οι γονείς που πραγματικά εκτιμούν το έργο του σχολείου:  Εκφράζονται με θετικά σχόλια για το σχολείο. Αν έχουν οποιαδήποτε παράπονα, αποφεύγουν να τα εκφράσουν μπροστά στα παιδιά τους.  Συμμετέχουν ενεργά στις εκδηλώσεις του σχολείου (επιμορφωτικές συγκεντρώσεις και γιορτές, αγώνες στίβου κλπ.)  Έρχονται σ΄επαφή με τους δασκάλους των παιδιών τους για συνεργασία μαζί τους. Ο στόχος γονιών και δασκάλων, ας το θυμόμαστε αυτό, είναι κοινός κι αφορά την ευτυχία και την πρόοδο των παιδιών.  Δείχνουν πραγματικό ενδιαφέρον για ό,τι κάνει το παιδί τους στην τάξη και στο σχολείο. 3. Όταν, ως γονείς, γινόμαστε δέκτες παραπόνων από τα παιδιά μας για το σχολείο τους ή το δάσκαλό τους, θα πρέπει να΄μαστε προσεχτικοί στις αντιδράσεις μας. Η 15

αντίδρασή μας πρέπει να είναι θετική και να μην καταφεύγουμε σε ύβρεις και αφορισμούς. Συζητούμε το πρόβλημα με τα παιδιά μας και αν μπορούμε το επιλύουμε μ΄αυτά ή αν χρειαστεί επισκεπτόμαστε το σχολείο και συζητούμε με το δάσκαλο ή το διευθυντή μέσα σε ήπιο και πολιτισμένο κλίμα. Πρέπει οι γονείς να΄χουν υπόψη τους ότι κανένας δάσκαλος δεν έχει κακό σκοπό για οποιοδήποτε παιδί κι ότι και οι δάσκαλοι είναι άνθρωποι και δεν αποκλείεται να κάνουν κάποια λάθη εντελώς ακούσια. Ο σωστός διάλογος γονιών – δασκάλου λύει προβλήματα χωρίς ν΄αφήσει οποιαδήποτε σημάδια αρνητικής εκτίμησης των παιδιών απέναντι στο σχολείο. 4. Κάποιες κοινωνικές – φιλικές σχέσεις μεταξύ γονιών και δασκάλων αυξάνουν την 16

ενθάρρυνση των παιδιών απέναντι στο δάσκαλό τους, τα βοηθά να δουν το δάσκαλο ως άνθρωπο που τ΄αγαπά και νοιάζεται πραγματικά γι΄αυτά. Είναι στο χέρι των γονιών να βοηθήσουν τα παιδιά τους ν΄αγαπήσουν το σχολείο τους και τους δασκάλους τους, αφού αυτό είναι προς όφελος των ίδιων των παιδιών. Οι γονείς μπορούν να είναι βέβαιοι ότι τα σχολεία μας κάνουν ό,τι οφείλουν να κάνουν έτσι που τα παιδιά να τ΄αγαπήσουν. Μένει κι οι ίδιοι, ως γονείς, να φροντίσουν ώστε το παιδί τους ν΄αγαπήσει πραγματικά το σχολείο του. Όλοι οι γονείς ας θυμούνται πως το παιδί που αγαπά το σχολείο του είναι ταυτόχρονα παιδί που θ΄αξιοποιήσει στο μέγιστο δυνατό βαθμό ό,τι του προσφέρει αυτό στα πλαίσια της αγωγής.

Επαγγελματικός Προσανατολισμός και Ξένες Γλώσσες κοινωνικό, επαγγελματικό) είναι το κύριο χαρακτηριστικό της κοινωνίας της γνώσης και της πληροφορίας. Οι δεξιότητες- κλειδιά βοηθούν στην επιτυχή αντιμετώπιση σημαντικών, ποικίλων και άγνωστων καταστάσεων. Δεξιότητες- κλειδιά είναι οι δεξιότητες που έχουν ανάγκη όλοι οι άνθρωποι για την προσωπική ανάπτυξή τους, την κοινωνική ενσωμάτωσή τους, την ενεργό δράση τους ως πολίτες και την ικανότητά τους για απασχόληση. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θεσπίσει ένα πλαίσιο αναφοράς από οκτώ θεμελιώδεις δεξιότητεςκλειδιά, εξίσου σημαντικές και αλληλοσυνδεόμενες για την προσωπική ανάπτυξη και την απασχόληση.

Της Άννας Δαλώση MA, Education Diploma, Counseling & Careers Guidance BA, Education & Psychology https://sites.google.com/site/dalosianna/ Δεξιότητες- Κλειδιά Η διαρκής εξέλιξη και αλλαγή των συνθηκών ζωής σε όλα τα επίπεδα (προσωπικό,

 Επικοινωνία στη μητρική γλώσσα  Επικοινωνία στις ξένες γλώσσες  Μαθηματική παιδεία και βασικές ικανότητες στις θετικές επιστήμες και τεχνολογίες  Ψηφιακή παιδεία 17

 Μεταγνωστικές δεξιότητες και ικανότητα μάθησης  Κοινωνική ευθύνη και ευθύνη των πολιτών  Πρωτοβουλία κι Επιχειρηματικότητα  Πολιτισμική Συνείδηση & Έκφραση Οι Ξένες Γλώσσες σήμερα Η πολυγλωσσία είναι ιδιαίτερα σημαντική στις μέρες μας. Δημιουργεί δυνατότητες για ευρύτερες επαφές, για την βαθύτερη κατανόηση άλλων πολιτισμών, νοοτροπιών και συνθηκών διαβίωσης. Αποτελεί επίσης σημαντική προϋπόθεση για την πραγματοποίηση σπουδών υψηλότερου επιπέδου καθώς και για μεγαλύτερη κινητικότητα στην αγορά εργασίας. Στα περισσότερα σχολεία ανά τον κόσμο διδάσκεται τουλάχιστον μία ξένη γλώσσα.

Μέχρι το 1998 σχεδόν όλοι οι μαθητές στην Ευρώπη διδάσκονταν τουλάχιστον μία ξένη γλώσσα στο πλαίσιο της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Η γνώση ξένων γλωσσών αναδείχθηκε ως βασική δεξιότητα στο πλαίσιο της Στρατηγικής της Λισαβόνας. Στη Βρετανία, έρευνα του Κέντρου Γλωσσών Michel Thomas το 2004 έδειξε ότι η γνώση μίας δεύτερης γλώσσας αυξάνει το μέσο όρο του μισθού κατά 3,000 £ ανά έτος ή κατά 145,000 £ στη διάρκεια της ζωής. Περαιτέρω έρευνα έδειξε ότι 9 στις 10 βρετανικές εταιρίες θεωρούσαν ότι θα μπορούσαν να ωφεληθούν από τη βελτίωση των δεξιοτήτων των εργαζομένων τους ως προς τις γλώσσες. Το 2004 επίσης, μελέτη του University College του Λονδίνου (UCL) κατά την οποία εξετάσθηκαν οι εγκέφαλοι 105 ατόμων από τους οποίους οι 80 μιλούσαν παραπάνω από μία γλώσσα έδειξε ότι τα άτομα που είχαν μά-

θει μία δεύτερη γλώσσα όταν ήταν νεαρότερα είχαν πυκνότερη φαιά ουσία από εκείνα που είχαν μάθει μία δεύτερη γλώσσα σε μεγαλύτερη ηλικία. Η φαιά ουσία είναι το τμήμα του εγκεφάλου όπου γίνεται η επεξεργασία της πληροφορίας. Γενικά θεωρείται ότι η πρώιμη έκθεση σε μία ξένη γλώσσα ευνοεί τη διαμόρφωση ποικίλων στρατηγικών σκέψης και βοηθά όχι μόνο στην επίδοση στις γλώσσες αλλά και σε άλλους τομείς όπως είναι τα μαθηματικά. Η μελέτη μίας ξένης γλώσσας βελτιώνει την αναλυτική και ερμηνευτική ικανότητα και βοηθά στην καλύτερη κατανόηση του γεγονότος ότι υπάρχουν πολλές διαφορετικές λύσεις ενός προβλήματος.

