Demek ki, emeðin özsel iliþkisi nedir sorusunu soruyorsak, iþçinin üretim ile iliþkisi sorusunu soruyoruz demektir. Ýþçinin yabancýlaþmasýný, yoksunlaþmasýný þimdiye kadar sadece tek bir görünüm, onun kendi emek ürünü ile iliþkisi görünümü altýnda gözönünde tuttuk. Nedir ki yabancýlaþma [sayfa 156] sadece sonuç içinde deðil, ama üretim eylemi içinde, üretici etkinliðin kendi içinde de görünür. Ýþçi, eðer üretim eyleminin ta içinde kendi kendine yabancýlaþmasaydý, kendi etkinlik ürünü ile yabancý olarak nasýl karþýlaþabilirdi? Ürün, gerçekte, etkinliðin, üretimin özetinden baþka bir þey deðildir. Öyleyse, eðer emek ürünü yabancýlaþma ise, üretimin kendisinin de, eylem durumundaki yabancýlaþma, etkinliðin yabancýlaþmasý, yabancýlaþmanýn etkinliði olmasý gerekir. Emek nesnesinin yabancýlaþmasý, emeðin etkinliðinin kendi içinde, yabancýlaþmanýn, yoksunlaþmanýn özetinden baþka bir þey deðildir. Peki, emeðin yabancýlaþmasý neye dayanýr? Ýlkin, emeðin iþçinin dýþýnda olmasý, yani onun özüne iliþkin olmamasý, demek ki, emeðinde, iþçinin kendini olurlamayýp yadsýmasý, mutlu deðil mutsuz duymasý, özgür bir fizik ve entelektüel etkinlik göstermeyip bedenine ve tenine eziyet etmesi olgusuna. Sonuç olarak, iþçi ancak çalýþmanýn dýþýnda kendi kendisinin yanýnda101 olma duygusuna sahiptir, ve çalýþmada, kendini kendi dýþýnda duyar. Çalýþmadýðý zaman kendi evinde gibidir, ve çalýþtýðý zaman da kendini kendi evinde duymaz. Öyleyse çalýþmasý istemli deðil, ama istemsizdir, zorlama çalýþmadýr. Öyleyse bir gereksinmenin karþýlanmasý deðil, ama sadece çalýþma dýþýndaki gereksinmelerin bir karþýlama aracýdýr. Emeðin yabancý niteliði, fizik ya da baþka bir zorlama ortadan kalkar kalkmaz, çalýþmadan veba gibi kaçýlmasý olgusunda açýkça görünür. Dýþsal emek, insanýn içinde kendine yabancýlaþtýðý emek, bir kendini kurban etme, bir onur kýrýlmasý çalýþmasýdýr. Son olarak, emeðin iþçiye dýþsal niteliði, onun iþçinin kendi öz malý deðil, ama bir baþkasýnýn malý olmasý, iþçiye iliþkin olmamasý, iþçinin emekte (çalýþmada) kendine deðil, ama bir baþkasýna iliþkin olmasý olgusunda da görünür. Dinde, insan imgeleminin, insan kafasýnýn ve [sayfa 157] insan yüreðinin öz etkinliði, nasýl birey üzerinde ondan baðýmsýz olarak, yani tanrýsal ya da þeytansal yabancý bir etkinlik olarak etkili olursa, iþçinin etkinliði 101
Bei sich, yani kendi varlýðýnýn dýþýndaki belirlenimlerden kurtulmuþ.
Karl Marks 1844 Elyazmalarý
65