Vertrouwen in de stad
column
kraak de
een braakliggend terrein omtoveren in een
publieke zaak
inspirerend festival dat volledig crowdsourced
Eigenlijk hebben we het in Amsterdam al een keer eerder meegemaakt. Vanaf
is. Een zeer geslaagd experiment waarin de
de jaren zeventig manifesteerde zich een nieuwe generatie stedelingen die
veel genoemde faciliterende overheid concreet
barstte van de energie maar waarvoor de stad nauwelijks woonruimte had.
wordt.
Tegelijkertijd vertrokken bedrijvigheid en dienstverlening uit de stad waardoor er
>> Door zo min mogelijk regels met elkaar af te spreken kan een creatieve ondernemer jaarlijks
Voor dit gebied maken we geen nieuw bestemmingsplan meer
grote panden leeg kwamen zonder dat er een bestemming voor was. Zo ontstond de kraakbeweging. Ze bezette de leegstaande complexen en ging er met hun ideeën aan de slag. Krakers creëerden imposante vrijruimten met namen die geschiedenis schreven: Grote Keijzer, Handelsblad-gebouw, Wijers, Melkfabriek, Tetterode, Pakhuis Wilhelmina. De stad is daardoor veel onheil bespaard gebleven. Want zonder de kraakbeweging was de Nieuwmarkt compleet van de kaart geveegd en hadden speculanten en projectontwikkelaars stevige winsten geslagen uit deze vitale plekken waardoor ze voor gewone mensen onbereikbaar zouden zijn geworden. In plaats daarvan begon de gemeente de panden langzaam maar zeker te legaliseren en gaf daarmee de energie van deze jonge generatie stedelingen volop ruimte. De stad is er daardoor meer Amsterdam
Net als bij KRUX, een broedplaats voor
van geworden. Zo’n dertig jaar later doet zich een vergelijkbare situatie voor.
kunstenaars en creatieve ondernemers op het
Op belangrijke publieke levensterreinen hebben Amsterdammers opnieuw het
Cruquius Eiland. Van Spijk: “Voor dit gebied
toekijken. Als het gaat om wonen, zorgen, veiligheid, energie en leefbaarheid
maken we geen nieuw bestemmingsplan meer.
zijn ze afhankelijk van grote, complexe organisaties waar ze geen greep op
Dat is een nieuwe aanpak. We hebben natuurlijk
hebben. De publieke zaak is hun ontnomen. Ze zijn ervan vervreemd geraakt
wel spelregels opgesteld, maar daarbinnen kan
in een onteigeningsproces dat gekruid werd door schaalvergrotingsoperaties,
heel veel. Dat is wat de moderne overheid zou
bureaucratiseringsprocessen en marktdenken. Steeds meer Amsterdammers
moeten doen. Het is een leerproces, het ene
doen nu wat de krakers ook deden. Ze nemen het heft in handen. Zzp’ers richten
werkt wel, het andere niet. Experimenteren
broodfondsen op, ouderen stadsdorpen, buurtbewoners wijkondernemingen.
is daarom belangrijk. In Oost hebben we
Amsterdammers richten energiecollectieven op, zetten collectieve
‘rafelrandjes’, ruimte om te laten gebeuren wat
bouwprojecten op, zoeken elkaar op via internet. Het wemelt van de activiteiten,
er gebeurt. De vierkante meterprijzen laten het
die er stuk voor stuk op uit zijn dat mensen proberen los te komen van hun
bijvoorbeeld nog toe. Maar als er initiatief is moet
afhankelijkheid van starre organisaties waarin ze gereduceerd zijn tot een
je ook meteen kunnen reageren. Daar hebben
klantnummer met wachtwoord. Ze kraken de publieke zaak. Dat gaat niet
we budget voor weggelegd. Je moet niet langer
vanzelf. Natuurlijk niet. De nieuwe zeggenschap zal bevochten moeten worden,
de logge bureaucratische overheid blijven, maar
initiatieven zullen zich moeten bewijzen, hun kracht moeten tonen. De lokale
je dynamisch opstellen. Oost zit in een goede
overheid is er immers niet voor niets. De gemeente moet er voor waken
positie. We hebben niet alleen de ruimte, maar
dat mensen louter hun eigen belang nastreven, dat er geen mensen worden
zetten deze ook goed in.”
buitengesloten, dat niet louter de elites profiteren; kortom, dat de publieke zaak
••
goed bediend wordt. Maar zoals daar in de langdurige onderhandelingen over de grote kraakpanden indertijd ingenieuze constructies voor werden gevonden, zo zal dat ook nu gebeuren. Want wie de energie van Amsterdammers links laat liggen doet de stad tekort.
Jos van der Lans Cultuurpsycholoog en publicist
josvdlans.nl
27