καριέρα; Σε ορισμένες περιπτώσεις η μελέτη μίας ξένης γλώσσας μπορεί να οδηγήσει κατευθείαν σε μία καριέρα ενώ σε άλλες η εμπειρία της ξένης γλώσσας και της αντίστοιχης κουλτούρας έχουν επηρεάσει τη σταδιοδρομία χωρίς να την έχουν καθορίσει. Για το λόγο αυτό συνίσταται συχνά να συνδυάζεται με άλλες σπουδές. Αναμφισβήτητα όμως, σε όλα σχεδόν τα επιστημονικά πεδία η γνώση ξένων γλωσσών αποτελεί μεγάλο πλεονέκτημα τόσο κατά τη διαδικασία αναζήτησης εργασίας, όσο και κατά την άσκηση του επαγγέλματος στη συνέχεια. Οι πιθανότητες να έχει κανείς μία ενδιαφέρουσα δουλειά είναι πολύ περισσότερες για τα άτομα που κατέχουν ξένες γλώσσες.

Οι Ξένες Γλώσσες και οι Ευκαιρίες σταδιοδρομίας

Παρακάτω καταγράφουμε ορισμένες ευκαιρίες σταδιοδρομίας. Η διαμόρφωση σαφών στόχων και ο σχεδιασμός της εκπαίδευσης που απαιτείται είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να αυξηθούν οι πιθανότητες η γνώση «ξένων πραγμάτων» να έχει θετική επίδραση και σε άλλους τομείς της ζωής όπως στη γενικότερη ικανότητα επικοινωνίας, στην ικανότητα συνεργασίας με άτομα με διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο, στην κατανόηση διεθνών ζητημάτων· ακόμη και στην αντίληψη θεμάτων που αφορούν την ίδια την κουλτούρα του ατόμου. Η ίδια η μελέτη μίας γλώσσας αποτελεί πηγή ικανοποίησης για το άτομο και επιπλέον προσφέρει βαθύτερη γνώση όχι μόνο της γλώσσας αλλά και της ανθρώπινης σκέψης καθώς ενισχύει την αίσθηση του κοινού χαρακτήρα της ανθρώπινης φύσης. Επιπλέον, διευρύνει την ικανοποίηση που λαμβάνει κανείς από τα ταξίδια, τη λογοτεχνία, τις τέχνες και την κοινωνική αλληλεπίδραση. Είναι σημαντικό να καταλάβου-

Ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι αναγνωρίζουν την αξία της ενδελεχούς εκπαίδευσης και κατάρτισης με στόχο την προετοιμασία για μία ικανοποιητική σταδιοδρομία. Η προετοιμασία αυτή πρέπει να περιλαμβάνει γνώσεις σχετικά με το αντικείμενο της εργασίας, απόκτηση βασικών δεξιοτήτων που είναι απαραίτητες για την εργασία και βέβαια απόκτηση των ειδικών δεξιοτήτων που απαιτούνται από κάθε συγκεκριμένη θέση εργασίας. Οι προοπτικές αυξάνουν όσο αυξάνει η ποικιλία και ο βαθμός ανάπτυξης των δεξιοτήτων του ατόμου. Η μελέτη μίας ξένης γλώσσας μπορεί να προσφέρει μεγάλη ανταμοιβή στο άτομο, ιδιαίτερα εάν του δοθεί η ευκαιρία να βρεθεί σε περιβάλλον όπου η γλώσσα αυτή ομιλιέται σε πραγματικές συνθήκες. Είναι όμως δυνατόν αυτή η μελέτη να οδηγήσει σε μία 20

με ότι η δεξιότητα επικοινωνίας σε μία ξένη γλώσσα είναι αλληλένδετη με όλες τις δεξιότητες- κλειδιά καθώς βοηθά στη βαθύτερη κατανόηση της μητρικής γλώσσας, αυξάνει τις επιδόσεις στα μαθηματικά, βοηθά στην αναζήτηση επιστημονικών γνώσεων, αυξάνει τη γενικότερη ικανότητα μάθησης, προωθεί την πολιτισμική έκφραση και την αλληλεπίδραση με άλλους πολιτισμούς, υποστηρίζει την ενεργό συμμετοχή στα ευρωπαϊκά και διεθνή δρώμενα, αυξάνει την αποτελεσματικότητα της επιχειρηματικότητας και υποστηρίζει αλλά και υποστηρίζεται από την ψηφιακή παιδεία. Η αφοσίωση σε μία ξένη γλώσσα και η επένδυση στη μελέτη της είναι σχεδόν απόλυτα βέβαιο ότι θα έχει ανταμοιβή. Σε μία ιδανική περίπτωση, το άτομο μπορεί να βελτιώσει τις γνώσεις του πηγαίνοντας στο εξωτερικό και ζώντας σε ένα περιβάλλον όπου η γλώσσα είναι ενσωματωμένη στον αντίστοιχο πολιτισμό. Η εκπαίδευση στις γλώσσες δεν είναι απλώς θέμα εξάσκησης στη γραμματική και στη λογοτεχνία ή το υπόβαθρο που απαιτείται για κάποια εξειδικευμένη εργασία αλλά μία δυνατή προετοιμασία για μία σειρά από επαγγέλματα. Για παράδειγμα, είναι δυνατόν κάποιος να εξειδικευθεί σε κάποια συγκεκριμένη γλώσσα και να γίνει πιστοποιημένος καθηγητής (καθηγητής ξένης γλώσσας ή καθηγητής της μητρικής του γλώσσας σε άτομα που ομιλούν την ξένη γλώσσα ή καθηγητής σε δίγλωσσο πλαίσιο). Επιπλέον, ολοένα και περισσότερες εταιρείες δραστηριοποιούνται σε άλλες χώρες και έτσι χρειάζονται εργαζόμενους που να επικοινωνούν σε άλλες γλώσ21

σες και να κατανοούν άλλες κουλτούρες. Ανεξάρτητα από την καριέρα που θα επιλέξει το άτομο, η γνώση μίας ή περισσοτέρων γλωσσών είναι πλεονέκτημα. Οι επαγγελματίες που γνωρίζουν ξένες γλώσσες καλούνται να ταξιδέψουν και να ανταλλάξουν πληροφορίες σε διάφορες χώρες στη διάρκεια της καριέρας τους. Ο εργοδότης αντιλαμβάνεται αυτούς τους εργαζόμενους ως γέφυρες επικοινωνίας με νέους πελάτες και συνεργάτες καθώς αυτοί είναι σε θέση να κερδίσουν την εμπιστοσύνη των ατόμων των οποίων γνωρίζουν τη γλώσσα. Ποτέ κανείς δεν είναι πολύ μικρός ή πολύ μεγάλος για να ξεκινήσει μία ξένη γλώσσα. Η γλώσσα αυτή καλό είναι να χρησιμοποιείται σε όσο το δυνατόν περισσότερα περιβάλλοντα και βέβαια για τους σπουδαστές θα ήταν ιδανικό να παρακολουθήσουν κάποιο πρόγραμμα ανταλλαγής φοιτητών για ένα εξάμηνο, ή για το καλοκαίρι κ.ο.κ. Ορισμένοι επαγγελματικοί τομείς στο πλαίσιο των οποίων αξιοποιούνται οι ξένες γλώσσες είναι:

 Διδασκαλία (ξένων γλωσσών ή άλλων αντικειμένων σε δίγλωσσο περιβάλλον)

 Αρχαιολογία

 Βιβλιοθηκονομία

 Αρχιτεκτονική

 Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης

 Επιχειρήσεις: διοίκηση επιχειρήσεων, διεθνές εμπόριο, εισαγωγές- εξαγωγές, πωλήσεις, οικονομικά, διαφήμιση, συμβουλευτική επιχειρήσεων

 Ιατρική

 Τραπεζικός τομέας

 Έρευνα

 Εκδόσεις βιβλίων και περιοδικού τύπου

 Κοινωνιολογία

 Συμβουλευτική σταδιοδρομίας

 Κοινωνική Εργασία

 Δημόσιες Σχέσεις

 Τηλεπικοινωνία

 Marketing

 Μη- κυβερνητικές οργανώσεις.

 Εργασία σε οργανώσεις νέων  Επιστήμη των υπολογιστών  Τεχνολογία  Νομικά (διεθνές δίκαιο, νομική συμβουλευτική επιχειρήσεων κλπ)  Πολιτιστικά (π.χ. διεύθυνση μουσείων και γκαλερί, διοργάνωση εκθέσεων, θέατρο, κινηματογράφος κλπ)  Διάφορες ειδικότητες Μηχανικών  Ταξίδια/ Τουριστική βιομηχανία και επιχειρήσεις αναψυχής (τομέας εστίασης κλπ)  Οικονομικά  Δημόσια Διοίκηση  Δημοσιογραφία  Διαφήμιση  Διεθνείς σχέσεις

 Μουσική  Φιλοσοφία

Χρονογράφημα Οι περιπέτειες ενός γονιού που ήθελε τα παιδιά του να διαβάζουν βιβλία

Του ΧΡΥΣΑΝΘΟΥ ΧΡΥΣΑΝΘΟΥ Ο Χρύσανθος Χρυσάνθου είναι δημοσιογράφος, διδάκτωρ του Τμήματος Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών Πανεπιστημίου Κύπρου.

Πέστε με παλιομοδίτη, πέστε με αγύριστο κεφάλι και ό,τι άλλο θέλετε, αλλά εγώ θέλω τα παιδιά μου να διαβάζουν βιβλία. Καλά είναι και τα internet και τα ipad και τα facebook και τα twiter και η τηλεόραση, αλλά τίποτε 23

από αυτά δεν μπορεί να αντικαταστήσει τη μαγεία του βιβλίου. Κι αφού το σχολείο δεν μπόρεσε να πείσει τα παιδιά γι’ αυτό το θέμα, σκέφτηκα να τους το εξηγήσω με ένα παραμύθι. Άρχισα λοιπόν να γράφω, έμπλεος από ενθουσιασμό και έμπνευση: «Ήταν μια φορά κι έναν καιρό ένα πριγκηπόπουλο που το έλεγαν Βιβλίο. Σαν μοναχοπαίδι που ήταν, όλοι το πρόσεχαν, όλοι το περιποιούνταν, το σέβονταν και το αγαπούσαν. Μέχρι που έκανε την εμφάνισή της στο βασίλειο του πριγκιπόπουλου Βιβλίου μια κακιά μάγισσα, που την έλεγαν Τηλεόραση...». Δε συνέχισα το γράψιμο, παρόλο που είμαι βέβαιος ότι μου βγαίνει ένα... λογοτεχνικό αριστούργημα, διότι σκέφτηκα ότι πρέπει πρώτα να βρω έναν εκδότη, για να μην πάει ο κόπος μου χαμένος. Πρέπει επίσης να βρω ένα χορηγό για τα οικονομικά έξοδα, πρέπει να βρω ένα δίκτυο διανομής, πρέπει να βρω ένα βιβλιοπωλείο για τη διάθεσή του, αλλά το κυριότερο, πρέπει να βρω αναγνώστες να το διαβάσουν, διαφορετικά τι νόημα έχει... Αποτάθηκα στο Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού, ίσως μπορούν να βοηθήσουν στην έκδοση του εν τη γενέσει βιβλίου μου. Τι στο καλό... Αρμοδιότητα και ευθύνη του Υπουργείου είναι να προωθεί τον πολιτισμό, τα βιβλία, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για αριστουργήματα. Οι αρμόδιοι εκεί σήκωσαν τα χέρια ψηλά. Μου είπαν ότι είναι τόσοι πολλοί εκείνοι που θέλουν να εκδώσουν τα αριστουργήματά

τους, που δεν αρκούν τα λεφτά για όλους. Εξάλλου, η πολιτική έχει αλλάξει. Μόνο εκδοτικοί οίκοι και όχι ιδιώτες συγγραφείς μπορούν να επιχορηγηθούν για την έκδοση βιβλίων, για να μη γίνονται... τσαπατσοδουλειές. Έφυγα από το Υπουργείο με τις ελπίδες μου ακέραιες και αναπτερωμένες. Ακόμη καλύτερα, είπα με τον νου μου. Εγώ θα βάλω το έργο και οι άλλοι το... τρέξιμο. Αποτάθηκα σε έναν εκδοτικό οίκο, όντας σίγουρος ότι θα 25

εκτιμήσει την αξία του υπό συγγραφή έργου μου και θα αναλάβει την έκδοσή του με χαρά και προθυμία ή ακόμη και με ευγνωμοσύνη. Όμως με περίμενε η απογοήτευση. Ο εκδότης δεν έδειχνε να ενθουσιάζεται με το έργο μου. Εξάλλου προτιμά, λέει, τις μεγάλες δουλειές, τις μνημειώδεις εκδόσεις, τη συνεργασία με εύπορους οργανισμούς, με τράπεζες κ.λπ., που έχουν λεφτά να καταβάλουν μέρος των εξόδων. Και τι θα γίνει με το δικό μου βιβλίο, το οποίο όπως ήδη ανέφερα, αλλά ας το επαναλάβω, πρόκειται για ένα αριστούργημα της παιδικής λογοτεχνίας; Δεν απέμενε άλλη λύση... Αποφάσισα να το εκδώσω με δικά μου έξοδα, για να... κιστίσω το Υπουργείο και τους εκδοτικούς οίκους που δεν έδειξαν το παραμικρό ενδιαφέρον για το βιβλίο μου. Επισκέφτηκα διάφορα βιβλιοπωλεία για να δω τα βιβλία που εκτίθενται εκεί, ώστε να πάρω μιαν ιδέα, ως μελλοντικός συγγραφέας. Εκεί είδα, και τι δεν είδα... Είδα υπέροχες σχολικές τσάντες, πολύχρωμες, με ελκυστικά σχέδια, είδα φάιλ με μοντέρνους σχεδιασμούς, φλομάστερ, πλαστεσίνες, χαρτικά είδη. θα έπαιρνα κι εγώ κάτι, αν δεν είχα άλλα στο μυαλό μου. «Μα, πού είναι τα βιβλία;». «Εκεί στο βάθος αριστερά», μου είπαν. Και προχώρησα στο βάθος, στο πολύ βάθος αριστερά. Στα ράφια είδα και βιβλία παιδικά, που ανοίγουν και μετατρέπονται σε σπιτάκια, που έχουν μέσα τους κινούμενες φιγούρες, που συνοδεύονται από κουκλίτσες, που δια¬τίθενται μαζί με ψηφιακούς δίσκους. Πώς θα τα 26

κάνω όλ’ αυτά; Χρειάζομαι οπωσδήποτε έναν ντιζάινερ. Η εικονογράφηση, το οπτικό μέρος έχει μεγάλη σημασία, φαίνεται. Ζούμε εξάλλου στην εποχή της εικόνας. Και πόσα θα κοστίσει αυτό; Και το τυπογραφείο, το χαρτί... Πόσα βιβλία πρέπει να πουληθούν, αν πουληθούν, για να βγάλω τα έξοδά μου; Εκεί ήταν που απογοητεύτηκα. Τότε μου ήρθε μια φαεινή ιδέα. Αντί να εκδώσω το βιβλίο, μπορώ απλώς να διαβάσω το παραμύθι που έγραψα στην κόρη μου. Καθ’ οδόν έκανα πρόβες: «Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένα πριγκηπόπουλο που το έλεγαν Βιβλίο...». Πήγα περιχαρής στο σπίτι, αλλά βρήκα την κόρη μου να κάθεται μπροστά στην τηλεόραση. Προσπάθησα να της εξηγήσω ότι ήθελα να της πω ένα παραμύθι. «Μετά, μετά!», μου είπε, χωρίς να με κοιτάξει καν. Δε βαριέσαι... Κάθισα κι εγώ μαζί της και παρακολουθήσαμε κάτι κινούμενα σχέδια, κάτι σαπουνόπερες, η «Χουανίτα η παρθένα», ήταν, η «Εσμεράλδα η αγριόγατα» ήταν, δε θυμάμαι, θα σας γελάσω. Πάντως μόλις άρχισε το δελτίο ειδήσεων και διάφοροι έκαναν δηλώσεις, τα ίδια και τα ίδια, μας έπιασαν τα χασμουρητά, νυστάξαμε και πήγαμε αμέσως για ύπνο. Άσε, της στέλλω αύριο το παραμύθι που έγραψα, με mail ή με sms, στο facebook ή στο twiter. Έτσι έληξαν οι περιπέτειες ενός γονιού που ήθελε τα παιδιά του να διαβάζουν κι ενός επίδοξου συγγραφέα, που μάλλον δε θα δει ποτέ το βιβλίο του στα χέρια αναγνωστών.

Ο ρόλος των σύγχρονων Ελληνοκύπριων γονιών στην αγωγή των παιδιών του 21ου αιώνα και η συνεργασία τους με το σχολείο Δρ Ιάκωβος Ψάλτης Διδάκτωρ Επαγγελματικών Σπουδών στην Εκπαιδευτική Διοίκηση Σημείωση Συγγραφέα Το πιο κάτω κείμενο, αποτελεί παρουσίαση σε ακροατήριο γονιών προδημοτικής και δημοτικής εκπαίδευσης, σε ανταπόκριση πρόσκλησης του Συμβουλίου του Συνδέσμου Γονέων Νηπιαγωγείου και Δημοτικού Σχολείου της Επαρχίας Λάρνακας, για συζήτηση γύρω από θέματα της Εκπαιδευτικής Μεταρρύθμισης. Δε θα αναφερθώ λεπτομερειακά τι προνοούν τα αναλυτικά προγράμματα που έχουν επεξεργαστεί οι διάφορες θεματικές επιτροπές για τα διάφορα μαθήματα και τις διάφορες βαθμίδες, γιατί κατά τη γνώμη μου αυτό θα καταντούσε μια αχρείαστη θεωρητική ενασχόληση με αμφισβητήσιμη αξία. Αποφεύγω επίσης να εμπλακώ σε αυτή την προσέγγιση, αφού είναι παραδεκτό πως συνήθως οι προγραμματισμένες μεταρρυθμίσεις καταλήγουν σε αποτυχία λόγω του ότι είτε εισάγονται από το εξωτερικό χωρίς να λαμβάνεται υπόψη το τοπικό πλαίσιο, είτε προτείνονται από ανθρώπους που λίγη σχέση έχουν με την καθημερινή πρακτική των σχολείων. Μια άλλη παραδοχή επίσης είναι πως οι με-

ταρρυθμίσεις δεν μπορούν να περιοριστούν μέσα σε κάποια χρονικά πλαίσια, αφού για να αποδώσουν πρέπει να έχουν κυλιόμενη μορφή. Με άλλα λόγια πρέπει να παίρνουν τη μορφή έρευνας δράσης, που σύμφωνα με την επιστημολογία της έρευνας αν θέλουμε να βελτιώσουμε μια κατάσταση πρέπει να εντοπίσουμε το πρόβλημα, να επεξεργαστούμε ένα σχέδιο προτάσεων για αντιμετώπισή του, να δοκιμάσουμε τις προτάσεις αυτές, να τις αξιολογήσουμε και να θέσουμε καινούργιους στόχους για να αντιμετωπίσουμε τα όποια κενά έχουν εντοπιστεί, με στόχο τη συνεχή βελτίωση. Με αυτή την έννοια είναι δυνατόν να έχουμε μια συνεχή κυκλική προσπάθεια για βελτίωση στην εκπαίδευση. Είναι για αυτό το λόγο που επισήμανα πιο πριν πως οι πραγματικές και ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις είναι κυλιόμενες, δεν έχουν δηλαδή ούτε αρχή ούτε τέλος. Έτσι, μέσα σε αυτό το φιλοσοφικό πλαίσιο θα ήθελα να τοποθετήσω και τη σημερινή παρουσίαση , εστιάζοντας την προσοχή μου σε θέματα που αφορούν το ρόλο των γονιών στην εκπαίδευση των παιδιών τους. Ωστόσο με προβλημάτισε πολύ ο συγκεκριμένος τίτλος αυτής της συνάντησης αφού ήθελα αυτή να είναι όσο γίνεται πιο ουσιαστική, πρακτική και επίκαιρη. Έτσι κατέληξα στον τίτλο «Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΕΛΛΗΝΟΚΥΠΡΙΩΝ ΓΟΝΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΓΩΓΗ ΤΩΝ ΠΑΙ27

ΔΙΏΝ ΤΟΥ 21ου ΑΙΩΝΑ». Εννοιολογώντας τις λέξεις που συναποτελούν τον τίτλο, και αρχίζοντας από το τέλος βρίσκουμε τον 21ο ΑΙΩΝΑ. Αυτό σημαίνει πως, αυτά που θα πούμε θα πρέπει αν όχι να αφορούν τα επόμενα 89 τόσα χρόνια που απομένουν για τη συμπλήρωση αυτού του αιώνα, να ανταποκρίνονται τουλάχιστον στις σημερινές ανάγκες των παιδιών και όχι του παρελθόντος. Στη συνέχεια συναντούμε την ΑΓΩΓΗ. Μια λέξη κατ’ εξοχήν Ελληνική που εξ όσων γνωρίζω δε συναντάται σε άλλη γλώσσα με το ίδιο περιεχόμενο και εμπερικλείει τις έννοιες της ανατροφής και της εκπαίδευσης. Έτσι λέμε πνευματική, κυκλοφοριακή, αυστηρή, στρατιωτική, σχολική, κοινωνική, ηθική, ανθρωπιστική, αισθητική, θρησκευτική, καλλιτεχνική, οικογενειακή, μουσική, κλασική, φυσική/σωματική αγωγή, σεξουαλική αγωγή, αγωγή του πολίτη κοκ. Και ερχόμαστε στο πιο σημαντικό συστατικό του τίτλου που είναι σίγουρα οι γονείς. Και ασφαλώς όταν αναφερόμαστε στον όρο γονείς δεν εννοούμε μόνο τους ανθρώπους που βιολογικά έχουν συνδεθεί για την κυοφορία και γέννηση του παιδιού, αλλά και άλλους οι οποίοι υιοθετούν παιδιά ή αναλαμβάνουν ως ανάδοχες οικογένειες, για να μη αναφέρουμε τις ακραίες περιπτώσεις παρένθετων μητέρων. Επομένως όταν αναφέρομαι εδώ στους γονείς, εννοώ ουσιαστικά αυτούς που έχουν την κύρια ευθύνη για την ανατροφή των παιδιών. Ωστόσο, κάπου ένοιωσα πως αυτός ο εννοιολογικός ορισμός για τους γονείς από 28

μόνος του δε με κάλυπτε, γι’ αυτό προσέθεσα τους επιθετικούς προσδιορισμούς Σύγχρονοι Ελληνοκύπριοι. Γιατί λοιπόν Ελληνοκύπριοι και μάλιστα σύγχρονοι; Σύγχρονοι γιατί οι σημερινοί γονείς γενικά είναι πιο μορφωμένοι, πιο μοντέρνοι, πιο ανεξάρτητοι, με λιγότερα παιδιά, ίσως με οικιακή βοηθό και σίγουρα με περισσότερες απαιτήσεις όσον αφορά τον τρόπο διαβίωσης και ψυχαγωγίας. Ωστόσο, όλα αυτά τα χαρακτηριστικά, από τα οποία κάποια έχουν την καταγωγή τους και σε διεθνείς επιδράσεις, αφορούν κατά κύριο λόγο τους Ελληνοκύπριους κατοίκους της Κύπρου που αποτελούν την πλειοψηφική κοινότητα, τουλάχιστον στις ελεύθερες περιοχές της Κυπριακής Δημοκρατίας. Επομένως θα πρέπει να μας προβληματίσει πώς αυτές οι πολλαπλές ταυτότητες, του Κύπριου, του Έλληνα, του Ελληνοκύπριου, και του Ευρωπαίου διαμορφώνουν το ρόλο του γονιού. Και έτσι μοιραία φθάνουμε στο ρόλο ή τους ρόλους που έχουν να διαδραματίσουν οι σύγχρονοι Ελληνοκύπριοι γονιοί στην αγωγή των παιδιών του 21ου αιώνα. Όμως, άθελά μου φαίνεται πως άφησα πίσω το πιο κύριο συστατικό της εξίσωσης, που χωρίς αυτό δε θα υπήρχε λόγος να μαζευτούμε εδώ. Ποιο είναι αυτό το συστατικό; Μα σίγουρα το παιδί. Όμως ποιο παιδί. Μόνο το δικό μας παιδί ή και οι συμμαθητές του, που μπορεί να έχουν διαφορετικές δυνατότητες και επιδόσεις ή ακόμα να είναι παιδιά νόμιμων ή παράνομων μεταναστών με διαφορετική μητρική γλώσσα και εθνότητα, ή ακόμα και παιδιά τουρκοκυπρίων συμπατριωτών μας ή αθίγγανων που διαμένουν στις ελεύθερες περιοχές;

Τα πιο πάνω είναι εννοιολογικοί ορισμοί και παράγοντες ή συστατικά αν θέλετε που πρέπει να λάβουμε υπόψη όταν θα οριοθετήσουμε το ρόλο των γονιών. Ωστόσο, αυτό δεν είναι αρκετό, αφού θα πρέπει να εντοπίσουμε και ποιοι φορείς εμπλέκονται στη σημερινή αγωγή των παιδιών μέσα στο πλαίσιο που έχουμε καθορίσει πιο πάνω. Το σχολείο είναι σίγουρα ο επίσημος φορέας και οι γονείς ο ανεπίσημος. Υπάρχει μια μεγάλη συζήτηση για το ποιος είναι ο πιο σημαντικός. Κάποιοι υποστηρίζουν το ένα και κάποιοι το άλλο. Κάποιοι βλέπουν τη σχέση σχολείουοικογένειας σαν μια συνεργασία και άλλοι σαν συνεταιρισμό. Αυτό που είναι σίγουρο είναι πως και οι δύο φορείς είναι σημαντικοί, με το βάρος όμως της δραστηριότητας αυτών των δύο φορέων σε διαφορετικές περιοχές. Έτσι στον τομέα της εκπαίδευσης, δηλαδή της ακαδημαϊκής – γνωσιολογικής ανάπτυξης η κύρια ευθύνη ανήκει στους εκπαιδευτικούς, οι οποίοι έχουν εκπαιδευτεί κατάλληλα για αυτή τη δουλειά, ενώ στον τομέα της ανατροφής, δηλαδή της συμπεριφοράς και του τρόπου ζωής την κύρια ευθύνη φέρουν οι γονείς. Ας δούμε λοιπόν πως θα ήταν επιθυμητό να ασκηθεί ο ρόλος του γονιού κατά τη διάρκεια των διαφόρων μεταβάσεων στη ζωή ενός παιδιού από το ένα στάδιο της ζωής του μέχρι το άλλο. Αρχίζοντας από τον καιρό της κύησης είναι γνωστό πως η φυσική και συναισθηματική ανάπτυξη και εξέλιξη του εμβρύου συσχετίζονται με τη φυσική και συναισθηματική κατάσταση της μητέρας και του ευρύτερου περιβάλλοντος, για αυτό επιβάλλεται να δίδεται η ανάλογη σημασία και στους δυο

τομείς με στόχο να γεννηθεί ένα, από όλες τις πλευρές, υγιές παιδί. Μια εγκυμονούσα γυναίκα με ανασφάλειες και εντάσεις μέσα στο σπίτι, σίγουρα δεν αποτελεί την καλύτερη προϋπόθεση για τη γέννηση ενός παιδιού το οποίο πέρα από βιολογικά θα είναι και συναισθηματικά υγιές. Στη συνέχεια, και μέχρι το παιδί να φτάσει την ηλικία των δυόμιση – τριών χρονών που θα αρχίσει να πηγαίνει στο νηπιαγωγείο, είναι πολύ σημαντικό το παιδί να ανατραφεί μέσα σε ένα ήρεμο και ευτυχισμένο οικογενειακό περιβάλλον που θα του προσφέρει φροντίδα, αγάπη, τρυφερότητα και ασφάλεια. Η κύρια ευθύνη για το έργο αυτό ανήκει στους γονείς, χωρίς βέβαια να αποκλείεται και η συμπληρωματική βοήθεια από μέλη της ευρύτερης οικογένειας ή βρεφοκομικούς σταθμούς ή ακόμα και κάποια βρεφοκόμο ή οικιακή βοηθό, όπου αυτό το επιβάλλουν οι συνθήκες. Ωστόσο, από αυτή την ηλικία τα παιδιά είναι καλά να αρχίσουν να συνηθίσουν στην ιδέα της οριοθέτησης. Αυτά τα όρια τα συμφωνούν μεταξύ τους οι γονείς, τα υιοθετούν ομοιόμορφα και πρέπει να γίνονται σεβαστά από την ευρύτερη οικογένεια, της οποίας ο ρόλος, όπως επισημάναμε και πιο πάνω, είναι μόνο συμπληρωματικός. Ωστόσο, είναι μέσα από τη συναναστροφή με τα μέλη της ευρύτερης οικογένειας και με παιδιά οικογενειακών φίλων, που θα αρχίσει να αναπτύσσεται η κοινωνικότητα των παιδιών. Αυτό όμως, γύρω στην ηλικία των δυόμιση με τρία θα πρέπει να ενισχυθεί με τη φοίτηση στο νηπιαγωγείο, όπου το παιδί θα πρέπει να 29

μάθει πως δεν μπορεί να αποτελεί πάντα το επίκεντρο του ενδιαφέροντος και έτσι πρέπει να μάθει να μοιράζεται τη φροντίδα και την προσοχή με άλλα παιδιά και επίσης να συνεργάζεται και να κάνει παρέες. Καθ’ όλη επίσης αυτή την περίοδο, πολύ σημαντικό ρόλο διαδραματίζει στη ζωή του παιδιού το παιχνίδι και είναι μέσα από αυτό που κυρίως τα παιδιά αρχίζουν να μαθαίνουν τα σχήματα, τα γράμματα, τα χρώματα, τα επαγγέλματα κλπ. Αφιερώνοντας επομένως αρκετό χρόνο για να παίξουμε μαζί τους, ως γονείς εξυπηρετούμε πολλαπλούς σκοπούς. Βοηθούμε δηλαδή τα παιδιά μας να αναπτυχθούν τόσο γνωστικά όσο και κοινωνικά. Ωστόσο πρέπει να γνωρίζουμε ότι στο παιχνίδι ο ρόλος μας είναι αυτός του συντρόφου και του συμπαραστάτη, αφού ο πρωταγωνιστικός ρόλος πρέπει να αφήνεται στο παιδί, το οποίο μαθαίνει πειραματιζόμενο και αλληλεπιδρώντας μέσα από αυτό. Στην ηλικία αυτή είναι εκπληκτική η ανάπτυξη του παιδιού όσον αφορά το λεξιλόγιο και την ικανότητά του να αντιλαμβάνεται έννοιες και να παίρνει αποφάσεις. Η επιμονή του να ρωτά, γιατί αυτό γιατί εκείνο, μέχρι να πάρει μια ικανοποιητική απάντηση. Είναι για αυτό ένα είδος αμφισβήτησης της εξουσίας των μεγάλων και ως εκ τούτου θα πρέπει να εξαντλήσουμε όλα τα περιθώρια υπομονής, στην προσπάθειά μας να απαντήσουμε τα γιατί του με έναν πειστικό τρόπο. Στην περίοδο αυτή και κατά τη διάρκεια της προδημοτικής, όπως επίσης σχεδόν καθ’ όλη τη διάρκεια του Δημοτικού Σχολείου, το παιδί αντιμετωπίζει τη/ο δασκάλα/ο σαν υποκατάστατο των γονιών και για αυτό αναπτύσσεται 30

ένα είδος εξάρτησης μεταξύ τους. Αυτό είναι μια φυσιολογική κατάσταση στην ηλικία αυτή, την οποία δάσκαλοι και γονείς πρέπει να αξιοποιήσουν προς όφελος του παιδιού ενημερώνοντας ο ένας τον άλλο για τις κλίσεις, τα ταλέντα, τις δυνατότητες και τις περιοχές που χρειάζονται ενίσχυση με στόχο να αναπτυχθεί ακαδημαϊκά, προσωπικά, κοινωνικά και υγιεινά. Αυτή η συνεργασία μεταξύ των γονιών και των εκπαιδευτικών έχει τεράστια περιθώρια ανάπτυξης, αν και με την πάροδο του χρόνου αυτή παίρνει διαφορετικές μορφές, ανάλογα με την ηλικία του παιδιού. Είναι, όμως, οι δυο πιο πάνω φορείς οι μόνοι που προσφέρουν αγωγή στα παιδιά μας σήμερα, ή αν θέλετε πόσα είναι τα περιθώρια μέσα στα οποία οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί μπορούν να ασκήσουν αυτό τον εκπαιδευτικό και παιδαγωγικό ρόλο στη σύγχρονη κοινωνία; Σίγουρα όχι, αφού σήμερα κυρίαρχος είναι ο ρόλος των Μαζικών Μέσων Ενημέρωσης και του Διαδικτύου, ενώ καταλυτικό ρόλο πάνω στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών μας διαδραματίζει η ευρύτερη κοινωνία μέσα στην οποία περιλαμβάνω τους πολιτειακούς άρχοντες της νομοθετικής και εκτελεστικής εξουσίας, όπως επίσης και τους εκκλησιαστικούς αξιωματούχους; Και ασφαλώς δεν πρέπει να παραγνωρίσουμε την επίδραση που έχουν πάνω στο παιδί κοινωνικές συναναστροφές του παιδιού με φίλους και παρέες που αναπτύσσονται έξω από την οικογένεια και το σχολείο. Έτσι, όλοι αυτοί οι φορείς, ανάλογα με τη χρήση που τους κάνουμε και ανάλογα με τη συμπεριφορά και το λόγο που αρθρώνουν, αποτελούν καλά ή κακά πρότυπα για αυτό

που ονομάζεται άτυπη εκπαίδευση των παιδιών μας, σε αντίθεση με την τυπική εκπαίδευση που προσφέρεται στα σχολεία. Και όσο η συμπεριφορά αυτών των κοινωνικών φορέων και ο λόγος που αρθρώνουν είναι θετικά, και όσο η χρήση που γίνεται των Μαζικών Μέσων Ενημέρωσης και της Τεχνολογίας είναι σωστή, τότε θετική θα είναι και η επίδρασή τους πάνω στα παιδιά. Συνήθως όμως δε συμβαίνει αυτό. Και είναι ακριβώς εδώ που οι γονείς έχουν έναν πολύ σοβαρό ρόλο να διαδραματίσουν. Και αυτός δεν είναι άλλος από το να δημιουργήσουν τις δυνατότητες μέσα στις οποίες το παιδί τους θα καταστεί ένας κριτικός αναγνώστης, ένας κριτικός θεατής, ένας κριτικός ακροατής και ένας κριτικός χρήστης του διαδικτύου. Με άλλα λόγια ένας πολίτης με κριτική σκέψη. Τόσο στο επίπεδο της οικογένειας όσο και στο επίπεδο της σχολικής μονάδας. Αυτό βέβαια δεν είναι εύκολο, αφού εξαρτάται από το ζωντανό παράδειγμα που προσφέρουμε στο παιδί μας μέσα από τη δική μας ζωή, την εν γένει συμπεριφορά μας και τα δικά του βιώματα. Θα εξαρτηθεί δηλαδή από το τι προγράμματα π.χ. παρακολουθούμε στην τηλεόραση, τι εκπομπές ακούμε στο ραδιόφωνο, τι διαβάζουμε από την εφημερίδα μας (αν διαβάζουμε καθόλου), πόσο από τον ελεύθερό μας χρόνο περνούμε μαζί τους μέσα και έξω από το σπίτι και πολύ περισσότερο τι κάνουμε με τα παιδιά μας όταν είμαστε μαζί. Δηλαδή μοιραζόμαστε εμπειρίες κουβεντιάζοντας για θέματα που απασχολούν το παιδί μας ή είμαστε ο καθένας κλεισμένος στο δωμάτιό του παρακολουθώντας τις τηλεοπτικές μας σειρές ενώ το παιδί είναι απορροφημένο στο Facebook

και προσπαθεί να λύσει τις απορίες και να μοιραστεί τους προβληματισμούς του με αμφίβολους γνωστούς ή άγνωστους φίλους; Σήμερα υπάρχουν φίλτρα που σταματούν ηλεκτρονικό υλικό που είναι ακατάλληλο για τα παιδιά ενώ υπάρχουν και θαυμάσια εκπαιδευτικά προγράμματα ακόμα και για παιδιά προσχολικής ηλικίας, που με την κατάλληλη συμμετοχή ενός ενήλικα από την οικογένεια μπορεί να αποδειχθούν πολύ επωφελή. Κάνουμε μαζί με τα παιδιά μας εκδρομές στο περιβάλλον και σε άλλους χώρους ενδιαφέροντος; Παρακολουθούμε μαζί τους μια παιδική θεατρική παράσταση; Περνούμε τις διακοπές μας μαζί τους, ή τα αφήνουμε υπό την φροντίδα άλλων; Και πώς αντιμετωπίζουμε τους δασκάλους τους, τους ξένους συμμαθητές και τους γονείς τους; Με αμοιβαίο σεβασμό ή υποτίμηση και περιφρόνηση; Όλα αυτά είναι που θα δημιουργήσουν στο παιδί το πρότυπο συμπεριφοράς που θα μεταφέρει μαζί του αρχικά στο σχολείο και αργότερα στην κοινωνία, για να καταστεί αυτό που όλοι επιδιώκουμε να επιτύχουμε, που δεν είναι άλλο από έναν ενεργό και χρήσιμο πολίτη. Μια και μιλάμε όμως για το πώς αντιμετωπίζουν οι γονείς τους εκπαιδευτικούς και τους γονείς των συμμαθητών τους, ας ρίξουμε μια ματιά σε αποτελέσματα μιας διαχρονικής έρευνας που διεξήγαγα μέσα στα πλαίσια του διδακτορικού μου και αφορούσε τη μετάβαση από το Δημοτικό στο Γυμνάσιο, για να δούμε τι απάντησαν στην ερώτηση «πώς αντιμετωπίζετε τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση του παιδιού σας;» 31

Πίνακας 28: Τι κάνουν οι γονείς, σε σχέση με τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση του παιδιού τους; Α/Α 01 02

03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15

Πώς αντιμετωπίζουν οι γονείς τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση του παιδιού τους Μιλούμε θετικά για την αξία της μόρφωσης γενικά Ανταποκρινόμαστε στην πρόσκληση του σχολείου, για να παραλάβουμε το δελτίο προόδου του παιδιού μας και για να συζητήσουμε την πρόοδό του με τους καθηγητές του, Βεβαιωνόμαστε ότι δεν καθυστερεί να πάει στο σχολείο το πρωί Βεβαιωνόμαστε ότι δεν κάνει απουσίες από το σχολείο Ελέγχουμε συχνά τη μαθητική στολή του παιδιού μας Μιλούμε θετικά για τους καθηγητές του παιδιού μας Μιλούμε θετικά για το σχολείο του παιδιού μας Βοηθούμε το παιδί μας με την εργασία του στο σπίτι Δε μιλούμε αρνητικά για τους καθηγητές του παιδιού μας Προμηθεύουμε το σχολείο με τις απαραίτητες πληροφορίες για το παιδί μας Παίρνουμε μέρος σε εκδηλώσεις που οργανώνει το σχολείο Σε περιπτώσεις απειθαρχίας του παιδιού μας, εμπιστευόμαστε την κρίση του σχολείου για το χειρισμό του θέματος Ενισχύουμε οικονομικά το Σύνδεσμο Γονέων Παίρνουμε μέρος σε εκδηλώσεις του Συνδέσμου Γονέων Άλλο Αθροιστικό ποσοστό

Ας μετακινηθούμε όμως τώρα στο σχολείο, για να δούμε πώς μέσα από τη συνεργασία εκπαιδευτικών και γονιών και με ποιους εκπαιδευτικούς στόχους θα επιτύχουμε βραχυπρόθεσμα τη σύνδεση των εκπαιδευτηρίων με την κοινωνία και μακροπρόθεσμα τη δημιουργία 32

% 077,9 069,9

059,8 058,8 058,5 056,8 055,5 053,5 051,8 040,2 032,7 032,4 028,5 026,0 002,3 704,6

ενεργών πολιτών με κριτική σκέψη. Ρίχνοντας και πάλι μια ματιά σε ένα παρεμφερές αποτέλεσμα της προηγούμενης έρευνας, στην ερώτηση ποιες προσδοκίες είχαν για το Γυμνάσιο που θα πήγαινε το παιδί τους έδωσαν τις πιο κάτω απαντήσεις:

Πίνακας 31: Οι προσδοκίες των γονιών, αναφορικά με τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση του παιδιού τους Α/Α 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14

Προσδοκίες των γονιών Να το προετοιμάσει για το επόμενο επίπεδο μόρφωσης (Λύκειο, Τεχνική Σχολή) Να του δοθεί η ευκαιρία να έχει μια βασική μόρφωση Να αναπτυχθεί κοινωνικά Να αναπτυχθεί προσωπικά Να του δοθεί η ευκαιρία να αναπτύξει τις ικανότητές του Να μάθει να αντιμετωπίζει τα προβλήματα της ζωής και να γίνει ισορροπημένο Να το εκπαιδεύσει στα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του πολίτη Να πλατύνει τους ορίζοντές του Να του δώσει ακαδημαϊκές γνώσεις Να το προετοιμάσει για να εξασφαλίσει ένα επάγγελμα Να του προσφέρει υγιή απασχόληση, συμμετέχοντας σε διάφορες εκδηλώσεις Να μάθει να συναναστρέφεται με ανθρώπους διαφορετικών ηλικιών Να του δοθεί η ευκαιρία να βρίσκεται με τους συνομήλικούς του Άλλο

Σίγουρα αυτό δεν μπορεί να επιτευχθεί με αποσπασματικές προσεγγίσεις και θεωρητικές τοποθετήσεις του παρελθόντος που έχουν αποτύχει, αλλά μέσα από την προσφορά μιας ολοκληρωμένης παιδείας, η οποία θα περιλαμβάνει την ακαδημαϊκή, προσωπική, κοινωνική και υγιεινή ανάπτυξη του παιδιού και θα συνδυάζει τη θεωρία με την πρακτική για να επιτευχθεί αυτό που ο Αριστοτέλης ονομάζει πράξη. Στον τομέα της ακαδημαϊκής ανάπτυξης, πρέπει να ξεφύγουμε από το μοντέλο της απομνημό-

% 079,1 075,8 067,8 064,9 062,0 061,4 053,7 049,4 044,7 043,6 041,3 033,9 029,6 001,8

νευσης πληροφοριών και να μετακινηθούμε προς την απόκτηση δεξιοτήτων μέσα από την εφαρμογή σε πραγματικά περιβάλλοντα των όποιων θεωρητικών γνώσεων έχουμε καταφέρει να μεταδώσουμε στα παιδιά. Να αναπτύξουμε δηλαδή σε αυτά μεταγνωστικές δεξιότητες. Με άλλα λόγια πρέπει να μάθουμε στα παιδιά πώς να μαθαίνουν. Στην προσωπική ανάπτυξη, αυτό που επιβάλλεται είναι η δημιουργία των συνθηκών που θα επιτρέψουν στο μαθητή να καλλιεργήσει τις όποιες κλίσεις και ταλέντα διαθέτει μεταξύ άλ33

λων στην περιοχή της τέχνης, της μουσικής, του αθλητισμού του θεάτρου και της συγγραφής, ενώ στον τομέα της κοινωνικής ανάπτυξης τα παιδιά πρέπει να έρχονται σε επαφή με ποιοτικές δραστηριότητες όπως παρακολούθηση θεατρικών παραστάσεων, μουσικών συναυλιών, επισκέψεις σε χώρους αρχαιολογικού, εθνικού και περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος και να συνδεθούν με κοινωνικούς οργανισμούς εθελοντισμού. Τέλος, στον τομέα της υγιεινής ανάπτυξης τα παιδιά πρέπει να ατσαλωθούν μέσα από ένα συγκροτημένο πρόγραμμα αγωγής υγείας, το οποίο θα τα διατηρήσει όχι μόνο σε καλή φυσική, αλλά και ψυχοκινητική – συναισθηματική κατάσταση, η οποία θα τα κρατήσει ταυτόχρονα μακριά από τις εξαρτησιογόνες ουσίες όπως είναι το κάπνισμα, το αλκοόλ και τα ναρκωτικά. Και το ερώτημα που προκύπτει είναι το εξής: Μπορούν τα πιο πάνω να υλοποιηθούν μέσα από την επιχειρούμενη εκπαιδευτική μεταρρύθμιση; Ευχή όλων είναι να υλοποιηθούν. Ωστόσο, μια οριστική θετική απάντηση είναι δύσκολή και οποιαδήποτε πρόβλεψη θα ήταν παρακινδυνευμένη. Εκείνο όμως που με σιγουριά θα μπορούσε να λεχθεί είναι πως υπάρχουν σχολεία στα οποία ήδη αυτά τα πράγματα γίνονται εδώ και χρόνια. Αυτό συμβαίνει σε σχολεία όπου υπάρχουν αποτελεσματικές διευθύνσεις και πρωτοπόροι εκπαιδευτικοί που αντιμετωπίζουν τη δουλειά τους όχι μόνο ως βιοποριστικό επάγγελμα αλλά και ως λειτούργημα, πέρα από δημοσιοϋπαλληλικές πρακτικές συνεργαζόμενοι με τους γονείς, είτε υπό την ιδιότητά τους ως οργανωμένοι φορείς, είτε ως άτομα. Όμως όσο σημαντική είναι η συνεργασία μεταξύ γονιών και εκπαιδευτικών άλλο τόσο είναι 34

σημαντική η συνεργασία μεταξύ των διαφόρων βαθμίδων εκπαίδευσης , και δυστυχώς αυτό που συμβαίνει σήμερα μοιάζει περισσότερο με το πιο κάτω επίγραμμα του Gorgwood (.......) με το οποίο σας αφήνω, αφού αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει το θέμα μιας μελλοντικής συνάντησης . ΠΟΙΟΣ; [ΦΤΑΙΕΙ]  Ο Πρόεδρος του Κολεγίου – Τέτοια ατζαμοσύνη στο μαθητή είναι ντροπή! Αλλά είναι η έλλειψη προετοιμασίας που πρέπει να κατηγορηθεί.  Ο Διευθυντής του Ανώτερου Σχολείου – Θεέ μου, τι χοντροκοπιά, το αγόρι είναι τρελό! Το λάθος βέβαια ανήκει στο κλασικό σχολειό.  Ο Διευθυντής του Κλασικού Σχολείου – Ωχ, αν ήταν δυνατό από ένα τέτοιο κούτσουρο να απαλλαγώ! Τους στέλνουνε σε μένα χωρίς προγραμματισμό.  Ο Διευθυντής του Δημοτικού – Ο φτωχός μπουμπούνας του νηπιαγωγείου! Και το αποκαλούν αυτό προετοιμασία! Χειρότερα από αυτό, καμία.  Ο Δάσκαλος του Νηπιαγωγείου – Πράγματι δεν είδα ποτέ μου τέτοια έλλειψη εκπαίδευσης! Τι σόι πρόσωπο πρέπει να είναι η μητέρα αυτή;  Μητέρα – Ηλίθιο παιδί – αλλά τι λέω, το φταίξιμο δικό σου δεν είναι! Η οικογένεια του πατέρα σου όλοι οι ίδιοι είναι.  Μήπως στην άμυνά του ο πατέρας πρέπει να ακουστεί; Όχι! Ο τελευταίος λόγος στην μητέρα ας αφεθεί.

Αποφθέγματα ΒΡΕΣ ΧΡΟΝΟ Βρες χρόνο για δουλειά αυτό είναι το τίμημα της επιτυχίας. Βρες χρόνο για σκέψη αυτό είναι η πηγή της δύναμης. Βρες χρόνο για παιχνίδι αυτό είναι το μυστικό της αιώνιας νιότης. Βρες χρόνο για διάβασμα αυτό είναι το θεμέλιο της γνώσης. Βρες χρόνο να είσαι φιλικός αυτό είναι ο δρόμος προς την ευτυχία. Βρες χρόνο για όνειρα αυτά θα τραβήξουν το όχημά σου ως τ' αστέρια. Βρες χρόνο ν' αγαπάς και ν' αγαπιέσαι αυτό είναι το προνόμιο των Θεών. Βρες χρόνο να κοιτάς ολόγυρά σου είναι πολύ σύντομη η μέρα για να 'σαι εγωιστής. Βρες χρόνο να γελάς αυτό είναι η μουσική της ψυχής. Βρες χρόνο να είσαι παιδί για να νιώθεις αυθεντικά ανθρώπινος. Τ’όνειρο του παιδιού είναι η Ειρήνη. Τ' όνειρο της μάνας είναι η Ειρήνη. τα λόγια της αγάπης κάτω από τα δέντρα είναι η Ειρήνη.... Ειρήνη είναι ένα ποτήρι ζεστό γάλα κι ένα βιβλίο μπροστά στο παιδί που ξυπνάει. ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ 35

Είπαν για τα παιδιά....  Το σχισμένο φόρεμα διορθώνεται, μα τα σκληρά λόγια συντρίβουν την καρδιά του παιδιού.

 Το γέλιο της μαμάς βρίσκει ανταπόκριση στο μικρό της. Μια μορφή ανταλλαγής παλιά όσο και ο κόσμος.

ΛΟΓΓΦΕΛΛΩ

Μ. ΡΙΤΣΑΡΝΤΣ

 Τα παιδιά είναι μεγαλόψυχα και μπορούν, με τη μαγεία της φαντασίας τους, να φιλοξενήσουν στην ψυχή τους, το ‘να δίπλα στ’ άλλο πράγματα που, σε μυαλά ηλικιωμένα, η μεταξύ τους διαφορά, προκαλεί σφοδρό πόλεμο και αλληλοαποκλεισμούς.

 Η αληθινή αγάπη προς το παιδί θα μας υποδείξει τον τρόπο να τα βοηθήσουμε με ηρεμία και στοργή, να γίνουν ευχαριστημένοι και ισορροπημένοι άνθρωποι.

Ε. ΕΣΣΕ  Μια μητέρα πρέπει να καθοδηγεί και μετά να παραμερίζει- Ήξερα πως δεν έπρεπε να πω: «Έτσι πρέπει να πορευτείς». Γιατί δεν μπορούσα να προβλέψω ποια μονοπάτια ήταν ικανά να σε τραβήξουν σε ύψη αφάνταστα και άγνωστα σε μένα. Κι ωστόσο πάντα στην καρδιά μου το ήξερα βαθιά πως κάποτε θ’ αγγίξεις ένα αστέρι. Δεν ξαφνιάστηκα!

Τ. ΝΙΚΟΛ  Ο μεγαλύτερος στόχος σε έναν κόσμο που αλλάζει αστραπιαία θα έπρεπε να είναι η προετοιμασία των παιδιών στην αλλαγή. ΣΙΜΟΥΡ ΠΕ ΠΕΡΤ  Το ωραιότερο πράγμα που μπορεί να μας συμβεί είναι ν’ ακούμε το γέλιο ενός μωρού Σ. ΦΡΟΫΝΤ

 Ο τσακωμός των γονέων με τα παιδιά δεν είναι ο καλύτερος τρόπος για να βρεθεί η λύση του προβλήματος, αλλά η γνώση της αιτίας οδηγεί στη λύση.

 Κανένας δεν μπορεί να γνωρίσει το νόημα της ζωής, το νόημα του κόσμου, ώσπου ν’ αποκτήσει ένα παιδί και να το αγαπήσει και τότε όλος ο κόσμος αλλάζει. Τίποτε δεν μπορεί να είναι πια αυτό που ήταν πριν.

ΧΟΥΑ Τ

ΛΑΦΚΑΔΙΟ ΧΕΡΝ

ΧΕΗΖΕΛ ΝΤΥΕΡ

Βιβλιογραφία: • ημερολόγιο του βιβλιόφιλου 1999

Σημειώσεις: